فهرست مطالب

نشریه بررسی مسائل اجتماعی ایران
سال یکم شماره 4 (زمستان 1389)

  • تاریخ انتشار: 1390/04/01
  • تعداد عناوین: 9
|
  • رحمت الله صدیق سروستانی، آرش نصراصفهانی صفحه 1
    کارتن خوابی پدیده ای است که سابقه زیادی در کشور ما ندارد و در چند سال اخیر توجه عمومی را به خود جلب کرده است. این مطالعه با روش تحقیق کیفی و با استفاده از رویکرد «مسیر بی خانمانی» به جستجوی علل و ریشه های کارتن خوابی در شهر تهران پرداخته است. داده های این تحقیق از مصاحبه های عمیق با سی و دو کارتن خواب مرد شهر تهران بدست آمده و با استفاده از روش تئوری مبنایی مراحل کار تدوین و نتایج تحلیل شده اند. نتایج نشان می دهد سه مساله مهم اعتیاد به مواد مخدر، ناتوانی های جسمی و روانی و عدم تطابق با محیط پس از مهاجرت از عوامل تسهیل کننده ورود افراد به مسیر بی خانمانی هستند.
    کلیدواژگان: کارتن خوابی، تئوری مبنایی، اعتیاد، طرد اجتماعی، مسیر بیخانمانی
  • فاطمه جواهری، سید حسین سراج زاده، فریق میرو قشلاق صفحه 19
    به رغم آن که از چند سال گذشته نگرش بیمارانگارانه به اعتیاد مورد توجه اندیشمندان علوم اجتماعی و مدیران اجرایی قرار گرفته اما به نظر می رسد بخش قابل توجهی از مردم هنوز اعتیاد را جرم می دانند و نه بیماری. مقاله حاضر با تکیه بر نظریه پزشکی شدن انحراف و با هدف شناسایی نگرش مردم در مورد اعتیاد و عوامل مرتبط با آن انجام شده است. گرد آوری اطلاعات براساس نظرخواهی از 323 نفر از شهروندان تهرانی صورت گرفته است. نتایج نشان می دهد فقط 25 درصد از پاسخگویان بطورکامل موافق نگرش درمانی هستند. در مجموع رشد نگرش های نوگرایانه، افزایش آگاهی، نگرش مثبت به تشکل های مدنی فعال در زمینه درمان و حمایت از معتادان، تحصیلات بالاتر و ارتقاء پایگاه اقتصادی اجتماعی افراد امکان پذیرش اعتیاد به عنوان بیماری را بیشتر می کند.
    کلیدواژگان: نگرش های نوگرایانه، اعتیاد، نگرش درمان محور به اعتیاد، انحرافات اجتماعی، پزشکی شدن انحراف
  • صلاح الدین قادری، علیرضا محسنی تبریزی صفحه 37
    مقاله حاضر به روش کیفی و با استفاده از تکنیک های مصاحبه، مشاهده و بررسی اسناد و مدارک مکتوب و ادبیات شفاهی مرسوم در مورد مصرف مواد در صدد است تا هنجارهای تسهیل کننده مصرف مواد را در میان پنج خرده فرهنگ بزرگ قومی ایران (در قالب 10 استان) را بررسی کند. به منظور شناخت هنجارهای تسهیل کننده مصرف مواد اعتیاد آور در میان خرده فرهنگ ها سه حوزه مورد تاکید و هنجارهای موجود در هر یک از این حوزه های مورد مطالعه قرار گرفت.: 1- توصیه-های دارویی و درمانی، 2- باورهای عامیانه و جملات و ضرب المثل ها و 3- آداب و رسوم خاص. بر اساس یافته ها در هر سه حوزه مشخص شده در میان همه خرده فرهنگ های مورد بررسی هنجارهایی وجود دارد که تسهیل کننده مصرف مواد مخدر هستند.
