نشریه مطالعات دفاعی استراتژیک
پیاپی 39 (بهار 1389)

تصمیم گیری راهبردی فرایندی ذهنی است که شامل انتخاب های سرنوشت ساز سازمان ها می شود و هدایتگر تصمیمات دیگر است. عوامل بسیاری در تصمیم گیری راهبردی نقش دارند، یکی از مهم ترین عوامل تاثیرگذار، نظام ارزشی و باورها و ارزش-های تصمیم گیران است. این تحقیق به دنبال ارائه الگویی برای تصمیم گیری راهبردی مبتنی بر نظام ارزشی اسلام است. برای این منظور در این تحقیق، با اشاره ای بسیار گذرا بر ادبیات تصمیم گیری، تصمیم گیری راهبردی و تصمیم گیری راهبردی با رویکرد اسلامی ابعاد چهارگانه الگوی تصمیم گیری راهبردی با رویکرد اسلامی بر اساس مطالعات کتابخانه ای، ارائه شده و سپس با مطالعه منابع اسلامی مولفه های ابعاد استخراج شده و الگوی پیشنهادی مقاله ترسیم شده است. مقاله در ادامه با بهره گیری از روش تحقیق تاریخی، شش تصمیم راهبردی نمونه را از سه شخصیت الگوی اسلامی مورد تحلیل قرار داده و مبتنی بر آن به آزمون الگوی پیشنهادی پرداخته است. از دستاوردهای این مقاله، ارائه یک الگوی چند بعدی تصمیم گیری راهبردی است که علاوه بر ابعاد ذهنی مانند جهان بینی توحیدی، به مولفه های عینی تر درباره فرد تصمیم گیرنده، زمینه و فرایند تصمیم می پردازد. همچنین مقاله یک روش تحقیق تاریخی منسجم هفت مرحله ای برای آزمون الگو ارائه می کند که می توان از آن برای ارائه یا آزمون الگوهای اسلامی یا بومی بهره گرفت.

موضوع اعتماد به نفس ملی از موضوعات اساسی، راهبردی و زیر بنایی هر اجتماع است که علی رغم قدیمی بودن مفهوم آن، به یک اصطلاح و مقوله امروزی در میان رهبران، سیاست سازان و دانشمندان تبدیل شده است. حضرت امام خمینی (ره) نیز، در مقام نظریه پردازی، گفتار و عمل، اعتقاد فوق العاده ای به تاثیر این عامل در پیروزی و پیشرفت همه ملت ها به ویژه ملت های مسلمان علی الخصوص مردم مسلمان ایران در مسیر رشد وتعالی واقعی داشتند و بر تعریف اعتماد به نفس ملی بر اساس سه مفهوم «اعتماد»، «آگاهی ملی» و «باورهای مشترک» که میدان عمل را برای رسیدن به یک تعریف منسجم هموار می کند در فرمایشات و تدابیر خود بارها تاکید می کنند. همان گونه که پس از آن مقوله «درماندگی ملی» نیز تعریف خاص خود را در این فرمایشات می یابد. لذا می توان پیوند اعتماد به نفس فردی و ملی را علی رغم تفاوت هایی که این دو سطح از اعتماد به نفس دارند، در دانش متصل به معارف الهی امام راحل به راحتی رویت نمود. در این مقاله علاوه بر بحثی نظری پیرامون موضوع اعتماد به نفس ملی از منظر تعدادی از صاحب نظران، مبانی اعتماد به نفس ملی از دیدگاه امام خمینی (ره) به بحث گذاشته شده است وتلاش می شود جایگاه آن را در گفتمان عملی ونظری حضرت امام جستجو و ارزشگذاری نمود. روش کار در این مقاله ترکیبی از روش های «تحلیل گفتمان» و «تحلیل محتوا» بوده که براساس آن راهبردهای مورد تاکید امام راحل (ره) در زمینه توسعه اعتماد به نفس ملی در قالب سیاست های راهبردی و یا توصیه های کلیدی ومولوی ایشان مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است

