فهرست مطالب

تحقیقات جغرافیایی - سال بیست و پنجم شماره 2 (پیاپی 97، تابستان 1389)

فصلنامه تحقیقات جغرافیایی
سال بیست و پنجم شماره 2 (پیاپی 97، تابستان 1389)

  • 196 صفحه، بهای روی جلد: 16,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1389/07/20
  • تعداد عناوین: 7
|
  • مجتبی یمانی، حمید کامرانی دلیر، سجاد باقری صفحه 1
    حوضه آبریز چله در رشته کوه زاگرس و در محدوده مرز بین استان های کرمانشاه و ایلام واقع شده است. به نظر می رسد جوان بودن لندفرم های ژئومورفولوژیک منطقه، نتیجه تشدید فعالیت های نئوتکتونیکی در کواترنری باشد. هدف از این پژوهش، ارزیابی میزان تاثیر گذاری حرکات مورفوتکتونیکی جوان در تحول لندفرم های حوضه تحت بررسی و مقایسه نتایج به دست آمده با شاخص های تجربی و شواهد ژئومورفولوژیک (پرتگاه های گسلی جوان، سطوح مثلثی شکل، عدم کوهپایه، تپه های مسدود کننده، مخروط افکنه های بریده شده و جابه جا شده و عدم تقارن رودخانه چله) و نیز داده های GPS سال های (2006، 2007و2008) ایستگاه ایلام است. در این پژوهش، از داده های GPS، بازدید های متعدد میدانی لندفرم ها، شاخص های ژئومورفیک Fmf، Smf)،Af، T،(SL، نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی و عکس های هوایی منطقه و نرم افزار ArcGIS 9.3 به عنوان ابزار تحقیق برای تجزیه و تحلیل مورفوتکتونیک منطقه استفاده شده است. نتایج، بالاآمدگی و حرکات راستالغز راست بر را در زاگرس شمال غربی در محدوده حوضه مورد مطالعه تایید می نماید. شاخص های تجربی به کار رفته و نیز شواهد لندفرم های جوان دگر شکل شده، به طور روشن، وجود حرکات نوزمین ساختی فعال به صورت بالاآمدگی و حرکات راستالغز راست بر و عملکرد مشترک این حرکات را اثبات می نماید.
    کلیدواژگان: نوزمین ساخت، شاخص های ژئومورفیک، داده های GPS، شواهد ژئومورفولوژیک، زاگرس شمال غربی، حوضه چله
  • اصغر ضرابی، میرنجف موسوی صفحه 27
    هدف از این مقاله «بررسی ارتباط پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهر یزد» است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی «است. برابر تقسیمات کالبدی مسکن و شهرسازی، شهر یزد دارای یازده ناحیه شهری است که حدود 415 13 هکتار مساحت و 447259 نفرجمعیت دارد. توزیع فضایی جمعیت درنواحی شهر یزد نسبتا متعادل بوده و بالاترین میزان تراکم در مرکز شهر و محلات مجاور و پایین ترین تراکم در حومه ها و پیرامون شهر بوده است. برابر بررسی های صورت گرفته براساس مدل تاپسیس و با استفاده از 15 شاخص خدمات عمومی شهری، ناحیه شاهدیه که پایین ترین تراکم جمعیت را داراست، از لحاظ توزیع خدمات در سطح بالایی قرار دارد و ناحیه سه از منطقه سه به عنوان نامتعادل ترین ناحیه از لحاظ توزیع خدمات شناخته شده است. ارتباط پراکنش جمعیت وتوزیع خدمات بر اساس روش اسپرمن (073/0) بسیار ضعیف بوده است که در بعضی از نواحی نیز تفاوت های چشمگیری بین توزیع جمعیت و خدمات دیده می شود که نشان دهنده عدم سازگاری بین دو متغیر مورد بررسی است. بنابراین، برقراری ارتباط منطقی و هماهنگ بین پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در نواحی یازده گانه شهری یزد برای نیل به پایداری ضروری به نظر می رسد
    کلیدواژگان: پراکنش جمعیت، توزیع خدمات، عدالت فضایی، نواحی شهری، شهر یزد
  • امیرحسین حلبیان، مهران شبانکاری صفحه 47
