ماهنامه طیف برق
پیاپی 28 (اردیبهشت و خرداد 1390)

چند ماه پیش که بحث اینترنت پاک برای اولین بار از سوی وزیر ارتباطات در رسانه ها کلید زده شد، واکنش های مختلف و تعابیر و تعاریف متفاوتی از این مقوله در بین صاحبنظران ICT کشور مطرح گردید. مفهوم اینترنت پاک و ناپاک بنابر معیارهای متفاوت در کشورها با اعتقادات و چارچوب های فرهنگی متفاوت مطرح بوده است. در کشورهای اسلامی، مسائل غیر اخلاقی به عنوان مهم ترین شاخص محتوای غیر پاک اینترنتی قلمداد شده است. در اغلب کشورها نیز علاوه بر این مقوله مسائل امنیتی و سیاسی، البته با ملاک ها و درجه حساسیت های متفاوت، انگیزه اعمال نوعی تفکیک محتوایی یا به بیان ملموس تر، فیلترینگ، در اینترنت شده است. در این نوشتار، نگاهی گذرا به برداشت های مختلف از مفهوم اینترنت پاک در سطح جهان خواهیم داشت.

مفهوم IoT که اخیرا در دنیای ارتباطات و فناوری اطلاعات مطرح شده است، مضامین گسترده ای را در بر می گیرد ولی با تعریف اتحادیه جهانی مخابرات،IoT بخشی از اینترنت یکپارچه سازی شده آینده به حساب می رود که ضمن برقراری ارتباط بین انسان ها و اشیاء فیزیکی و مجازی مختلف، ارتباط میان این اشیاء را از طریق شبکه اینترنت فراهم می آورد.

در حال حاضر، مصرف انرژی در ایستگاه های BTS یکی از چالش های مهم در دنیای شبکه های بی سیم محسوب می شود. در واقع، صرفه جویی و ذخیره انرژی در ایستگاه BTS یکی از ارکان اصلی برنامه های توسعه شبکه بی سیم سبز است. در مقاله پیش رو سعی شده است که ایستگاه های BTS سبز را از جنبه ساختار سیستم، ساختار ایستگاه BTS، فناوری های صرفه جویی انرژی و کاربرد فناوری سبز مورد بررسی قرار داد. در نهایت، روش هایی مؤثر برای کاهش مصرف انرژی در ایستگاه های BTS ارایه شده است.

پس از پایان مهلت قانونی اپراتور سوم تلفن همراه برای عرضه تجاری خدمات خود، هنوز خبری از ورود این اپراتور به بازار نشده است. گفته می شود تنها مراحل اولیه فعالیت آزمایشی شبکه با تعداد محدودی سیم کارت آغاز شده است. تاخیر چندین ساله در فرآیند تجاری سازی خدمات نسل سوم ارتباطات سیار که چندین تیم مدیریتی مختلف را تجربه کرده است، قاعدتا دارای دلایل و توجی هات مختلفی از سوی مسؤولان ذیربط می باشد. اما به هر ترتیب این رویداد، از منظرهای گوناگون قابل بررسی و تحلیل است. در این نوشتار به بررسی بخشی از تبعات آن پرداخته شده است.

دنیای خدمات ویدئویی آنلاین روز به روز بر دامنه محبوبیت خود در میان کاربران می افزاید و در این میان تولیدکنندگان و متولیان محتوا نیز بیش از پیش در پی یافتن روش هایی هستند که بتوانند از طریق بسترهای موجود بویژه اینترنت، مخاطبان بیشتری را جذب خود کنند. در حال حاضر یکی از بهترین روش های استفاده از محتوای ویدئویی،OTT است که دنیای عرضه و استفاده از خدمات رسانه ای را اساسا متحول می سازد.

پیشرفت های سه سال گذشته در زمینه فناوری تجمیع پلت فرم های نرم افزاری با حداقل منابع سخت افزاری، منجر به ظهور نسل جدیدی از گوشی های موبایل موسوم به گوشی های هوشمند شده است که مشخصه اصلی آنها پشتیبانی از عملیات چندگانه کاربردهای متنوع بر روی تجهیزات سیار است. ورود گوشی های هوشمند به بازار گوشی های موبایل، مناسبات تجاری در زنجیره ارزش ارتباطات سیار را تحت تاثیر قرار داده و فاز جدیدی از سیاست های تعاملی و تقابلی چندجانبه بین دست اندرکاران این صنعت در حال شکل گیری است.

