پژوهشنامه زلزله شناسی و مهندسی زلزله
سال سیزدهم شماره 3 (پیاپی 50، پاییز و زمستان 1389)

جانمایی و تمرکز خردلرزه ها در البرز مرکزی بیانگر تجمع تنش و آزاد شدن انرژی و به طور کلی مبین فعال بودن منطقه از دیدگاه تکتونیکی است که مستلزم بررسی های بیشتر می باشد. به منظور مطالعه لرزه خیزی منطقه البرز مرکزی مساحتی در حدود 18 هزار و 909 کیلومتر مربع واقع در 52 ̊34 تا 20 ̊36 عرض شمالی و 15 ̊50 تا 8 ̊53 طول شرقی مورد توجه قرار گرفت. در پژوهش حاضر از دیدگاه بررسی پارامترهای لرزه خیزی، جمع آوری و پالایش داده ها به منظور محاسبات آماری برای محاسبه پارامترهای لرزه خیزی a-value، b-value، minλ، کمترین بزرگی Mc، بزرگترین بزرگا Mmax و بر اساس آنها، دوره بازگشت زمین لرزه های منطقه صورت پذیرفته است. مقادیر به دست آمده برای ضرایب لرزه-خیزی a و b در نمودار بزرگی- فراوانی مدل گوتنبرگ- ریشتر، بیانگر وضعیت لرزه خیزی منطقه مورد مطالعه می-باشد؛ به گونه ای که بالا بودن مقدار a-value در طول حدود 51 درجه بیانگر توان بالای لرزه خیزی در این محدوده است. همچنین بیشترین مقدار b-value در همین طول 51 درجه مشاهده می شود، ولی کاهش آن به سمت شرق منطقه حاکی از پتانسیل بالای منطقه برای وقوع زلزله های با بزرگای بیشتر است. از آنجا که پارامترهای لرزه خیزی بیانگر وضعیت لرزه خیزی منطقه و میزان فعالیت گسلهای منطقه می باشد، محاسبه پارامترهای فوق آشکار می نماید نواحی مهم از لحاظ فعالیت لرزه خیزی چه مناطقی هستند

رکوردهای ثبت شده از زمین لرزه های اخیر نشان می دهد که زلزله های حوزه نزدیک دارای ویژگی های متفاوتی نسبت به زلزله-های حوزه دور می باشند. در مجموع بیشتر این ویژگی ها، در اثر پدیده مهم جهت پذیری پیشرونده در زلزله های حوزه نزدیک می باشد. این پدیده باعث می شود مولفه عمود بر گسل نگاشتهای ثبت شده در نزدیک گسل، دارای پالس هایی با پریود بلند در نگاشت سرعت باشند. همچنین در اکثر این نگاشتها، تقریبا کل انرژی زلزله، در این پالس ها جمع می شود که ورود یکباره انرژی به سازه، تغییرشکلهای بزرگی ایجاد می نماید. در این مقاله ضمن بررسی موارد مذکور و تمرکز بر خصوصیات مختلف زلزله های حوزه نزدیک در مقایسه با زلزله های حوزه دور، به بررسی اثرات آنها در سازه های مختلف ازجمله سازه های یکدرجه آزاد، سازه-های چند درجه آزاد، پلها، سدهای بتنی و سدهای خاکی پرداخته شده است.

ساختمان مدارس با توجه به ماهیت آنها از جنبه های گوناگون نظیر کاربری، اهمیت، کارفرما، فرم معماری، نحوه نظارت و مصالح مورد استفاده، ضوابط و معیارهای بارگذاری و طراحی لرزه ای عمدتا شباهتهای فراوانی دارند. محاسبه شکنندگی لرزه ای به صورت موردی برای چند مدرسه، برآورد مناسبی از وضعیت آسیب پذیری مجموعه-ای از ساختمانهای مدارس را امکانپذیر می سازد. در این مطالعه، آسیب پذیری لرزه ای این سازه ها در کشور از طریق مطالعه موردی مدارس شهرکرد و برآورد منحنی های شکنندگی لرزه ای صورت گرفته است. به این منظور، سه ساختمان با اسکلت فولادی و سه ساختمان با اسکلت بتن آرمه انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفت. برای برآورد آسیب پذیری لرزه ای این ساختمانها به صورت تابعی از مشخصه های حرکت قوی زمین و پارامترهای طراحی از برآورد مقادیر شکنندگی لرزه ای تحلیلی استفاده شده است. برای تحلیل تاریخچه زمانی غیرخطی سازه های مورد بررسی توسط نرم افزار SAP 2000 V11، تعداد 20 جفت شتابنگاشت انتخاب شد. به عنوان معیار شکست، از دو معیار جابه جایی جانبی مندرج در نشریه FEMA 356 برای دو سطح عملکرد IO و Ls و معیار جابه جایی مندرج در استاندارد 2800 استفاده شده است. با استفاده از اطلاعات به دست آمده از تحلیل غیرخطی برای هر یک از معیارهای شکست انتخابی منحنی های شکنندگی با فرض توزیع دو پارامتری لگاریتمی نرمال برای هر یک از ساختمانها برآورد و ترسیم می گردند. در بررسی نتایج، شکنندگی لرزه ای سازه مدارس با منحنی های مشابه مربوط به ساختمانهای مسکونی مقایسه شده است.

