فهرست مطالب
ماهنامه معرفت
سال بیستم شماره 1 (پیاپی 160، فروردین 1390)
- علوم تربیتی
- 180 صفحه، بهای روی جلد: 4,000ريال
- تاریخ انتشار: 1390/03/01
- تعداد عناوین: 13
-
-
صفحه 4
-
صفحه 5یاد مرگ بزرگ ترین اکسیری است که انسان را برای کسب کمالات اخلاقی و نیل به سعادت و کسب فوز و پاداش اخروی و امیدواری در دنیا و آمادگی برای آخرت تشویق می کند. در اندیشه دینی، انسان دارای پنج مرحله حیات است: مرحله حیات جنینی، دوران طفولیت، هنگام بلوغ و تکلیف، عالم برزخ و حیات در عالم آخرت.
مراحل چهارگانه اولیه حیات، گذرا و مقدمه نیل به حیات جاودانه اخروی است. در همه این عوالم، انسان در حالت حرکت و سفر است. باید برای عالم آخرت زاد و توشه برداشت؛ اعمال نیک و اعمالی که به قصد قربت و نزدیکی به خدای متعال در دار دنیا اندوخته شده، برای عالم آخرت سودمند است.
این نوشتار به شرح مناجات الراغبین امام سجاد علیه السلام در خصوص توشه آخرت و اندیشه آخرت در نگاه مومن می پردازد.
کلیدواژگان: انسان، مومن، توشه، مناجات، مراحل حیات، برزخ قیامت - ویژه نامه علوم تربیتی
-
صفحه 13دین اسلام مجموعه ای از اعتقادات، احکام و قوانین اخلاقی است. انسان دینی، علاوه بر دارابودن اعتقاد درست و عمل به احکام اسلامی، مزین به اخلاق اسلامی می باشد. در این زمینه روش های تربیتی قرآن راهنما و راهگشاست.
هدف نوشتار حاضر معرفی و ارائه برخی روش های تربیتی قرآن می باشد. این نوشتار با رویکرد توصیفی تحلیلی و به شیوه اسنادی پنج روش تربیتی قرآن (بیداری فضایل فطری اخلاقی، پند و اندرز، عفو، انجام اعمال عبادی و ارائه الگوی شایسته) را که جنبه عمومی نسبت به همه انسان ها و رابطه با اخلاق و تربیت بشر دارد. با استخراج آن روش ها در آیات کریمه مورد بحث و بررسی قرار داده است.
نگارنده معتقد است از آن جهت که روش های تربیتی قرآن از علم نامحدود خداوند که آگاه به احوال و نیاز نوع بشر در تربیتش می باشد ارائه شده و آن روش ها جنبه عمومی دارد، مربیان برای تربیت نوع بشر ناگزیر به کارگیری آن روش ها می باشد تا در تحقق اهداف تربیتی اسلام به مطلوب خویش برسانند.
-
صفحه 33تربیت دینی، مجموعه دگرگونی هایی است که در فکر و عقیده فرد، به منظور ایجاد نوعی خاص از عمل و رفتار، که متکی بر ضوابط مذهب باشد، انجام می گیرد. در سایه این دگرگونی ها، اخلاق، عادات، آداب و رفتار و روابط فردی و اجتماعی شخص صورت مذهبی و دینی به خود می گیرد. از آنجایی که تربیت دینی و مذهبی انسان از دوران کودکی و حتی پیش از تولد آغاز می شود، توجه به تربیت دینی کودکان از جنبه های فردی، خانوادگی و اجتماعی امری مهم و ضروری است.
این مقاله با مطالعه اسنادی به معرفی مراحل تربیت دینی، و چگونگی و اصول آن پرداخته است. از آنجایی که هدف همه پیامبران به ویژه رسول اکرم صلی الله علیه و آله تربیت انسان بوده است، به اقوال و افعال پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در زمینه تربیت دینی کودکان پرداخته شده است. رسول خدا صلی الله علیه و آلهدر جایگاه رهبر دینی جامعه، توجه ویژه ای به کودکان داشته و بر تربیت دینی آنان توصیه فرموده است. علاوه بر آن، از آن حضرت صلی الله علیه و آلهدرباره چگونگی و مراحل تربیت دینی (دوران جنینی، دوران نوزادی و شیرخواری، هفت سال اول و هفت سال دوم و...) آموزه های فراوانی گزارش شده که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.