کنگره جهانی موبایل را می توان یک رویداد بی همتا در حوزه موبایل و شاید حتی فراتر، بی همتا در حوزه صنعت مخابرات دانست؛ رویدادی که حضور شخصیت ها و بزرگان مخابرات، استقبال بسیار گسترده اهالی صنعت از آن و اعلام آخرین راهبردها و برنامه های بازیگران بزرگ جهانی در آن بزرگترین وجه تمایز آن از رویدادهای مشابه بوده است. بعد از حضور در کنگره امسال موبایل بارسلون، فرصتی دست داد تا نظرات آقای دکتر نیکوفر قائم مقام مدیرعامل شرکت ارتباطات سیار (همراه اول) را در مورد ویژگی ها و دستاوردهای شرکت در این رویداد بزرگ جویا شویم. برگزیده ای از نکات و تحلیل های ایشان را در زیر می خوانید.

شاید در مقام مقایسه، معاونت مدیریت و توسعه منابع انسانی ریاست جمهوری بسیار کوچکتر از بدنه عریض و طویل یک وزارتخانه باشد، اما به لحاظ ماموریتی که بر عهده دارد، چیزی کمتر از یک وزارتخانه ندارد؛ توسعه خدمات دولت الکترونیک به عنوان محور اول از 10 محور برنامه تحول در نظام جامع اداری کشور بر عهده این معاونت گذاشته شده است. از سویی دیگر، این معاونت در حال حاضر مسئولیت دو کمیته از زیرمجموعه های کارگروه فاوا از جمله کمیته توسعه دولت الکترونیک را نیز بر عهده دارد. هرچند این معاونت در انجام وظایف خود مصمم است، اما کم نیستند کارشناسانی که معتقدند اهداف تعیین شده از سوی این معاونت با نقطه مطلوب در حوزه دولت الکترونیک فاصله دارد. آنچه در ادامه آمده است برگرفته از صحبت های احمد بزرگیان معاون نوسازی و تحول اداری این معاونت در گفتگو با ماهنامه طیف برق است که امیدواریم پاسخگوی سوالات متعددی که در ذهن مخاطبان است، باشد.

نگاه ریشه ای به تاثیرات فناوری در جامعه و نحوه مدیریت آن یکی از ویژگی های بارز در صحبت ها و تحلیل های آقای دکتر دهقان رئیس هیات مدیره الکترونیک مبین ایران در گفتگوی یک ساعته ما با ایشان بود. بحثی که از چگونگی شکل گیری نیاز در افراد شروع شد و با گذشتن از یک سری مباحث حوزه ICT به پیشنهاد تشکیل یک انجمن متشکل از فعالان صنعت ICT رسید. انجمنی که با سرلوحه قرار دادن اصول فعالیت حرفه ای، ارتقاء جایگاه ایران در منطقه را نتیجه دهد.

آمار و ارقام اعلام شده توسط منابع مختلف حاکی از نزدیک شدن بازار تلفن همراه ایران به رقم اشباع از لحاظ تعداد مشترکین است. این مساله خبر خوبی برای بازار تلفن همراه ایران است، اما رسیدن بازار به رقم اشباع و ثابت ماندن رشد تعداد مشترکین می تواند زنگ خطری برای درآمدزایی اپراتورهای موبایل باشد. زیرا عملا اشباع بازار موبایل و شروع به کار اپراتور جدید منجر به رقابتی تر شدن بازار تلفن همراه ایران خواهد شد. لذا افزایش مزیت های رقابتی با راهکارهای متنوعی مانند تنوع بخشی به خدمات ارزش افزوده در ادامه فعالیت اپراتورهای کشور نقش مهمی ایفا خواهد نمود.