    در این پژوهش، نخست رفتار مکانی و زمانی پرفشار جنب حاره در تراز 600 هکتوپاسکال با استفاده از داده های روزانه ارتفاع ژئوپتانسیل ساعتGMT12 پایگاه داده (NCEP/NCAR) و با تفکیک مکانی 5/2×5/2 درجه قوسی در یک دوره زمانی 55 ساله، شامل 20089 روز، از اول ژانویه سال 1951 /11دی ماه 1329 تا 31 دسامبر سال 2005/ دهم دی ماه 1384 بررسی گردید. ابتدا برای تحلیل رفتار مکانی پرفشار جنب حاره و نحوه تعامل آن با الگوهای مجاور، میانگین ارتفاع ژئوپتانسیل ساعتGMT12 برای تمام روزهای تقویم خورشیدی محاسبه گردید. آنگاه، یک تحلیل خوشه ایپایگانی انباشتی به روش ادغام «وارد» بر روی این مقادیر انجام گرفت. بر پایه این تحلیل، آشکار گردید که چهار الگوی گردشی اصلی در قالب دوره های سرد، گذار و گرم در نیمکره شمالی قابل تشخیص است. به منظور تحلیل رفتار زمانی پرفشار جنب حاره، با انتخاب چارچوب پوش مناسب، میانگین ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 600 هکتوپاسکال برای هر یک از روزهای تقویم خورشیدی 1383-1330 محاسبه و استانداردسازی شد. بدین ترتیب، ماتریسی به ابعاد 1×19724 به دست آمد که شامل ناهنجاری های فاز مثبت و منفی(تشدید و تضعیف پرفشار جنب حاره) در هر روز بود. مقایسه فراوانی روزهای رخداد فاز مثبت با فراوانی روزهای رویداد فاز منفی در تراز مورد بررسی، نشان داد که در طی نیم سده گذشته روزهای تشدید و حضور قوی پرفشار جنب حاره نسبت به روزهای تضعیف این سامانه پویشی(دینامیکی) افزایش یافته است. اجرای روش جدول توافقی و محاسبه آماره کای دو(2 χ) در طول دوره آماری(1383-1330) نشان داد که رخداد بارش تقریبا در 3/3% از ایستگاه های بررسی شده(35 ایستگاه از مجموع 1066 ایستگاه) مستقل از تاثیر سامانه پرفشار جنب حاره است. این ایستگاه ها عمدتا کرانه ها و پسکرانه های جنوبی خزر و نواحی شمال غرب کشور را در بر می گیرند. از سوی دیگر، رخداد بارش تقریبا در 7/96% ایستگاه های مورد بررسی(1031 ایستگاه از مجموع 1066 ایستگاه) مستقل از تاثیر سامانه پرفشار جنب حاره نیست و به شدت تحت کنترل پرفشار جنب حاره در زمان حاکمیت این سامانه بر روی ایران است.
    کلیدواژگان: ایران، پرفشار جنب حاره، ارتفاع ژئوپتانسیل، تحلیل خوشه ای، جدول توافقی، آماره کای دو(2 χ)، بارش روزانه
  • کرامت الله زیاری، مهدی قرخلو، محمدحسین جان بابا نژاد طوری صفحه 83
    مقوله مسکن، امروزه نه تنها به عنوان یک سرپناه، بلکه به عنوان هویت، امنیت و منبع سرمایه در بین ساکنان یک شهر مطرح است. این مقوله که نقش تعیین کننده ای در شکل گیری شهرها داشته، از لحاظ شاخص های اجتماعی دچار مشکلات عدیده ای، همچون کوچکتر شدن مساحت زیربنا، کمبود اتاق در واحد مسکونی، کمبود سرانه فضای فرد در خانه یا واحد مسکونی(کمتر از 8 متر مربع)، بد مسکنی، بی مسکنی و غیره شده است.از طرف دیگر،شایان ذکر است که سالم بودن مسکن از ابعاد مختلف نقش مهمی در آسایش روحی و روانی ساکنان دارد. بنابراین، شناخت شاخص های مسکن سالم و تلاش در جهت تحقق سکونتگاه مطلوب، امر مهم در بحث شهر سالم و توسعه پایدار شهری است.
    این پژوهش از نوع «کاربردی- توسعه ای» و روش تحقیق آن «توصیفی- تحلیلی» است و در پاسخ به این پرسش که وضع کنونی مسکن در شهر بابل در مقایسه با نقاط شهری کشور و شرایط مطلوب شهر سالم چگونه است؟ و با هدف دست یافتن به ضوابط عملی شهر سالم در احداث واحد مسکونی، اقدام به بررسی وضع کمی و کیفی مسکن در شهر مورد مطالعه و نقاط شهری کشور در طی سال های 85-65 پرداخته است.