کلیدواژگان: تربیت، تربیت دینی، اصول تربیت، مراحل ترییت -
صفحه 51این مقاله با روش مطالعه اسنادی و تحلیلی و با هدف بررسی اصول تغییر و اصلاح رفتار در سیره معصومان علیهم السلام تدوین یافته است. بدین منظور، با بررسی سیره (قول و فعل) آن بزرگواران، اصولی کلی استنباط و استخراج شده است که عبارتند از: اصل حفظ کرامت و ارزشمندی انسان، اصل اقتضایی رفتار کردن، اصل تقدم استفاده از روش های سهل گیرانه بر روش های سخت گیرانه و تنبیهی، و اصل تقدم استفاده از روش های غیرمستقیم و کرداری بر روش های مستقیم و گفتاری. سیره ائمه اطهار علیهم السلام نشان می دهد آن بزرگواران تنها به تغییر رفتار توجه نداشته، بلکه درصدد اصلاح رفتار نیز بوده اند.
کلیدواژگان: معصومان (ع)، سیره، تغییر رفتار، اصلاح رفتار، اصول -
صفحه 59در فرایند تربیت اسلامی، برای تربیت انسان ها، روش های گوناگونی سفارش شده است. «عادت دادن» یکی از روش هایی است که از صدر اسلام تاکنون مورد تاکید بوده است. نظر به اینکه تعلیم و تربیت نیز در حد وسیع با آموزش سر و کار دارد، باید دید جریان عادت دادن در چه صورتی جنبه تربیتی پیدا می کند و تا چه اندازه می تواند روش موثری برای تربیت اسلامی انسان باشد.
این مقاله، با روش تحلیلی استنباطی، ضمن شناسایی دقیق مفهوم عادت و عوامل موثر بر آن، جایگاه این روش از دیدگاه آموزه های دینی، فلسفی و روان شناختی، آثار تربیتی و موانع و چالش های فراروی آن را مورد بحث قرار داده است.
نتایج این پژوهش حکایت از آن دارد که اگرچه عادت دادن در مراحلی از زندگی، به ویژه در دوران کودکی، می تواند روش موثری برای تربیت دینی یا اسلامی باشد، اما در مراحل بالاتر ارزش تربیتی آن به دلیل عدم سازگاری کامل با جریان تفکر منطقی، کاهش می یابد.
کلیدواژگان: عادت، تربیت، چالش ها، عادت دادن -
صفحه 73این مقاله نظر به اهمیت مسئله مهدویت که از مسائل مهم روز جامعه است، و ارتباط مستقیم با زندگی فردی و اجتماعی بشر دارد، موضوع مهدویت را با نگاه تربیتی بررسی کرده است. سه دیدگاه در باب مهدویت مطرح شده که با نقد دیدگاه برون دینی و درون دینی مبتنی بر نظریه غالب اهل سنت، دیدگاه درست به این موضوع با استناد به آیات و روایات تبیین شده است.
عمده هدف تحقیق اثبات اثربخشی مهدویت باوری در زندگی فردی و اجتماعی امروز جامعه انسانی بوده است که آثار اعتقاد به ظهور مهدی علیه السلام در پاسخ به اندیشه ناکارآمد جلوه دادن این باور، به خوبی تبیین شده است. این آثار تربیتی اقتضا می کرد که مبانی رفتار مهدی علیه السلامدر عصر ظهور نیز به لحاظ تربیتی بررسی شود و این کار با استناد به قرآن، سنت و سیره پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در این مقاله انجام گرفته است.
در این تحقیق از اسناد و مدارک با روش تحلیلی توصیفی جهت نیل به هدف پیش گفته در فضای کتابخانه استفاده شده است. بدین طریق که اطلاعات موردنیاز از منابع مربوط به مهدویت، تعلیم و تربیت و تفاسیر قرآن کریم جمع آوری شده و با یافته های علوم تربیتی به تجزیه و تحلیل و استنتاج پرداخته است.
