فهرست مطالب
مجله متن شناسی ادب فارسی
سال سوم شماره 3 (پیاپی 11، پاییز 1390)
- تاریخ انتشار: 1390/08/17
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحات 1-18از دیرباز، متفکران دینی و فکری براساس مشرب های خاص خود، انسان حکیم، عاشق، مقتدر، ضعیف، خودشناخته و... را الگوی انسان کامل معرفی کرده اند. در قرن بیستم، با ظهور سه مکتب روان کاوی، رفتارگرایی و انسان گرایی، توجه به شخصیت انسان، جنبه های عینی تری به خود گرفت. ابراهام مزلو(1908-1970) بنیان گذار روان شناسی انسان گرا ضمن انتقاد شدید از دو مکتب مذکور، طبیعت انسان را نیک و پاک و خواستار شکوفایی توصیف کرده، به جای بررسی نمونه های معلول و رشدنایافته، بهترین نمونه های نوع انسان را مورد بررسی قرار داده، آن را شاخصه اصلی روان شناسی خود نموده است. او رفتارهای انسان را برانگیخته نیازها دانسته و برای او پنج سلسله نیاز ذکر کرده: 1. نیازهای فیزیولوژیکی 2. نیازهای ایمنی 3. نیازهای عشق و تعلق 4. نیاز به احترام 5. نیاز به خودشکوفایی. مزلو خودشکوفایی را تحقق بخشیدن به خود در بالاترین سطح می داند و ویژگی های متعددی را برای افراد خودشکوفا مطرح می کند که در این مقاله دو ویژگی ادراک بهتر واقعیت و پذیرش خود، دیگران و طبیعت، در غزلیات حافظ مورد بررسی قرار گرفته است. از دیدگاه حافظ جهان پیچیده ترین راز و کشف آن بزرگ ترین واقعیت و به تعبیر مزلو شناخت هستی است. او با وجود شناخت ابعاد متعدد جهان و بی اعتباری و بی ثباتی نقش دوران، هرگز آن را به میل خود تفسیر نمی کند و گاه به جای ستیزه با آن، تسلیمش می گردد و زمانی نیز به اقتضای موقعیت، آشفتگی و بی نظمی پیشه می کند. خودپذیری او سه محور: الف) هنر شاعری ب)پذیرش مسوولیت اعمال پ) امیدواری را شامل می گردد و عدم حالت تدافعی و احساس گناه و شرمساری در مقابل کمبودها و کاستی های قابل اصلاح، مهم ترین موضوعات ویژگی پذیرش خود، دیگران و طبیعت را تشکیل می دهند.
کلیدواژگان: روان شناسی انسان گرا، مزلو، خودشکوفایی، درک واقعیت، پذیرش خود و دیگران، حافظ -
صفحات 19-34نور، یکی از مباحث مهم و کلیدی در عرفان اسلامی و از پرطرفدارترین، مباحث نظری- کلامی در میان متکلمان و فلاسفه است. در میان عارفان مسلمان، مولوی در شمار کسانی است که بسیار به مبحث نور پرداخته و از آن برای بیان مقاصد مختلف معرفتی و توحیدی بهره برده است. او با تاثر از فرهنگ اسلامی و منابع اصلی آن (قرآن و حدیث)، به بررسی انواع و مراتب نور (انوار پایدار، و انوار ناپایدار) پرداخته است.