    نتایج مقایسه ای شهر بابل با نقاط شهری کشور، حاکی از آن است که این شاخص ها در طی این مدت روند رو به بهبودی داشته و وضعیت این شاخص در شهر بابل، بهتر از نقاط شهری کشور بوده است. نتایج امر در مقام مقایسه با شرایط مطلوب شهر سالم، حاکی از آن است که شرایط بخش مسکن شهری در کشور ما، اگر چه در اندازه هایی فراتر از بسیاری از جوامع است، اما در بسیاری از ابعاد نسبت به شرایط مطلوب شهر سالم از وضعیت نسبتا مطلوبی برخوردار نیست.
    کلیدواژگان: مقایسه تطبیقی، شهر سالم، مسکن، شهربابل
  • نادر پروین صفحه 117
    با عنایت به اینکه غالب ویژگی های محیطی به طور مستقیم و یا غیر مستقیم در ارتباط با تغییرات توپوگرافی سطوح فشار اتمسفر بالا قابل تبیین است، مطالعه موضوع مذکور، اهمیت و ضرورت خاصی می یابد. در این مقاله، پس از تعین آستانه سیل، داده های ارتفاعی تراز 500 هکتوپاسکال برای 44 طوفان مولد سیل طی دوره (1384-1370) با استفاده از روش تحلیل عاملی پردازش شدند، و نهایتا بر اساس ماتریس همبستگی(واریانس- کوواریانس) کانون های عمده تغییر توپوگرافی تراز 500 هکتوپاسکال مؤثر بر سیلاب های مخرب و فراگیر سطح حوضه آبریز دریاچه ارومیه شناسایی و تحلیل شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که به هنگام وقوع سیلاب های مذکور پنج کانون ذیل با برخورداری از بیشترین آنومالی های ارتفاع سطح 500 هکتوپاسکال قابل تشخیص هستند.
    1- منطقه بین دریای سرخ تا جنوب غربی ایران؛ 2- منطقه بین مرکز دریای مدیترانه و دریای سیاه؛ 3- منطقه شمال دریای خزر؛ 4- شرق ایران؛ 5- منطقه شمال اروپا.
    چنین تغییراتی در تراز 500 هکتوپاسکال سبب تقویت و عمیق تر شدن محور تراف ها و ریج ها در این مناطق شده است و متعاقب آن الگوهای سینوپتیکی سیل زا به وجود آمده اند. در این میان، تغییرات تراز 500 هکتوپاسکال در کانون اول و دوم، بیشترین تاثیر را در ایجاد سیلاب های حوضه آبریز داشته است.
    کلیدواژگان: سیل، تحلیل عاملی، ترازhp 500، تراف و ریج، حوضه آبریز دریاچه
  • سید اسکندر صیدایی صفحه 139
    کانون های اسکان عشایر، یکی از راهکار های توسعه برای جامعه عشایر داوطلب اسکان هستند. این کانون ها به دلیل انتظاراتی که در خصوص تامین مسکن، محل تولید،اشتغال،دستیابی به در آمد مناسب و برخوردار از برخی از شاخص های رفاهی ازآنها می شود، از اهمیت خاصی برخورد دارند. در پانزده سال اخیر سرمایه گذاری های کلانی برای شکل گیری کانون ها در کشور انجام گرفته است، کانون ها دارای مسایل و مشکلات گوناگونی هستند.در این مقاله، اساسی ترین مسایل کانون ها بررسی شده است. به همین منظور از میان آنها، سه کانون که مربوط به بزرگترین ایلات کشور(بختیاری و قشقایی) و جزو اولین کانون های شکل گرفته در مهمترین فضاهای ایلی کشورهستند،انتخاب شدند. روش تحقیق این پژوهش،ترکیبی از روش های میدانی، اسنادی و تحلیلی است. بر اساس نتایج این بررسی، مهمترین مسایل کانون های اسکان عشایر عبارت است از: ضرورت حمایت از بنیان های تولید، اطمینان از داشتن در آمد مناسب، حمایت جدی برای برخورداری از خدمات آموزشی- بهداشتی- ترویجی، توجه به خدمات زیر بنایی در کانون ها،از جمله فضاهای کالبدی و معابر، ضرورت حمایت مالی برای تکمیل واحدهای مسکونی نیمه تمام، تکمیل زیجیره تولید و داشتن متولی خاص برای پیگیری امور.
