فهرست مطالب

نامه انسان شناسی - پیاپی 12 (بهار و تابستان 1389)

نشریه نامه انسان شناسی
پیاپی 12 (بهار و تابستان 1389)

  • تاریخ انتشار: 1389/06/01
  • تعداد عناوین: 11
|
  • مقاله ها
  • ابوالقاسم پیاده کوهسار صفحه 11
    مقاله پیش رو پژوهشی میدانی اسنادی است که در آن به گردآوری، تبیین و تحلیل آیین های باران خواهی منطقه کالپوش شهرستان شاهرود پرداخته شده است. آیین های باران خواهی مجموعه ای از اقدامات عامیانه هستند که ساکنان یک منطقه در هنگام بروز خشکسالی و بی آبی های شدید و درازمدت، انجام می دهند تا بدان وسیله موجبات بارش باران را فراهم سازند. مراسم یا آیین های باران خواهی ظهور و بروز یک خواسته و اشتیاق درونی در قالب مجموعه ای از باورداشت ها و کنش ها می باشند. مردم با اجرای این آیین ها از خداوند (یا در مواردی از نیروهای طبیعت) می خواهند تا باران را بر زمین تشنه ببارانند. ساکنان منطقه کالپوش علی رغم آگاهی و آشنایی با عوامل اصلی و علمی بارش یا خشکسالی دارای تنوع گسترده ای از این آیین ها می باشند که در بسیاری از آن ها با سایر اقوام و فرهنگ های ایرانی و غیرایرانی مشترک هستند. برخی از این آیین ها دارای ریشه های دینی و برخی نیز دارای ریشه ها و انگیزه های غیردینی همچون باورهای ابتدایی انسانی، نظیر جادو، طبیعت پرستی و... می باشند. این پژوهش کوشیده است تا با گردآوری این آیین ها ضمن معرفی آن ها به جامعه علمی کشور و جلوگیری از به فراموشی سپرده شدن این رسوم دیرینه تحلیل و بررسی قابل تاملی از آن ها به خوانندگان ارائه نماید.
    کلیدواژگان: آیین های باران خواهی، منطقه کالپوش، باران
  • غلامرضا جمشیدیها، اصغر ایزدی جیران صفحه 32
    ادبیات شفاهی، به عنوان گونه ای وسیع و و ژرف از ادبیات، بعد فرهنگی بسیار غنی و قابل توجهی دارد. مقاله حاضر محور زمانی یا تاریخی ادبیات شفاهی را بررسی می کند. مسئله محوری این پژوهش این است که آیا ادبیات شفاهی یک اجتماع می تواند بازنمودی از تاریخ خالقان آن باشد؟ بدین منظور، یکی از نمونه های ادبیات شفاهی ترکی به نام داستان اوغوز خاقان انتخاب گردید تا بتوان با بررسی آن وجوه تاریخی را ملاحظه کرد. این داستان یکی از نمونه های غنی ادبیات شفاهی ترکی است که پس از قرن ها زیست شفاهی در فرهنگ ترکی سرانجام در قرن 13 میلادی مکتوب شده است. روش مقاله حاضر در بررسی داستان و نیز تاریخ خالقان آن، روش اسنادی کتابخانه ای است. یافته های پژوهش نشان می دهند که، در سطحی کلی، ادبیات شفاهی به شیوه خاص خود (یعنی با تکیه بر اصول هنری) اشارت هایی به تاریخ خالقان خود دارد. داستان اوغوز خاقان روایت گر بخش هایی از تاریخ هون هاست. هون ها به عنوان اقوام کوچ رو که بنا به ضرورت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، فاقد سنت های مکتوب تاریخ نگاری بوده اند، سعی کرده اند تا تاریخ قومی خود را در چارچوب هنرهای مردمی، به ویژه ادبیات شفاهی به زبان ادبی و هنری ثبت کنند. از این رو ما شاهد نوع جدیدی از تاریخ نگاری هستیم، نوعی که به جای برگزیدن شکل معمول ثبت وقایع، شکل ادبی و هنری را انتخاب کرده است.
    کلیدواژگان: ادبیات شفاهی، تاریخ، هون ها، تاریخ شفاهی، داستان اوغوز خاقان، ترک ها، اویغور
  • محسن زال صفحه 51
    مراد از «عقل نزاع» سامانه معناسازی است که نزاع های طایفگی در یک روستا ایجاد می کند، و با آفرینش منطق خاص خود دیگر عوامل را در زندگی تحت تاثیر قرار می دهد؛ به تعبیر دیگر، دیدن مناسبات از چشم انداز نزاع مد نظر است. این نزاع ها نقش هایی را در زندگی مردم بازی می کنند و تبلور حس رقابت جویی و برتری طلبی می باشند، چراکه هیچ زمینه دیگری برای خودنمایی و جلوه کردن روستاییان وجود نداشته است. با گذشت زمان که زمینه های دیگری نیز فراهم می شود از فشردگی این عرصه کاسته می گردد تا آن جا که درگیری ها به درگیری های فردی تبدیل می شوند و نقش قبلی خود را از دست می دهند. و به همین ترتیب «عقل نزاع» نیز کارکرد خود را از دست می دهد و جای خود را به عقلانیت های دیگر می بخشد.
