فهرست مطالب
فصلنامه اندیشه نوین دینی
پیاپی 20 (بهار 1389)
- تاریخ انتشار: 1389/03/01
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحه 9علم منزه از ماهیت و از سنخ وجود است. علم ابزارهایی دارد که عبارتند از: قوه حس، قوه خیال، قوه وهم، عقل و قلب. این ابزارها در امام به کمال خود می رسند و به این دلیل، امام به کامل ترین نحو به مصادر علم دست می یابد. این مصادر عبارتند از: عقل اول، لوح محفوظ، عرش، کرسی، وحی، علوم انبیا قبل و صحیفه هایی که به هر یک اختصاص دارند. امام از طریق این مصادر به حقایق تمامی علوم دست می یابد. برای نمونه، امام شاهد اعمال بندگان است و به کتبی که جزئیات حوادث خلقت را ضبط می کند، آگاه است و به تاویل قرآن، حقایق اسما و حقیقت فرشتگان علم دارد. امام در نهایت، از سدره المنتهی عبور می کند و به مقام «فناء فی الذات» می رسد.
کلیدواژگان: علم، ابزار علم، مصادر علم، امام، علم امام -
صفحه 31گرایش انسان معاصر به معیارهای عقلانی، زمینه بازنگری و بازفهمی در برخی اصول عقاید را فراهم کرده و در نتیجه، فهم وی را نسبت به آنها تصحیح یا دقیق و عمیق تر کرده است. یکی از این اصول که نقشی کلیدی و ویژه در مطالعات و سازماندهی معارف ادیان الهی دارد، موضوع «عصمت فعلی انبیای الهی» است. این موضوع در کتب ادیان به یک نحو بیان نشده است. بنابراین، با توجه به نقش کلیدی و زیر بنایی این مقوله در مهندسی عقاید دینی، این تحقیق در دو بخش تهیه شده است: در بخش اول به ارائه توصیفی این مفهوم در کتب معتبر شریعت «زردشتیان»، «یهودیت» (تورات کتبی و تلمود)، «مسیحیت» (کتاب مقدس) و «اسلام» (قرآن مجید) پرداخته و در بخش دوم به نقد و بررسی و مقایسه آن می پردازد و در نهایت زمینه لازم را در جهت تصحیح و داوری فراهم می آورد.
کلیدواژگان: عصمت فعلی، خطاناپذیری، گستره عصمت، عصمت مطلق، گات ها، تورات شفاهی -
صفحه 57موضوع امامت نزد متفکران اسلامی، اعم از متکلمان و فلاسفه، از دغدغه ها و مسائل اساسی و ذهنی آنها بوده است. نزد فلاسفه اسلامی از آن جهت محل توجه بوده که امام×، هدایت کننده جامعه فاضله به سوی کمالات و سعادت بوده و از آن جهت مورد توجه اساسی متکلمان واقع شده که امام× با پذیرش ریاست دینی و دنیایی جامعه، پس از رسول خدا| حافظ هویت دینی می شد. در مقاله حاضر، این مسئله از جهت روشی که متکلمان و فلاسفه در بررسی امامت به کار می گیرند و از حیث ماهیت و نقش و هدفی که برای امامت و وجود امام قائل اند، بررسی شده و ضمن اعتقاد نویسنده به وجود موارد افتراق و اشتراک، این موارد به اجمال مورد بحث واقع شده اند.
کلیدواژگان: امام و امامت، رویکرد کلامی، رویکرد فلسفی، متکلمان شیعه، فلاسفه اسلامی -
صفحه 81این پژوهش در تلاش است تا با بهره گیری از ویژگی های دو روایت تک ساحتی و دوساحتی از فلسفه اخلاق غایت نگر، دو الگوی متمایز از مسئولیت اجتماعی را بازسازی کند. روایت نخست با تاکید بر هویت جماعتی و اولویت یابی تعهد به خیر جماعت ها، مسئولیت اجتماعی را به شکلی تاریخمند و غیرانتخابی، در چارچوب تبعیت پذیری و عمل متعهدانه به الگوهای رفتاری جامعه معنا کند و روایت دوم، از یک سو در ساحت طبیعت گرا با الگوی مسئولیت اجتماعی در روایت نخست تفاوت بارزی ندارد و از دیگر سو، در ساحت فطرت گرا، با تاکید بر ذات گروی و شمول پذیری، مسئولیت اجتماعی را به شکلی غیرتاریخمند و انتخابی، در چارچوب انطباق پذیری الگوهای رفتاری جامعه با غایات و مطلوبیت های ذاتی نماید.
