فهرست مطالب

صفه - پیاپی 50 (بهار و تابستان 1389)

مجله صفه
پیاپی 50 (بهار و تابستان 1389)

  • 144 صفحه، بهای روی جلد: 10,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1390/02/05
  • تعداد عناوین: 10
|
  • هادی ندیمی صفحه 5
  • حمید ندیمی* صفحه 9
    ارزیابی طرح های معماری از مسائل روزمره عالم ساختمان است. رسیدن به معیارهایی که بتوان با آن طرح را سنجید دغدغه ای قدیمی است. با تقسیم وجوه طرح معماری به کمی و کیفی می توان در پی معیارهایی در این دو وجه بود. وجه کمی طرح پاسخگویی به برنامه و موضوع هایی چون دسترسی و تطبیق با اوضاع اقلیمی و آسایش فیزیکی و پایداری است. برای این و جه می توان معیارهایی ساخت و به زبانی مشترک رسید. وجه دیگر طرح که می توان آن را وج کیفی یا وجه ناظر به کارکرد فرهنگی طرح دانست چندان معیارپذیر نیست. در اینجا باید به خبرگان عرصه رجوع کرد و در پی زبان و چشم اندازی مشترک میان آنان بود. آنچه در این عرصه اهمیت می یابد را می توان با دو واژه حیثیت و هویت بیان کرد.
    کلیدواژگان: طراحی معماری، ارزیابی طرح های معماری، ارزیابی کمی و کیفی، خبرگان معماری، حیثیت و هویت معماری
  • سید محمدجعفر خاتمی، محمدحسن فلاح صفحه 21
    تحولات و پیشرفت های چند دهه اخیر موجب رشد سریع جمعیت جهان شده است و پیامدهای ناخوشایندی نیز برای محیط زیست داشته است. فعالیت های مربوط به ساخت و ساز چهل درصد از منابع و انرژی جوامع را مصرف می کند و به همین نسبت در آلودگی های زیست محیطی سهیم است. با توجه به اهداف معماری پایدار، با شناخت آثار مخرب این صنعت، می توان در هدایت پیشرفت های این عرصه و انطباق آن ها با ظرفیت های طبیعی تلاش کرد. در این میان نقش معماران انکارناپذیر است. در این راستا دانشگاه های معتبر دنیا با توجه به ماهیت فعالیت های خود وارد عمل شده و دوره های تحصیلات تکمیلی این تخصص را راه انداخته اند. موضوع این دستاوردها را می توان در قالب نظام های ارزیابی پایداری در عرصه آموزش و پژوهش و ساخت و ساز به کار بست.
    کلیدواژگان: آموزش معماری، معماری پایدار، ساخت و ساز پایدار، ملاحظات زیست محیطی، فناروی ساختمان، شیوه های نوین
  • حمید میرجانی صفحه 35
    شاید بتوان منطق و استدلال منطقی را فراگیرترین واژگان مطرح در حوزه دانش بشری دانست. این حضور فراگیر ناشی از ماهیت محوری این مفاهیم در شکل دادن به تمامی معارف عقلی است. در مجموعه کلان دانش بشری، می توان حوزه هایی را تشخیص داد که کسب معرفت در آن ها متکی به بهره گیری از توان منطق و استدلال منطقی در شکل دادن به سامانه های منطقی و مفهومی است. در این حوزه از معارف عقلانی، استدلال منطقی را باید یگانه روش پژوهش قلمداد کرد. بر این اساس می کوشیم با تامل در موضوع متدولوژی، جایگاه استدلال منطقی را در پژوهش در حوزه معماری بررسی کنیم و به تشریح ویژگی های پژوهش با چنین راهبردی بپردازیم.
    کلیدواژگان: منطق، استدلال منطقی، معرفت عقلی، معرفت عینی، معرفت ذهنی
  • آزیتا بلالی اسکویی، محمدعلی کی نژاد، عبدالحمید نقره کار صفحه 51
    با ورود اسلام به ایران، تمدن ایرانی در بسیاری از زمینه ها، از جمله معماری و شهرسازی، از این آیین جدید تاثیر پذیرفت. مطابق با این تحولات، ساختار پیشین شهر ایرانی، ساختاری ایرانی- اسلامی شد. آگاهی از این ساختار برای شناخت پیشینه ایرانیان در زمینه شهرسازی و معماری ضروری و مقدمه ای است برای رسیدن به طرح معماری و شهرسازی شایسته ایرانیان.