عنوان مقاله ی حاضر؛ نقش نیروی انتظامی در تامین امنیت اجتماعی و ارائه راهکارهای مناسب برای ارتقاء آن می باشد. مرجع امنیت اجتماعی در این مقاله جامعه و موضوع آن امنیت اجتماعی است. منظور از جامعه، اجتماع مردمی است که در قلمروی جغرافیایی کشور ایران سکونت داشته و از گروه ها، طبقات، اقوام و مذاهب مختلف تشکیل شده اند و منظور از امنیت اجتماعی مورد نظر ناجا، آن بخش از اقدامات ایجابی دولت است که در راستای ارتقاء و تامین امنیت اجتماعی صورت می گیرد که در حوزه ی ماموریت های ناجا قرار دارد صورت می گیرد. در این تحقیق محقق تلاش نموده تا این نقش را کاملا برجسته سازد و سهم آن را در تامین امنیت اجتماعی کشور مشخص کند. در انجام این تحقیق از روش زمینه ای موردی با رویکرد همبستگی استفاده شده است. جامعه ی آماری تحقیق، کلیه ی فرماندهان و مدیران جایگاه های 18 (سرتیپی) و بالاتر در ستاد ناجا و فرماندهان انتظامی استان ها، همچنین اساتید دانشگاه هایی که در زمینه ی امنیت اجتماعی صاحب نظر و صاحب اثر می باشند، بوده است. برای تعیین و اندازه گیری متغیرها و شاخص ها، از روش میدانی شامل تکمیل پرسشنامه، مصاحبه با کارشناسان، تشکیل میزگرد و طوفان مغزی و از روش اسنادی شامل فیش برداری از متون دینی و مستندات بالادستی و مطالعه ی اسناد و مدارک، استفاده شده است. متغیرهای مستقل این تحقیق پیشگیری از وقوع ناهنجاری ها و جرایم اجتماعی، نظارت بر حفظ انضباط اجتماعی، رعایت اخلاق اجتماعی، تعامل اجتماعی با نهادها، سازمان ها و بخش خصوصی و ارایه خدمات اجتماعی می باشند. با توجه به ماهیت سؤال های پژوهشی از ابزارهای مناسب آماری نظیر آزمون رتبه ای فریدمن، تحلیل رگرسیونی و تحلیل مسیر استفاده شده و نقش هر متغیر بر امنیت اجتماعی مشخص گردیده است. سپس با استفاده از نرم افزار لیزرل مهم-ترین شاخص ها در هر متغیر تعیین شده اند. نتایج این تحقیق نشان می دهند که ماموریت های اصلی نیروی انتظامی که در قالب نقش و بعنوان متغیرهای مستقل تحقیق آورده شده اند، همگی بر متغیر وابسته امنیت اجتماعی تاثیر معنا دار و افزایشی داشته و با تغییر آنها می توان امنیت اجتماعی را در جامعه پیش بینی و تبیین نمود. هر چند میزان این همبستگی و معنا داری برای هر یک از متغیرها و تاثیر آن بر متغیر وابسته متفاوت است.

آمریکا یکی از کشورهای استکباری در سیاست گذاری جهانی و مهم ترین قدرت هسته ای جهان است که در طول حیات بشر از جنگ افزارهای هسته ای به صورت گسترده استفاده کرده است. ارتش ایالات متحده با بمباران اتمی شهرهای ژاپنی هیروشیما و ناکازاکی در 65 سال پیش، اسم خود را در به کارگیری انواع سلاح های جنگی متعارف و غیر متعارف در تاریخ جنایات بشر ثبت کرده است.تغییر در سیاست-های هسته ای آمریکا در دوران فعلی بر فعالیت های هسته ای کشورهای مختلف در جهان موثر است به گونه ای که دولت باراک اوباما، در راهبرد جدید امنیت هسته ای آمریکا اعلام کرده است که ایران و کره شمالی با یک گزینه روشن روبه رو هستند: یا پیشنهاد آمریکا برای تعامل را بپذیرند یا با انزوای بیشتری به خاطر برنامه هسته خود روبه رو خواهند شد. در راهبرد جدید امنیت هسته ای آمریکا آمده است: «اگر این کشورها تعهدات بین المللی خود را نادیده بگیرند، ما به دنبال ابزارهایی خواهیم بود تا تشدید انزوای آنها ادامه پیدا کند. مقاله حاضر در پی بررسی محتوائی فرآیندی است که اخیرا آمریکا در مورد سیاست جدید هسته ای خود منتشر کرده است و با کالبد شکافی آن می خواهد اثرات آن را بر امنیت ملی کشورهای غیرمتعهد، مورد ارزیابی قرار دهد. یافته های این تحقیق بیانگر آن است که در آینده تمرکز حواس و توجه آمریکا بر فعالیت های هسته ای کشورهای جهان بیشتر خواهد شد و این کشورها برای برون رفت از آن، بایستی قدرت مانور بیشتری برای خود ایجاد نمایند.