کلیدواژگان: غایت نگری، اخلاق، مسئولیت اجتماعی، ذات گروی، شمول پذیری -
صفحه 107یکی از برهان هایی که بر اثبات واجب تعالی اقامه شده، برهان صدیقین است. در این برهان، از مخلوقات و ویژگی های آنها برای اثبات خداوند استفاده نشده، بلکه از خود هستی و وجود، بر وجود خداوند استدلال شده است. در تقریری که «صدرالمتالهین» از برهان صدیقین ارائه داده، از چندین مقدمه فلسفی استفاده کرده است، ولی در تقریر مرحوم «علامه طباطبایی» از آن برهان، هیچ نوع مقدمه فلسفی ای به کار نرفته است. به عبارت دیگر، هنگامی که فیلسوف الهی وارد بحث اثبات خدا می شود، می تواند بدون گذراندن هیچ مسئله فلسفی، واجب بالذات را اثبات کند. هدف این مقاله، نقد و تحلیل تقریر مرحوم علامه طباطبایی از برهان صدیقین و ارائه تقریری نوین از آن برهان است.
کلیدواژگان: صدیقین، واقع، نفس الامر، ثبوت، عدم، سفسطه -
صفحه 121عقل و وحی، دو پیامبر درون و برون و دو حجت الاهی برای رسیدن به سعادت هر دو سرا هستند. سخن درباره چیستی و گستره هر یک از این دو منبع معرفتی، دغدغه ای فراگیر است؛ اما مهم ترین دغدغه که از گذشته ها مورد بحث بوده، چالش بر سر رفع تعارض آموزه های وحیانی و داده های عقلانی است که اندیشمندان بزرگ هر دوره فکری نیز بدان پرداخته اند.
این پژوهش در جستجوی رهیافت «فخررازی»، فیلسوف، متکلم و مفسر بزرگ قرن ششم و هفتم است که تلقی وی از آموزه های الاهی و بشری و میزان همخوانی این دو، بسیار مهم است. وی فردی «اشعری» است؛ اما در این منازعه، جانب عقل را گرفته، پشتوانه نقل را عقل دانسته و گستره آن را نیز بر عهده همان می داند. البته فخررازی در دوران آخر عمر خویش، به پژوهش های قرآنی و عرفانی روی می آورد و نص گرایی را بر خردپیشگی ترجیح می دهد.
کلیدواژگان: عقل، علم، ایمان، وحی، تعارض، فخر رازی -
صفحه 139نظام دنیا در پرتو تضادها و تعارض ها و محدودیت های طبیعی، مستلزم کمبودها، مسائل و حوادث ناخوشایند و رنج های بسیاری برای انسان است. بعضی با نداشتن تحمل و اندیشه مناسب، خود را می بازند و برخی تنها به جنبه های منفی ناملایمات توجه دارند. اما در این میان، افرادی هستند که با اندیشه و درک صحیح در مواقع گرفتاری و سختی ها از پیشامدها و حوادث تلخ زندگی در جهت تربیت و رشد و مقاوم سازی خود کمک می گیرند و داشته ها و ابزارهای رفاهی خود را می نگرند و به جای احساس رنج و اندوه از کمبود و مصیبت زندگی، می کوشند. این نوع برخورد با ناملایمات، مقتضای عقلانیت و مثبت نگری در مواجهه با نابسامانی ها خواهد بود.
مقاله حاضر، به تشریح و ستایش این نگرش و ارزش های آن می پردازد. یکی از نکته های مهم در نگارش این مقاله با توجه به بعضی راهکارها در پیشامد حوادث ناگوار زندگی، پیشگیری از حالت یاس و جلوگیری از افسردگی و کسالت های روحی همگان، به ویژه در دوران جوانی است.
کلیدواژگان: خردورزی، نابسامانی، مثبت نگری، منفی نگری، عقلانیت -
صفحه 159نظریه حد وسط ارسطویی یکی از مهم ترین مبانی اخلاق ارسطویی است که بسیاری از اندیشمندان و فیلسوفان اخلاق در دوره های طولانی عصر اندیشه فلسفی بر آن تاکید نموده اند. به این نظریه انتقاداتی شده که بسیاری از آنها ناشی از عدم فهم صحیح در تبیین حد وسط از دیدگاه ارسطو است. در این مقاله ضمن تبیین مفهوم حد وسط از دیدگاه ارسطو، بین دو مورد تفاوت گذاشته شده است:1. حد وسط حقیقی به عنوان فضیلت کامل و جامع همه فضائل؛2. حد وسط در افعال و انفعالات به عنوان یک قاعده کلی عملی جهت تعیین حد وسط های جزئی برای رسیدن به حد وسط حقیقی.
