فهرست مطالب

پژوهش های دانش زمین - پیاپی 2 (تابستان 1389)

مجله پژوهش های دانش زمین
پیاپی 2 (تابستان 1389)

  • تاریخ انتشار: 1389/06/15
  • تعداد عناوین: 7
|
  • زهرا اکبری، ایرج رسا، علی یارمحمدی صفحه 1
    منطقه محسن ابن علی در جنوب شرق شهرستان بروجرد، درشمال غرب پهنه سنندج- سیرجان واقع شده است. اغلب سنگهای رخنمون یافته در منطقه، یک توالی آتشفشانی- رسوبی به سن مزوزوئیک (تریاس) می باشد که در حد رخساره شیست سبز دگرگون شده اند. منطقه مورد بررسی به دلیل وجود فرایند های زمین شناسی متنوع که در امر کانی سازی از اهمیت بالایی برخوردار هستند، می تواند مناطق مستعدی را جهت پتانسیل یابی مواد معدنی معرفی نماید. بدین منظور استفاده از تصاویر ماهواره ای با حجم پوشش بسیار بالا می تواند کمک موثری در شناسایی اولیه مناطق امیدبخش باشد.
    بدین جهت در منطقه مورد بررسی تفکیک واحدهای سنگی، پدیده دگرسانی و ساختهای تکتونیکی با بهره گیری از داده های سنجنده ETM لندست صورت گرفت. روش های مختلفی برای تهیه نقشه های موضوعی مورد نیاز مانند اعمال فیلترهای مختلف، ایجاد تصاویر رنگی با تلفیق باندهای مختلف (FCC) ، تصاویر نسبتی، تصاویر تفریقی و روش های تحلیل مولفه های اصلی (PCA) مورد استفاده قرار گرفت. آشکارسازی و تفکیک دگرسانی ها با استفاده از پردازش تصاویر ماهواره ای در محدوده نشان دهنده کانی های اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن و دگرسانی های رسی می باشد. در این میان ارتباط نزدیکی بین عامل خطوارگی و دگرسانی های گرمابی تفکیک شده در منطقه مشاهده شد. براساس این مطالعات، یک گروه دگرسانی ها در منطقه در روند گسلهای شمال غرب- جنوب شرق درکربناتها و متاولکانیکها و گروه دیگر در امتداد گسلهای شمالی- جنوبی و محل تقاطع گسلها در توده های نفوذی منطقه شناسایی شده است. در نهایت با تلفیق این نتایج و مطالعات زمین شناسی سه ناحیه شمال روستای محسن ابن علی، نلخاست و کوه نل به عنوان مناطق امیدبخش برای بررسی های صحرایی جامع پیشنهاد شد. در ارائه و معرفی مناطق مستعد سعی بر این بود که، بیشترین احتمالات در کانی زایی، در نظر گرفته شود.
    کلیدواژگان: ETM+، تحلیل مولفه اصلی، مناطق امید بخش معدنی، دگرسانی گرمابی، محسن ابن علی
  • محدثه پناهی شهری، محمدحسن کریم پور، محمدرضا حیدریان شهری، سعیده غلامی صفحه 19
    کانسار اسکارن آهن ابوذر در فاصله 110 کیلومتری شمال غرب مشهد و 10 کیلومتری شمال شرق روستای شترسنگ واقع شده است. اسکارن آهن نوع کلسیم دار در سنگ آهک کرتاسه زیرین تشکیل شده است. اگزواسکارن شامل زون های: گارنت اسکارن، گارنت- ایدوکراز اسکارن، پلاژیوکلاز اسکارن، اکتینولیت اسکارن، زوئزیت اسکارن و زوئزیت- اپیدوت اسکارن می باشد.
    گرانیت، گرانودیوریت پورفیری، کوارتز مونزونیت پورفیری، سینودیوریت و سینیت پورفیری شناسایی شدند. سینیت و سینودیوریت از نوع آلکالن و گرانیت، گرانودیوریت و کوارتز مونزونیت از نوع ساب-آلکالن هستند. تمامی توده ها از نوع متا آلومینیوم دار اما کوارتز مونزونیت از نوع فوق آلومینیوم دار است. سینیت پورفیری از نوع فوق پتاسیم، سینودیوریت از نوع پتاسیم زیاد و گرانیت- مونزونیت و گرانودیوریت از نوع کم پتاسیم هستند. سینیت پورفیری از نوع غنی از پتاسیم و بقیه توده ها غنی از سدیم هستند. تفاوت قابل توجهی بین نمودار عنکبوتی توده های نفوذی مشاهده می شود. این موضوع تاییدی است براینکه این توده های نفوذی دارای منشا متفاوت هستند. در مقایسه با بازالتهای میان اقیانوسی، توده های نفوذی از عناصر Rb، K، Ba، Zr، Y غنی شده هستند. و از عناصرP، Ti ، Sr کاهیدگی نشان می دهند.
