فهرست مطالب
نشریه جستارهای تاریخی
سال یکم شماره 1 (بهار و تابستان 1389)
- بهای روی جلد: 30,000ريال
- تاریخ انتشار: 1389/06/20
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحه 1حکومت قراختاییان کرمان هم زمان با حمله مغول به ایران شکل گرفت و دوره اوج آن در زمان ترکان خاتون بود. تاریخ ایران در دوره حکومت ترکان خاتون شاهد پیشرفت های اقتصادی و فرهنگی در کرمان است و از وجود امنیت در این برهه از زمان در آنجا حکایت دارد. اگر امنیت، ایجاد شرایط مطلوب سیاسی برای دستیابی به اطمینان خاطر از حفظ و بقای ارزش ها و برقراری آرامش و رفاه در جامعه دانسته شود، رشد اقتصادی و فرهنگی کرمان در زمان ترکان خاتون می تواند به عنوان عوامل پنهان در مفهوم امنیت، نشان دهنده وجود آن در جامعه کرمان باشد. این مقاله در صدد است تا چگونگی و چرایی دستیابی به امنیت و نقش آن در توسعه اقتصادی و فرهنگی این دیار را دریابد. فرض بر آن است که ترکان خاتون به اقتضای هوشمندی سیاسی و درک شرایط زمانی و مکانی، شناخت موقعیت سیاسی و استفاده بهینه از سنت ها و روش های معمول، توانسته بود امنیت را در کرمان برقرار کند و با اجرای برنامه های اقتصادی مهمی از جمله سنت وقف، موجب مهاجرت گروهی از دانشمندان و عالمان ایرانی، به ویژه از ماوراءالنهر و فارس به کرمان شده و این منطقه را در آن برهه خاص از زمان به یکی از کانون های علمی ایران تبدیل کرده بود.
کلیدواژگان: قراختاییان، ترکان خاتون، کرمان، امنیت، توسعه اقتصادی، توسعه فرهنگی، وقف -
صفحه 21آرمان مشروطیت در مقام نظر تا حدودی زمینه و امکان مشارکت مردم را در اداره امور دولتی فراهم آورد و دیدگاه معطوف به قانون اساسی و تدوین متمم آن، تحول در نهاد دیوان سالاری را نیز در نظر داشت. اما در عمل، با وجود آنکه در ساختار دیوان سالاری تغییرهای کمی و گسترده-ای حاصل شد، همچنان سیطره اندیشه استبداد خودکامه پادشاهی در ایران و سنت های نیرومند و ریشه دار آن در نظام دیوان سالاری باقی ماند و با هر نوع تحول و اصلاحات بنیادین مقابله کرد. بدین سان سنت دیرینه اقتدارگرایانه اطاعت محض، قانون گریزی و چاپلوسی و ترکیب هیئت وزیران و انتصاب های مقام های دیوانی بر مدار خویشاوندگرایی، منصب فروشی و مانند اینها در جامه آراسته و جدید مشروطه و این بار در قالب قانون بروز کرد. این مقاله در پی پاسخگویی به این پرسش اصلی است که خواسته ها، اندیشه ها و عملکرد محوری تلاش گران جنبش مشروطه– از جمله تاسیس و استقرار قانون و حاکمیت آن– چه تاثیرهایی بر چگونگی اداره امور و نهاد دیوان سالاری داشته است. روش کار بر پایه وارسی تاثیر و تاثر توامان کنش و ساختار، در جریان تحول های سیاسی، اجتماعی و اداری و در چهارچوب نگرش علمی سیستمی قرار دارد.
کلیدواژگان: انقلاب مشروطیت، دیوان سالاری، قانون، اصلاحات بنیادین -
صفحه 45تغییرهای عمیق، ساختاری و چندبعدی که در پی فتح ایران رخ نمود، برخی از مهم ترین عنصرهای تشکیل دهنده هویت ایرانی در عهد باستان را دگرگون کرد یا به نابودی کشاند. با از میان رفتن برخی از این عوامل مانند سرزمین /جغرافیا و دولت ایرانی و در پی آنها تغییر یکی از مهم ترین پایه های هویت ایرانی در عهد باستان یعنی دین، هویت ایرانی دچار بحران شد. ایرانیان را با توجه به پاسخی که به بحران پیش رو دادند می توان به سه دسته ایران گرایان، اسلام گرایان و ایران-اسلام گرایان تقسیم کرد. این مقاله ضمن برشمردن مهم ترین ویژگی های اسلام گرایان، به بررسی نگرش هویتی ابوریحان بیرونی پرداخته و هویت اسلامی این دانشمند ایرانی را با توجه به آثارش نشان داده است.