    کلیدواژگان: عشایر، کانون های توسعه، توسعه پایدار
  • مریم کریمیان، ایمان باباییان، راهله مدیریان صفحه 167
    در این مقاله، با استفاده از چهار طرحواره شکل گیری ابر، شامل گرل FC، گرل AS، امانوئل و کو، نسخه دارای قابلیت آشیانه سازی مدل اقلیمی RegCM3 ارزیابی گردید و توانمندی آن در شبیه سازی بارش و دمای فصلی و ماهانه خراسان تجزیه و تحلیل شد. بدین منظور 40 آزمایش کنترلی با استفاده از داده های آنالیز مجدد NNRP1 برای فصول زمستان سال های 2000-1991 بر روی استان خراسان طراحی شد. خطای هر کدام از مدل سازی ها از طریق مقایسه با داده های بارش CMAP، دمای NCEP و داده های دیدبانی شده به دست آمد. به منظور برآورد توانمندی مدل، اریبی و خطای مطلق میانگین داده ها به صورت ماهانه و فصلی محاسبه شدند. نتایج نشان می دهند که در بین چهار طرحواره مورد بررسی، اریبی ماهانه و فصلی طرحواره های گرل FC و گرل AS، به ترتیب با مقادیر 1/2 و 1- میلی متر در مقایسه با بارش دیدبانی شده، از سایرین کمتر است. در بخش مدل سازی دما، با مقایسه داده های مدل شده و دیدبانی، ملاحظه می شود که طرحواره امانوئل، به ترتیب با مقادیر 8/0- و 7/0 درجه سانتیگراد کمترین اریبی ماهانه و فصلی را نسبت به سایر طرحواره ها دارد؛ ضمن اینکه بیشترین اریبی مربوط به طرحواره های گرل است. نتایج این مطالعات می تواند در طراحی مدل اقلیمی برای پیش بینی فصلی کشورمان استفاده شود.
    کلیدواژگان: مدل اقلیمی RegCM3، طرحواره ابر، واسنجی، خراسان، زمستان
|
  • M. Yamani, H. Kamrani Dalir, S. Baghery Page 1
    Chele basin is located in Zagros Mountains and the border between Kermanshah and Ilam. Seems young geomorphological landforms in the region, are as a result of Quaternary neotectonic activities. The purpose of this study is assessment of young morphotectonic movements influence on landform evolution in the Chele basin، and comparing the result with the tentative indices and geomorphic evidences (young scarps، triangular facet، lack of hill slopes، impact hills and borders، braided alluvial fans and the Chele river asymmetry)، and also Ilam province station’s GPS data for 2006، 2007 and 2008. In this research, have been used GPS data, field observations, geomorphic indices (SL، AF، Fmf، Smf) topographic and geologic maps، aerial photographs and ArcGIS software to analysis morphotectonic of region. The results approved the neotectonic movements and right ward uplift in northwest Zagros. The used Tentative indices used and also evidences of transfigurated young landforms, indicated active neotectonic movements and right ward uplifts and strikes.
  • A. Zarabi, M. N. Mousavi Page 27
    The purpose of this study is investigation of relationship between population dispersion and distribution of services in urban area of yazd city. Descriptive-analytic methodology was used in this study according to physical devising Housing and urbanization organization. Yazd city is comprised of 11urban areas, with areas of 13415 (ha) and 447259 population Spatial distribution of population in urban areas of yazd city is almost normal. The highest density is in the centre of the city and around and the lowest density is in the suburban and surrounding of the city. According of investigated data based on TOPSIS method using 15 indices of Urban Public Service, shahedieh area which has the lowest density of Population enjoys high rate of service distribution and area from region 3 is the most imbalanced area in terms of population dispersion and distribution of services Relationship. between population dispersion and services distribution Spearman method (0/073) was weak based on. In some areas there are clear differences between population and services which shows in Compatibility between these two variables. Thus establishing logical and coordinate relationship between population dispersion and services distribution in urban areas of Yazd city is necessary for reaching sustainable development.
  • A. H. Halabian, M. Shabankari Page 47
    In this research, temporal and spatial behavior of subtropical high pressure was studied at the level of 600 hPa. This study has been done using daily data of geopotential height at 12 GMT in NCEP/NCAR database with spatial resolution of 2.5×2.5 degree in a 55 years period including 20089 days from January, 1st, 1951(Dey, 11th, 1329) to December, 31st,2005(Dey, 10th,1384). At First, the mean geopotential height at 12 GMT was extracted for all days of solar calendar to determine spatial behavior of subtropical high pressure and its relation to the contiguous patterns. Then, an agglomerative hierarchical cluster analysis on the basis of ward linkage method has been done in Matlab soft¬ware. According to this analysis four circulation patterns in the north hemisphere were recognized. To identify temporal behavior of subtropical high pressure by selection of a suitable framework, mean of geopotential height at 600 hPa level was calculated and standardized for each day of solar calendar from 1330 to 1384. Thus, a matrix of size 19724×1 was obtained that shows positive and negative anomalies (strengthening and weakening of subtropical high pressure) in each day. Comparison between frequency of positive phase occurrence days and negative phase event days in the studied level showed that during recent 50 years the aggravation days of subtropical high pressure were definitely more than weakening days of this dynamic system. Applying contingency table method and calculating χ 2 statistic during statistical period (1330-1383) showed that occurrence of precipitation in about 3.3% of studied stations(35 out of 1066) is independent of influence of subtropical high pressure. These stations are mainly encompass South coast of Caspian sea and north west of Iran. According to this analysis, the occurrence of precipitation in 96.7% of studied stations (1031 out of 1066) aren’t independent of influence of subtropical high pressure and are under the control of subtropical high pressure at the time of predominance of this system over Iran, intensively.
