مجله تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران
پیاپی 1 (بهار و تابستان 1382)

در سالهای 1379 و 1380 بررسی هایی به منظور جمع آوری و شناسایی کنه های خانواده اریوفیده در استان گیلان انجام شد. جهت جمع آوری، نگهداری و تهیه اسلاید از روش های بکار رفته توسط آمرین و مانسون استفاده گردید. ضمن این بررسی از روی درختچه های جنگلی و زینتی برگ نو گونه خسارت زا و با اهمیتی به نام کنه مولد زنگ برگ نو Aculus ligustri (Keifer) جمع آوری و شناسایی شد. برای شناسایی این گونه از خصوصیات شکل شناسی مانند صفحه پرودورسال پا، میکروتوبرکولهای سطح پشتی و شکمی اوپیستوزوما و همچنین علائم خسارت کنه روی گیاه میزبان استفاده شد. کنه زنگ برگ نو باعث قهوه ای شدن، زنگ زدگی سطح برگها و پیچیدگی شدید و قاشقی شدن برگهای درختچه های برگ نو پرچینی و جنگلی می گردد. فعالیت این کنه در استان گیلان از اوایل فصل بهار آغاز شده و سرعت تکثیر کنه در اوایل فصل بهار بسیار بالا و روی هر برگ صد ها کنه سرگردان به صورت آزاد و در حال فعالیت مشاهده شد. در بعضی از مواقع آلودگی به قدری شدید بود که به دلیل پیچ خوردگی شدید برگها، شاخه ها از دور بدون برگ به نظر می رسیدند. همراه با گرم شدن هوا در اواخر فصل بهار کنه ها برای تابستان گذرانی به زیر فلس جوانه ها یا زیر جوانه های برگ نو رفتند.

درخت ارس یکی از سوزنی برگان با ارزش ایران و جنگلهای استان قزوین است. عمده جنگلهای ارس استان در مناطق رودبار الموت، رودبار شهرستان، طارم سفلی و آبیک بوده و گونه غالب آن Juniperus excelsa subsp. polycarpus تعیین شده است. طی سالهای مطالعه با مراجعه به جنگلهای ارس استان از خاک اطراف ریشه و ریشه درختان ارس مشکوک به آلودگی نماتد اقدام به نمونه برداری شد. نمونه ها پس از انتقال به آزمایشگاه شستشو داده شد و نماتدها از خاک استخراج شده، ثابت شده و به گلیسیرین خالص منتقل گردید. رنگ آمیزی ریشه های آلوده با محلول اسید فوشین لاکتوفنل انجام شده و یا بدون رنگ آمیزی مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت با اندازه گیری و بررسی خصوصیات مورفولوژیکی نمونه های جمع آوری شده 11 گونه نماتد متعلق به 8 جنس از راسته Tylenchida به شرح زیر شناسایی شدند:1 – Boleodorus thylactus 7 – Helictylenchus pseudodigonicus2 – Criconema mutabile 8 – Meloidogyne javanica3 – Criconemella antipolitana 9 – Pratylenchus neglectus4 – Criconemella xenoplax 10 – Pratylenchus thoreni5 – Cacopaurus pestis 11 – Tylenchorhynchus latus6 – Helicotylenchus microcephalus

