نشریه مطالعات کتابداری و علم اطلاعات
سال یکم شماره 4 (پیاپی 5، زمستان 1388)

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی و مقایسه کیفیت خدمات الکترونیکی کتابخانه های دانشگاه یزد از دیدگاه کاربران (دانشجویان) و کتابداران با استفاده از مدل ای کوآل انجام گرفته است. جامعه آماری تحقیق مشتمل بر کلیه دانشجویان و کتابداران دانشگاه یزد می باشد. در راستای اهداف تحقیق، کیفیت خدمات الکترونیکی کتابخانه ها در دو سطح «موجود» و «مورد انتظار» مورد سنجش قرار گرفت. همچنین با توجه به غیرنرمال بودن توزیع داده ها، از روش های ناپارامتریک (آزمون های من ویتنی، ویلکاکسون، آزمون فریدمن و کروسکال والیس) جهت آزمون فرضیات تحقیق استفاده شد. نتایج این تحقیق عبارتند از: 1- کتابخانه های دانشگاه یزد در هیچ یک از ابعاد کیفیت خدمات الکترونیک نتواسته اند به سطح انتظارات کاربران خود پاسخ داده یا از آن فراتر روند. 2- کیفیت خدمات الکترونیک ادعا شده از سوی کتابداران نمی تواند انتظارات دانشجویان را پاسخ گو باشد. 3- کاربران، کیفیت خدمات الکترونیک موجود را پایین تر از کتابداران ارزیابی کرده اند. 4- کتابداران در درک نیازها و انتظارات کاربران توانمند هستند. 5- از دیدگاه دانشجویان، بعد «کیفیت اطلاعات» و از دیدگاه کتابداران، بعد «تعامل خدمات» موثرترین شاخص در ارتقای کیفیت خدمات الکترونیکی کتابخانه های دانشگاه یزد می باشد. و 6- بین دیدگاه دانشجویان مقاطع مختلف تحصیلی در زمینه سطح کیفیت خدمات الکترونیکی کتابخانه ها تفاوتی وجود ندارد.

هدف از پژوهش حاضر مقایسه گرایش های موضوعی مطالعه گروه سنی «د» (مقطع راهنمایی) در شهر اهواز با کتاب های موجود در کتابخانه مرکزی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در این شهر طی سال های 1385-1375 می باشد. داده های مربوط به گرایش های موضوعی مطالعه در دانش آموزان راهنمایی (گروه سنی «د») از یافته های پایان نامه باجی (1385) اقتباس شده است و روش کتابخانه ای برای گردآوری داده های مربوط به دسته بندی موضوعی کتاب های مناسب گروه سنی «د» به کار گرفته شده است. تعداد کل کتاب ها 571 عنوان بوده که از این تعداد 471 عنوان یافت و مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت داده های بدست آمده از توزیع فراوانی کتاب های مناسب گروه سنی «د» در کتابخانه مرکزی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اهواز با گرایش های موضوعی مطالعه دانش آموزان دوره راهنمایی مورد مقایسه قرار گرفت. نتیجه کلی پژوهش حاضر مشخص می کند که در بسیاری از موضوع های فرعی مربوط به ده موضوع اصلی، میان نظرات دانش آموزان دوره راهنمایی شهر اهواز و فراوانی کتاب-های مناسب گروه سنی «د» در کتابخانه مرکزی کانون اهواز، تناسب چندانی وجود ندارد. این مساله در موضوع های فرعی مربوط به موضوع های ادبیات کهن، واقع گرا (رمان)، فانتزی، شعر، علوم اجتماعی، علوم تجربی، زندگینامه ها، هنر، بازی و سرگرمی، و کتاب های مرجع، که نه موضوع از ده موضوع اصلی پژوهش را به خود اختصاص می دهند، بیشتر ملاحظه می شود.