کلیدواژگان: ابوریحان بیرونی، هویت، هویت اسلامی، اسلام گرایان -
صفحه 57این مقاله به بررسی تطبیقی آرای سید جمال الدین اسد آبادی و حسن حنفی درباره غرب با رویکرد نظری-معرفتی می پردازد. اسدآبادی بانی جریان نو اندیشی دینی است، جریانی که در نیمه نخست قرن بیستم به وجودآورنده جریان دیگری به نام نومعتزلیان شد که امین خولی بانی آن بود و حسن حنفی نیز در حال حاضر یکی از برجسته ترین افراد نو معتزلی است. از روند تحقیق این نتیجه ها به دست آمد که سید جمال الدین از یک سو موافق استفاده مسلمانان از علوم و فنون غربی بوده و در این زمینه به صورت کلی و بدون نگاه انتقادی سخن گفته است و از سوی دیگر، مخالف مکتب های ناسیونالیسم، سوسیالیسم و سکولاریسم بوده اما دموکراسی را استثنا کرده است. حنفی نگاهی مثبت به مکتب های غربی دارد و تنها مخالف سکولاریسم است و ضمن آنکه موافق استفاده از علوم و فنون غربی است، خواستار نقد تمام وجوه تمدن و میراث غربی در کنار تمدن و میراث اسلامی است.
کلیدواژگان: سیدجمال الدین اسد آبادی، حسن حنفی، مکتب های غربی، علوم و فنون غربی -
صفحه 73تاریخ نویسان عصر قاجار از آغاز ورود ایران به میدان سیاست جهانی در سال های نخست قرن 19م./13ق. با پدیده اروپا و فرنگ روبه رو شدند که به سرنوشت ایران و دولت قاجار مربوط می شد. شناخت اروپا و تمدن جدید غرب برای تاریخ نویسان آن دوره دشوار بود، اما آنها به ضرورت زمانه باید علاوه بر آشنایی با دستاوردهای اقتصادی، نظامی و فکری غرب به برنامه های استعماری شان که جنبه دیگر تمدن آنها بود نیز توجه می کردند. ازاین رو رویکردهای متفاوت و حتی تک بعدی ای برگزیدند که از نبود شناخت درست و دقیق ناشی می شد. این مقاله به بررسی رویکردهای تاریخ نویسان قاجاری نسبت به اروپا و جنبه های مختلف تمدن آن می پردازد.
کلیدواژگان: عصر قاجار، مورخان، اروپا، استعمار، نظام های سیاسی -
صفحه 89در پی گرفتاری های ایران در جنگ با روسیه، حکومت انگلیسی هند برای آنکه کنترل منطقه خلیج فارس را به دست بگیرد و شیخ نشین ها را نیز به تابعیت خود درآورد، در سال 1820م برای مبارزه با دزدی دریایی قراردادی با شیخ های عرب منعقد کرد که به قرارداد اساسی معروف شد. انگلیسی ها در این قرارداد برخلاف تعهدهای پیشین خود با ایران در عهدنامه های مفصل و مجمل، شیخ بحرین را نیز وارد کردند. اعتراض های ایران از طریق حاکم شیراز، حسینعلی میرزا فرمانفرما به انعقاد قراردادی در سال 1237/1822م میان او و بروس، نماینده انگلستان مقیم بوشهر منجر شد. در این قرارداد که موضوع اصلی این پژوهش است، دولت انگلستان بر حق حاکمیت ایران بر بحرین صحه گذاشت، اما پس از مدتی حکومت انگلیسی هند از اجرای مفاد آن سر باز زد و به بهانه هایی آن را بی اعتبار دانست. به علاوه، این قرارداد یکی از سندهای مهمی بود که ایران برای اثبات ادعای خود درباره حق حاکمیت بر بحرین در قرن نوزدهم و بیستم به آن استناد می کرد. این پژوهش در پی روشن کردن آن است که آیا این اقدام انگلیسی ها اشتباهی سیاسی بود یا راهبردی موقت برای برون رفت از مشکلاتی که در آن برهه زمانی با آن درگیر بودند.
