پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی
سال دوم شماره 6 (تابستان 1382)

آیات و روایات بسیاری دلالت دارند که هر گونه ارتباط و داد و ستدی که موجب سلطه بیگانگان بر مسلمان شود، اعم از سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی، ناروا است و جایز نمی شمارند. فقها از این مطلب تحت عنوان قاعده نفی سبیل یاد می کنند.
فقهای شیعه و اهل سنت مفاد قاعده نفی سبیل را پذیرفته و بر اساس آن احکام شرعی بسیاری را استنباط کرده اند. در مقاله 27 مورد از آنها بیان شده است؛ از جمله حرمت فروش قرآن، رهن قرآن، فروش احادیث نبوی و کتابهای موعظه و دعا و تربت ضریح امامان و پرده کعبه و زمینهای اماکن مقدس به کافران.
البته مواردی از احکام فوق مورد استثناء است؛ مثل اینکه کتابهای مقدس موجب هدایت آنها را فراهم کند و یا حرمت ازدواج زن مسلمان با کافران، عدم ولایت پدران کافر بر فرزندان مسلمان در اجازه ازدواج، عدم نفوذ قضاوت کافران بر مسلمانان و بطلان تولیت کافران بر اوقاف مسلمانان.

«صلوات» از شعارهای مشترک کل امت اسلامی است که قرآن کریم صراحتا به آن دستور داده است. اما متاسفانه کیفیت عبارت این شعار در بین دو فرقه بزرگ اسلامی مورد اختلاف قرار گرفته است. ضرورت اتحاد امت اسلامی اقتضا می کند که دو فرقه در این زمینه هم به وحدت نظر برسند.
وجود ده ها روایت و حدیث نبوی که راهنمای کیفیت صلوات است در حل این اختلاف نقش عمده دارد. تبیین این امر نیز از رسالتهای روحانیت و محققان و مؤلفان شیعه است، به ویژه اگر این احادیث از کتب خود اهل سنت جمع آوری و تدوین گردد.
مقاله حاضر اقدامی است در همین زمینه و برای تحقق همین هدف. این نوشتارگامی ابتدایی و شایسته تکمیل از سوی دیگر محققان است. امید است برای جویندگان و پژوهشگران معارف حقیقی اسلام مؤثر افتد.

ان مساله الاحتفالات التی اعتاد المسلمون القیام بها احیاء للذکریات الرائعه فی تاریخهم الاسلامی، فشانهم فی ذلک شان ای امه اخری تحترم مقدساتها، وتبجل ایامها الکبری، وذکریاتها الخالده، بل هی حاله لدی الانسان الفرد قبل الجماعه لایشذ عنها احد.
ان الاقتران الزمانی والمکانی للحوادث یترک اثره الکبیر فی النفس، ولذا فهی تعمل علی استعاده الذکریات واستیحاء العبر منها. وتلک طریقه من افضل طرق التربیه عموما والتربیه القرآنیه بالخصوص. فما اکثر تذکیر القرآن الکریم بایام الله وشعائره، وما اشد تعظیم الاسلام لسیر العظماء وفی طلیعتها سیره ابراهیم (ع).
ولا یتسع لنا المجال لو اردنا ان نستعرض کل الامثله الزمانیه والمکانیه لهذه الخصیصه القرآنیه التربویه الفطریه. فالاحتفال بالذکری العظیمه هو مقتضی الاصل والفطره والطبیعه، بل ولا یحتاج الی دلیل شرعی بعد ان کان یشکل حاله طبیعیه ومصداقا لاوامر التکریم والتبجیل.
تری ماذا علی المسلمین لو احیوا ذکری المعراج واستقوا معانی العظمه الانسانیه منه؟ وهل علیهم من غضاضه لو احتفلوا بیوم الهجره النبویه الشریفه، او الثوره الحسینیه العظیمه؟ وهل یعد ذلک بدعه کما یدعی الوهابیون

شبه قاره هند با ورود استعمار به آن، شاهد تلاش علمای مسلمان در تجدید فکر دینی بود. در این راه مدارسی تحت عنوان دیوبندیه تاسیس گردید که فکر سلفی را ترویج می کردند و به حدیث اهتمام می ورزیدند. در مقابل، افکار تجدد گرایانه سرسیداحمد خان و افکار صوفیانه بریلویه ظهور یافت. این مقاله در پی بررسی افکار و گرایشهای فکری مسلمانان هند بعد از دوره استعمار است. علل پیدایش، بزرگان و عقاید دیوبندیه و بریلویه در این مقاله بررسی شده است.

بحث تجربه دینی یکی از مسائل مهم فلسفه دین و کلام جدید است که حجم وسیعی از مباحث فلسفه دین را به خود اختصاص داده است. رویکردها و رهیافتهای مختلفی درباره تجربه دینی اتخاذ شده است که یکی از آنها گوهر انگاری تجربه دینی است...

کتابشناسی یک موضوع در حقیقت آگاهی از بخش عمده ای از مسیر طی شده درباره تحقیقات انجام شده درباره آن موضوع است و به محقق این توان را می دهد تا با توجه به کارهای انجام شده و بدون آنکه به تکرار و دوباره کاری بپردازد، بخش طی نشده کار رامد نظر قرار دهد.
کتابشناسی غلو و غالیان در همین زمینه به اطلاع رسانی پیرامون این موضوع می پردازد.
از آنجا که قسمت عمده مباحث غلو و غالیان در قرون اولیه اسلامی در کتب ملل و نحل مطرح شده است، طبیعی است که بخش اول این کتاب شناسی را این گونه کتب به خود اختصاص دهد.
اما در بخش دوم این کتاب شناسی، تحقیقات مستقلی که عمدتا درباره این موضوع انجام شده معرفی می گردد.
از ویژگی های این کتاب شناسی اشاره به آثار چاپ نشده معاصر و نیز آگاهی از تلاشهای دانشمندان شیعه در قرن سوم و چهارم هجری است که دست به نگارش آثار مستقل درباره این موضوع زده اند و متاسفانه این آثار هم اکنون مفقود شده است.

جمهوری خلق بنگلادش که نماد بین المللی آن BG است، پیش تر بنگال شرقی یا پاکستان شرقی نامیده می شد. پایتخت بنگلادش «داکا» است. این کشور 143998 کیلومتر مربع وسعت دارد.
مرزهای قدیمی بنگلادش در جنوب آسیا ناشناخته است. در کتابهای جغرافیا به اجتماعی از مردم که بنگا نامیده می شدند اشاره شده است. مهابهاراتا چندین درگیری را دراین اجتماع ذکر می کند. مارکوپولو نیز در خاطرات خود به نام بنگلا اشاره می کند. مورخان دیگری هم با اسامی مختلف به این منطقه جغرافیایی اشاره کرده اند ولی برای اولین بار لغت بنگال در دوران سلطنت اکبرشاه استفاده شد؛ هنگامی که استان شرقی موخالز بعنوان سوبا - بنگلا شناخته شد.