    متاسفانه به سبب وقوع حوادث طبیعی و غیر طبیعی بسیار در طول زمان دسترسی به این ثروت ها و مطالعه مستقیم آن ها در بسیاری از موارد به راحتی میسر نیست. از این رو، برای بررسی این شهرها و بازسازی تصویر آن ها در ذهن، ناگزیر باید به منابع مکتوب هر دوره رجوع کرد؛ کتاب ها، نسخ و متون ارزشمندی که می توان تاریخ گمشده معماری و شهرسازی را از لا به لای سطور آن ها به دست آورد.
    این نوشتار به بررسی طرح فرضی یکی از شهرهای تاریخی مهم به نام ربع رشیدی اختصاص دارد. ربع رشیدی به لحاظ جامعیت، مهمترین اثر شهری دوره ایلخانان است. این شهر با مرکزیت یافتن فضاهای دینی- آموزشی شکل گرفت که الگوی شهرسازی عصر ایلخانان بود. مهم ترین منبع و مرجع مستند درباره این شهر «وقف نامه ربع رشیدی» است که نوشته بانی آن، خواجه رشید الدین فضل الله همدانی است. ربع رشیدی شامل دو قسمت کلی «ربع» و «شهرستان» بود و با یک طرح شطرنجی از پیش اندیشیده و ساختار هندسی منظم، از چار دروازه به بیرون راه داشت. چهارچوب آن را دو محور عمود بر هم منتهی به دروازه ها تشکیل می داد. یکی از این محورها بازار و دیگری ممری بود که به ربع می رسید. همچنین علاوه بر باروی شهر، باغ های اطراف آن را به شکل باغ شهری درآورده و حدود خارجی اش را محصور کرده بودند.
    کلیدواژگان: بازآفرینی، وقف نامه، ربع رشیدی، سازمان فضایی، طرح فرضی
  • میترا خلیلی، حوریه مشهدی باقر موخر، زهرا قیابکلو صفحه 77
    استفاده از زباله های ماندگار و تجربه ناپذیر در ساخت دیوار با هدف کاهش مصرف انرژی. این دیوار انباره ذخیره آبی است. سبک است و مصالح آن بطری های پلاستیکی است. این بطری ها برای ذخیره انرژی خورشیدی از آب پر شده است و در بین دو جداره به گونه ای محصور است که ایستایی دیوار هم تامین می شود. جداره خارجی پلی کربنات دو جداره شفاف و نورگذر است تا بطری ها انرژی خورشیدی را بدون مانع دریافت کنند. جداره داخلی کدر و ضد آتش است. از پرده های برزنتی که لایه داخلی آن منعکس کننده است در جلوگیری از هدر رفتن گرما استفاده شده است. این دیوار در فصول سرد سال در طول روز قادر به جذب انرژی خورشیدی است. در هنگام شب با گستراندن پرده برزنتی گرمای ذخیره شده عمدتا از طریق جابجایی به داخل منتقل می شود. در فصول گرم در طی ساعات روز پرده برزنتی دیواره را از تابش مستقیم آفتاب محفوظ می دارد و در طول شب با برداشتن پرده این گرما به محیط خارج داده می شود. این دیوار بسیار سبک و عایق حرارت و صوت است.