بحران اقتصادی سال های اخیر تاثیری شدید، هر چند موقت را بر روی موضوع ادغام صنایع مخابراتی گذاشته است. کاهش سرمایه گذاری خارجی و همچنین نامعلوم بودن ارزش آینده سهام، سبب تاخیر در ورود سرمایه به این حوزه گردیده است. کاهش نقدینگی در بازار و رکود، فرصت مناسب و ایده آلی را برای اپراتورهای قوی تر به وجود آورده تا بتوانند مالکیت شرکت هایی که به دنبال سرمایه هستند بدست بگیرند و یا آنها را در خود ادغام کنند.
ادغام و یکپارچه سازی در سال 2010 نیز در بین اپراتورهای جهان ادامه پیدا کرد. در همین راستا قراردادهای کوچک و بزرگی منعقد شده که برای برخی شرکت ها به منزله پیشرفت و برای برخی دیگر همچون عقب نشینی و محدودتر کردن فعالیت ها است. دراین مقاله تلاش برخی از اپراتورها را برای ادغام و یا تملک اپراتورهای دیگر مورد بررسی قرار می دهیم.

در خصوص حضور اپراتور غالب در مدل های مختلف پیاده سازی شبکه های باند وسیع و خصوصا فیبر نوری درکشورهای مختلف، دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. برخی معتقدند استفاده از زیرساخت های موجود اپراتورهای غالب می تواند هزینه های سرمایه گذاری پروژه ها را کاهش دهد. برخی دیگر معتقدند که توسعه شبکه اپراتور غالب و عدم استفاده از اپراتورهای جدید برای ایجاد شبکه، مانعی بر سر راه شکل گیری رقابت در بازار است. هفته گذشته اخباری مبنی بر مشاجرات و اختلاف نظرهایی میان وزارت مخابرات و رگولاتور مخابراتی هند (TRAI)، در مورد نقش شرکت دولتی BSNL (اپراتور غالب هند) در پروژه 14میلیارد دلاری باند وسیع ملی این کشور منتشر شد. اخبار حاکی از آن است که از یک سو، وزارتخانه بر اجرای این طرح توسط BSNL تاکید داشته و از سوی دیگر، سازمان رگولاتوری هند به چالش هایی در خصوص نقش BSNL در این پروژه معتقد است. در ادامه دیدگاه های این دو سازمان را از نظر می گذرانیم.

سال گذشته تحولات مهمی در حوزه ساماندهی محتوا در کشور ما به وقوع پیوست که از آن جمله می توان به تصویب آیین نامه رسانه های دیجیتال در هیات دولت و همچنین تدوین آیین نامه خدمات چند رسانه ای اشاره کرد.
در این مقاله سعی شده است تا با بررسی تحولات مرتبط با ساماندهی محتوا در کشور بویژه در حوزه محتوای قابل عرضه در شبکه های ارتباطی دیجیتال و شناخت از اقدامات متولیان حاکمیتی فعال در حوزه محتوا، به تحلیل ابهامات احتمالی آتی در نحوه تنظیم مقررات و نظارت بر تولید محتوا و عرضه خدمات محتوا محور بپردازیم.

کنفرانس فیبرنوری اروپا موسوم به FTTH با حضور بیش از سه هزار شرکت کننده در ماه فوریه 2011 در شهر میلان ایتالیا برگزار شد. در این کنفرانس، 125 شرکت فعال این حوزه درباره ایده های موثر برای توسعه این فناوری به ارائه سخنرانی پرداختند. جالب آنکه بانک سرمایه گذاری اروپا و صندوق تامین بودجه زیرساخت های ارتباطاتی نیز جزو سخنرانان این همایش بودند. دستاورد حضور گروه علمی تحلیلی طیف در همایش امسال، در قالب نکات برگزیده زیر ذکر شده است.

شهر کوالالامپور مالزی امسال میزبان دو رویداد بزرگ آسیایی در دو حوزه مخابرات و رسانه بود که گردهمایی مدیران و تصمیم گیران کلیدی دنیا از شرکت ها، اپراتورها و فعالان باندوسیع و IPTV در حوزه منطقه توانست زمینه ساز رشد، نوآوری و برنامه ریزی های راه بردی آینده باشد. گروه طیف نیز همچون همایش های پیشین، مدیریت علمی تحلیلی یکی از نشست های تخصصی این همایش آسیایی را برعهده داشت که به بازارهای نوظهور منطقه و بررسی زمینه های تجاری و سودآوری اپراتورها اختصاص داشت.

