فهرست مطالب
فصلنامه شعر پژوهی (بوستان ادب)
سال سوم شماره 2 (پیاپی 8، تابستان 1390)
- 226 صفحه،
- تاریخ انتشار: 1390/07/15
- تعداد عناوین: 9
-
-
حافظ - نامه / ردیابی برخی از ترکیب ها و مضمون های شعر حافظ در نامه های دیوانی و اخوانیصفحات 1-24حافظ در برخی از شعرهای خود، از ترکیب ها و مضمون های رایج در نامه های دیوانی و اخوانی بهره گرفته است. این ترکیب ها و مضمون ها به صورتی ثابت، در نامه های دیوانی و اخوانی پیش از روزگار حافظ و همزمان او تکرار می شده است و اگر نمونه هایی از آن ها در شعر فارسی پیش از حافظ یافت شود، در ضمن نامه های منظوم است. در این نوشتار، تمام منشآت و نامه های در دسترس و شیوه نامه های نگارش نامه های دیوانی و اخوانی پیش از روزگار حافظ تا زمان او را بررسی کرده، سابقه ی کاربرد این ترکیب ها و مضمون ها را در این نامه ها نشان داده ایم. حافظ آگاهانه و با ظرافت، از این ترکیب ها و مضمون ها بهره برده است که این نشان از آشنایی حافظ با نامه های دیوانی و اخوانی است.
کلیدواژگان: آرزومندی، ارباب، پیک دوانیدن، تهنیت صحت، حافظ، حرز جان، حسبه لله، رونق کارخانه، ضمیر منیر -
صفحات 25-50
خاقانی شروانی (595-520 ه.ق) از شاعران بزرگ سبک آذربایجان است. وی علاوه بر به کارگیری انواع استعاره های شناخته شده در شعر خود، با امتزاج ترکیب آفرینی و استعاره پردازی به آفرینش گونه ای جدید از استعاره دست یازیده که تاکنون از دید علمای بلاغت دور مانده است. این نوع استعاره که در این پژوهش با نام «استعاره های ترکیبی» معرفی شده، یکصد و بیست و پنج بار در اشعار خاقانی بکار رفته است. هدف این پژوهش شناساندن ویژگی های این گونه استعاره ها چون مضمون آفرینی، آشنایی زدایی، برجسته سازی، تناسب، اغراق، ایجاز و ابهام هنری است. استعاره های ترکیبی از کارکردهای دیگری چون تلمیح فشرده و تفضیل و رجحان نیز برخوردارند. بررسی ساختار استعاره های ترکیبی خاقانی از دیگر اهداف این پژوهش محسوب می شود. روش پژوهش توصیفی است و نتایج با استفاده از تحلیل محتوی، به شیوه ی کتابخانه ای و سندکاوی بررسی شده است. نتیجه نشان می دهد شناخت استعاره های ترکیبی در شعر خاقانی علاوه بر کمک به شناخت هرچه بهتر جنبه های زیبایی شناسانه ی شعر او، به شناخت ابعاد نوینی از ظرفیت های زبان فارسی در استعاره پردازی کمک خواهد کرد.
کلیدواژگان: آشنایی زدایی، استعاره های ترکیبی، برجسته سازی، تلمیح فشرده، خاقانی، مضمون آفرینی -
صفحات 69-98موضوع این پژوهش بررسی نقش حکایت پردازی در پدید آمدن، شکل گیری، تکامل و گسترش اندیشه صوفیانه از قرن پنجم تا هفتم هجری است. بررسی این موضوع، با کشف المحجوب یکی از قدیم ترین متون فارسی که حکایات صوفیه در آن مشاهده می شود، آغاز گردیده و سپس در اسرارالتوحید، طبقات الصوفیه، کشف الاسرار و تذکره الاولیاء، این بررسی ها دنبال شده است. بر اساس یافته های این پژوهش در روند ظهور، رشد و کمال اندیشه صوفیانه، حکایت پردازی ابتدا سبب هستی بخشی زبانی به ادراکات شهودی، مفهوم سازی و طبقه بندی مفاهیم می شود و از آن پس ابزار انتقال اندیشه، جذب اندیشه های هم خوان، انتشار دانستگی ها، خلق تحول، شکل دهنده ی نظام اندیشه و در نهایت پاسدار اندیشه صوفیه، در قالب حکایت می گردد.