چون مفاهیمی مانند سعادت و فضیلت ارتباط مستقیمی با تبیین این نظریه دارد این دو مفهوم از نظر ارسطو مورد بررسی قرار گرفته است.
کلیدواژگان: حد وسط، فضیلت، سعادت، حکمت عملی، فرزانگی، قاعده کلی عملی
-
Page 9Knowledge, being pure of quiddity, mahiyyah, is a mode of existence.There can be found some instruments for acquiring knowledge called the powers of knowledge. They consist in the powers of sensation, imagination, intellection and heart. As Imam`s powers arrive at the highest degree of perfection, he attains the highest origins of knowledgeconsisting in:the First Intellect, theWell Guarded Tablet, the Throne, the Table, revelation and the prophets` knowledge and books. Imam attains the truths of all sciences through the origins. He is, for instance, a bearing witness for servants` actions and knows the booklets in which the events are recorded in detail, the true interpretation of holy Qoran, the Divine names and the essence of angles. He finally passes the farthest lote-tree and arrives at destruction in Divine Essence.
-
Page 31Nowadays, man`s tendency toward rational standards has made it necessary to rethink some of religious articles of faith for a correct, deep and precise understanding. Divine prophets` purity of action is a principle with a key role in religious studies. This teaching, however, has not been regarded the same in revealed great books. The study, therefore, has been prepared in two part: in the first, the idea has been described based upon authoritative holy texts of Zoroastrianism, Judaism, Christianity and Islam and in the second, a critical comparison has been made in the field and finally, necessary ground for the idea has been prepared to be reconsidered.
-
Page 57Imamate has been focused on as a basic problem by Muslim scholars in philosophy and theology both. In the former, Imam has been regarded as a guide who leads the community to perception and happiness. In the latter, however, he has been known as a leader for community in the fields of worldly and religious affairs and as a guard for religion after the lifetime of the Prophet. In the paper, the methods taken by philosophersand theologians in the field as well as the part each believe in for Imam have been studied. The similarities and differences between them have been studied briefly.
-
Page 81In this paper, two accounts of ethical teleology have been studied to reconstruct two types of social responsibility; by the accounts is meant one dimensional and two dimensional accounts. The former, bolding popularity and preferring popular utility, has known social responsibility of historical and non-optional nature, in the framework of followership with natural obligation to act in accordance with social models. And thelatter, not being of considerable difference with the former in its naturalistic aspect, has known social responsibility non-historical but optional in the framework of the adaptability of social behaviors with essential ends.
-
Page 107Seddiqin proof is one of the proofs established for proving the existence of God. Contrary to those relying on creatures and their properties, Seddiqin relies on nothing but existence itself. Sadra, when using this proof, has applied a number of precedents while in Allameh`s account no precedent can be found at all. For Allameh, in other words, a philosopher can prove the existence of the essentially necessary Being directlywithout considering any philosophical problem. In the paper, Allameh`s account has been criticized and a new form of the proof has beenintroduced.
-
Page 121Reason and revelation are regarded as inner and outer prophets for man to attain happiness here and hereafter both. As two sources for human knowledge, their essence and realm have been current problems for all religious scholars. However, a kind of disagreement between the two has formed the most complicated difficulty before them. FakhreRazi, the great philosopher, theologian and exegete of the sixth and seventhcenturies, has also thought on the problem. As we know, Razi is an Ash`ari but when solving the problem, he has supported reason. For him, the authority of revelation has been founded on reason. It, however, should be stated that during his last years of life, he has focused on Qoranic and mystical studies and, in this way, has given more weight torevelation.
-
Page 139Worldly life is naturally accompanied with some limitations anddifficulties and some people, lacking enough awareness and patience, cannot meet them in a rational way. Some people, however, are of such a degree of awareness and patience that leads them to a rational way.They face the difficulties and limitations as some educational situations and, inaddition, take their good opportunities and abilities into consideration more. Such a manner of life is the command of reason. This paper has centered on this active and hopeful manner of life as an agent against despair and depression.
-
Page 159Aristolian middle term has been viewed as a most fundamental basis for Aristotlian ethics. As it has been wrongly understood, some have criticized it. In this paper, the meaning of the middle term has been described and, therefore, two cases proved to be distinguished:1- the true middle term as the perfect and comprehensive virtue; 2-the middle term in actions as a general and practical rule leading to partial middle terms atfirst and then to the true middle term. Furthermore, accounting this theory is the basis for such important ethical concepts as happiness and virtues.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.