مهم ترین یافته های این تحقیق، اثبات نیاز جامعه امروز به مهدویت و دست یابی به وظایف تربیتی در سه گروه: فرد، خانواده و حکومت اسلامی نسبت به زمینه سازی ظهور مهدی علیه السلام است. نظر به این وظایف، همه مردم اعم از افراد، خانواده ها و نهادهای اجتماعی در ارتباط با زمینه سازی مهدویت مسئولیت دارند و باید به وظیفه شان عمل نمایند.
کلیدواژگان: مهدویت، تربیت، زمینه سازی، اثر تربیتی، فرد، خانواده، حکومت، وظیفه تربیتی -
صفحه 97این تحقیق به بررسی معنای مدارا، شرایط لازم تحقق و موانع آن، نمونه ها و شیوه های مدارا نسبت به دیگران می پردازد. اهمیت مدارا و نقش آن در سلامت زندگی بسیار مهم است. هدف پژوهش، تبیین جایگاه مدارا، و حد و مرز آن و افزایش کارکردهای مثبت و کاهش آسیب های احتمالی آن است. این مهم ما را در یافتن یکی از بهترین راه کارها برای ثبات و پایداری در زندگی، آرامش و نشاط اعضای خانواده، تامین مطالبات اعضا، رفع نیازمندی ها و وصول به سعادت و خوشبختی کمک می کند.
روش تحقیق، تحلیلی توصیفی است که بر داده های دینی و روان شناختی مبتنی است. یافته های اصلی این تحقیق خیر و برکت، امنیت، بهره مندی، خوشبختی، محبت، کینه زدایی، افزایش روزی، و موفقیت و پایداری در زندگی به عنوان پیامدهای مثبت مداراست. رفتارهایی همچون مرموزسازی، تبرئه، شوخی، رفتار نظیر به نظیر، تغییر مرتبه دوم، رفع تعارض، تمرکز بر نقاط قوت، ایفای نقش مقابل و خود آرام سازی نمونه هایی از مهارت های موجود برای دست یابی به مدارا به شمار می روند.
کلیدواژگان: مدارا، رضایت مندی، آرامش، موفقیت، تغافل، سعه صدر -
صفحه 113عفت و عفاف یکی از ارزش های اخلاقی است که همواره در متون دینی مورد تاکید قرار گرفته و نقش بسزایی در سلامت فرد و اجتماع دارد که سعادت و کمال و یا انحطاط یک فرد یا جامعه در گرو آن می باشد. از این رو، راه تحصیل و دست یابی عفت و به دنبال آن، چگونگی حفظ آن، از جمله مواردی است که در بحث عفت مورد اهمیت است و بی تردید در متون دینی علاوه بر تاکید بر عفت به عنوان یک ارزش اخلاقی، راه کارهایی نیز برای گسترش و نهادینه شدن آن در فرد و جامعه ارائه گردیده است.
این نوشتار به روش کتابخانه ای و مطالعه اسنادی، به بخشی از این راه کارها پرداخته و مورد تبیین و بررسی قرار داده است.
کلیدواژگان: عفت، عفاف، ایمان، حجاب، وراثت، تربیت، تعدیل غرایز -
صفحه 127هدف این پژوهش، تعیین جایگاه همسران در نظام خانواده از منظر آموزه های دینی، با نگاهی روان شناختی است که با روش تحلیلی توصیفی انجام می گیرد.
نظام خانواده و نقش های جنسیتی همسران، همانند سایر نظام های انسانی و اجتماعی دارای یک سازمان است. در هر سازمان، هر فرد برای خود جایگاه ویژه ای دارد که نشانه قدرت و تاثیر او بر دیگران است. در نظام خانواده نیز هر فرد با توجه به نقش ویژه ای که دارد، باید تکالیف و وظایف خاصی را انجام دهد. همچنین جایگاه و سلسله مراتب افراد در آن خانواده مشخص است. بسیاری از صاحب نظران خانواده، مانند مینوچین، جی هی لی و گلدنبرگ، وجود سلسله مراتب شفاف و صریح درون خانوادگی و ایفای نقش های متناسب را پیش فرض کارایی و بالندگی خانواده می دانند. ملاک سلامت و بهنجاری خانواده در نگاه آنها، قرار گرفتن اعضای خانواده، به ویژه همسران، در نقش ها و سلسله مراتب متناسب است. در آموزه های دینی توجه ویژه ای به نقش های جنسیتی همسران شده است که این پژوهش به بررسی آنها می پردازد.