    کلیدواژگان: معماری پایدار، تنظیم شرایط محیطی، نوآوری در ساخت، زباله های ماندگار، دیوار انباره حرارتی
  • از فرو ریختن باورها تا اندیشه شاهراه ها / پیشینه طرح های شهری و انگاره های شهر تهران از 1309 تا 1345
    سیدمحسن حبیبی، زهرا اهری، رشید امامی صفحه 85
    با به قدرت رسیدن رضا شاه و تشکیل دولت قاهر مرکزی، دوره ای نو از تجددگرایی آغاز شدکه چون همیشه در انگاره ها و طرح های شهرسازی نمود یافت. از آغاز دهه ی 1310 بر اساس اقدامات اولین دولت پهلوی، تهران از یک شهر سنتی و محصور در میان باروها به شهری مدرن و نوآور تبدیل شد. این مقاله به بررسی تحول انگاره ها و طرح های شهری تهران از اولین اقدامات نوپردازانهشهری در دولت رضاشاه تا تهیه نخستین طرح جامع تهران (طرح فرمانفرماییان 1345) می پردازد. دوره ای که در آن همگام با رشد شتابان شهر و متاثر از اندیشه های جهانی، شهرسازی نوگرای ایران شکل گرفت. در این دوره تاریخی، اندیشه های برون سر و بیگانه در شکل گیری انگاره های شهرسازی موثر بوده، اما اندیشه های درون سر نیز در تبلور و بومی کردن انگاره های نو سهم داشته است. بسیاری از انگاره های مطرح در این دوره در طرح های شهرسازی دوره های بعد، از جمله نخستین طرح جامع تهران، تداوم یافته است. در پایان مقاله، انگاره های اصلی مطرح در این دوره و الگوهای غالب شهرسازی و مفاهیم پایه آن ها معرفی شده است.
    کلیدواژگان: نوپردازی، شهر نوگرا(مدرنیست)، نوپردازی در ایران، تاریخ تهران، معماری و شهرسازی دوره پهلوی
  • رحمت محمدزاده صفحه 103
    منطقه باغمیشه شهر تبریز بسیار پرتراکم و البته زلزله خیز است. طراحی شبکه ارتباطی و فضای باز و سبز در چنین مناطقی باید با رعایت ملاحظات خاصی برای کاهش آسیب زلزله همراه باشد. مطالعه در این منطقه، به روش دلفی، نشان می دهد که فضاهای باز و شبکه ارتباطی منطقه باغمیشه صرف نظر از مشکل کیفی از نظر کمی نیز وضعیتی نامناسب دارد. اغلب ضوابط و معیارهای شهرسازی مناطق پرخطر رعایت نشده و بنابراین فضاهای باز و شبکه ی ارتباطی در صورت بروز زلزله و حتی آتش سوزی عملا نمی تواند نقش چندان موثری در کاهش آسیب پذیری ایفا کند. برای کمک به پایداری و کاهش تلفات ناشی از زلزله در منطقه، باید چنین نکاتی را در نظر آورد: فاصله گیری کاربری های حساس از خط گسل، پهنه بندی و تعیین حریم کاربری های ویژه، کاهش تراکم جمعیتی و ساختمانی، رعایت مقررات مربوط به هر یک از کاربری ها، توسعه کمی و کیفی شبکه های ارتباطی، بازنگری در توزیع فضاهای سبز و باز به ویژه ترکیب و تلفیق بهینه فضاهای باز.
    کلیدواژگان: زلزله، مقابله با خطر، حفاظت غیر عامل، شبکه های ارتباطی، فضاهای سبز و باز، باغمیشه تبریز
  • سخنی با نویسندگان
    صفحه 113
  • ره آورد صفه، فهرست مقالات شماره های 1-49
    صفحه 121
|
  • Hamid Nadimi Page 9
    Evaluation of architectural designs is one of the routine problems in the world of building. Finding suitable criteria for evaluation on designs is an old challenge. By dividing qualitative and quantitative aspects of architectural design we can discover corresponding criteria for each of them. The quantitative aspect of architectural design is all about finding the best answers for the brief, access, climatic adaptation, and physical comfort and stability. It is possible to create universal criteria for this aspect. On the other hand, the second aspect, i.e. qualitative aspect or the aspect that deals with the cultural role of architectural design, does not readily accept any criteria. Here we should consult connoisseurship and try to find common language and scope between connoisseurs. The author has employed “significance” and “identity” as key terms for explaining and analyzing the second aspect of architectural design.
