پژوهشنامه متین
پیاپی 19 (تابستان 1382)

خسارت تاخیر تادیه در کتب حقوقی تحت عنوان عام و کلی را خسارت حاصله از عدم اجرای تعهدات مطرح کرده اند و بر همین اساس در باب تعهدات مطرح شده است. نگارنده در این مقاله درباره چگونگی مطالبه خسارت تاخیر تادیه توسط بانکها و تاریخچه عملیات بانکی در زمینه پیدایش خسارت تاخیر تادیه در بانک و میزان و چگونگی مطالبه خسارت تاخیر تادیه بانکها قبل از انقلاب اسلامی و وضعیت قراردادها و مطالبات بانکها از بدو پیروزی انقلاب اسلامی تا شروع قانون عملیات بانکی بدون ربا سخن به میان آورده و همچنین به بررسی خسارت تاخیر تادیه از نظر قانون و فقهای عظام و حقوقدانان و طرح نظریات و دلایل موافقان مشروعیت مطالبه خسارت تاخیر تادیه و نیز طرح دلایل مخالفان و پاسخ به آنها پرداخته است.

کتاب بنیاد فلسفه سیاسی در غرب اثر شادروان دکتر حمید عنایت با توجه به اصل ضرورت نقد بویژه در حوزه معارف سیاسی از یکسو و اهمیت این اثر از سوی دیگر که با شیوه ای روان و ساده و با رعایت اصول آزاداندیشی و اعتدال خواهی به نگارش درآمده است، در این نوشتار مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.
این اثر ارزشمند متکفل بررسی عقاید و اندیشه های سیاسی غرب از هراکلیت تا هابز است و به صورتی فشرده و مختصر کلیت آرای سیاسی نه اندیشمند، دو نحله فلسفی و مسیحیت را مورد توجه قرار داده است. کتاب با آنکه دارای چهارچوب و ساختار منطقی بوده، از سلاست روانی و قابلیت فهم خوبی برخوردار است و از پیچیدگی، طمطراق، نقل و ابهام به دور می باشد و رویکردی اعتدالی و آزاداندیشانه بر آن حاکم است ولی همچون سایر آثار بی نیاز از نقد و بررسی نمی باشد. از این رو کتاب در این نوشتار بر اساس معیارهای منطقی مورد توجه قرار گرفته و حتی الامکان سعی شده است به دور از پیش داوری و بافتن در تاریکی به محاسن و نقایص آن توجه گردد.

انقلاب اسلامی ایران در سالهای 78 1979 را می توان دوره جدیدی برای دین اسلام به شمار آورد. تا پیش از سال 1978، دین امری این جهانی و واگذارده به قلمرو خصوصی بود که نقش گسترده آن در جامعه انسانی، به اماکن عبادی محدود و منحصر می شد. این برخورد تنگ نظرانه نسبت به دین در مورد ادیان بزرگ جهان در غرب نیز صادق است. در جهان اسلام نیز، کم و بیش، چنین نگرشی نسبت به اسلام وجود دارد. نقش عمومی اسلام چه به صورت ارزشهای شرعی و اجتماعی و چه به صورت خاستگاه مسلم سیاسی، به گونه تعصب آمیزی به تعریف تقلیل گرایانه از دین به عنوان نظامی از باورهای مربوط به امور «اخروی» محدود گردیده بود.
اسلام، طبعا دینی مربوط به هر دو جهان است. این جهان چون آمادگاهی برای آن جهان است. پیوند عمیق میان امور دینی و دنیوی، آموزه بنیادین قرآن است که به مسلمانان می آموزد سعادت انسانها در هر دو جهان، بستگی به اعمال ایمانی شان دارد. همین که فرآیند مدرنیزاسیون از رهگذر غربگرایی و دنیاگرایی و سکولاریسم به جهان اسلام راه یافت سبب جدایی دین از اخلاق، ایمان از عمل، و امور دینی از امور سیاسی شد. این جدایی ها، موضعی انفعالی را نسبت به انگیزه ها و رهنمودهای دینی در همه زمینه های اجتماعی و سیاسی جوامع اسلامی، در سرتاسر دنیا، در پی داشت.
در دهه 1970، امام خمینی با اینگونه برداشت از دین که توسط حکام سیاسی چون شاه ایران در جهان اسلام رواج یافته بود به مبارزه برخاست. در حقیقت، انقلاب امام خمینی، فراخوانی به بازاندیشی درباره محوریت دین و احیای آن در زندگی انسان مدرن بود. امام خمینی دین اسلام را تنها منظومه ای از شعائر نمی دانست که آدمیان را برای آخرت آماده می سازد، بلکه آن را ایدئولوژی تلقی می کرد که طرحی را برای کل زندگی بشر فراهم می آورد؛ و برای اینکه این ایدئولوژی، سعادت مادی و معنوی انسانها را تامین نماید باید در تمام حوزه های افعال انسان به اجرا درآید. از همه مهمتر اینکه، اسلام برنامه ای است که ضامن عدالت این جهانی و سعادت آن جهانی می باشد.