    کلیدواژگان: تسهیل اعتیاد، مصرف مواد مخدر، مطالعه کیفی، باورهای فرهنگی، خرده فرهنگ قومی
  • رؤیا نوری، حسن رفیعی، مهدی اکبریان، هومان نارنجی ها صفحه 55
    هدف از پژوهش حاضر مقایسه ویژگی های شخصیتی، احساسات عاطفی و روابط با همسر در زنان همسر معتاد و زنان همسر سالم است. این پژوهش به روش مقطعی (علی مقایسه ای) بین دو گروه زنان همسر معتاد و زنان هسر سالم انجام شد. در کل 400 نفر از زنان (200 زن همسر معتاد و 200 زن همسر سالم) مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد احساسات منفی از قبیل بدگمانی و بی اعتمادی، حقارت و ناتوانی، خجالت و شرمندگی، ترس و نگرانی، عدم امنیت، ناامیدی و پرخاشگری زنان همسر معتاد نسبت به زنان همسر سالم بیشتر است. زنان همسر معتاد از پایداری هیجانی و وظیفه شناسی کمتری نسبت به زنان همسر سالم برخوردارند، همچنین زنان همسر معتاد از حضور همسر در منزل، حمایت عاطفی، حمایت اقتصادی و رضایت جنسی از همسر ابراز رضایت کمتری داشتند.
    کلیدواژگان: احساسات عاطفی، پرخاشگری، ویژگی های شخصیتی، مواد مخدر، زنان همسر معتاد
  • علی اصغر سعیدی، شکوه دیباجی فروشانی، سید احمد فیروزآبادی صفحه 73
    پرسش عمده تحقیق حاضر بررسی علل اجتماعی مصرف سیگار در بین زنان و دختران بالای 13 سال در سطح شهر تهران است. مبنای نظری این مقاله را نظریه های گیدنز، سادرلند و برایت وایت و گزینش عقلانی، تشکیل می دهند. این تحقیق، با روش پیمایش که با حجم نمونه 347 نفر و با پرسشنامه در شهر تهران انجام شده است. نتایج مدل تحقیق نشان می دهد که شش متغیر واکنش اجتماعی، عاملیت، هنجارشکنی، رهایی از فشار عصبی، سیگاری بودن همسر و ریسک به طور همزمان بر مصرف پنهانی سیگار مؤثرند و تعداد سیگار مصرفی، همزمان با واکنش شرمنده ساز و سنت گرایی در ارتباط است.
    کلیدواژگان: تهران، مسائل اجتماعی، زنان، سیگار، آسیب های اجتماعی
  • محمدتقی کرمی، سیدمهدی اعتمادی فرد صفحه 93
    اعتیاد از جمله مسائل اجتماعی در ایران است که در دهه های گذشته در ساخت اجتماعی اش دگرگونی هایی ایجاد شده است. موضوع تحقیق حاضر، چگونگی ساخت یابی اجتماعی اعتیاد در ایران است. در این تحقیق به منظور تحلیل این موضوع، از مدل نظری واقع گرایی تحلیلی استفاده شده است. نظریه ی اساسی در این مدل، نظریه ی اراده گرایانه کنش است که پارسونز در دوره ی نخست تلاش نظریش آن را بسط و توضیح داد. روش اصلی نیز تحلیل ثانویه است. مبنای تامین داده ها به منظور تحلیل، داده های پژوهش های کلان و عمدتا ملی است که پیش از این صورت گرفته است. بر اساس مدل مذکور و با استفاده از روش تحلیل ثانویه، ابعاد عینی مورد بررسی قرار گرفته و الگوی تغییر مصرف و توزیع در ایران توضیح داده شده است. همچنین ابعاد ذهنی و الگوی تغییر نگرشی در خصوص اعتیاد نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: تغییر اجتماعی، اعتیاد، ساخت اجتماعی، الگوی توزیع مواد، الگوی مصرف مواد
  • علیرضا تاجداری، محمد علی زکریایی صفحه 111
    این مقاله به معرفی روش های برآورد تعداد مصرف کنندگان مواد مخدر می پردازد. مصرف کنندگان مواد مخدر را می توان به عنوان یک جمعیت پنهان در نظر گرفت، زیرا شناسایی و دسترسی به آنها دشوار است. بنابراین، مطالعه ی ویژگی های مصرف کنندگان و تعداد آنها مستلزم به کار گرفتن روش های خاصی است. استفاده از پیمایش عمومی برای برآورد جمعیت هدف مصرف کنندگان مواد مخدر با مشکلات تورش مشاهده و انتخاب است. متخصصان روش های غیرمستقیمی را برای برآورد حجم جمعیت های پنهان ابداع کرده اند. روش ضریبی و روش صید- صید مجدد (نمونه- نمونه مجدد) دو روش عمده از روش های غیر مستقیم هستند که در برآورد تعداد مصرف کنندگان مواد مخدر هم کاربرد دارند. این روش ها غیرمستقیم هستند زیرا به جای مراجعه ی مستقیم به اعضای جمعیت مورد بررسی، بر فهرست های متشکل از نام های ثبت شده ی اعضای جمعیت پنهان مبتنی هستند. مقاله ی حاضر به معرفی این دو روش می پردازد.