  • Seyyed Mohammad-Jafar Khatami, Mohammad Hassan Fallah Page 21
    The latest development in science and technology has had both positive and negative consequences for our environment. Construction segment consumes about 40% of our energy resource and correspondingly may be blamed for polluting our environmental in the same extent.Considering the goals of sustainability in architecture, by fully exploring the negative consequences of this industry, we can control the development and advancement of this segment in accordance with our natural potentials. The role of architects is very important here. Many schools of architecture are founding post-graduate degrees in this field. Here the authors have analyzed the application of sustainability and correspondingly its evaluation criteria in the field of architectural education, research, and practice.
  • Hamid Mirjani Page 35
    Logics and logical argumentation may be among the most common terms in the area of human knowledge. The nature of these notions, which places them in the focal point of the shaping factors of all human knowledge, can well justify this fact. In the broad context of human knowledge, it is possible to find many areas in which gaining or attaining knowledge in a particular way is based on the strength of logics and logical argumentation in order to shape a justifiable explanation system. In other words, we should consider logical argumentation as the only research method in the mentioned areas of intellectual knowledge. The author tries to examine the status of logical argumentation as a research method and strategy especially in architectural research. Here we also outline the specifications of a research with the use of such a strategy.
  • Azita Belali Oskui, Mohammad Ali Keynejad, Abdolhamid Noghreh-Kar Page 51
    Rab’e-Rashidi dates back to more than 700 years ago when Khajeh Rasididin Fazlollah Hamedani, the minister of Ghazan Khan, the seventh ruler of the Ilkhanid dynasty (Ilkhanate), established a big academic center in Tabriz in north-western Iran. Designed originally as university town, this scientific and educational complex was equipped with a big paper factory, a massive library, an educational treatment center (Dar-ol-Shafa), Quran Center (Dar-ol Quran), residential facilities for teachers, student’s quarter, a big caravansary and other facilities during the Ilkhanid era. There are only a few archeological remains left of this huge complex. The original plan of Rab’-e-Rashidi has been a subject of several hypothetical reconstructions. This paper proposes a new arrangement with special reference to its document of endowment (waqf).
  • Mitra Khalili, Hoorieh Mashhadi Bagher M., Zahra Ghiabaklou Page 77
    In this article, the authors explain their experience in designing and building a heat capacitor wall by making use of indissoluble and permanent garbage, e.g. plastic bottles. The result is a more-or-less light weight wall made of bottles filled with water. The bottles are sandwiched between two layers of translucent polycarbonate sheets as the external surface, and an opaque fireproof layer as the internal one. A thick cotton screen with a reflective face is used to prevent heat loss during cold and heat gain during warm seasons. The wall is structurally self-supporting and is very effective as heat and sound isolator.
  • Seyyed Mohsen Habibi, Azhra Ahari Page 85
    After crowning as the new king of Iran, Reza Shah could manage to establish a central power after which a new period of modernization initiated that – as always had been – was manifested in urban plans and designs. In the early 30th the actions initiated by the first Pahlavi government made dramatic changes in Tehran that transformed it from a traditional city within its fortifications to a modern and progressive city. The authors in this article have focused on the evolution of urban plans and designs in Tehran from the first modernizing measures and actions in Reza Shah’s era to the first master plan of Tehran (Farmanfarma’eian’s plan, 1968); a period in which Iranian modern urbanism took form in accordance with rapid development under the influence of international ideas. Although foreign and alien ideas were effective in this period, familiar ideas also took great part in manifestation and localization of modern ideas. Many concepts that were introduced in this period remained present in the proceeding urban plans, such as the first comprehensive plan of Tehran. The main concepts and dominant urban patterns of this period are introduced and analyzed in the last part of the article.
  • Rahmat Mohammadzadeh Page 103
    Baqmisheh is a highly populated zone in Tabriz, which is seismically very active. We should have special considerations in designing open spaces and transportation network for mitigating seismic vulnerability. Our survey, using DELPHI method, proved that both qualitative and quantitative specifications of the open spaces and transportation network in this zone are not suitable. These important elements of city may not be of any help even in a limited disaster. The author has proposed measures for optimizing the current situation in order to mitigate seismic vulnerability, e.g. reducing human and building density, development of the transportation network, changes in distribution of open spaces.