کلیدواژگان: اسرارالتوحید، تذکره الاولیا، جهان بینی صوفیانه، حکایت، روایت، صوفیه، طبقات الصوفیه، کشف الاسرار، کشف المحجوب -
صفحات 99-122دوره ی کیان در شاهنامه از کی قباد آغاز می شود و از مهم ترین دوره های اساطیری حماسه ی ملی به شمار می رود. کی کاووس، فرزند کی قباد، از مهم ترین نقش آفرینان این دوره بوده است. بسیاری از داستان های جذاب و گیرای حماسی مانند جنگ مازندران، جنگ هاماوران، سفر به آسمان، رستم و سهراب و سیاوش در عصر وی رخ می دهد. به نظر می رسد این داستان ها از ویژگی های ساختاری روشنی پیروی می کنند. درنگ در این داستان ها نشان می دهد که الگوهای خاصی در این داستان ها تکرار می شود. این پژوهش بر آن است تا برپایه ی دیدگاه های مطرح شده در ساختارگرایی با تاکید بر روش پراپ چگونگی ساختار داستان های مربوط به دوران کی کاووس را بررسی کند و روشن سازد که کدام داستان ها ساختار همانندی دارند و کدام ساختار متفاوتی.
یافته های پژوهش نشان داد کارکردهای اصلی در این داستان ها- به جز داستان رستم و سهراب- تقریبا یکسان است. هم چنین با اطلاعات برون متنی تکمیل شده در مجموع دیدی نو به مخاطب می بخشد و تصویری تازه از شخصیت ها به ویژه رستم، کی کاووس و... ارائه می کند.
کلیدواژگان: جنگ مازندران، ساختارگرایی، سفر به آسمان، سیاوش، کی کاووس، هاماوران -
صفحات 123-143هدف از تحقیق حاضر بررسی ساخت کلان دوبیتی های باباطاهر همدانی (عریان) می باشد. از دیدگاه نظری این تحقیق بر پایه تجزیه و تحلیل ساخت کلان رباعیات و چهار پاره های خیام در بر گیرنده سه سازه «توصیف»، «توصیه» و «تعلیل» استوار است. (یارمحمدی، 1374) نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان داد که: 1. سازه ی توصیف، سازه ی محوری و اصلی در دوبیتی های باباطاهر همدانی است، به طوری که از مجموع 437 سازه ی به دست آمده در این بررسی291 سازه، یعنی 59/66 درصد از کل سازه ها به این سازه اختصاص یافته است. 2. در بررسی حاضر سازه ی توصیف به چهار زیر سازه تقسیم شده که از این میان سازه ی «شرح حال خود» 57/85 درصد از کل سازه های توصیف را به خود اختصاص داده است. بنابراین، 3. همچنان که نتایج مطالعه کینیوی (1971، نقل شده در سویلز،1990) در طبقه بندی انواع گفتمان بر اساس مرکزیت اجزای سیستم ارتباطی نشان داده است، نتایج تحقیق حاضر موید آن است که چون در سیستم ارتباطی دوبیتی های باباطاهر، جزء فرستنده در مرکزیت و کانون توجه قرار دارد، از این نظر گفتمان دو بیتی-های باباطاهر از نوع توصیفی است. بالاخره، 4. علاوه بر سه سازه ی پیشنهادی یارمحمدی (1374) برای توصیف رباعیات خیام، در ساخت کلان دوبیتی های باباطاهر دو سازه «گله و شکایت» و «آرزو و تمنا» نیز قابل تشخیص است.
کلیدواژگان: زبان شناسی کلان، ساخت کلان، ساخت گفتمانی و متنی، دوبیتی های باباطاهر همدانی (عریان)، یار محمدی -
صفحات 145-168«تکرار» در زیباشناسی هنر از مسایل اساسی است و در ادبیات و به خصوص در شعر نقش بسزایی دارد که در صورت کاربرد مناسب، تکرارها می توانند بر جنبه ی زیبایی شناسیک و هنری یک اثر تاثیرگذار باشند. از سوی دیگر، از دیدگاه سبک شناسی نیز، تکرار واژه می تواند بیانگر، سبک شخصی(=شاخصه سبکی) باشد.