نگارندگان دراین مقاله، ضمن تبیین این موضوعات، به بررسی فواید و کارکردهای دنیایی و آخرتی نور در مثنوی و تطبیق اندیشه نوری مولانا با سایر عارفان، و نیز تبیین برخی مشترکات و اختلافات آنها پرداخته اند. نویسندگان نشان داده اند که مولانا چگونه با بهره گیری از این عنصر مهم و محوری عرفانی و به کمک تجارب شخصی، توانسته است مباحث سنگین و دشوار معرفتی را بصورتی آسان و قابل فهم برای مخاطبان خود تبیین و تشریح کند و آنان را به کسب نور و خویشتن شناسی و معرفت آموزی، برای پیمودن مسیر دشوار طریقت ترغیب نمایدکلیدواژگان: مولوی، مثنوی، انواع و مراتب نور، کارکردهای نور، انگیزه های مولوی -
صفحات 35-46در علم روایت شناسی شخصیت ها به عنوان جزئی از ساختار کلی متن محسوب می شوند که تابع کنش های از پیش تعیین شده اند، بنابراین برای تحلیل شخصیت ابتدا باید الگویی از حوزه کنش آنان به دست آورد. آلژیرداس ژولین گرماس؛ از جمله روایت شناسانی است که به چنین الگویی دست یافته است. گرماس معتقد است، الگوی کنشی که ارائه داده جهان شمول است و با هر روایتی قابلیت انطباق دارد. از طرفی درون مایه روایت می تواند تا حدودی بر ساختار آن تاثیر بگذارد. در این مقاله با نظر به جهان شمول بودن الگوی کنش گرماس و قابل انطباق بودن آن با هر چه روایت محسوب می شود، برخی از روایت های دفتر اول و دوم مثنوی که از درون مایه کلامی برخوردار بودند، برگزیده شد تا نشان داده شود در مواجهه روایت های کلامی با الگوی کنشگر به عنوان بخشی از ساختار چه رخ می دهد و از خلال این رویارویی دریچه ای تازه گشوده شود تا بتوان از این منظر نسبت به برخی روایت های کلامی مثنوی به نگاهی بدیع و متفاوت دست یافت. آن چه به عنوان دستاورد این پژوهش بر آن تاکید می شود، تغییراتی است که در نتیجه درون مایه کلامی روایت ها؛ بخصوص در حوزه کنش بازدارنده و یاری رسان رخ می دهد. کنشگران متناسب با نوع عقیده کلامی گاه نسبت به این تغییرات آگاهی دارند و گاه ناآگاهانه عمل می کنند. هم چنین بر اساس نظریه گرماس و نیز عقیده توحید افعالی جفت متقابل بنیادین در روایت های منتخب انسان و خدا به عنوان دو فاعل مجازی و حقیقی است که مفعول آن ها می تواند نسبت به هم دو حالت همسویی و تضاد داشته باشد.
کلیدواژگان: الگوی کنشگر گرماس، روایت های کلامی، مثنوی معنوی -
صفحات 47-60رمانتسیم از جمله مکتبهایی است که در قرن هجده با شعار بیان آزاد احساسات فردی، بازگشت به طبیعت، بدوی گرایی، نگرش تخیلی و... در مقابل تفکر خردگرای کلاسیسم به پا خاست. نفثه المصدور به عنوان متنی تاریخی- ادبی همانندی های ویژه ای با اصول و مبانی رمانتیسم دارد و همین مساله زمینه بررسی نقدی رمانتیسم را با توجه به ویژگی های سبکی در این اثر فراهم می آورد. به لحاظ معنایی وجود عواملی مانند توجه به احساسات شخصی و بیان آزاد آنها، نگاه کشف و شهودی به طبیعت، اتکا به تخیل ثانویه در توصیف امور بیرونی، ترسیم آرمانشهر و عوامل زبانی ای از؛ جمله برجسته کردن جنبه ادبیت متن با استفاده از تمهیدات ادبی ای چون تشبیه، استعاره، تضمین و...، توصیفات مکرر و طولانی و نمادپردازی؛ از جمله مواردی هستند که به نفثه المصدور، سبکی رمانتیک بخشیده است. این مقاله درصدد نیست تا با نگاهی اثبات گرا، اندیشه ای خاص را به یک متن تزریق کند؛ بلکه در پی آن است تا ضمن برشمردن ویژگی های مشترک سبکی نقثه المصدور با مکتب رمانتیسم و تکیه همزمان بر ساحت ادبی(درون متنی) و بافت تاریخی (برون متنی) آن جهت بررسی ساز و کار شکل گیری معنا، زمینه ساز نگرشی نو به متنی کلاسیک باشد.