    براساس پاراژنز، آندرادیت در مرحله دگرگونی پیش رونده در دمای حدود º C550 تشکیل شده است. در دمای کمتر از º C300، همزمان با دگرگونی پس رونده اکتینولیت، پلاژیوکلاز، زوئزیت، اپیدوت، کلریت، کوارتز و کلسیت تشکیل شده اند. کانسار ابوذر از نوع اسکارن آهن فاقد مس و طلا شناسایی شد که کانه اصلی آن تنها مگنتیت می باشد. مقدار متوسط آهن حدود 3/41 درصد است.
    کلیدواژگان: ابوذر، اسکارن، مگنتیت و گارنت
  • محمد مختاری صفحه 39
    مکران در شمال دریای عمان یک گوه فزاینده متشکل از تشکیلات رسوبی است که از اواخر کرتاسه در لبه جنوبی ایران مرکزی تشکیل شده است. در این مطالعه از داده های لرزه نگاری دو بعدی، اطلاعات منتشر شده ی زمین شناسی و لرزه خیزی منطقه استفاده شده است.
    مطالعات اخیر صورت گرفته بر اساس اطلاعات به دست آمده از یک شبکه GPS نشان می دهد که سرعت فرورانش صفحه اقیانوسی عمان به زیر صفحه ایران در منطقه مکران حداقل حدود 19 میلیمتر در سال می باشد. از نظر تاریخی سواحل جنوب شرقی مکران تحت تاثیر سونامی قرار گرفته است. آخرین زمین لرزه بزرگ رویداده در این منطقه، زمین لرزه 1945 پاسنی با بزرگای 1/8 بود که سونامی عظیمی را در این منطقه به وجود آورد. این زمین لرزه و سونامی منتج از آن سبب کشته شدن حداقل حدود 4000 نفر و خسارات اقتصادی زیادی در کشورهای پاکستان، عمان و ایران گردید. بر خلاف بخش شرقی منطقه مکران، پهنه فرورانش بخش غربی مکران فاقد وقوع زمین لرزه های تاریخی بوده و در 25 سال گذشته هم رویداد زمین لرزه ای بزرگ یا متوسط در آن گزارش نشده است. با فرض تکرار سونامی 1945 مدل اولیه توزیع زمانی و مکانی امواج سونامی در سواحل مکران و عمان شبیه سازی و محاسبه گردیده است. براساس محاسبات انجام شده، پس از گذشت کمتر از نیم ساعت سواحل ایران، پاکستان و عمان تحت تاثیر سونامی قرار خواهند گرفت.
    مراکز اقتصادی و اجتماعی منطقه ساحلی ایران در امتداد دریای عمان و در مجاور اقیانوس هند طی دو دهه اخیر گسترش قابل توجهی یافته است. این رشد جمعیتی و اقتصادی خطر تلفات جانی و خسارات مالی ناشی از رویداد سونامی های محتمل آینده را در این منطقه افزایش خواهد داد. در نتیجه جهت پیشگیری از اثرات تخریبی آن، ایجاد سامانه هشدار زود هنگام و نیز اجرای یک برنامه ریزی دقیق و سریع اطلاع رسانی به همراه تخلیه ی سریع مناطق مسکونی نزدیک به سواحل بسیار ضروری است.
    کلیدواژگان: سونامی، مکران، سامانه هشدار زود هنگام، داده های لرزه نگاری بازتابی دوبعدی در یایی، دریای عمان
  • راهله غضبانی، محمد مهدی خطیب، محمدحسین زرین کوب صفحه 51
    کانی سازی در معدن مس قلعه زری بصورت رگه ای و داخل شکستگی های حاصل از فعالیت پهنه برشی راست گرد با امتداد N135 صورت گرفته است. جهت گیری عمده شکستگی ها به ترتیب در سه راستای مهم NW-SE ، NE-SW و ESE-WNW می باشد که مطابق با امتداد غالب گسل ها در منطقه و به ترتیب در راستای شکستگی های ریدل همسو با پهنه برشی، ناهمسو با پهنه برشی و شکستگی های کششی هستند. رگه ها، در دو نسل می باشند و از هندسه پهنه های برشی تبعیت می کنند. با افزایش کرنش برشی، نسل اول رگه ها چرخش راست گرد حاصل کرده و سپس رگه های نسل دوم تشکیل شده اند، لذا می توان نوع دگرشکلی غیر هم محور را برای منطقه درنظر گرفت. میانگین مقادیر نسبت های کرنش، موقعیت بیضوی کرنش در نمودار فلین، ناحیه کرنش انقباضی را نشان می دهد. ترسیم لگاریتمی رمزی با استفاده از نسبت لگاریتمی صفحات اصلی کرنش، نیز بیضوی دوکی شکل را برای کرنش منطقه تایید می کند و با توجه به رابطه بین سه پارامتر υ ، K-value و k که بیضی کرنش را تشریح می کنند، می توان شکل بیضوی کرنش در محدوده مورد مطالعه را، دوکی شکل عمومی، در نظر گرفت. به روش دایره موهر، مقدار کرنش حجمی، 0. 59 بدست آمده است.