در این تحقیق دوام و مقاومت مکانیکی چوب درونEucalyptus camaldulensis در حالتهای طبیعی و تیمار شده درمقابل قارچ رنگین کمان (Trametes versicolor) با روش Kolleshale طبق استاندارد DIN 52176 و B.S.838، روی نمونه های چوب به ابعاد 5/1×5/2×5، 2×2×6 سانتیمتر و در مقابل خسارت موریانه ها طبق روش انجمن بین المللی حفاظت چوب، روی نمونه های چوب به ابعاد 5/2×5/2×25 سانتیمتر و 8×8×30 سانتیمتر با مواد کرئوزت و سلکور با فشار 18 اتمسفر بررسی گردید. نتایج نشان داد که نمونه های شاهد راش به طور کامل توسط موریانه ها تخریب شده و میزان خسارت 100 درصد اعلام گردید. در مورد نمونه های شاهد گونه E. camaldulensis پس از 7 سال نصب، آثارتخریب سطحی مشاهده گردید و میزان آن 30 درصد اعلام شد. قابل ذکر است که درمورد همه نمونه ها آثار خسارت قارچی نیز نمایان بود. علی رغم حضور موریانه ها در اطراف محل نصب، در نمونه های اشباع شده با کرئوزت و سلکور پس از 5 سال هیچگونه آثار تخریبی مشاهده نگردید.
با اندازه گیری مقاومت فشار موازی با الیاف و مقاومت به سختی نمونه ها، در تیمارهای مختلف، مقاومت نمونه های شاهد بیشتر از نمونه های دوام طبیعی و اشباع شده با سلکور و به ترتیب در سطوح 5 درصد و کمتر از 1 درصد معنی دار گردید. با اندازه گیری درصد کاهش جرم و مقایسه آنها با یکدیگر، قارچ تاثیری روی نمونه های اشباع شده نداشته و در مورد نمونه های دوام طبیعی، کاهش جرمی حدود 5 درصد بوده است و این گونه جزء چوبهای با دوام محسوب گردید.

زنجرک Empoasca decedens Paoli یکی از آفات مهم صنوبر در استان چهارمحال و بختیاری می باشد. این حشره اولین بار از ایران و از روی صنوبر (برای اولین بار درجهان) گزارش می شود. این حشره با تغذیه از شیره نباتی سبب بی رنگی، قاشقی شدن، پژمردگی و در نهایت خشک شدن برگهای درختان آلوده می شود. در بررسی هایی که روی 35 کلن کاشته شده در ایستگاه بلداجی صورت گرفت، این حشره با تراکم بالا روی کلنهایPopulus alba، P. deltoides marilandica، P. euramericana gelrica، P. e. triplo، P. e. vernirubensis، P. nigra betulifolia،. مشاهده گردید. تراکم حشره روی کلن های P. d. marilandica، P. alba به ترتیب با میانگین 11/-+84/2 و 16/0-+37/2 عدد حشره در واحد سطح برگ، دارای بیشترین آلودگی بوده و تفاوت معنی داری با سایر کلنها داشت. کلن های P. e. triplo، P. e. gelrica، P. e. vernirubensis و P. n. betulifolia نیز به ترتیب با میانگین 13/0+-24/1، 8/0+-2/1، 14/0+-05/1و 01/0+-66/0 حشره در واحد سطح برگ با دو کلن اول اختلاف معنی داری را نشان دادند.

جنگلهای ارسباران از مهمترین رویشگاه های جنگلی در ناحیه شمال غرب کشور می باشد. پوشش درختی ارسباران شامل گونه های بلوط Quercus macranthera وQ. petraea می باشد. سرخرطومی میوه خوار بلوط (Balaninus glandium Marsh.) یکی از آفات کلیدی درختان بلوط در جنگلهای ارسباران می باشد. این آفت با تغذیه از محتویات بذر درختان میزبان باعث انهدام قسمت عمده ای از میوه های آنها می شود.
در طی مطالعه خصوصیات زیستی حشره مذکور و بررسی دشمنان طبیعی آن، زنبوری با نام (Hom:Ichneumonidae) Scambus planatus شناسایی گردید که به صورت پارازیتوئید لارو آفت فعالیت داشت. حشره با تخم گذاری در درون بدن لارو مراحل زیستی خود را کامل نموده و حشره بالغ در پاییز هنگام ریزش میوه ها از بذرهای آلوده خارج می شود. زمستان گذرانی به صورت حشره بالغ و در شرایط ارسباران در سال یک نسل دارد. در نواحی مختلف درصد پارازیتیسم از 53/. تا 10 درصد (میانگین 93/3 درصد) تخمین زده شد. این زنبور توسط دکتر E. Diller در موزه تاریخ طبیعی آلمان تایید و برای اولین بار از ایران گزارش می شود.