در شعر کلاسیک، قافیه و ردیف به عنوان یکی از ارکان شعری حضور دارد، اما این قافیه و ردیف - که در شعر معاصر دست و پاگیر محسوب می شود- از جهتی دیگر بروز یافته و عنصر تکرار جایگزین آن شده است. تکرار در سطوح مختلف (واک، هجا، واژه و جمله یا عبارت) در شعر معاصر دیده می شود و شاعران معاصر، چه در جهت توسعه معانی و حسن تاثیر و چه در باب سود جستن از نغمه و آهنگ کلام، از آن بهره برده اند. روی هم رفته می توان روش تکرار را پرکاربردترین روش در شعر این دوره دانست که به یکی از مهمترین عناصر زیبایی آفرینی در شعر معاصر تبدیل شده است.
با توجه به اهمیت و بسامد بالای استفاده از تکرار در شعر معاصر، در این مقاله سعی شده است به طور دقیق به کارکردها و نقش های تکرار در شعر نو توجه شود. بدین منظور اشعار برخی از بزرگان شعر معاصر مانند سهراب سپهری، فروغ فرخزاد و احمد شاملو مورد بررسی قرار گرفتند و کارکردهای گوناگون تکرار از جهات مختلف در شعر ایشان واکاوی گردید و نتایج قابل ملاحظه ای به دست آمد که در متن این جستار آمده است.
کلیدواژگان: احمد شاملو، انواع تکرار، سهراب سپهری، شعر معاصر، فروغ فرخزاد، کارکردهای تکرار -
صفحات 169-190جریان سیال ذهن، روشی نسبتا جدید در داستان نویسی است که نویسندگانی چون دورثی ریچاردسون، ویرجینیا وولف و جیمز جویس، در آثار خود ازآن بهره گرفته اند. ویژگی این روش، ارائه ی جریانی از اندیشه ها و تصاویر ذهنی است که اغلب فاقد یک پارچگی و ساختار مشخص می باشند؛ طرح داستان مرزهای زمان و مکان متعارف را در می نوردد وخواننده تنها از طریق واگویه های شخصیت ها، می تواند به طور نسبی، به درک آن نائل آید. این شیوه در کشور ما از همان آغاز رمان نویسی به سبک نوین در آثار نویسندگانی چون صادق هدایت و صادق چوبک مورد استقبال قرار گرفت. صادق چوبک، در رمان سنگ صبور، برای به تصویر کشیدن روحیات پیچیده و اغلب هولناک اشخاص داستان و برای رخنه به اعماق روان آن ها، از تکنیک جریان سیال ذهن و به خصوص از شیوه ی تک گویی های درونی مدد گرفته است. روشی که مبتنی بر تداعی معانی آزاد است و با تلفیقی از ناتورالیسم سیاه، سنگ صبور را در ردیف یکی از بهترین نمونه های این سبک خاص قرار داده است.
کلیدواژگان: جریان سیال ذهن، حدیث نفس، داستان نویسی معاصر، رمان سنگ صبور، صادق چوبک -
صفحات 191-216امیر نجم الدین حسن بن علاء سجزی دهلوی از پارسی گویان ممتاز دیار هند است. این شاعر و نویسنده برجسته اندکی پس از سعدی ظهور کرد. تاثیر پذیری امیرحسن از سعدی شیراز- به ویژه در غزل- تا بدان پایه است که با وجود شاعر برجسته ای چون امیرخسرو دهلوی (طوطی هند) به «سعدی هند» شهرت می یابد. در حقیقت تاثرات امیرحسن از شیخ شیراز جنبه های مختلف: واژگانی، ترکیب سازی، زیباشناختی، عروضی، اشتراک در اندیشه، عاطفه، مضامین و بن مایه های شعری آنان را دربر می گیرد. اگرچه غزل روشن، روان و گرم امیرحسن غزل طربناک، دلاویز و شورانگیز سعدی را فرایاد می آورد با این حال غزل سعدی از نظر رسایی، روانی، شیرینی، انسجام کلام و سلامت ترکیب بر غزل امیرحسن رجحان دارد. شوقی که از غزل امیرحسن زبانه می کشد نشانگر این معناست که او نیز چون سعدی از شراب عشق و عرفان سرمست است و عشق همچون خون در رگ های غزل امیرحسن جاری است و این رمز و راز ماندگاری سخن اوست. این مقاله بر آن است تا رگه های خویشاوندی ذوق و زبان امیرحسن و سعدی را هم در غزل هایی که بر یک وزن و ردیف و قافیه سروده اند و هم در مضامین و بن مایه های مشترک شعرشان نشان دهد.
