فهرست مطالب

آینه معرفت - پیاپی 23 (تابستان 1389)

فصلنامه آینه معرفت
پیاپی 23 (تابستان 1389)

  • تاریخ انتشار: 1389/05/01
  • تعداد عناوین: 7
|
  • لاله حقیقت، صدیقه میرزایی صفحه 1
    بحث جعل از جمله مسائلی است که در دوران پیش از اسلام مطرح نبوده است و ریشه های آن را می توان در دوران شیخ الرئیس یافت، هر چند ایشان نیز به طور روشن به آن نپرداخته است.
    گروهی معتقدند که ریشه های این بحث را در عبارات شیخ اشراق به عنوان اولین کسی که به طور مبهم و غیر مشخص به این بحث پرداخته است می توان یافت. البته شایان ذکر است که نخستین کسی که به طور متقن و روشن به این بحث پرداخته، میرداماد است و سرانجام شاگردش، ملاصدرا این بحث را به صورت مستقل بیان کرده است.
    واژه جعل در لغت و قرآن و همچنین در فلسفه دارای معانی مختلفی است و از دیدگاه های مختلف دارای تقسیماتی است که در مقاله به آن پرداخته شده است. البته شایان ذکر است که اختلاف دیدگاه در این خصوص موجب آثار و تبعاتی در دیگر مباحث فلسفی از جمله، فاعلیت نفس، فاعلیت خداوند و... شده است.
    کلیدواژگان: جعل، جعل بسیط، جعل مرکب، وجود، ماهیت، صیرورت، عوارض مفارق، وجود رابط
  • محمد نصیری صفحه 27
    در این مقاله، تلاش شده است تا ضمن بیان مقصود عارفان مسلمان از وحدت شخصی وجود، مهم ترین تمثیل های عرفانی در تبیین مسئله مورد کنجکاوی قرار گیرد.
    به نظر عارفان مسلمان حقیقت وجود واحد است من جمیع الجهات و مخصوص و منحصر در خداوند متعال و همه ما سوی الله از تجلیات و شئونات حق تعالی هستند؛ به یک معنا موجودند و به یک معنا معدوم اند؛ نه اینکه ما سوی الله عدم محض و من جمیع الجهات باشد؛ یا نعوذ ب الله ما سوی الله عین خداوند باشد، بلکه منظور از«وجود»، تنها وجود حق تعالی است و غیر از حق هر چه هست «نمود» است، هستی نماست؛چنان که در کلام امام رضا (ع)آمده است، مانند مظهری است که در آینه پیدا می شود یا مانند موجی است که از دریا برمی خیزد یا مانند نوری است که در آبگینه های بارنگ های مختلف پدیدار شده است.
    کلیدواژگان: عرفان اسلامی، وحدت وجود، توحید، وحدت شخصی وجود، تمثیل
  • حمید فغفور مغربی صفحه 53
    در این رویکرد منظور از علم دینی آن است که به جای انواع علومی که انسان ها به کمک چهار روش تجربی، عقلی، شهودی(عرفانی) و تاریخی پدید آورده اند، علومی را با الهام از خود متون مقدس دینی و سازگار با ارزش های آن و تغییر پیش فرض های علم جدید، با استفاده از روش های گوناگون بسازند و آنها را جایگزین علوم جدید غیردینی کنند.
    اساسا سخن از علم دینی، بدون بررسی جامع در مورد رابطه گزاره های اسلامی با علوم روز بی معناست. پاسخ به چنین پرسش هایی که آیا اقتصاد اسلامی وجود دارد؟ گزاره های اقتصادی در قرآن چه نسبتی با علم اقتصاد امروزی دارد؟ و پرسش هایی در مورد روان شناسی، جامعه شناسی و... بستگی به دیدگاه ما از علم دینی دارد.
    رویکردی که اساسا نه تنها امکان و بلکه ضرورت علم دینی، مانند اقتصاد اسلامی، روان شناسی اسلامی و... وجود دارد و باید بر اساس دین به ویژه اسلام علومی جدید تاسیس کرد که با علوم غربی(علوم سکولار) تفاوت خواهد داشت، رویکرد مبناگرای علم دینی است.