    کلیدواژگان: رگه معدنی، پهنه برشی، شکستگی های ریدل، کرنش حجمی، بیضوی کرنش
  • غلامرضا براتی، ایرج حیدری صفحه 61
    میانگین بارش کشور ایران، نسبت به میانگین جهانی کمتر از یک چهارم است. در این میان حساسیت منابع آب و خاک باختر ایران به عنوان منطقه ای نسبتا مرطوب و کوهستانی، ضرورت شناخت خاستگاه کم فشار های بارش زا را مطرح می کند. در این پژوهش با استفاده از آمار بارش روزانه ی 11 ایستگاه طی سال آبی 85-1984 در غرب ایران ، 12 مورد از سنگین ترین بارش های ماهانه شناسایی شد تا با بررسی نقشه های روزانه هوا در ترازهای دریا و 500 هکتوپاسکال، الگوهای همدید ماهانه، فصلی و سالانه آنها طراحی و تحلیل شود. نتایج نشان داد بیشتر کم فشارهای بارش زا در باختر ایران از سطح دریای مدیترانه به عنوان منبع بزرگ رطوبت و انرژی برخاسته اند. دریای سرخ دارای کمترین سهم در تابستان یعنی صفر و بیشترین سهم در بهار یعنی 48 درصد است که با دریای مدیترانه برابری می کند. همچنین الگوهای همدید نشان دادند که بازگشت بهاره سامانه های فشار از عرض های 20 درجه به سمت شمال کندتر از پیشروی پاییزه آنها به عرض های 60 درجه یعنی سمت جنوب بوده است. این خود می تواند عامل افزایش سهم بهاره دریای سرخ باشد. از این رو بر پایه معیار فراوانی، کم فشار های پدیدآورنده ی سنگین ترین بارش های ماهانه باختر ایران به ترتیب از دریاهای مدیترانه، سرخ و سیاه برخاسته اند.
    کلیدواژگان: بارش سنگین، کم فشار بارش زا، غرب ایران
  • امیر کرم، آمنه صفریان، شیلا حجه فروش نیا صفحه 73
    فرسایش خاک مسئله ای بسیار مهم در اغلب کشورها، بویژه کشورهای در حال توسعه و با اقلیم های خشک ونیمه خشک است. هدررفت خاک، کاهش سطح اراضی زراعی و تولیدات کشاورزی، پرشدن مخازن سدها ، تخریب جنگل و مرتع و مهاجرت روستاییان از جمله تبعات فرسایش خاک است. در این نوشتار با استفاده از دو روش معادله ی اصلاح شده فرسایش جهانی فرسایش خاک و روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ، میزان و شدت فرسایش خاک در حوضه ماملو در شرق تهران، برآورد شده است. برای این منظور با استفاده از نقشه های مختلف و تصاویر ماهواره ای و به کارگیری عوامل موثری چون مدل رقومی ارتفاعی، شیب زمین، بارندگی، پوشش زمین، سنگ شناسی و شاخص نرمال شده تمایز پوشش گیاهی، میزان و شدت فرسایش خاک در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی برآورد شده است. نقشه ی نهایی برآورد فرسایش به پنج گروه فرسایشی بسیار زیاد، زیاد، متوسط، کم و بسیارکم، بازطبقه بندی شد. نتایج نشان داد که حدود 13 درصد مساحت حوضه دارای شدت فرسایش زیاد و بسیار زیاد است. متوسط فرسایش خاک در سطح حوضه برابر 7/10 تن در هکتار، در سال تخمین زده شد. در برخی زیرحوضه ها ی جنوبی و غربی مقدار فرسایش خاک حداکثر به 80 تن می رسد، این زیرحوضه ها شرایط بحرانی و حادی را از نظر فرسایش نشان می دهند و با توجه به احداث و آبگیری سد ماملو باید در اولویت اجرای برنامه های حفاظت خاک و آبخیزداری قرار گیرند. نتایج همچنین نشان داد که روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی همراه با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، رویه و ابزار توانمندی برای برآورد، نمایش و پهنه بندی میزان فرسایش خاک است. با این وجود برای این منظور، از مدل های جدید تر و کمی تر نیز می توان بهره گرفت.