مشاهده میزان خسارت وارد بر سازه ها در چند سال اخیر نشان داد که هر چند سازه های طراحی شده بر اساس ضوابط لرزه ای موجود، در حفظ ایمنی افراد، مناسب عمل کرده اند اما دامنه خرابی های ایجاد شده در سازه ها و خسارت اقتصادی وارده، بسیار گسترده و خارج از انتظار بوده است. این موضوع سبب تغییر ضوابط آیین نامه ها و حرکت آنها به سمت طراحی بر اساس عملکرد، به عنوان روشی مبتنی بر پذیرش تغییرمکان و شکل پذیری مورد انتظار گردید. از مهمترین موضوعها در طراحی عملکردی تعیین و پیش بینی میزان خسارت وارد بر سازه ها می باشد و به این منظور در استانداردهای مربوطه، سطوح و حدود مشخصی ارائه شده است. هدف اصلی از تحقیق حاضر، ارزیابی سطوح ذکر شده در کاهش دادن خسارتهای سازه-ای می باشد. در این راستا، شاخصهای خسارت حاصل از تحلیل دینامیکی و استاتیکی غیرخطی با یکدیگر مقایسه می شوند. همچنین عملکرد آیین نامه آبا و استاندارد 2800 در محدود نمودن خسارت وارد بر قابهای خمشی بتن مسلح ارزیابی می شود. به این منظور تحلیل دینامیکی و استاتیکی غیرخطی روی چندین قاب خمشی بتن مسلح تحت اثر هفت رکورد زلزله مناسب انجام شد. سپس خسارتهای استاتیکی و دینامیکی با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج حاکی از این است که، معیار تغییرشکل نسبی ارائه شده در استانداردهایی چون FEMA و ATC40 به دلیل در نظر نگرفتن ظرفیت نهایی سازه ها نمی تواند به تنهایی میزان خسارت وارد بر سازه ها را به خوبی منعکس کند. در حالی که معیار پیشنهادی این تحقیق که بر اساس شکل-پذیری سازه ها می باشد، خسارت وارد بر سازه ها را به طور مناسبی می تواند پیش بینی نماید.

ساختمانهای مصالح بنایی غیرمسلح، طیف گسترده ای از ساختمانهای موجود در کشور را تشکیل می دهد. بررسی آمار مرگ و میر و انهدام در ساختمانها موید این مطلب است که، ساختمانهای بنایی، بیشترین صدمات ناشی از زلزله را به خود دیده است. همچنین این ساختمانها رفتار لرزه ای مناسبی را از خود نشان ندادند، که علت اصلی آن را می توان کمبود شکل پذیری مناسب آنها جستجو کرد. تنها عناصر سازه ای این گونه ساختمانها دیوارهای برشی بنایی می باشد که نقش باربری ثقلی و جانبی را بر عهده دارند. در این مقاله، به بررسی پارامترهای مقاومتی موثر بر رفتار و مودهای شکست دیوار بنایی غیرمسلح و سپس به معرفی روش های مختلف مدلسازی عددی، میکرو مدلسازی و ماکرو مدلسازی دیوار بنایی غیرمسلح پرداخته شده است. همچنین به بررسی رفتار داخل صفحه یک دیوار بنایی غیرمسلح (URM) تحت اثر توام بارهای قائم و برش درون صفحه به صورت بارافزون (Pushover)، مدلسازی شده به روش ماکرو به کمک نرم افزار المان محدود ANSYS پرداخته شده است. نتایج عددی به دست آمده از روش المانهای محدود با نتایج آزمایشات انجام گرفته بر روی دیوار بنایی غیرمسلح مقایسه شده و صحت مدلسازی مورد ارزیابی قرار گرفته است. در انتها تاثیر پارامتر مقاومت کششی دیوار بنایی غیرمسلح بر روی رفتار غیرخطی دیوار با استفاده از روش اجزای محدود بررسی گردیده است.

در این مقاله، تجربیات و الگوی توسعه بیمه زلزله در ژاپن برای بخش ساختمان و مسکن بیان خواهد شد. در ابتدا به ویژگی کلی زلزله های ژاپن پرداخته خواهد شد و سپس روند توسعه بیمه زلزله در ژاپن با مرور تاریخی مساله و سیر تکاملی قانون بیمه زلزله این کشور و اصلاحیه های هفتگانه آن با بیان تغییرات عمده آنها تشریح و تعریف انواع بیمه پوشش خسارات زلزله ساختمان آورده می شود. در ادامه ساختار بیمه اتکایی زلزله در ژاپن و شرکت بیمه اتکایی ژاپن معرفی می گردد. در همین بخش نقش دولت و نحوه حمایت دولت از این نوع بیمه و سهم شرکتهای خصوصی بیمه اموال، سهم دولت و شرکت بیمه اتکایی ژاپن بیان شده است. بحث ذخیره تعهدات این نوع بیمه با توجه به الزام قانونی آن و شرایط خاص زلزله ها و خسارات ناشی از آنها مورد بحث قرار می گیرد. در ادامه، نحوه پیش بینی خسارات ساختمان در زلزله و پارامترهای موثر در برآورد خسارات ساختمان و لوازم زندگی داخل آن آورده شده و مدل محاسبات نرخ حق بیمه خالص برای بیمه نامه زلزله ساختمان و مسکن در ژاپن نشان داده خواهد شد. به عنوان ارزیابی موفقیت الگوی توسعه مورد نظر برای بیمه زلزله بخش ساختمان و مسکن، وضعیت رشد این نوع بیمه در ژاپن در بیش از دو دهه اخیر مورد ارزیابی قرار گرفته است که بیانگر رشد موفقیت آمیز این نوع بیمه است.