کلیدواژگان: بحرین، بروس، حسینعلی میرزا، قاجار، قرارداد اساسی -
صفحه 105روی کار آمدن سلجوقیان در ایران، شرایط نوینی در فضای اجتماعی شهرها و از آن جمله شهر ری ایجاد کرد که به تدریج منجر به سامان یابی مناسبات اجتماعی بر اساس اولویت اعتقادی شد. برای نمونه قدرت یافتن اشاعره و نیز رکود مکتب اعتزال به نمایندگی از گرایش های عقلی و علمی، به برقراری تعصبات مذهبی و جمود فکری در این دوره انجامید. تاثیرگذاری مناسبات عقیدتی بر روابط اجتماعی گروه های شهری سبب شد وضعیت روزمره زندگی مردم بر اساس ویژگی های خاصی استوار شود که از آن جمله سامان یافتن گروه های خویشاوند یا هم مذهب در یک محله یا محله های کنار یکدیگر بود. استقرار گروه های مذهبی متعدد و متنوع در ری فضای حاکم بر شهر را در شرایط اضطراب قرار می داد و مناقشه ها و مجادله های گسترده اجتماعی را تشدید می کرد که در پاره ای موارد به برخوردهای شدید اجتماعی و حتی بروز کشتار در شهر می انجامید. این امر، گسترش شکاف اجتماعی و واگرایی هر چه بیشتر گروه های شهری نا همگون و نیز تشدید ستیزه های اجتماعی را در پی داشت. گاه شدت وقوع این حوادث تا اندازه ای بود که صدمه های جبران ناپذیری به زندگی شهری، بناها و تاسیسات آن وارد می آورد. مناقشه های مداوم اجتماعی، جامعه شهری ری را در برابر حمله مغول ضعیف کرد، به طوری که هنگام رسیدن آنان به دروازه های ری، در اثر این منازعه ها و رقابت ها، شهر چنان به ویرانی کشیده شده بود که تخریب آن به دست مغولان چندان دشوار نبود. ازاین رو موضوع ستیزه های اجتماعی گسترده و مستمر میان محله ها و گروه های مختلف شهری ری در این دوره، منظری ویژه برای فهم دلایل داخلی انحطاط زندگی شهری در ایران قبل از حمله مغول پیش رو می گشاید.
کلیدواژگان: وضعیت مذهبی، ستیزه های اجتماعی، مناسبات اجتماعی، سلجوقیان، ری
-
Page 1The Qarakhtayid rule on Kerman which took shape in coincidence with Mongol’scapture of Iran experienced its zenith under an eminent female figure of the dynasty,i.e. Turkn Khatn. A look at the history of Kerman during her rule shows that theregion experienced a noticeable economic-cultural efflorescence and enjoyed asituation of security. If we would be allowed to consider security as a crucialprecondition for economic and cultural growth, we might then find a valid evidencefor a situation of social/political security in Kerman’s economic-cultural efflorescenceduring this time. The present paper purported to explain the causes of thissocial/political security and its relevance to the region’s economic/cultural growthwithin that time. It assumed a prominent role for Turkn Khatn and her politicalinsight in this economic/cultural growth of Kerman.
-
Page 21The constitutional revolution of Iran, at least in theory, prepared the conditions forpeople’s presence in bureaucratic affairs, and bureaucratic reform was central to thenew devised constitutional law and its supplement. But unfortunately, in spite of somesuperficial changes, the intended purpose wasn’t accomplished sufficiently. The mainobstacle to these reforms was an undisputed dominance of traditional autocraticaddicts and its persistent opposition with any serious reform. Therefore, differentforms of false addicts like blind submission to the despot, illegal procedures, flattery,etc., survived the new regime. Hence, we might ask that to what extent the manifesteddemands, ideas and practical behavior of pioneer constitutionalists-including theirattempts to establish a lawful government- affected the bureaucracy and itsmanagement. The present paper aims to give an adequate answer to this question. Itsmethod is based upon an analytical survey of the mutual interaction between “act” and“structure” in the course of social developments and it intends to further develop thissurvey within systemic approach.