    کلیدواژگان: مصرف کنندگان مواد مخدر، تکنیک ضریبی، روش های برآورد، روش صید، صید مجدد، جمعیت های پنهان
  • ایرج فیضی، یحیی علی بابایی، محمد مهدی رحمتی صفحه 131
    مطالعه حاضر تلاش دارد تا با اتکاء به تئوری های کنترل اجتماعی، یادگیری و بوم شناسی انسانی به بررسی تاثیر آسیب زایی محله، کنترل خانوادگی، انسجام خانوادگی، حساسیت خانواده به مصرف مواد مخدر توسط فرزندان، و تاثیر داشتن دوستان کجرو بر مصرف مواد مخدر بپردازد. جامعه آماری این مطالعه نوجوانان و جوانان 15 تا 29 مراکز شهرستان های استان مرکزی و حجم نمونه 4000 بوده، اطلاعات با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شده است و با استفاده از نرم افزار لیزرل تحلیل شده است. نتایج نشان می دهد که تاثیر دوستان کجرو و دارای تجربه مصرف مواد مخدر بیش از سایر عوامل بوده است. متغیر انسجام فقط بطور مستقیم تاثیر گذار بوده و تاثیر آسیب زایی محله عمدتا از طریق دوستان و تاثیر مستقیم آن اندک بوده است.
    کلیدواژگان: انسجام خانوادگی، بوم شناسی انسانی، آسیب زایی محله، مواد مخدر، کنترل خانوادگی
  • حسین مختاریان، علی هاشمی صفحه 151
    در مورد برآورد هزینه های مواد مخدر در ایران گرچه دستگاه های مختلف فعال در این امر به فراخور حوزه تحت پوشش خود اقداماتی انجام داده اند و ستاد مبارزه با مواد مخدر در برخی مقاطع زمانی برآوردهایی را در این خصوص منتشر کرده است، ولی هیچگاه این برآوردها همانند دیگر کشورها به صورت نظام مند و مبتنی بر روش شناسی مشخص انجام نشده است. این مقاله ضمن بررسی برآوردهای پیشین، با استناد به روشی تحت عنوان گروه های اجتماعی پرداخت کننده هزینه ها، در سطح کلان، و همچنین با استفاده از متدولوژی گروه لوین در اقتصاد مواد مخدر ایالات متحده امریکا، در سطح محاسبات خرد، به برآورد هزینه های گروه های مختلف مصرف کنندگان، غیر مصرف کنندگان (جامعه) و دولت پرداخته است. افزون بر این، با تقسیم بندی هزینه ها به هزینه های مستقیم، غیر مستقیم و جنبی، هر یک از انواع هزینه را متاثر از شیوه پرداخت، طبقه بندی کرده است.
    کلیدواژگان: هزینه های دولت، اقتصاد مواد مخدر، هزینه های جامعه، هزینه های مصرف کنندگان، برآورد هزینه های موادمخدر، هزینه های مستقیم و جنبی و غیر مستقیم
|
  • Page 1
    Homelessness is a relatively new phenomenon in Iran and has attracted public attention only in recent years. This article benefits from a so-called “pathway to homelessness” approach to study the relationship between drug abuse and social exclusion in Tehran. For the purpose of the study, 32 homeless men were interviewed. The whole process of investigation was organized utilizing grounded theory; categories were achieved using the constant comparison method. Three important risk factors for homelessness were identified and the connection between homelessness and different types of social exclusion experienced by the respondents was analyzed. At the end, Some suggestions has been made to improve the situation in the country.
  • Page 19
    Despite major shifts of thinking about addiction among scholars and public managers, a considerable part of the society still preceives addiction as a crime rather than a sickness. Utilizing the medicalization of deviance theory, this article assesses public opinions about addiction and its treatment. Data were collected through a questionnaire survey of 323 Tehran residents. Findings indicate that 25 percent of respondents are in complete agreement with a patient-oriented attitude toward addiction. The rise of this attitude is generally attributed to socioeconomic development, growth of modern ways of thinking, enhancement of knowledge and education, and positive approaches toward civil society organizations working with addicts.