  • K. Ziari, M. Gharakhlou, M. H. Janbabanejad Page 83
    Today, domicile is not only considered as the shelter but also is the security and capital resource among the inhabitants of a city. This problem which has an important role in cites formation caused many problems in view point of social indices. For example, the substructure area becomes smaller, room shortage in a residential building, per capita shortage of a person area in a house or residential building (less than 8 meters) bad habitation, homeless and etc. healthful domicile has an important role in different dimensions on spiritual and mental ease of inhabitants. So, understanding healthful domicile index and try in preparing suitable place of residence is an important matter in healthful city discussion and civic permanent development. This research is a kind of practical and developmental research and its methodology is descriptive and analytical. How is the current situation of domicile in babol in comparison with all cities of the country and suitable situation of healthful city? In answering to this question and with the aim of achieving to practical regulation of healthful city in establishment of the place of residence, have been surveyed the quantitative and qualitative situations of domicile in studied city and other cities of the country during 1365 to 1385. Comparative results of babol with other cities shows the important role of these indices. The situation of this index in babol was better than other cities. And also, in comparison with suitable situations of a healthful city shows that although, in our country, civic domicile situations are more than other countries but in many dimensions, hasn’t nearly suitable situation in comparison with suitable situation of healthful city.
  • N. Parvin Page 117
    Many of environmental conditions are explainable, either directly or indirectly with regard to topographical changes in pressure levels of high atmosphere. Thus, studying this subject is great importance. In this article, after determining the threshold of flood in catchment, Altitudinal data of 500 HP level for 44 storms generating floods during (1370_1384) were processed using the factor analysis method. Ultimately, based on correlation matrix (variance-covariance), main focuses of topographical changes of 500 HP level, affecting extensive and catastrophic floods were recognized and analyzed. Research results showed that, during flood occurrence, the following five focuses have the most Anomaly of 500 HP altitudinal level: 1) The area between the Red sea and south west of Iran 2) The area between the centre of Mediterranean sea and the black sea 3) The northern part of Caspian Sea 4) East of Iran 5) Northern part of Europe. Such changes in 500 HP level lead to enforcement and deepening the axis of troughs and ridges, and have produced synoptical patterns that cause floods. In the meantime the changes in 500 HP level in the first and two focuses have the most effect in creating floods of aforesaid catchments.
  • E. Saydaei Page 139
    Tribes settlement focuses is as a development approach for tribes society. in this paper have been considered the main problems of tribes focuses. Three focuses of biggest tribes involving Bakhtiary and ghashghai were selected. The methodology of this paper is complex containing field study and analytical methods. According to the results, the main problems of tribes settlement are: support of productions, stuffiest income, support of educational – hygienic services, Concentrating to the infrastructures services such as, space frame and passage of the centers Necessity of finantialy support to complete residential units at all three centers.
  • M. Karimian, I. Babaeian, R. Modirian Page 167
    In this study, ability and skill of the nesting version of the RegCM3 Regional Climate Model in simulation of monthly and seasonal amount of precipitation and temperature using four different cumulus parameterization of Grell-AS, Grell-FC, Emanuel and Kuo have been studied over khorasan area including three provinces of North Khorasan, Khorasan Razavi and South Khorasan. In this regards, 40 control runs using NNRP1 reanalysis data have been done for winter seasons of 1991-2000 over the area under study. Errors of the modeled data computed by comparing with CMAP precipitation data, NCEP temperature data and observed data of 15 synoptic weathers stations that located inside the study area. Bias and mean absolute errors were calculated monthly and seasonally. Results show that among four parameterizations methods used in this research, monthly and seasonal bias of the Grell-FC and Grell-AS with amount of +2.1 and -1mm is lower than other parameterizations scheme. Smallest bias of monthly and seasonal temperature have been found in Emanuel parameterization by amount of -0.8˚C and +0.7˚C, respectively. Results of this research can be used in development of regional climate models for issuing seasonal forecast over Northeast of Iran.