پیش از اینکه از کودکان انتظار داشته باشیم چشمانی نقاد داشته باشند، نقادانه بشنوند و راه و روش صحیح را در زندگی انتخاب کنند تا به سعادت برسند، باید به آنها بیاموزیم که چگونه می توانند منتقد باشند و فلسفی فکر کنند. تفکر فلسفی، کودکان را به مهارت های تفکر انتقادی و منطقی مجهز می کند. این نوع تفکر به چرایی ها، روابط بین مفاهیم، اصول و معیارها توجه دارد. این روش به فرد کمک می کند که به تمرکز زدایی بپردازد و خطاها را کاهش دهد. ولی برای یک زندگی سعادتمند تنها فراگیری راه های تفکر فلسفی کافی نیست، باید با دید بصیرت و پاکدلی با وقایع زندگی روبرو شد. حکمت و خردورزی می تواند این ویژگی ها را در انسان رشد دهد. این مهارت ها باید از کودکی آموزش داده شود.
کتاب های داستان به عنوان مجموعه ای غنی از تجربه ها و دانش و بعنوان ابزار مناسبی برای چنین آموزشی شناخته شده اند. ولی بیشتر والدین و مسوولان آموزش و پرورش کودکان با عناصر فلسفی در داستان ها و داستان های مناسب برای آموزش تفکر فلسفی آشنا نیستند. با هدف شناسایی این داستان ها، تعیین عناصر فلسفی در آنها و شناسانیدن آنها برای استفاده و بازتولید، پژوهشی با روش تحلیل محتوا انجام شد. در این پژوهش کتاب های داستانی مناسب برای گروه سنی دبستان از میان کتاب های مناسب تولید شده در سال های 1370 تا 1385 در ایران انتخاب شدند. بر اساس نظر متخصصان و نیز متون مرتبط، مولفه های تفکر فلسفی در آنها شناسایی شد که عبارتند از مفهوم سازی، استدلال، قضاوت و حکمت. سپس کتاب های مربوطه به داستان هایی که در تولید آنها به پرورش تفکر فلسفی توجه شده است، تعیین شدند. از میان این کتاب ها مواردی که به هر یک از روش های تفکر فلسفی و مولفه های مربوطه توجه دارند مشخص شدند. همچنین داستان هایی که خردورزی و آشنایی با حکمت را موجب می شوند و آنانی که تمرکز زدائی را تشویق می کنند نیز شناسایی گردید. بررسی ها نشان داد حدود 20 درصد از کتاب های موجود به مولفه های تفکر فلسفی توجه دارند. برای جبران این تقیصه پیشنهادهایی ارائه شده است.

هدف از پژوهش حاضر بررسی و ترسیم ساختار انتشارات علمی دانشگاه رازی در پایگاه وب آو ساینس،با استفاده از روش علم سنجی در طی سال های 2008-1992می باشد. داده های مورد نیاز این پژوهش در دیماه 1387 از پایگاه مورد نظر استخراج گردید. نتایج پژوهش نشان داد که انتشارات علمی دانشگاه رازی در پایگاه وب آو ساینس رشد چشمگیری داشته و از نرخ رشد سالانه 9/36 درصد برخوردار بوده است. مجتبی شمسی پور از دانشگاه رازی با 471 اثر پژوهشی دارای بالاترین فراوانی در بین نویسندگان ایرانی بوده است و دانشگاه رازی با داشتن 995 پیشینه پژوهشی از مجموع 53215 مدارک مربوط به ایران در رتبه 18 در میان دانشگاه ها و موسسات پژوهشی ایران قرار گرفت. این دانشگاه در بین دانشگاه های تابعهوزارت علوم تحقیقات و فنآوری در رتبه 13 قرار گرفت. این درحالی است که این دانشگاه با در نظر گرفتن نسبت تعداد اعضای هیات علمی به انتشارات آنان در رتبه 8 قرار گرفته است. نتایج همچنین نشان داد که پژوهشگران این دانشگاه از همکاری گروهی نسبتا بالایی برخوردارند و ضریب همکاری گروهی آنها برابر با 637/. می باشد، توزیع مقالات توسط نویسندگان از توزیع لوتکا تبعیت می کند. همچنین تاریخ علم این دانشگاه با استفاده از نرم افزار HistCiteTM ترسیم و تحلیل گردیده است.

این پژوهش با هدف بررسی نظرات دانش آموزان سال سوم دبیرستانهای شهرکرد درباره نقش کتابخانه های عمومی این شهر در موفقیت تحصیلی آنان، به روش پیمایشی انجام شد و برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان سال سوم دبیرستان های شهرکرد می باشد، که نمونه ای برابر با 400 نفر به روش تصادفی طبقه ای از آن انتخاب شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از فراوانی، درصد و همچنین از آزمون تی، تحلیل واریانس و آزمون تعقیبی توکی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که نقش شرایط فیزیکی، نیروی انسانی، جو روانی، منابع اطلاعاتی موجود، و قوانین و مقررات کتابخانه های عمومی در موفقیت تحصیلی دانش آموزان اندکی بیش از حد متوسط است.