    در این مقاله به بررسی این رویکرد درباره علم دینی و چالش های موجود آن پرداخته شده است
    کلیدواژگان: علم غربی، دین (اسلام)، علم دینی، رویکرد، چالش
  • محسن عمیق صفحه 89
    وحی از جمله مسائلی است که همواره مورد توجه متفکران به ویژه دانشمندان اسلامی بوده است و آنها به بررسی ابعاد مختلف آن پرداخته اند. صدرالمتالهین نیز در آثار خود به تحلیل وبررسی وحی پرداخته است. آنچه این مقاله در پی شناسایی آن است اینکه ملاصدرا تحلیل عقلی از وحی ارائه کرده و رویکرد غیر زبانی نسبت به وحی دارد، اما در عین حال رویکرد زبانی وحی را نیز اتخاذ می کند و این رویه ای است که صدرالمتالهین در جمع بین نظرات همواره داشته است ودر این مورد نیز سعی وافر در جمع بین نظرات فلاسفه ومتکلمان دارد. شناسایی نظرات وی در حقیقت وحی و گستره آن ونظرگاه ایشان درباره کلام الهی و بیان نقاط ضعف وقوت نظریات این حکیم متاله،ما را در چگونگی تشکیکی که وی در کلام الهی بیان داشته است بیشتر آشنا می کند.
    کلیدواژگان: وحی، عقل قدسی، کلام الهی، رویکرد زبانی و غیرزبانی، تشکیک، کتاب وسنت
  • اعلا تورانی، منیره سلطان احمدی صفحه 115
    واژه هرمنوتیک را در لغت به معنای علم تفسیر و تاویل مطرح کرده اند. این واژه به دو بخش هرمنوتیک فلسفی و هرمنوتیک روشی تقسیم شده، همچنین اصطلاح هرمنوتیک در یک تقسیم دیگر با دو گرایش مفسر محور و مولف محور مطرح شده است. شایان ذکر است که در این حوزه چند مسئله قابل توجه وجود دارد: آیا می توان بین قرآن و هرمنوتیک رابطه ای برقرار کرد؟ آیا این رابطه معرفت روش جدیدی به ما می دهد؟ آیا می توان به تفسیر صحیح قرآن بدون دخالت پیش فرض ها نایل شد؟
    مقاله حاضر، درصدد است ضمن بیان امکان رابطه قرآن و هرمنوتیک، درست ترین شیوه هرمنوتیکی را در ارتباط با تفسیر و تاویل قرآنی دریابد. روشن است که به کارگیری هرمنوتیک فلسفی، چون منجر به دیدگاه قرائت های مختلف و اعتقاد به تاثیر پیش فرض ها به نحو افراطی و در نهایت نسبی گرایی می شود، در تفسیر قرآن جایز نیست؛ اما هرمنوتیک روشی و شیوه مولف محوری و متن محوری درست ترین راه در تفسیر قرآن کریم است و ما را به فهم صحیح رهنمون می سازد. البته این امر التزام به یک سری قواعد تفسیری و تاویلی در این راه را می طلبد.
    کلیدواژگان: قرآن کریم، تفسیر، تاویل، هرمنوتیک، مفسر محوری، مولف محوری، هرمنوتیک فلسفی، هرمنوتیک روشی
  • خدابخش اسدالهی صفحه 137
    مسئله اساسی در این پژوهش، اندیشه توحیدی در آثار سنایی است. این اندیشه، بخش مهمی از اندیشه های اغلب عارفان مسلمان را تشکیل می دهد. نگارنده در سه بخش سعی کرده تا اندیشه توحیدی را در آثار سنایی بیان کند. به همین منظور، پس از ذکر توحید و اقسام آن، در بخش اول گفته است که مراد سنایی از توحید وجودی، تاکید بر جنبه شهودی آن است. در بخش دوم نیز ابن عربی وار، راه های معرفت الله را با بحث درباره مشخصه هایی چون خودشناسی، اسما و صفات الهی، تشبیه و تنزیه، اقرار به خلق افعال بندگان ذکر کرده است. در بخش سوم، پنج شرط مهم را به عنوان شرط های اصلی تحقق توحید از منظر سنایی برمی شمارد که عبارت اند از: رفع تعینات بشری، اخلاص، توکل، تفرید و تجرید. هدف از این مقاله، بررسی و اثبات امکان ستایش و شناختن و شناساندن باری تعالی است به گونه ای که بتوان به «تشبیه در عین تنزیه» و «تنزیه در عین تشبیه» (درست به شیوه قرآنی) قائل شد، به ویژه که عارفان بزرگ پس از وی، مانند عطار و مولوی گسترش دهنده دیدگاه توحیدی او هستند.