کلیدواژگان: همسران، جنسیت، نقش، آموزه های دینی، استحکام -
صفحه 145هدف تحقیق، شناسایی عوامل بازدارنده موثر بر پژوهش های طلاب و اولویت بندی راه کارهای برون رفت از آن، بر اساس دیدگاه طلبه های سطح چهار حوزه علمیه قم است. روش تحقیق توصیفی پیمایشی، جامعه آماری کل طلبه های سطح چهار، و نمونه آماری تعداد 50 نفر از آنان است که به شیوه تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته حاوی 35 گویه با پایایی 91% برای شناسایی عوامل بازدارنده و 11 راهکار مطابق مقیاس آرایش رتبه ای با پایایی صوری متخصصان بود. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، از آزمون خی دو (کای اسکور)، تحلیل واریانس یک راهه F و Z استفاده شد. یافته ها نشان داد که عوامل فرهنگی، سیاست گذاری نظام تحقیقاتی، عوامل فردی، اداری ساختاری، و نحوه ارائه خدمات پژوهشی و انگیزشی به ترتیب در پژوهش های طلاب نقش بازدارندگی دارند. دشواری دسترسی به استادان مجرب و متخصص برای راهنمایی و مشاوره طرح ها، وجود اشتغالات فکری مختلف برای امرار معاش، و آشنایی کم طلاب با روش های تحقیق به ترتیب از مهم ترین بازدارنده های پژوهشی محسوب می شوند.
کلیدواژگان: پژوهش، عوامل بازدارنده، طلبه های سطح چهار، حوزه علمیه قم، راه کارها -
صفحه 161هر نظام تعلیم و تربیت دارای عناصر و مولفه هایی است که کیفیت و کمیت آنها، بر پایه مبانی شناختی هر نظام مشخص می شود. یکی از این عناصر زیربنایی، برنامه درسی است که هدف گذاری آن بر پایه اصول فلسفی، علمی، جامعه شناختی و... صورت می گیرد. کارآمدی نهایی برنامه درسی هم از طریق صحت و استحکام مبانی شناختی آن، تامین می شود. از این رو، برنامه ریزان باید در رجوع خود به مولفه های معرفت شناختی، از جامعیت و صحت آنها مطمئن بوده و سپس جهت دهی محتوای برنامه را بر این اساس تنظیم نمایند.
هدف این مقاله، نگاهی به نظریات فلسفی و دینی علامه طباطبائی و برخورداری از رویکردی تحلیلی توصیفی، زمینه را برای تشکیل چنین زیربنای شناختی فراهم نماید تا از این طریق بتواند به برخی از سرفصل های مهم در زمینه برنامه درسی کارآمد دست یابد. با توجه به مطالعات انجام شده، می توان گفت چهار عنوان اصلی: مختصات و ویژگی های برنامه درسی، شعب علم، محتوای علم و آسیب شناسی علم با نگاه به نظریات علامه طباطبائی در این زمینه، مورد توجه می باشند که در مقاله به ویژگی ها و ضرورت های هریک اشاره شده است.
کلیدواژگان: ویژگی های برنامه درسی، برنامه درسی، علامه طباطبایی -
صفحه 174
-
Page 5Recalling death is the greatest elixir that encourages man to survive in the world, to pin his hope on and to prepare for the hereafter. In religious thought, man’s life has five phases: embryonic life, infantry, puberty and adult phase, the purgatory, and life in the purgatory. The first four phases of life are transient and prelude to achieve eternal life in the hereafter. In all these four phases, man is in motion and journey. He must make provisions. Good deeds and those performed to seek God nearness to in this world are useful in the hereafter. the present article explains Imam Saddjad’s (A.S) Monajat al-Raghebin(the supplications of the motivated) about provisions of, and pondering about the hereafter, according to believer’s viewpoint.