اولین کارگاه آموزشی گروه های مطالعاتی با محوریت ارتباطات رادیویی که به همت سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی کشور برگزار گردید، پس از معرفی گروه های مطالعاتی و ساختار جدید، گزارشی از اقدامات اخیر گروه مطالعاتی مدیریت طیف و همگرایی در خدمات ثابت و متحرک در راستای دستور کار 1.2 کنفرانس WRC-12 و طرح عملیاتی گروه کاری طیف در SATRC ارائه داد. شایان ذکر است که در ادامه این کارگاه، کارشناسان گروه های مطالعاتی در خصوص استفاده از نرم افزار Seamcat برای به اشتراک گذاری طیف، نقش آنتن هایmultibeam در ارتباطات ماهواره ای و استانداردهای اخیر IMT و آینده آن در اتحادیه بین المللی مخابرات به ارائه سخنرانی پرداختند.

ارائه آمار از تعداد کاربران اینترنت در کشور یکی از چالش انگیزترین آمارهای کشور است. در سال های اخیر ارگان های مختلفی وظیفه ارائه این آمار را در کشور بر عهده داشته اند که نتایج هیچ کدام با دیگری تطابق ندارد. آخرین مورد آن اردیبهشت امسال بود؛ زمانیکه مرکز مدیریت توسعه ملی اینترنت تعداد کاربران اینترنت را برای انتهای سال 1389 به تفکیک روش دسترسی اعلام کرد. آماری که ابهامات زیادی را به ویژه در مقایسه با آمارهای اعلام شده توسط نهادهای دیگر در بر دارد. در ذیل به بررسی گزارش اخیر این مرکز پرداخته شده است.

اگرچه حدود 30 سال قبل امکان استفاده از تلفن همراه که بر بستر نسل یک قرار داشت، جهشی بزرگ در حوزه مخابرات محسوب می شد، اما امروزه فقط خدمات ساده و صوتی نیاز مشترکان را برآورده نمی کند. گسترش فناوری های نسل سوم و چهارم تلفن همراه در کشورهای مختلف گویای این مطلب است. تفاوت اصلی نسل های جدید با نسل دوم در سرعت انتقال داده است. حداکثر سرعت انتقال داده در استاندارد HSPA+ تا 56مگابیت بر ثانیه و در LTE تا 100مگابیت بر ثانیه است. سرعت بالای این شبکه ها امکان ارائه خدماتی مختلف از جمله تلفن تصویری، سلامت الکترونیک، بازی آنلاین و... را برای اپراتورها فراهم کرده است. در ایران نیز مجوز ارائه این فناوری در سال گذشته به اپراتور سوم تلفن همراه داده شد، هرچند تاکنون استفاده از شبکه نسل سوم در ایران به بهره برداری تجاری نرسیده است. بر اساس پیش بینی اینفورما، تعداد مشترکان نسل سوم در سال 2015 از تعداد مشترکان نسل دوم پیشی خواهد گرفت و سهم مشترکان این فناوری از کل مشترکان تلفن همراه از 8.7درصد در سال 2010 به 36.3درصد در سال 2015 خواهد رسید.

در دنیای امروز، با افزایش تعدد شرکت ها در هر حوزه و بحث های رقابتی، مؤلفه های مختلفی غیر از منابع مالی و انسانی در تعیین ارزش هر شرکت نقش دارند. در حقیقت شرکت ها با سرمایه گذاری های مختلف، علاوه بر کسب سود و منابع مالی، جایگاه برند خود را ارتقاء می دهند که خود سرمایه کلانی محسوب می شود. موسسات مختلفی به طور سالانه ارزش برندهای معتبر دنیا را در حوزه مخابرات و سایر حوزه ها ارزیابی می کنند. موسسه Brand Finance یکی از مؤسسات متخصص در این حوزه است که امسال ارزیابی برندهای معتبر مخابراتی را انجام داده است. با توجه به رشد رقابت در بازار مخابراتی ایران، آشنایی و رصد تحولات مرتبط با ارزش برند به عنوان سرمایه پنهان یک شرکت برای اپراتورهای مخابراتی کشور خالی از لطف نیست.