کلیدواژگان: امیرحسن دهلوی، سعدی، سعدی هند، شعر فارسی، غزل
-
Pages 1-24Some poems of Hafez are characterized by the presence of compounds and themes which are prevalent in Divani (official) and Ekhvani (friendly) letters. These features, borrowed from the letters written in verse can be seen in pre-Hafez poetry, too. In this article, all Monshaat (letters) and manusals for writing Divani and Ekhvani letters before Hafez up to his time have been studied; moreover, the history of using the compounds and themes in such letters has been presented. Hafez’s conscious and delicate use of these compounds and themes shows that he was familiar with Divani and Ekhvani letters.
-
Pages 25-50
“Khaghani Sharvani” (520-595 A.H) is one of the great poets following the Azerbaijani’s poetic style. In addition to employing all types of metaphors known to date in his poetry, by mixing ‘synthitism’ and ‘metaphorization’, he has created a new kind of metaphor, which has been neglected by the scholars of rhetoric up to the present time.This type of metaphor, which has been referred to as “synthesized metaphor” in this study, has been used in Khaghani’s poems 125 times. The purpose of this study is to make known the features of these types of metaphors such as ‘theme-creating’, ‘defamiliarization’, ‘foregrounding’, ‘appropriateness’, ‘conciseness’; artistic ambiguity.“Synthesized metaphors” have other functions such as ‘condensed allusion’, ‘comparativeness’, and ‘superiority’, as well; another purpose of this study is to investigate the structure of Khaghani’s ‘synthesized metaphors’This study is of descriptive type, and the results have been studied utilizing content analysis technique, document analysis, and library methods.The results of this study indicate that understanding ‘synthesized metaphors’ in Khaghani Poetry not only helps to understand the aesthetic aspects of his poetry better, but it will also assist us in better understanding new dimensions of the potentialities of the Persian language in metaphorization.
-
Pages 51-68The element of point of view is the window through which one can see things. In literature, every method of narration is like a window through which the story is presented to the reader. In modern literature, choosing a certain point of view is largely dependent on the choice of the narrator of the story. In post modern literature, on the other hand, the point of view is quite different from modern and traditional story with regard to both form and structure, experiencing huge transformation and change as a result of the post-modern ideology. The Gypsy by the fire is one of the post-modern Persian stories in which one can see a lot of fluctuation in the point of view. Ravanipour uses the strategy of the change of point of view in order to decentralize the narration and by using different points of view, which are disorganized and incoherent, opens a window through which the reader can see a complex, chaotic, and schizophrenic world. This study intends to investigate the fluctuations observed in the point of view in The Gypsy by the Fire.
-
Pages 69-98This study is an attempt to analyze the role of anecdote in formation, evolution and spreading the mystic viewpoints from the 5th to 7th century. The analysis of this subject started with Kashfolmajoob, one of the oldest mystic texts, in which the Persian mystic anecdote is observed; it was also followed in Asraroltohid, TabaqatolSofiaya, KashfolAsrar, TazakorolOliya. Based on the findings of this study, narrativization in the growth and nurturing of the mystic viewpoints first leads to linguistic ontology of intuitive perception, concept formation, and categorizing of concepts, and then it becomes an instrument in transferring the viewpoints, attracting homogeneous views, spreading knowledge, creating changes, disciplining the views, and finally it becomes the guardian of the mystic viewpoints in the form of anecdote.
