فهرست مطالب

پژوهشنامه مالیات - سال هجدهم شماره 56 (بهار و تابستان 1389)

پژوهشنامه مالیات
سال هجدهم شماره 56 (بهار و تابستان 1389)

  • 240 صفحه،
  • تاریخ انتشار: 1389/06/20
  • تعداد عناوین: 9
|
  • جمشید پژویان صفحه 6
  • جمشید پژویان، باقر درویشی صفحه 9
    شاخص های ارزیابی نظام مالیاتی ایران نظیر سهم پایین مالیات ها از تولید ناخالص داخلی و منابع تامین بودجه، فشار مالیاتی بر شرکت ها در بخش مالیات های مستقیم و تمرکز بر مالیات بر ورادات در بخش مالیات های غیر مسقیم، بیانگرآن است که نظام مالیاتی کشور از ساختار مطلوبی برخوردار نیست. مقایسه بین مالیات برشرکت و مالیات بر درآمد که قاعدتا باید شامل کلیه درآمدها در اقتصاد ایران باشد نشان دهنده وجود عدم تعادل، بی عدالتی و ناکارآمدی در جمع آوری مالیات های بر درآمد است یعنی عوامل اقتصادی غیر از شرکت ها علی رغم درآمد بالایی که دارند متناسب با آن سهم مالیات خود را پرداخت نمی نمایند و فرار مالیاتی در کسب درآمد بسیار متداول و رایج است. در نظام مالیاتی ایران در بخش مالیات های غیر مستقیم نیز یک مالیات عمومی بر مصرف و فروش وجود ندارد و آنچه که تحت این عنوان آمده فقط شامل مالیات های انتخابی می شود. در این مقاله، با هدف بهبود نظام مالیاتی کشور، اصلاحات ساختاری زیر ارائه شده است. اول، معرفی پایه های مالیاتی جدید که در این زمینه پایه های مالیات بر محیط زیست، مالیات برعایدی سرمایه و مالیات های محلی معرفی شده اند. دوم، بهبود عملکرد پایه های مالیاتی موجود که در دو بخش هزینه و درآمد اصلاحات مورد نیاز در قالب معرفی پایه مالیات بر مجموع درآمد و مالیات بر ارزش افزوده ارائه شده است و در پایان نیز با توجه به اجرای سیاست های مرتبط با طرح تحول اقتصادی بخصوص در بخش انرژی، سیاست های مالیاتی مورد نیاز برای صرفه جویی در مصرف انرژی ارائه شده اند.
    کلیدواژگان: اصلاحات مالیاتی، طرح تحول اقتصادی، پایه های های جدید مالیاتی، نظام مالیاتی ایران
  • سید محمدرضا نورانی*، سعید توتونچی ملکی صفحه 49

    قانون مالیات بر ارزش افزوده یکی از قوانین مهم اقتصادی است. تجربه موفق کشورهای اجراکننده این قانون نشان دهنده آن است که اجرای کامل این قانون می تواند بسیاری از اهداف سه گانه نظام مالیاتی (تخصیص، باز توزیعی و تامین منابع مالی مورد نیاز دولت) در مالیات های غیرمستقیم را پوشش دهد. گسترده بودن پایه مالیاتی، مصرفی بودن پایه مالیاتی، پایین بودن هزینه های شناسایی و وصول مالیات ها و انتقال بار مالیاتی به مصرف کننده نهایی در اغلب موارد از ویژگی های برجسته این نوع از مالیات ها است. پس از تدوین و تصویب این قانون، اجرای آن از اول مهرماه سال 1387 آغازشد. در همان روزهای اول، اجرای قانون مذکور با برخی از چالش ها، مقاومت ها و دغدغه ها از سوی فعالان اقتصادی مواجه گردید. این اتفاقات و برخی از موارد دیگر در نهایت منجر به تغییر در نحوه اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده شد. در این مقاله سعی شده است ضمن بیان عملکرد نظام مالیاتی و ضرورت اصلاح آن، مختصری از فرآیند تصویب و اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده، برخی از چالش های اجرایی قانون مذکور به صورت مطالعه موردی در رابطه با فعالان صنف طلا، جواهر و نقره مورد بررسی قرار گیرد.