مفهوم تهدیدات نرم در سال های اخیر و به ویژه پس از توسعه پارادایم های جهانی سازی به طور گسترده ای وارد مطالعات امنیتی شده و اندیشمندان از زوایای مختلفی به این مساله پرداخته اند. با توجه به این که امروزه، تهدیدات نرم برای اهداف مورد نظر از جمله تغییر حکومت ها در اولویت غرب قرار دارد و با این روش موفق به تغییر، کنترل و تسلط بر حکومت های مخالف از طریق فروپاشی، انقلاب های مخملی، شکستن انسجام ملی و وفاداری نیروهای مسلح کشورهای هدف قبل از عملیات نظامی شده اند. دراین پژوهش تلاش شده است تا با اکتشاف از ادبیات، نفوذ و بروز تهدید نرم بیگانگان بر منافع امنیت ملی کشور مورد بررسی قرار داده شود و محقق با طرح این سوال که اهداف مورد انتظار دشمنان از اجرای تهدیدات نرم در کشور کدامند و چگونه به دنبال تحقق آن هستند؟ نتیجه گیری نموده است که اگر چه عوامل زیادی در امنیت حکومت دخیل هستند اما اعتقادات و باورهای دینی، مشروعیت و مقبولیت، رهبری و نهاد ولایت فقیه، حمایت مردم و انسجام و وحدت ملی بیشترین نقش را در این زمینه دارند. از طرفی هم با برشماری موضوعات مورد استفاده برای اجرای تهدیدات نرم، نشان داده شده که از طریق داده پردازی و محیط نگاری کشور مشخص می شود که هدف از این اقدامات متروک سازی سیاست دینی، ایجاد شکاف نسل ها و بروز بحران هویت و نسبت دادن برخی مشکلات و نارسائی ها به ماهیت حکومت است. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی معادلات ساختاری اساس امنیت مطلوب بر پایه رویکرد مقابله با آن ترسیم شده است

انتخاب صحنه های عملیات در تمام جنگ ها، یکی ازمباحث بسیار مهم و اساسی برای همه فرماندهان و اعضای ستاد آنها در سطوح مختلف به ویژه سطح میانی جنگ می باشد. موقعی می توان در انتخاب صحنه های فوق اطمینان کسب نمود که بتوان برای آنها از شاخص ها و عوامل مؤثر و دقیقی استفاده نمود و این مستلزم آن است که عوامل یادشده به درستی مورد شناسایی و بررسی قرار گیرند. جنگ عراق علیه ایران نیز از این امر مستثنی نبوده و هر یک از طرفین برای اجرای عملیاتهای آفندی و پدافندی خود صحنه های عملیاتی خشکی (جنوب غرب، غرب و شمال غرب) و دریایی (شمال خلیج فارس) که متنوع و متعدد بوده است را متناسب با شرایط و توان مندی های نظامی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، جغرافیای نظامی و همچنین با استفاده از شاخص ها و زیر عوامل مشخص نموده اند. بنابراین هدف از این تحقیق دستیابی به عوامل مؤثر در انتخاب صحنه های عملیات در طول هشت سال دفاع مقدس بوده است. برای این منظور محقق به مطالعه صحنه های عملیات در جنگ های گذشته، شناخت محیط ژئوپولتیکی، تشریح جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و عوامل مؤثری که در هریک از این جنگ ها وجود داشته است پرداخته، سپس برای غنی بخشیدن و تکمیل اطلاعات خود با استفاده از روش-های کتابخانه ای، اطلاعات لازم را گردآوری نموده است. نتایج تحقیق یادشده نشانگر این است که عوامل اصلی دردوران هشت سال دفاع مقدس به ترتیب اولویت شامل عوامل اجتماعی و فرهنگی، نظامی، اقتصادی، سیاسی و جغرافیای نظامی می باشد.

مقاله ی حاضر بر گرفته از مطالعه ای مقایسه ای از نقش رهبری در دو حوزه ی سازمان یادگیرنده که دارای اصول، چارچوب ها و ویژگی های خاص علمی خود می باشد و نظریه پردازی و معماری حوزه ی ولایی، که این نیز نشات گرفته از ارزش ها و معارف دینی است، می باشد. از آنجا که یکی از مؤلفه های جدی و پر اهمیت سازمان های یادگیرنده، رهبری است و برای آن هم نقش های برجسته ای قائل هستند و از سویی در حکومت دینی ولایت به منزله ستون خیمه است، ضرورت داشت تا در یک مطالعه ی عمیق در خصوص سازمان یادگیرنده که چارچوب های آن در متون علمی تبیین شده و تعمیق در آرا و اندیشه های ولایت که مستلزم مروری بر سخنرانی های 20 ساله رهبری معظم انقلاب می باشد، به مقایسه ای تطبیقی دست یافت. در این پژوهش، اصل، مفاهیم و مبانی رهبری، نقش ها و مهارت های رهبران در سازمان یادگیرنده و نظریه پردازی مهندسی ولایی استخراج شده و از طریق تنظیم پرسشنامه، یافته ها با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون فریدمن اندازه گیری گردید و مقایسه ی تطبیقی صورت گرفته است. نتایج حاصله نشان داد که نقش رهبری در نظریه پردازی مهندسی ولایی علاوه بر دارا بودن مؤلفه های رهبری در سازمان یادگیرنده واجد ظرفیت های بالاتری می باشد.