مطالعه و تدبر در آثار دانشمندان لازمه همه افراد اجتماع می باشد. اما در جامعه ما بویژه در بین دانشجویان میزان میانگین مطالعه غیردرسی بسیار پایین است. هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت موجود مطالعه غیردرسی در بین دانشجویان دختر و دانشجویان پسر در دانشگاه تربیت معلم آذربایجان، ارائه راهکارهای عملی در این خصوص برای افزایش مطالعه غیردرسی و بررسی موانع و عوامل تاثیرگذار بر مطالعه غیردرسی اهداف اصلی این پژوهش می باشد. این پژوهش به روش پیمایشی از نوع تحلیلی انجام شده است. از مجموع 2600 نفر دانشجویان دوره کارشناسی دانشگاه تربیت معلم آذربایجان، 260 نفر به نسبت مساوی 130 نفر دختر و 130 نفر پسر، به طور تصادفی انتخاب شدند که جامعه آماری این پژوهش را تشکیل می دهد. نتایج پژوهش نشان داد: الف- بین میزان مطالعه غیردرسی دختران و پسران تفاوت معنادار وجود داشته و پسران نسبت به دختران مطالعه بیشتری داشته اند و میانگین مطالعه کل دانشجویان 30 دقیقه بوده است. ب- بین رشته تحصیلی و میزان مطالعه غیردرسی تفاوت معنادار مشاهده نشد. ج- بین میزان درآمد، مطالعه پدر، تحصیلات و مطالعه مادر با میزان مطالعه غیردرسی دانشجویان رابطه معنادار وجود دارد. د- میان عضویت دانشجویان در کتابخانه و میزان مطالعه غیردرسی تفاوت معنادار وجود دارد. - از دیدگاه دانشجویان دانشگاه تربیت معلم آذربایجان، موانع عمده مطالعه غیردرسی به ترتیب عبارتند از: انجام تکالیف درسی(5/36%)، نداشتن انگیزه و علاقه (6/29%)، گرانی کتاب (2/19%)، فقدان کتابهای مناسب در بازار (8/8%)، کمبود کتابخانه (5/3%)، و دوری از کتابخانه (4/2%).

امروزه حیات و تداوم دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی کشور، به عنوان یک ارگانیسم پویا و روبه رشد، نیازمند تحقیق و پژوهش است و پرورش دانشجویان پژوهش مدار و خود راهبر می تواند در تولید علم و دانش، نقش به سزایی ایفا نمایند. ارتقاء توانایی ها، درک و شناخت موثر اطلاعات، زیر ساخت پرورش دانشجویان خودراهبر و مادام العمر است. راه دستیابی به چنین هدفی مهم، به طرح مبحثی عملکردی با عنوان سواد اطلاعاتی، منجر گردیده است که محور و موضوع مقاله ی حاضر است. هدف مقاله حاضر، تعیین میزان سواد اطلاعاتی دانشجویان سال آخر دانشگاه پیام نور دزفول و شناسایی میزان سواد اطلاعاتی در میان رشته های مورد بررسی است. به منظور انجام این بررسی از روش توصیفی- پیمایشی استفاده گردید. تعداد 306 نفر براساس روش طبقه بندی تخصیص متناسب از میان 10 رشته دارای دانشجوی کارشناسی سال آخر در سال 86-85 انتخاب گردید. پرسشنامه ای در قالب 60 سوال بر اساس مجموعه استانداردهای سواد اطلاعاتی آموزش عالی در میان 306 دانشجو، توزیع گردید. به منظور پاسخ گویی به سوالات پژوهش از آمار توصیفی شامل: جدول های توصیفی، نمودار ها، آزمون لیکرت و میانگین میانگین ها، استفاده گردید. دو فرضیه پژوهش بر اساس آمار استنباطی شامل آزمون فرض (Z استاندارد) و مجذور کای () به اثبات رسیدند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS صورت پذیرفت. نتایج حاصل از پژوهش به طورکلی نشان داد، سواد اطلاعاتی دانشجویان سال آخر کارشناسی دانشگاه پیام نور دزفول در حد پایین(08/2)، قرار دارد و نیز میانگین میزان سواد اطلاعاتی رشته های مختلف دانشجویان پیام نور دزفول، دارای تفاوت معناداری است.