    کلیدواژگان: قانون مالیات بر ارزش افزوده، اصناف، طلا و جواهر، مودیان، معاملات
  • کبری آملی دیواف احمد جعفری صمیمی صفحه 81
    هدف مقاله حاضر بررسی تاثیر سیاستهای مالیاتی برکارایی دولت، در شرایط آزادسازی در کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی طی سال های 2008-1995 است. بر اساس تعریف بنیاد هریتیج، آزادی مالیاتی یک مقیاس کیفی است بطوری که پایین ترین سطح مالیات به عنوان بالاترین سطح آزادی مالیاتی تلقی می شود. در این مقاله سعی شده است تا بر پایه مطالعات نظری و تجربی انجام گرفته و در قالب یک الگوی اقتصاد سنجی، با استفاده از داده های ترکیبی مقطعی– سری زمانی(پانل دیتا)، تاثیر آزادسازی مالیاتی بر کارایی دولت در کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی طی دوره (2008-1995) مورد بررسی قرار گیرد. به این منظور از اطلاعات شاخص آزادسازی اقتصادی بنیاد هریتیج و از شاخص کارایی دولت بانک جهانی استفاده شده است و از نرم افزار Estata جهت برآورد مدل مورد نظر استفاده گردیده است. نتایج حاصل از تخمین نشان می دهد رابطه منفی بین آزادسازی مالیاتی و کارایی دولت در این کشورها وجوددارد. نتایج حاصل از آزمون معنی دار بودن در سطح 5 درصد نیز آن را تایید نموده است.
    کلیدواژگان: آزادسازی اقتصادی، آزادی مالیاتی، کارایی دولت، کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی
  • علی فلاحتی، شهرام فتاحی، سحر عباسپور، مینو نظیفی نایینی صفحه 103
    ظرفیت مالیاتی، ظرفیت اقتصادی یک کشور برای تحمل فشار انواع مالیاتها است به عبارت دیگر، میزانی است که مردم میتوانند مالیات بپردازند. تعیین ظرفیت مالیاتی کار دشواری است. بررسی چگونگی افزایش درآمد مالیاتی به عنوان بخشی از درآمدهای دولت از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این راستا، یک برآورد دقیق از ظرفیت مالیاتی و شناخت منابع موجود آن، ضروری به نظر میرسد. مناسبترین معیار برای محاسبه و برآورد این ظرفیت که میتوان به صورت بالقوه از آن مالیات گرفت، پایه مالیاتی بخشهای مختلف اقتصادی میباشد. بدین منظور، ارزش افزوده بخشها در کشور نیز محاسبه شده است.در این مطالعه از روش مدلسازی شبکه عصبی استفاده شده است که درآن متغیرهای مستقل به عنوان لایه ورودی وارد سیستم یادگیری شبکه عصبی میشوند. متغیرهای ورودی در مدل یعنی، نرخ تورم، ضریب جینی، نسبت جمعیت شهری به کل جمعیت، درجه باز بودن اقتصاد و سهم ارزش افزوده بخش های کشاورزی و صنعت از GDP، متغیرهای مستقل مدل را تشکیل میدهند و متغیر وابسته یا تابع که همان ظرفیت مالیاتی است، حکم لایه خروجی را در شبکه عصبی دارد. بر حسب روش آزمون و خطا برای لایه های پنهان و گره های هر لایه، شبکه عصبی به صورت مناسب انتخاب میشود. در این مدل آموزش از روش داخل شبکه ای (batch) و از رویکرد پرسپترون چند لای های (MPL) بصورت پیشرو و بدون بازخورد استفاده شده است5.
    کلیدواژگان: ظرفیت مالیاتی، نسبت مالیاتی، تولید ناخالص داخلی، متغیر دامی، شبکه عصبی
  • محسن حسنی، سعیده شفیعی صفحه 125
    نرخ موثر مالیاتی به عنوان یکی از مهم ترین شاخصهای کارایی مالیاتی همواره یکی از مسائل مهم قابل پژوهش در این حوزه از اقتصاد بوده است. همچنین کارایی نظام مالیاتی نیز معمولا به وسیله مقایسه دو جانبه هزینه وصول مالیات با سرمایه گذاری جانشین توسط «نرخ موثر مالیاتی»3 ارزیابی میشود. که با بررسی و محاسبه علمی آن امکان افزایش عدالت مالیاتی و بررسی دقیق فشار مالیاتی بر مودیان فراهم میشود. نرخ موثر مالیاتی علاوه بر کاربردهای گسترده آن درتصمیمات اقتصادی و سیاستگذاری ها میتواند به عنوان ابزاری جهت هدایت سرمایه نیز استفاده شود. در این مقاله تلاش شده است تا با تخمین نرخ موثر مالیاتی در پایه های مشاغل و اشخاص حقوقی، میزان فشار مالیاتی بر مودیان این بخش مورد بررسی قرار گیرد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که نرخ موثر اشخاص حقوقی طی دوره 87-1380 صعودی بوده و از 083/6 در سال 1380 به 59/11 درصد در سال 1387 رسیده است در حالی که این نرخ در بخش مشاغل روند نزولی داشته و از 1/2 درصد تا 3/1 درصد طی دوره 1380-86 در نوسان بوده است.