-
Page 13Islam is a set of beliefs, moral rules and principles. Religious man has not only orthodox belief in Islam and acts according to its rules, but also is adorned with Islamic ethics.“Due to the fact that man is apt to be endowed with moral virtues”, the aim of revealing the Glorious Quran and sending messengers is to endow man with moral virtues, and to educate him using educational methods. The present paper investigates five educational methods of the Quran, using descriptive-analytical approach and explanatory method. Quranic educational methods include: exciting the virtues of moral disposition, giving advice and admonition, forgiving, doing liturgical acts, and providing goodly example.Since the Quran is the book of guidance, it has everything needed to guide man. Furthermore, since the Creator of man knows all his characteristics and qualifications, all instructions that He mentions in the Quran are flawless. Hence, to achieve our innate goal, we must search the best educational method in the Glorious Quran and use its educational methods to educate ourselves and others, as well.
-
Page 33Religious education means to make a set of changes in man’s thought and belief to create a certain kind of deed and behavior that is based on regulations of a school of religious law. In the light of these changes, individual’s morals, habits, manners, personal and social behaviors and relations take a religious form. Since religious education begins from childhood or even before birth, it is very important and necessary to pay attention to religious education of children from personal, familial and social aspects.Present paper defines the stages of religious education, its nature and principles, using a documentary study. Since the aim of all messengers, particularly the Holy Apostle of God, Mohammad, (may the blessing and peace of Allah be upon him and his progeny) have been to educate man, this paper deals with words and deeds of the Messenger of Allah (may the blessing and peace of Allah be upon him and his progeny) about religious education of children. The messenger of Allah (may the blessing and peace of Allah be upon him and his progeny), as the religious leader of society, had paid special attention to children and emphasized on their religious education. Furthermore, this paper investigates His Highness’s many reported teachings on the nature and stages of religious education (embryonic stage, infantry and babyhood, the first seven years, and the second seven years, etc).
-
Page 51Present paper aims at investigating the principles of behavior modification and change in the conducts of the fourteen infallibles (A.S), using a documentary and analytic method. To this aim, general principles are inferred and extracted through investigating the conducts (deeds and words) of these men of honor. These general principles are as follows: the principle of preserving man’s dignity and worthiness, the principle of necessity of conducting behavior, the principle of using tolerant methods prior to severe punitive ones, and the principle of using indirect and practical methods prior to direct and oral ones. The conducts of the Fourteen Infallibles show that these men of honor paid attention not only to the change but also modification of behavior.
-
Page 59Different ways have been recommended to educate men in the process of Islamic education. “Habit-formation or forming habits” is a way that has been emphasized from the advent of Islam till now. Since education, to a large extent, deals with teaching, we must observe how the process of habit-formation takes an educational form, and how it can be an effective way in Islamic education of man. Present paper discusses the position of habit formation according to religious, philosophical, and psychological doctrines, and investigates its educational consequences, obstacles and challenges. Furthermore, it explains the exact meaning of habit and elements influencing it. The research method is analytical- inductive.The research findings show that although forming habits[in human beings] can be an effective way in religious or Islamic education in some stages of life, particularly in childhood, its educational value in higher stages decreases because of its complete incompatibility with the process of logical thinking.
-
Page 73Mahdism is one of the important and current issues in society and has a direct relationship with man’s individual and social life. Some infuse that having belief in the Appearance of al- Mahdi(Imam Mahdi) (A.S) has not any effect on man’s life. According to them, having belief in an absent and hidden person, who has not any relation with man, cannot solve any problem and show any way. The present inquiry aims at explaining the effectiveness of belief in Mahdism on educational duties of individuals, family, government, and the extent to which this belief exerts its influence on man’s life. The research method is analytical and descriptive. This paper provides answers to research questions through a religious approach, and holds that, waiting for the Universal Saviour has many individual and social effects on man’s life as far as educational purposes are concerned.