نگارنده در این مقاله ابتدا مفهوم هویت را از منابع مختلف لغات استخراج و آن را به دو سطح فردی و جمعی تقسیم کرده است. منظور نویسنده از هویت فردی، انسان و از هویت جمعی، امت است. سپس عوامل موثر بر این دو سطح از دیدگاه امام خمینی را مورد بررسی قرار داده است. در سطح فردی هویت از دیدگاه امام خمینی به دو نقش مهم هستی شناسی جهان بینی و انسان شناسی بر دیدگاه وی نسبت به هویت اشاره شده است. در ادامه از دیدگاه امام خمینی به ویژگی های ذاتی انسان اشاره شده که عبارتند از: جامعیت و لایتناهی بودن انسان، دو بعدی بودن انسان، فطرت کمال گرایانه انسان و آزادیخواهی انسان.

سوال اصلی این مقاله آن است که آیا نظریه اسکاچپول توانایی تبیین انقلاب ایران را دارد. برای پاسخ به این سوال متغیرهای اصلی نظریه او در مورد جامعه ایران به کار رفته و در ادامه، جرح و تعدیلهایی که خود اسکاچپول در نظریه اش انجام داده شرح و در پایان آرا و عقاید اسکاچپول درباره انقلاب ایران نقد و ارزیابی شده است.

مقاله حاضر تلاشی است برای تحلیل انقلاب اسلامی ایران. از آنجا که نظریه های اجتماعی موجود توان آن را ندارد که شکل گیری و آغاز انقلاب، نقش مردم و علل انقلاب و همچنین نقش روحانیت را تبیین و تشریح کننده نگارنده بر آن شده که به تشریح سه مساله در مورد انقلاب بپردازد: 1 انقلاب اسلامی و نظریه های موجود در مورد آن؛ 2 تشریح انقلاب اسلامی؛ 3 علل انقلاب اسلامی ایران. علاوه بر این، نویسنده در این مقاله انقلاب اسلامی را با سایر انقلابها مقایسه می کند و سپس به نقش این انقلاب در آشکار کردن ضعف نظریه های اجتماعی موجود در تشریح انقلابها، از یکسو، و تکمیل این نظریه ها تحت تاثیر انقلاب اسلامی، از طرف دیگر، می پردازد.

تعرضت الاستاذه حول الامام الشعرانی، مولده و نشاته و اساتذته و شیوخه و تصوفه. ثم تعرضت نبذه عن رساله: الانوار القدسیه فی معرفه قواعد الصوفیه، حیث الف الشعرانی هذا الکتاب بعد کتابه الانوار القدسیه فی بیان العهود المحمدیه. و قد افتتح رسالته بمبحث تحت عنوان: سند التلقین الصوفی و هو الذکر و آداب الذکر حیث ان الذاکر یصیر جلیس الله و به تعالج النفس و تتحلی بالاخلاق الحمیده.