کلیدواژگان: رمانتیسم، نفثه المصدور، تخیل ثانویه، ادبیت، احساس گرایی -
صفحه 61در آیین مزد یسنا ایزدان و فرشتگان نگهبان آسمان و زمین و هرآن چه نیک ونغز و از آفریدگان پاک مزدا به شمار می آید، سمت ردی یا سروری دارند. در اکثر آثار دینی زرتشتی و متون پهلوی نیز رد به معنای پیشوای دینی زرتشتی و رهبر روحانی به کار رفته است. در شاهنامه فردوسی هم رد از لغات پرکاربردی است که فرهنگ نویسان برای آن معانی مختلفی چون دانا، خردمند، دلیر و پهلوان را ذکر کرده اند؛ اما نکته مهمی که اکثر شارحان به آن نپرداخته اند، پیوند رد و موبد و علت کاربرد زیاد این دو واژه درکنار یکدیگر در مشهورترین حماسه ملی ایران است. رد در شاهنامه در بیشتر موارد، همچون متون اوستایی و پهلوی، همان دستور است که در سلسله مراتب مذهبی ایران باستان جایگاه مهمی داشته است، بنابراین ردان و موبدان هر دو از اعضای جامعه دینی محسوب می شدند. نگارندگان مقاله می کوشند با تکیه بر شاهنامه فردوسی، نقش و جایگاه رد و پیوند آن با موبد را درسه فصل بررسی کنند: 1. واژه شناسی رد 2. رد در شاهنامه 3. پیوند رد و موبد.
کلیدواژگان: رد، موبد، دستور، جامعه دینی ایران باستان، شاهنامه فردوسی -
صفحات 75-94در این مقاله بر آنیم تا با نگاه تاویل گرانه به عناصر داستانی، صحنه پردازی، فضاسازی و لحن شخصیت ها در تاریخ بیهقی و با کمک گرفتن از تداعی معانی و مفاهیم در محور عمودی و افقی کلام، این فرضیه را اثبات کنیم که ابوالفضل بیهقی از طریق عناصر مذکور، علاوه بر نوشتن تاریخ و داستان پردازی و زینت و آراستن کلام، از حکومت مسعود غزنوی و فضای غیرقابل اعتماد دربار او انتقاد کرده است. پس می توان ادعا کرد که قلم بیهقی، صرفا محافظه کار نیست؛ بلکه قلم وی توام با انتقاد است، انتقاد از مفاسدی که منجر به شیوع بی اعتمادی در دربار سلطان مسعود شده است؛ البته انتقادی زیرکانه و همراه با رعایت شان پادشاه.
کلیدواژگان: عناصر داستان، تاریخ بیهقی، مسعود غزنوی، انتقاد، بی اعتمادی -
صفحات 95-108زندگی و سرگذشت پیامبران به عنوان انسان هایی کامل و دارای شخصیت آسمانی و سیره انسانی در اکثر متون ادب فارسی انعکاس یافته و یکی از غنی ترین منابع الهام در شکل گیری آثار هنری و ادبی، همواره سرچشمه مضمون آفرینی و تصویرسازی شاعران و نویسندگان در ادب فارسی بوده است. آنچه در این مقاله به آن پرداخته می شود، تحلیل سرگذشت پیامبران در قصاید خاقانی است. شاعر شروان برای طرح هنرمندانه اشعارش از سرگذشت هفده پیامبر بهره برده که جلوه های زندگی حضرت رسول اکرم (ص)، بالاترین کاربرد را در میان هفده پیامبر به خود اختصاص داده است. خاقانی با استفاده از داستان پیامبران، گاه تنها در پی ذکر گوشه های از زندگی آنان در قالب شعر است؛ اما در بسیاری از مواقع، وی سرگذشت انبیا را وسیله ای برای طرح موضوع های مختلف می کند. شاعر با دست مایه قرار دادن داستان انبیا در پی طرح موضوع های متنوعی است که در این میان، مدح، نخستین رتبه را دارد. این رویکرد خاقانی بر تعلق خاطر شاعر به ممدوحان و دستگاه قدرت، ناظر است. شاعر شروان برای رسیدن به مقصود خویش از شیوه های بلاغی گونا گونی مانند تشبیه و اغراق بهره جسته است. وی با این شگردها، کوشیده است توصیف هایی دقیق و روشن از موضوع های شعریش ارائه کند.