    کلیدواژگان: شاهسون، تخته قاپو، نزاع، طایفه
  • حسین صدیقیان، فیروز مهجور صفحه 78
    برای مطالعه تولید سفال به شیوه نسبتا ابتدایی در بعضی از مناطق در عصر کنونی، میزان تخصص پذیری سفال گران این نوع آثار و ارتباط آن ها با سفال های تاریخی مکشوف در بررسی ها و کاوش های باستان شناسی، قوم باستان شناسان و باستان شناسان با مطالعه جوامع زنده به طبقه بندی های خاصی پرداخته اند. مهم ترین ویژگی های این شیوه شامل: تولید توسط زنان، روش ساخت به صورت دست ساز، تکنولوژی و ابزار ساخت بسیار ابتدایی و کم هزینه، پخت در کوره های باز، تولید و توزیع اندک و از این قبیل است.
    یکی از مراکزی که در حال حاضر به این شیوه ظروف مختلف سفالی تولید می کند، در روستای بیکش از توابع شهرستان بانه (استان کردستان) قرار دارد. در این روستا تعدادی از زنان به شیوه کاملا ابتدایی و به صورت دست ساز به تولید سفال می پردازند. سفال های تولیدی توسط آنان بسیار اندک است که در کوره های چاله ای باز پخته می شود. توزیع این سفال ها نیز تقریبا به عهده خود سفال گران بوده که آن ها را به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با قیمتی پایین می فروشند.
    کلیدواژگان: روستای بیکش، شهرستان بانه، سفال گری، تولید خانگی، تخصص پذیری
  • امید قادرزاده، سعید معیدفر صفحه 96
    سرمایه اجتماعی، به ویژه گونه جدید آن، از اصلی ترین شاخص های مدرنیته و جهان مدرن به شمار می رود و می توان آن را مهم ترین هدف و معیار توسعه اجتماعی قلمداد نمود. در جوامعی نظیر ایران که با زیست چندفرهنگی و چندقومی ویژگی می یابد، توسعه اجتماعی بدون حضور فعالانه و کنش های ارتباطی بین گروهی و بین قومی امکان ناپذیر است. پژوهش موجود در همین راستا و برای بررسی گونه ها و سطوح سرمایه اجتماعی در مناطق توسعه یافته و توسعه نیافته کردنشین صورت گرفته است. در این نوشتار با تاسی از گونه شناسی و سطح بندی سرمایه اجتماعی در جامعه شناسی و مردم شناسی معاصر، سرمایه اجتماعی در قالب مقیاسی چندبعدی مورد سنجش قرار گرفته است. پژوهش به روش چندگانه (روش پیمایش، روش اسنادی و تحلیل ثانویه) و با استفاده از پرسش نامه های کلان و خرد در مورد 650 نمونه از کردهای ساکن در شهرهای سنندج و سردشت به روش نمونه گیری خوشه ایچندمرحله ای انجام گرفته است. نتایج پژوهش بر وجود مشابهت و قرابت در میزان سرمایه اجتماعی، سطوح و گونه های آن در مناطق کردنشین دلالت دارد. یافته ها نشان می دهد که متغیر سطح توسعه تاثیر مؤثر و کاهنده ای بر گونه قدیم سرمایه اجتماعی و اثرات مؤثر و تقویت کننده ای بر گونه های جدید و نهادی سرمایه اجتماعی داشته است.
    کلیدواژگان: توسعه اجتماعی، سرمایه اجتماعی، مناسبات بین فرهنگی، انسجام اجتماعی
  • میثم لباف خانیکی صفحه 122
    مبنای دانش باستان شناسی را موادی تشکیل می دهند که در اثر دخالت انسان هویتی فرهنگی یافته اند. بازتاب شاخصه های فرهنگی و اجتماعی بشر در آیینه مواد فرهنگی انسان شناسان و باستان شناسان را از قرن نوزدهم میلادی متوجه تحلیل مواد فرهنگی ساخت. در دهه های اخیر، سعی شده از رهگذر تحلیل مواد فرهنگی به شناخت معانی نهفته در کالبد مواد فرهنگی و اندیشه های تولیدگران پرداخته شود. در میان تلاش های فکری که به منظور تحلیل و تفسیر مواد فرهنگی صورت گرفته، رویکرد متن انگارانه به ماده فرهنگی طرفداران زیادی داشته که از جانب بسیاری از باستان شناسان و متخصصان مطالعات مواد فرهنگی مورد نقد قرار گرفته است. مطالعه و تحلیل صحیح ماده فرهنگی می تواند، علاوه بر آن که شناخت واقعی تری از ابعاد مختلف گذشته فراهم آورد، شناسایی رفتار تولیدکنندگان و مصرف کنندگان را میسر ساخته و باستان شناسان را قادر سازد تا در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری های زندگی پیش رو پیشنهادهایی راهگشا ارائه دهند.
    کلیدواژگان: باستان شناسی، فرهنگ، ماده فرهنگی، متن، سازمان اجتماعی
  • ترجمه
  • ژان فرانسوا دورتیه ترجمه: جلال الدین رفیع فر صفحه 143
  • نقد و معرفی کتاب
  • مهدی ابراهیمی صفحه 155
  • علی بلوکباشی صفحه 165