    کلیدواژگان: نرخ موثر مالیاتی، پایه اشخاص حقوقی، پایه مشاغل، کارایی مالیاتی
  • مهنوش عبدالله میلانی، علیرضا محمودی صفحه 153
    منابع انرژی یکی از عوامل ضروری برای توسعه اقتصادی کشورها بوده و سوختهای فسیلی به ویژه پنج فرآورده اصلی نفتی، مهمترین منابع مورد استفاده کشورها می باشند. در نتیجه استفاده از این سوختها، از یک سو شاهد کاهش ذخایر و در نهایت اتمام این منابع انرژی و از سوی دیگر آلودگی هوا و تغییرات آب و هوایی هستیم. الگوی مصرف انرژی در بخشهای تولیدی و مصرفی کشور نامناسب بوده که منجر به جایگاه پایین ایران در بین کشورها از نظربهرهوری انرژی شده است که خود مسایل زیست محیطی را هم به همراه دارد. با توجه به بررسی مبانی تئوری و نتایج عملی راهکارهای مختلف زیست محیطی، مالیات های غیرمستقیم زیست محیطی ابزار مناسب مالی از لحاظ کارائی اقتصادی برای کاهش مصرف فرآورده های نفتی و مناسب برای استفاده در اقتصاد ایران می باشد. در این تحقیق با استفاده از مدل خود رگرسیون برداری(،(VARاطلاعات سری زمانی مصرف بنزین، نفت گاز، نفت کوره، نفت سفید و گاز مایع مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته و اثر وضع مالیات در قالب شوک افزایش قیمت برمصرف فرآورده ها و عکس العمل مصرف نسبت به آن بررسی گردید. براساس آزمون علیت گرانجری رابطه علی از سمت متغیرهای قیمت و درآمد ملی به متغیرمصرف تاییدشد. طبق نتایج، وضع مالیات برقیمت بنزین، نفت گاز، نفت کوره و گاز مایع موجب کاهش روند افزایشی مصرف آنها خواهد شد. ولی در مورد نفت سفید وضع مالیات موجب افزایش مصرف این فرآورده شد.
    کلیدواژگان: مصرف فرآورده نفتی، مالیات های زیست محیطی، مدل خود رگرسیون برداری
  • ابوالفضل ظهوریان صفحه 177
    با توجه به مشکلاتی از قبیل حجم انبوه و رو به افزایش اظهار نامه های مالیاتی، عدم پیش ممیزی برای حسابرسی مالیاتی، محدودیت زمانی جهت رسیدگی به اظهار نامه ها، نبود معیار های مدون جهت رسیدگی، محدودیت نیروی انسانی، وجود قضاوت سلیقه ای گسترده در تشخیص مالیاتی و عدم ارائه اظهارنامه توسط برخی از مودیان در سیستم مالیاتی کشور نیاز است تا رویکرد جدیدی در راستای بر طرف ساختن مسائل فوق اتخاذ گردد. در این تحقیق تلاش خواهد شد تا با استفاده از کارآمدترین روش ها و تکنیکهای روز دنیا (نظریه آشوب و نظریه شبکه عصبی مصنوعی) امکانی فراهم شود تا سازمان امور مالیاتی کشور به صورت رایانه ای بتواند ریسک اظهارنامه های مالیاتی مودیان را ارزیابی و بر اساس سیاستهای کلی سازمان و درجه ریسک اظهارنامه ها، اظهارنامه هایی که بیشترین ریسک را در خود دارند را انتخاب و برای ممیزی مالیاتی به کارشناسان امور مالیاتی ارجاع نماید. در این راستا، سعی می گردد تا با توجه به «آشوبناک بودن» سری زمانی متغیر از روش پیش بینی با مدل غیر خطی شبکه عصبی استفاده شود.