    کلیدواژگان: توحید، شهود، اسما و صفات الهی، خلق افعال، تشبیه و تنزیه
  • طاهره جاویدی کلاته جعفرآبادی، مرضیه عالی صفحه 165
    بررسی مبانی انسان شناسی برخی از فلاسفه پست مدرن و اهداف تربیتی مترتب بر آن، موضوع های اصلی مقاله حاضر را تشکیل می دهد که در این خصوص، ابتدا مفروضات انسان شناسی برخی از نمایندگان اصلی این مکتب مانند مارتین هایدگر، فردریش نیچه، میشل فوکو، ریچارد رورتی و ژان فرانسوا لیوتار درباره چیستی انسان، چگونگی مسئولیت انسان، انسان زمینی یا انسان مابعدالطبیعی، انسان محصول گفتمان، طبیعت تاریخی انسان و انسان و نیروهای اجتماعی و سیاسی بررسی شده است و در پایان ضمن اشاره به این مطلب که بیشتر فلاسفه مورد نظر، نیل به انسان برتر را غایت اساسی نظام تربیتی می دانند، که هدفی زمینی و فاقد رویکردهای معنوی به انسان و هدف زندگی اوست. از طرفی دیگر، این هدف نمی تواند به عنوان هدف یک نظام تربیتی در نظر گرفته شود، بلکه صرفا این هدف به طور فردی قابل دستیابی است، زیرا عملا هیچ برنامه ریز یا مربی در یک نظام تربیتی قادر به فرا رفتن از گفتمان زمانه و ارائه آنها به دانش آموزان نیست و این وظیفه صرفا نوعی فعالیت خود جوش از سوی فرد است. در مجموع می توان عدم توجه به اهداف معنوی زندگی انسان وجود تناقض میان اهداف و لوازم تربیتی وجود ابهام و نسبی گرایی در بیان اهداف تربیتی و عدم پذیرش دیگری به عنوان هدایتگر جریان تربیت را به عنوان مهم ترین انتقادهای وارده بر دیدگاه های فلاسفه پست مدرن درباره اهداف تعلیم و تربیت برشمرد.
    کلیدواژگان: مبانی انسان شناسی، پست مدرن، ابرانسان و اهداف تربیتی
|
  • Laleh Haghighat, Sedigheh Mirzaii Page 1
    There is no trace of instauration in pre-Islamic era. Its origins can be seen in Sheikh-o Raees era, though he did not deal with this issue in a comprehensive way. Some believe that this issue can be originated in the statements attributed to Sheikh-e Eshragh’s in which he has dealt with it in an implicit ambiguous way. Of course, it should be mentioned that the first scholar who has dealt with this issue in a clear accurate way is Mirdamad and later his student Molla Sadra who has introduced this issue in an independent manner. The term ‘instauration’ has different meanings in the holy Quran, terminological studies and philosophy and has been divided into different classifications, which are discussed in this article.
  • Mohammad Nasiri Page 27
    The present article is concerned with the study of the most important mystical allegories in order to delineate what Muslim mystics mean by the unity of being. According to Muslim mystics, truth consists in one simple whole, which is identified with God. These beings are existent in one sense and non-existent in another. It is not the case that other beings are absolutely nonexistent; nor is it the case that God is identified with other beings. In fact, by ‘being’ we mean the being of God with other beings as His manifestations.