-
Page 97The present inquiry investigates the significance of tolerance, necessary conditions and obstacles of its realization. It also investigates the samples of tolerance and the ways in which we put up with others. Its significance and role in healthy life is very important. This paper aims at explaining the position of tolerance, its limits, and decreasing or increasing its potential damages. This aim helps us find one of the best techniques to create stability and persistence in life, to bring peace and joy for family members, to secure their demands, to meet their needs, and to achieve happiness and felicity.The research method is analytical-descriptive which is based on religious and psychological data. The main findings of the research show that goodness and blessing, security, enjoyment, happiness, love, purging rancour(resentment), increase in sustenance, and success and stability in life are the positive outcomes of tolerance. Such behaviors as being secretive, exculpating, joking, echoic behaving, changing second order, eliminating the conflict, focusing on merits, performing opposite role, and self-restraint are considered examples of existing skills to achieve tolerance.
-
Page 113Chastity and continence are moral values which have been emphasized in religious texts and have a significant role in individual and social health, on which happiness and perfection of individual and society rely. To be sure, if individual and society commit to chastity and continence, it will achieve happiness. In contrast, a society that does not commit to moral principles, including chastity and continence, will not achieve happiness. No doubt, religious texts have also drawn up strategies to develop and institutionalize chastity and continence in the society.The present paper investigates and explains modus operands to develop and institutionalize chastity and continence in Islamic society, using library method and documentary study.
-
Page 127The present inquiry aims at specifying the position of spouses marriage partners in family system according to religious doctrines, using a psychological approach and analytical- descriptive method.A family system and gender role of spouses, like any other human and social systems, has an organization. In any organization, everyone has a special position for himself, which characterizes his power and influence on others. In a family system, too, every member should perform certain duties and responsibilities according to his/her special role. Furthermore, the position and hierarchy of family members are clear. Many theorists on family, like Mino chin, Ghee Lee, and Goldenberg, consider clear and explicit intra-family hierarchy and performing respective and appropriate roles as presuppositions of family efficiency and exultation. According to them, placing family members, especially spouses, in their respective and appropriate roles is the criterion of family health and normality. Religious doctrines have paid especial attention to the gender roles of spouses which this research investigates.
-
Page 145The present research tries to identify the deterring factors affecting the researches of the seminary students in Qom, and to rank the solutions, according to the viewpoints of Qom seminary students in grade four. The research method is descriptive – survey, the statistical population is all seminary students in grade four, and the statistical sample is fifty seminary students who have been selected through simple random. The research instrument to gather data is a researcher–made questionnaire which consists of 35 items with 91% reliability, in order to identify deterring factors, and eleven solutions corresponding to the rank measurement with experts, face reliability. Chi-squared test and the design analysis of variance including one-way (F) have been used to analyze the data. The research findings show that cultural factors, policy making in research system, individual, bureaucratic–structural factors, the way of providing research services, and motivation have respectively deterring effect on the seminary students’ researches. The most significant deterring factors are, respectively, hard access to experienced and specialized professors to give guidance and advice on projects, seminary students’ different preoccupations with making a livelihood, and their little familiarity with research methods.
-
Page 161Every educational system has elements and components, the quality and quantity of which are determined according to its cognitive fundamentals. One of these fundamental elements is curriculum, the aim of which is determined in terms of philosophical, scientific, psychological... principals. Accuracy and stability of cognitive fundamentals will secure the final efficiency of a curriculum. Therefore, planners, in referring to epistemological components, must make sure of their comprehensiveness and accuracy, and then regulate the orientation of curriculum content accordingly. The present paper, through investigating AllāmeTabātabāī’s philosophical and religious viewpoints and using an analytical-descriptive method, tries to prepare the ground for the formation of such cognitive fundamentals in order to be able to achieve some of the important rubrics about efficient curriculum. Considering the studies which have already been done, it can be said this paper investigates four basic rubrics – features and characteristics of curriculum, branches of science, content of science, pathology of science- with a view on AllāmeTabātabāī’s viewpoints on the issue, and mentions their features and requirements.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.