    کلیدواژگان: ممیزی مالیاتی، اظهارنامه مالیاتی، نظریه آشوب، نظریه شبکه عصبی مصنوعی، پیش بینی، ریسک
  • فرزانه حیدر پور، جلیل خداویسی، رضا داغانی صفحه 211
    این تحقیق با هدف بررسی نقش حسابرسی مالیاتی در نظام مالیاتی و کاهش فاصله انتظاراتی بین حسابرسان، مودیان و سازمان مالیاتی ارائه شده است. برای ارزیابی عملکرد نقش حسابرسی مالیاتی در نظام مالیاتی می توان شاخصهای مختلفی را مورد بررسی قرار داد که در این تحقیق از چهار بعد، فاصله زمانی بین زمان رسیدگی تا صدور برگ تشخیص، فاصله زمانی صدور برگ تشخیص تا صدور برگ قطعی، فاصله زمانی صدور برگ قطعی تا انجام عملیات اجرایی، رعایت استاندارد های حسابداری و قوانین و مقررات مالیاتی برای ارزیابی این نقش استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق را مودیانی از اشخاص حقوقی اداره کل امور مالیاتی غرب تهران که طی پنج سال متوالی1381 تا 1385 از حسابرسی استقبال کرده اند. اطلاعات مورد نیاز از روش اسناد کاوی (اطلاعات واقعی پرونده های مالیاتی) بدست آمده و برای آزمون فرضیه های تحقیق از آزمون t-test و آزمون t-value استفاده گردیده است. در این تحقیق مشخص گردید انجام حسابرسی مالیاتی موجب تسریع در وصول مالیات، کاهش وقفه های مالیاتی و افزایش سطح کیفی گزارشهای مالی می گردد.
    کلیدواژگان: مالیات، حسابرسی مالیاتی، فاصله انتظاراتی حسابرسی، وقفه های مالیاتی
|
  • Jamshid Pajooyan, Bagher Darvishi Page 9
    Iran’s tax system indicators, such as lower ratio of taxes to GDP and funding resources, tax pressure on companies in direct tax bases and focus on import tariffs in indirect tax bases, indicate that the structure of tax system in Iran is not desirable. Comparison between corporate tax and income tax that the latter includes all income in economy, indicates an imbalance, injustice and inefficiency in collecting taxes on income, and shows that economic agents, despite companies, do not pay taxes proportional to their income. In the case of indirect tax, there is not a general consumption or sale taxes, and what exist under this title, just include excise taxes and very limited kind of VAT. To improve Iran's tax system, in this paper, we provide structural reforms as follow: we first introduce two new tax bases, in this area the environmental and local taxes are provided, the second reform is to improve the performance of the available tax bases, include direct and indirect taxes, in this area two tax bases include global income tax and VAT are presented. Finally, in respect to implementing policies related to economic evolution project, especially in the energy sector, essential tax policies for saving energy are provided.
  • Seyed Mohammad Reza Seyednoorani, Saeed Totonchi Maleki Page 49

    Value Added Tax (VAT) law is one of the important economic laws in Iran. After design and approval of VAT law in Iran’s parliament, it has been implemented since October 2009. However, from oneset of such tax law, some challenges, disputes and concerns arised by economic agents and activists. Finally, such events and other similar cases would lead to a change in enforcement of the VAT act. Hypotheses investigated in this paper are as follows. 1. Lack of facilities and poor law-executive infrastructure of lran’s economy have been main obstacles for a full implementation of the value added tax law in relation to trade unions and businesses. 2. Lack of attention to certain exchange transactions of goods and services with special features such as Gold and jewelry has led to non-compliance behavior of some activists with respect to execution of the VAT law. 3. Lack of adequate training of taxpayers and economic activists poor information about executive details of the VAT act has resulted to some resistances against implementation of the VAT act.