  • Hamid Faghfour Maghrebi Page 53
    In the ‘foundationalist’ approach, religious sciences are supposed to replace the different modern sciences that human beings have developed through the four
    Methods
    experimental, intellectual, intuitional and historical. These sciences are developed by drawing on scriptures consistent with their values and by changing the major assumptions of the modern sciences using different methods and then present them as substitutes for modern sciences. Basically, talking about religious sciences makes no sense without a comprehensive study of the kind of relations between the Islamic propositions and the modern sciences. Our answers to the following questions: Is there something as Islamic economics?
  • Mohsen Amiq Page 89
    Revelation is one of the issues that scholars, especially Muslim scholars, have constantly attended to and considered its different aspects. Sadrol Motallehin has also considered and analyzed its different aspects in his works. What the present article intends to introduce is that, in his analysis, Molla Sadra has adopted a non-verbal approach to revelation, but at the same time, he has also adopted a verbal approach and this is the way through which he has tried to bring the philosophers’ and theologians’ points of view closer to each other. The identification of Molla Sadra’s views on the essence of revelation and its scope and his views on divine word and explanation of the strengths and weaknesses of this wise theologian’s views can help us to better understand the quality of his doubt about divine word.
  • Alla Tourani, Monireh Soltan Ahmadi Page 115
    The term ‘hermeneutics’ is defined as the study of interpretation and exegesis. This type of study is divided into philosophical and methodological hermeneutics and in a second categorization the same study has been divided into author-based and interpreter-based hermeneutics. In this field, the major questions raised are as follows:1. Is it possible to make any relationship between the holy Quran and hermeneutics?2. Is it possible to get at an accurate interpretation of the holy Quran without interference of preconceptions?The present article intends to explain the relationship between the holy Quran and hermeneutics and identifies __________________________ Alzahra University [email protected] the best hermeneutic methods of interpreting the holy Quran. The adoption of philosophical hermeneutics is not permitted since it leads to the belief in different readings and the extreme impacts of preconceptions and ultimately to relativism. However, the methodological hermeneutics and the author-based and text-based methods are considered the best way of interpreting the holy Quran, which can lead us to the most accurate understanding. Of course, this way requires us to bind ourselves to certain interpretative rules.
  • Khodabakhsh Assadolahi Page 137
    The issue discussed in the present article is the monotheistic idea in Sanai’s works. This idea constitutes a major part of most of Moslem mystic poets. The present author has made an effort to delineate the monotheistic idea in three sections. To this end, first monotheism and its types are presented and stipulated that Sanai’s purpose in referring to unity of being is its intuitional aspect. In the second section, much like Ibn-e Arabi, the ways of achieving the knowledge of God are discussed in terms of self-knowledge, divine names and attributes, assimilation and purification, affirmation of the creation of servants’ deeds. In the third section, five major conditions for the realization of monotheism from Sanai’s perspective are mentioned which are as follows: elimination of human determinations, sincerity, trust, mystic individuation and abstraction. The purpose of this article is to introduce and demonstrate the possibility of praising and getting the knowledge of God Almighty and sharing it with others in such a way that we could confirm assimilation in the presence of purification and purification in the presence of assimilation (just like the Quranic method) especially because the subsequent mystics like Attar and Moulavi have made Sanai the basis of their views and extended his perspective.
  • Tahereh Javidi Kalateh Jafar Abaadi, Marziyeh Aali Page 165
    The present article intends to study the anthropological foundations of some post-modernist philosophers and their implications for setting educational goals. To this end, first the anthropological assumptions of some of the philosophers representative of this school including Martin Heidegger, Friedrich Neitzsche, Michel Foucault, Richard Rorty and Jean-Francois Lyotard on human nature, human responsibility, non-spiritual human, discursive human, social and political human are examined and then the point is made that, for most of the above philosophers, Übermensch is the end of education. This goal is non-spiritual and lacks a spiritual approach to man and his life goals. In addition, this goal system as neither a curriculum developer nor a teacher can move beyond the confines of the discourse of his time and place and so the mentioned goal can only be achieved as a result of someone’s self-generated efforts. The lack of due attention to the spiritual life, the contradiction between goals and means of education, ambiguity and relativism in the educational goals and objectives and the rejection of the other as the navigator of the education procedure are among the most important criticisms raised against the educational implications of the post-modern anthropological theory.