  • Page 37
    This article examies norms faciliating drug abuse among 5 ethnic subcultures across 10 Iranian provinces. Qualitative methodologies, including interviews, observation, and examination of docuemnts and oral literature, are utilized. Three areas of focus are considered: 1) medical and treatment suggestions, 2) folk beliefs and sayings, and 3) special rites. All studied subcultures are found to exhibit facilitating nomrs in the these three areas. This article examies norms faciliating drug abuse among 5 ethnic subcultures across 10 Iranian provinces. Qualitative methodologies, including interviews, observation, and examination of docuemnts and oral literature, are utilized. Three areas of focus are considered: 1) medical and treatment suggestions, 2) folk beliefs and sayings, and 3) special rites. All studied subcultures are found to exhibit facilitating nomrs in the these three areas.
  • Page 55
    This study compares women whose husbands are addicted with women whose husbands are not addicted in terms of personality characteristics, emotional feelings, and relationship with spouse. A total of 400 women (200 addicted-husband and 200 non-addicted-husband women) were studied. Women with addicted husbands gained significantly lower scores in responsibility and emotional stability than the control group. However, the difference between the two groups in extraversion, consistency, and openness to experience was not significant. Mistrust, humiliation and failure, embarrassment and shame, fear and anxiety, insecurity, hopelessness and aggression were more prevalent among women with addicted husbands than women with non-addicted husbands.
  • Ali Asghar Saidi, Shokoh Dibaji Foroushani, Seyed Ahmad Firouzabadi Page 73
    This article focuses on the social causes of smoking among women and girls over 13 years of age in Tehran. A survey questionnaire was administered to 347 women and girls in the city. Results indicate that six independent variables – social reaction, agency, norm-breaking, freedom from stress, smoking of husband and risk – simultaneously affect hidden consumption of cigarettes. The number of cigarettes consumed is related to shameful reaction and traditionalism.A survey questionnaire was administered to 347 women and girls in the city. Results indicate that six independent variables – social reaction, agency, norm-breaking, freedom from stress, smoking of husband and risk – simultaneously affect hidden consumption of cigarettes. The number of cigarettes consumed is related to shameful reaction and traditionalism.
  • Page 93
    The social structure of addiction has changed in Iran in the past decades. This article focuses on how and in what ways this change has occurred. It utilizes analytical realism and the voluntaristic theory of action advanced by Parsons in his earlier work. A secondary analysis of macro-national research results is preformed to describe the scale, patterns, and structure of addiction in Iran. Subjective aspects are also probed.The social structure of addiction has changed in Iran in the past decades. This article focuses on how and in what ways this change has occurred. It utilizes analytical realism and the voluntaristic theory of action advanced by Parsons in his earlier work. A secondary analysis of macro-national research results is preformed to describe the scale, patterns, and structure of addiction in Iran. Subjective aspects are also probed.
  • Page 111
    This article discusses indirect methods of estimating the number of drug users. A major characteristic of the drug users is that they are hard-to-access and hard-to-identify populations. Prevalence estimates arising from surveys are usually based on sampling and self-reporting of drug-taking behavior. Because of selection and measurement biases, they are considered inadequate and inappropriate for estimating the number of drug users. An alternative approach is to use indirect techniques to estimate the number of drug users. Indirect methods use the specific drug user lists and lists of drug-related behaviors that are available and begin by recognizing the inadequacies of registries and other existing data sources. multiplier-benchmark and capture-recapture are two indirect methods which are used in estimation of the size of drug user populations.
  • Page 131
    This article examines the effects of environmental disadvantage, family control and integration, family concern about children using drugs, and deviant friends on drug abuse. The study’s theoretical framework is built upon social control, social learning and human ecology literature. A sample of 4000 teenagers and youths drawn in the Markazi’s Province was targeted in a questionnaire survey. Collected data were analyzed using Lisrel software. Results show that the effect of deviant friends on drug abuse is more important than that of other factors. The variable of control has an indirect effect on drug abuse through friends. Family integration has a direct effect on drug abuse while environmental disadvantage has both direct and indirect (through friends) effects.
  • Page 151
    A few organizations have tried to estimate the costs of illicit drugs in Iran and DHCQ has published some information on this issue. Yet these studies have not been conducted in a systematic way with a rigorous methodology. A few organizations have tried to estimate the costs of illicit drugs in Iran and DHCQ has published some information on this issue. Yet these studies have not been conducted in a systematic way with a rigorous methodology. Subsequent to reviewing earlier estimations, this article uses cost-paying social groups at the macro level and LEWIN’s method at the micro level to estimated the costs illicit drugs incurred to different groups of users and non-users (the society) and the government. Costs are divided in three parts (direct costs, indirect costs and peripheral costs), each of which is classified.