کلیدواژگان: قصاید خاقانی، داستان پیامبران، تلمیح، آرایه های بدیعی -
صفحات 109-134حفظ اسرار دولتی در مکاتبات اداری از مسائل مهم حکومت ها در همه دوره ها به حساب می آید و هر روز به اهمیت آن افزوده می شود، به طوری که دانشمندان کوشش می کنند، شیوه های تازه ای برای رمز کردن اطلاعات و کشف رمز نوشتجات خصم به دست آورند. امروزه در دانش ریاضیات و رایانه رشته ها و گرایش هایی برای رمزنویسی ایجاد کرده اند. پیشینه این کار براساس منابع و اسنادی که به جا مانده است، به تمدن یونان برمی گردد. در بین برخی طبقات مردم همانند خلافکاران، زندانیان و گدایان حرفه ای نیز زبان های رمزی به کار می رود که در اصطلاح زبانشناسان، به زبان آرگو (Argo) معروف است. درباره زبان و خط معما و پیشینه و انواع آن در ادب فارسی تقریبا هیچ کار علمی صورت نگرفته است، حتی در دایره المعارف های فارسی مدخلی به این عنوان وجود ندارد. دلیل عمده آن، یکی کمبود منابع و مآخذ این موضوع بوده و دیگر این که اصول این دانش را در اختیار عموم قرار نمی داده اند، تا اسرار آن برملا نگردد. مقاله حاضر درآمدی است، بر رمزنگاری مکاتبات و شیوه های آن در فرهنگ اسلامی و نیز معرفی انواع قلم های رمزی و مرکب های نامریی نویسی و اصطلاحات مربوط به این دانش که اسرار آن را پوشیده و مخفی نگاه داشته اند.
کلیدواژگان: خط معما، رمزنگاری، قلم های سری، زبان مخفی، مکاتبات دیوانی
-
Pages 1-18Religious thinkers and scholars, based on their peculiar dispositions, have considered the wise, strong, weak, insightful etc person as the model of Perfect Man. In the twentieth century, Behaviorism, Psychoanalysis and Humanism have made it possible to pay more objective attention to human character. Psychoanalysis sees man as a product of his instinct, and Behaviorism of his environment. While disapproving the two theories, Maslow (1908-1970) considers man to be essentially good and in constant search of Self-actualization. He sees behavior as arising from needs which he classifies into five categories: 1) physiological needs 2) safety and security 3) love and belonging 4) self-esteem 5) Self-actualization. Maslow cites several attributes of Self-actualized people and the present paper addresses two of them in Ghazaliat Hafez: 1) better perception of reality 2) acceptance of Self, others and nature. From Hafez’s viewpoint, the world is the most enigmatic phenomenon to be understood. Despite being aware of the world instability, he never reads it as he desires but interprets it differently. His Self acceptance includes: 1) poetic skill 2) taking responsibility of one’s actions 3) hopefulness. His knowledge that frailties can be compensated is the core of his acceptance of Self, others and nature.
-
Pages 19-34Light is one of the most important topics in Islamic mysticism and it is also one of the most popular theoretical-theological issues among theologians and philosophers. Among Muslim mystics, Jalal-o-Din Mohammd Molavi has paid attention to this issue a lot and used it for expressing various epistemological and monotheist goals. Under the influence of Islamic culture and its main sources (the Quran and hadith), he investigated types and levels of light (permanent vs. transient light).While explaining these issues, the authors of this article study the secular and eschatological functions and uses of light in Mathnavi and try to compare the optical thought of Molavi with other mystics, and explain some of their similarities and differences. Authors show that, by using this central mystical element and through personal experiences, Molana describes and explains elusive and difficult epistemological problems to his addressees in a simple and intelligible manner and persuades them to acquire light and knowledge of the Self for passing the difficult course of the Path.
-
Pages 35-46In narratology, characters are considered as part of overall structure of text and are subject to predetermined actions. Thus, for analyzing characters, first of all, a pattern of their action area should be gained. Algirdas Julien Greimas is among those narratologists who gained such a pattern.Greimas believes his actant pattern is universal and compatible with any kind of narrative. On the other hand, the theme of narrative can somehow affect its structure. In this article, with respect to universality of Greimas’ pattern and its compatibility with any kind of narrative, some narratives of first and second book of Masnavi which have theological theme were selected to show what would happen during the confrontation of theological narratives and actant pattern as a part of structure, and through this confrontation a new window will be opened so that we can gain a novel and different view about some of theological narratives of Masnavi. What is emphasized as the result of this research are changes which take place due to the theological theme of narratives, especially in the action area of halter and helper. Proportional to their theological ideas, actants are sometimes aware of these changes and sometimes act unconsciously. Also, on the basis of Greimas’ theory and Actions Monotheism idea, the fundamental binary opposition in selected narratives of Man and God is considered as the real and unreal subjects whose objects can be in the same or opposite direction.