  • Kobra Amoli Diva, Ahmad Jafari Samimi Page 81
    The purpose of the present paper is to study the relationship between government efficiency and fiscal freedom indexes in organization of Islamic conference countries (OIC) for the period 1995-20080 According to Heritage Foundation, fiscal freedom is a qualitative index that the lowest level of tax is the highest level of fiscal freedom. Our findings based on econometrics estimated panel data method shows a negative relationship between government efficiency and fiscal freedom. The significant testing confirms the relationship between government efficiency and fiscal freedom is significant in the level of 5 percent.
  • Ali Falahati, Shahram Fattahi, Sahar Abbaspoor, Minoo Nazifi Naeeni Page 103
    Taxable capacity is an economic capacity of a given country, the extent to which taxpayers can tolerate the burden of all types of taxes (i.e. the degree to which taxes could be paid). Taxable capacity is difficult to estimate. The related important issue is to review how tax revenue as a part of state revenue is increased. To achieve this objective, a precise estimation and recognition of current resources are necessary. Appropriate criteria for calculating taxable capacity is the tax bases of the different economic sectors, so value added of sectors is also calculated. In this study, modelling of neural network is applied in which independent variables enters neural network learning system as an input layer. The input variables of the model including inflation rate, Gini coefficient, the ratio of the urban population to the total population, the degree of economic openness and value added share of agriculture and industry sectors as a percent of GDP, these are dependent variables of the model and taxable capacity is dependent variable which is regarded as output layer in neural network. Neural network is appropriately selected according to the trial and error method for the hidden layers and each layer's nodes. In this learning model, intra network method(batch) and multi perceptron layer approach(MPL) have been used as progressive and feedback.
  • Mohsen Hasani, Saeedeh Shafiee Page 125
    Effective tax rate is one of the most important tax efficiency criteria in tax literature. Moreover, tax system efficiency is usually measured by bilateral comparison between administrative costs and effective tax rate. By examination and estimation of effective tax rate, tax authorities are able to increase tax justice and investigate tax burden on taxpayers. Effective tax rate could be an instrument to direct capitals, as well as its wide using in policy-making and economic decisions. In present paper an attempt is made to estimate effective tax rate in business and corporate income tax. The results show that effective corporate tax rate had an increasing trend from 6.08 to 11.59 during 2001 to 2008 while effective business tax rate has been decreased by 2.1 to 1.3 between 2001 and 2007.
  • Mahnoush Abdollah Milani, Alireza Mahmoudi Page 153
    Energy resources are critical for economic development in different countries and fossil fuels (specially 5 oil products) are the most important resources that are used. By usage of these fuels, we have decrease in the reserves and completion of the resources in one hand and air pollution and climatic changes on the other hand. The pattern of energy usage in both production and consumption sectors of country is inadequate which rank Iran’s position low in terms of energy efficiency and lead to environmental problems too. According to the survey in theoretical and practical solutions in Environmental Economics, environmental indirect taxes are appropriate financial way to reduce oil product’s consumption in Iran regarding economic efficiency. In this research we analyzed the time series data of consumption of Gasoline, Gas oil, Fuel oil, Kerosene and Liquid Petroleum Gas (LPG) by using Vector Auto Regressive (VAR) model. The effect of environmental taxes on market (as an upward price shock) of the consumption of these oil products and the reaction of consumption to the shock were also reviewed. According to Granger Causality test, the causal relation from price and national income variables to consumption variable has been confirmed. According to the results of research, taxation on Gasoline, oil gas, fuel oil and LPG reduces increasing trend of their consumption, but taxation on kerosene increases this product Consumption.
  • Abolfazl Zohoorian Page 177
    Due to the problems such as large and increasing volume of tax returns, lack of pre-assessment, time limit and lack of standards for tax auditing, limited manpower, the arbitrary judgment in this field and failure to provide tax returns by some taxpayers, a new approach is needed to solve these problems. The present research aims to apply the most efficient up-to-date methods and techniques of the world (chaos theory and artificial neural network theory) by which Iranian National Tax Administration (INTA) would be capable of computerized assessment of tax returns on the basis of the difference percentage between declared and forecasted pre-tax incomes and select tax returns with the greatest risks and refer them to the tax auditors for auditing. In this regard, the chaotic time series variable would be forecasted by artificial neural network non-linear model. The required data has been gathered through a library method. Parsportfolio Data Management Software has been used for collecting the data of companies listed in Tehran Stock Exchange. Meanwhile, the research has used the statistics published by Iranian Statistics Centre (ISC), Central Bank of Islamic Republic of Iran (CBI) and (INTA).