-
Pages 99-122The time of Kian in Shahnameh starts with Keyghobad and it is among the most important mythological periods of the national epic. Keykavous, Keyghobad’s son, is one of the most important characters in this period. Many of the impressive and engrossing epical stories, such as Mazandaran War, Hamavaran War, Travel to Sky, Rostam & Sohrab, and Siavash, occur in his time. It seems that these stories follow some clear structural features. Deliberation in these stories reveals the presence of some particular recurring patterns. This study intends to evaluate the structure of the stories within the time of Keykavous, on the basis of the suggested viewpoints in Structuralism, focusing on Prop Approach. This study aims at revealing which stories have similar structures and which stories have different ones. The findings of the study indicate that the major functions in these stories – except for the story of Rostam & Sohrab – are similar. Moreover, based on the outside-of-the-text information, this study proposes a novel view to its audience with regard to the characters, especially Rostam, Keykavous, etc.
-
Pages 123-143The objective of the present study was the analysis of the macro-structure of Babatahir’s couplets based on Yarmohammadi's (1374) formalistic model with three components or constructs of Description, Reasoning, and Recommendation. As a whole, the results of the analysis showed that three components of the model were recognizable in the macro-structure of Babatahir's couplets. In addition to these constructs, two other constructs of Complaint and Request were recognized in the corpus. The results of the analysis also showed that from among 437 observed constructs, 291 Description constructs were found in which the poet mostly gave an account of his own condition. Even in the other constructs, there were some traces of the Description constructs. The results also indicated that since in the communication system of these poems the conveyer of the information was concentrated on, the dominant discourse type of the poems was that of description.
-
Pages 145-168The time of Kian in Shahnameh starts with Keyghobad and it is among the most important mythological periods of the national epic. Keykavous, Keyghobad’s son, is one of the most important characters in this period. Many of the impressive and engrossing epical stories, such as Mazandaran War, Hamavaran War, Travel to Sky, Rostam & Sohrab, and Siavash, occur in his time. It seems that these stories follow some clear structural features. Deliberation in these stories reveals the presence of some particular recurring patterns. This study intends to evaluate the structure of the stories within the time of Keykavous, on the basis of the suggested viewpoints in Structuralism, focusing on Prop Approach. This study aims at revealing which stories have similar structures and which stories have different ones. The findings of the study indicate that the major functions in these stories – except for the story of Rostam & Sohrab – are similar. Moreover, based on the outside-of-the-text information, this study proposes a novel view to its audience with regard to the characters, especially Rostam, Keykavous, etc.
-
Pages 169-190Stream of Consciousness is a literary approach which was pioneered by Dorthy Richardson, Virginia Woolf, and James Joyce. This technique is characterized by a flow of thoughts and images, which often lack coherence and a clear organization. The plot line may weave in and out of time and place so that it is only through the heart-felt complaints from the characters that one can comprehend it to some extent. In our country, Iran, this new style was welcomed by novelists such as Sadegh Hedayat and Sadegh Choobak. The latter in a novel named "sang-e saboor has portrayed the complex and horrific mental illness of story characters, and for penetrating into their psychological depths of their minds, has used this technique, with a special emphasis on the internal monologue method. Sang-e Saboor" implying the method which is based on free association and combined with a black naturalism is one of the best samples of this special style of story-telling.
-
Pages 191-216Amir Najm al-Din Hasan ebne Alae Sajzi Dehlavi is one of the well-known poets of India composing poems in Persian. This famous poet and writer emerged a little after Sa’di. Amir Hasan has been influenced by Sa’di, especially in sonnets, so much that, although Amir Khosro Dehlavi--known as the Indian parrot--lived at the same, he is known as the Sa’di of India. In fact, Amir Hasan’s works have been influenced by Sheikhe Shiraz and, hence, are similar to his poems in different respects like diction, synthesis,aesthetics, meter, thoughts expressed, feelings, themes, and motifs. Although the clear, fluid and mellow sonnets of Amir Hasan reminds us of Sa’di’s gay, melodic and lovely sonnets, they are not comparable to Sa’di’s sonnets in terms of clarity, fluidity, mellowness, coherehce, and synthesis. The enthusiasm arising from Amir Hasan’s sonnets shows that, similar to Sa’di, he is drunk with love and mysticism and love flows in his sonnets like blood in his veins; that is the secrect for the long-lasting popularity of Amir Hassan’s poems.. This article intends to show the similarities between the taste, styles, themes and motifs of the two poets found in their sonnets that have the same meter and rhyme.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.