-
Pages 47-60Romanticism is one of those schools which emerged in the 18th century with the slogan of free expression of individual sentiments, naturalism, primitivism, imaginary view and … versus the rationalistic thought of classicism. Nafthat-al-Masdoor, as a historical and literary text, has certain similarities to romantic principles and basics and this provides the base for critical view of Romanticism in this work according to its stylistic features. According to semantic point of view, factors like paying attention to personal emotions and free expression of them, interpretive view to the nature, relying on secondary imagination for describing objective matters, drawing utopia and also linguistic factors such as foregrounding literary aspect of the text by using literary techniques like simile, metaphor, allusion and …, long and repeated descriptions and symbolism are some factors which have given Nafthat-al-Masdoor a romantic style. This article does not want to inject certain thought by a positivist view, but it tries to establish a new view to a classic text by naming the common features of Nafthata-al-Masdoor and Romanticism and at the same time by emphasizing literary speech and historical context for surveying the ways of meaning formation.
-
Page 61In Mazda’s tradition, gods, angels guarding the heavens and earth and any good thing created by Mazda are all entitled Rad. In most of the Zoroastrian scriptures and Pahlavi texts, Rad is also used as synonymous with Zoroastrian religious headman or spiritual leader. Rad is a frequently used term in Shahnameh to which the lexicographers have attributed various meanings, such as learned, wise, brave and champion.However, the important points overlooked by explicators are the relationship between Rad and Mubad (Zoroastrian priest) and the reason why these two words have co-occurred so frequently in Shahnameh, the most famous Persian national epic. It seems that Rad in Shahnameh, based on Avesta and Pahlavi texts, is often construed as Sadane or Dastoor that was a high position in ancient Iran’s religious hierarchy. Thus, Rads and Mubads were both considered members of religious communities. This study tries to investigate the role and position of Rads and Mubads and their relationship with one another, based on Shahnameh of Ferdowsi, in three chapters: The etymology of Rad; Rad in Shahnameh; The relationship between Rads and Mubads.
-
Pages 75-94By interpreting fictional elements like scenery, setting and the voice of characters in Bihaghi History and by using association of meanings on the vertical and horizontal axes of language, this article tries to prove the hypothesis that Abolfazl Bihaghi used such elements not only to embellish his language but also to criticize Masoud Ghaznavi government and describe the unreliable milieu of his court. Thus, it can be argued that Bihaghi’s language is not simply conservative but also criticizing. This criticism targets the corruptions which lead to unreliability in Masoud Ghaznavi’s court. Of course, this kind of criticism is a smart one which conserves the status of the king.
-
Pages 95-108The life and story of prophets, as perfect human beings with divine personality and humane demeanor, have been reflected in most of Persian literary texts and used as one of the richest sources of formation of different literary and artistic works as well as provided the best themes and images for poets and authors in Persian literature.The present article tries to investigate and analyze prophets’ life stories in Khaghani’s poetry. He used the life story of seventeen prophets; among them the life story of holy prophet Mohammad (PBUH) had the highest number of usage (allusion).He, indeed, used just a brief account of the prophets’ life stories in poetic form. But, most of the time, he referred to them in order to put forward a problem or address an issue; among which "panegyric" is a good example. To do so, the poet of Shirvan made use of such figurative devices as simile and hyperbole (overstatement).
-
Pages 109-134Keeping governmental secrets in official letters is one of the important issues of governments in all periods and its importance increases every day so that scientists try to find new methods for encoding and decoding of information. Nowadays, in mathematics and computer science a number of fields and trends have been created for encryption. On the basis of sources and documents, the history of this practice goes back to Greek civilization. Some groups of people like criminals, prisoners and professional beggars use coded languages which linguists call them Argo.There is almost no scientific research about history and types of puzzle language and script in Persian literature, and even there is no entry for this issue in Persian encyclopedias. The main reasons of this are that, on the one hand, there are not enough sources and references about this issue and, on the other, the rules of such knowledge were not taught to people in fear of revealing the secrets.This article introduces not only the methods of encryption in Islamic culture but also encoding fonts, inks for invisible writing and the terminology of this science whose secrets have been hidden.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.