-
Page 45Arab conquest of Iran had conspicuous effects on Iranian identity and in some caseschanged it radically. As a matter of fact, following this event some constitutiveelements of Iranian identity such as “homeland/geography”, “Persian state”, and evenmore important one, i.e. “religion” -a crucial element of ancient Persian identitysufferedfundamental changes. Iranian confrontation with this identity crisiscrystallized in different forms which might classify to three general categories: pro-Iranians, pro-Islamic Iranians, and Islamic-Iranians. In this paper we will enumeratethe “pro-Islamic” group’s main characteristics and then, we will give an analyticalsurvey of Ab Rayhn’s ideas about “identity” and will examine his “Islamic identity”according to his works.
-
Page 57The present paper purported to carry on a comparative survey of Jaml al-Dn AsadAbd and Hasan Hanaf’s ideas about the west within a theoretical-epistemologicalapproach. Jaml al-Dn is known as the founder of a modern religious trend in Islamicthought known as “modern religious thinking”. This modern trend by its turn gavebirth to another religious current under the title of “New-Mu’tazilism” whichestablished by Amn Khawl. Hasan Hanaf whose ideas about west will be examinedin next pages, now is a distinguished figure of this modern intellectual current. Centralto this study is a comparative survey of Jaml al-Dn and Hanaf’s ideas about westand aims to give an explanation of the similarities and disparities of their attitudes tothe west according to a theoretical-epistemological approach. The results show thatJaml al-Dn’s attitude is a rather utilitarian one and he is agreed with Muslims’ use ofwestern technology. Moreover, he is a staunch critic of modern European schools ofthought such as Nationalism, Socialism and Secularism, though he defendsdemocracy. But Hanaf is a proponent of the western schools mentioned above exceptsecularism. Nevertheless, he also justifies Jaml al-Dn in his attitude toward westerntechnology; but in his idea all aspects of western civilization must be criticized incomparison to Islamic ones.
-
Page 73Qajar Historians were among the first generations of Iranian people who in 19th centuryfaced the west as an unknown and vague entity. It was difficult and probably impossiblefor them to grasp a sound understanding of Europe and western civilization in that time.They ought to draw a right depiction not only of the economic, militaristic andintellectual products of the west, but also of the other face of this civilization, i.e. itscolonizing plans. But unfortunately, they weren’t successful to give a thorough andcomplete picture of the west. Their approaches to introduce Europe (Farang in theirwords) were in most cases incomprehensive and inadequate; a natural consequence oftheir sketchy and vague familiarity with it. The present paper aims to examine theseQajar historians’ approaches to Europe, western civilization and its multifarious aspects.
-
Page 89In 1820/1235, the British Raj of India found the misfortune defeats of Iran in Russo-Persian conflict on Caucasus an excellent opportunity to exalt its position in PersianGulf and raise the piracy problem as a reasonable pretext; therefore it came to a treatywith some Arab Shaykhs of southern coasts of Persian Gulf which was named“General Treaty of Peace”. In contrast to their commitments in former treaties withIran, here they entered the Shaykh of Bahrayn to these negotiations too. Iran’s protestto this action through Hossain ‘Ali Mirza, Governor of Shiraz, resulted in a new treaty(1822/1237) between him and Brus, the resident consul of Britain in Bushehr in thistime. According this new treaty -which is central to our present survey- Britainrecognized Iran’s territorial right over Bahrayn. But British Raj of India denied hercommitments according to this treaty and labeled it as unfounded. Nevertheless,throughout 19th and 20th centuries this treaty was a firm evident for Iran in histerritorial claims on Bahrayn. The present paper aims to explain if this treaty was apolitical gaffe of the English consul or a provisional devise to dispose of that situation.
-
Page 105Consolidation of Saljuqid rule on Iran in 12th/6th century prepared a new situation forurban life which gradually conduced to arrange social affiliations based upon religiousconfessions. For example, Ash’ari’s prevalence in expense of Mu’tazelis which in thistime represented the most remarkable intellectual trend in Islamic world inevitablyresulted in growth of religious dogmatism, sectarian dissent and social/religious strife.Moreover, this sectarian milieu paved way for a kind of urban localism in accordancewith fractional beliefs. This new situation affected Rayy -a distinguished urban centerof medieval Iran- too and here it leaded to a more critical situation which in somecases had mortal consequences. This constant and frustrating current ofsocial/sectarian strife by its turn weakened the urban society of Rayy on the eve ofMongol invasion and was an important cause of the city’s prompt conquest byMongols. So, we might considerate this state of sectarian dissent and its socialconsequences as a sufficient evident to understand the debilitating situation of urbanlife in Iran just before Mongol invasion.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.