    کلیدواژگان: فرسایش خاک، معادله ی اصلاح شده ی جهانی فرسایش خاک، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، سیستم اطلاعات جغرافیایی، حوضه ماملو
  • حسن لشکری، قاسم کیخسروی، سید مصطفی غیاثی صفحه 87
    مهمترین عامل موثر در تبخیر و تعرق، انرژی خورشیدی می باشد. بطوریکه هر تغییری در میزان انرژی رسیده ،در افزایش یا کاهش تبخیر و تعرق موثر است.
    در این مقاله سعی بر این است که با اثر وارد کردن ارتفاع و جهت شیب در روش های متداول برآورد تبخیر و تعرق پتانسیل نسبت به اصلاح آنها اقدام گردد. ضریب به دست آمده از برآورد تبخیر و تعرق پتانسیل با استفاده از انرژی تابشی برای هر جهت در مرحله اول نشان داد که در ارتفاع برابر، میزان تبخیر تعرق پتانسیل در جهت جنوبی 34/23 درصد بیشتر از جهت های شمالی است. در مرحله بعد، با وارد نمودن نقشه توپوگرافی شهرستان سبزوار به محیط برنامه GIS نقشه DEM تهیه و سپس به تهیه نقشه جهت شیب آن اقدام شد. این نقشه نشان داد جهت رو به شمال بیشترین مساحت را به خود اختصاص داده است. بعد از تهیه نقشه تبخیر و تعرق پتانسیل با استفاده از رابطه همبستگی ارتفاع ایستگاه ها با میزان تبخیر و تعرق پتانسیل محاسبه شده، برای هر ایستگاه ضرایبی به دست آمده در هر کدام از جهات، در نقشه جدید تبخیر و تعرق پتانسیل اعمال و نقشه فوق با توجه به تغییرات ارتفاع و جهت شیب اصلاح گردید. با استفاده از جداول اطلاعات نقشه، مقادیر هر سلول جمع و میانگین تبخیر و تعرق پتانسیل برای کل حوضه برآورد شد که مقدار آن 8/1164 میلی متر می باشد.
    کلیدواژگان: تبخیر و تعرق پتانسیل، سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، سبزوار
|
  • Akbariz., Rasai., Yarmohammadi, A Page 1
    Mohsen Ebneh Ali area is located south-east of Borujerd and in the north-west of Sanandaj- irjan zone. The main lithology of this area include Mesozoic volcano-sedimentary rocks which were metamorphosed in green schist facies. The study area with the variety of intrinsic geological units, introduce a high potential area for mineral exploration. In this respect, satellite images could give a good help to locate these units in a wide range views. In this research, Landsat ETM data were used to study petrology, hydrothermal alteration and tectonic structures. Different approaches were used such as band ratioing, principle component (PCA) and digital filtering. The structures were identified using remote sensing, methods and techniques provides the capability of creating a new lineament map of the study area. Based on this study, it is suggested that three areas are favorable for further exploration. To introduce intrinsic mineralization units, the highest probability of mineralization is considered. There are a close correlation between lineament structures and alteration zones in the area. Based on these studies, one group of alterations is detected to NW-SE faults in carbonate and metavolcanic rocks and others are detected to N-S faults and intersection of faults in areas with plutonic rocks.
  • Panahi Shahrim., Karimpour, M.H., Hiadarian Shahri, M.R. Gholami, S Page 19
    The Abouzar Iron skarn deposit is located 110 Km to north-west of Mashhad and 10 Km north-east of Shotorsang village. The calcic-iron skarn formed in Lower Cretaceous limestone. The Exoskarn zones are: garnet skarn, garnet-idocrase skarn, plagioclase skarn, actinolite skarn, zoisite skarn and zoisite-epidote skarn. Granite, granodiorite porphyry, quartz monzonite porphyry, syenodiorite and syenite porphyry are identified. Syenite and syenodiorite are alkaline and granite-granodiorite and quartz monzonite are sub-alkaline. All of the intrusive are met-aluminous only quartz monzonite is per-aluminous. Syenite porphyry is ultra potassium, syenodiorite is high potassium and granitegranodiorite and quartz monzonite is low in potassium. Syenite porphyry has high potassium but other are enrich in sodium. The pattern of spider diagram is quite different among the intrusive, indicating that the source of the magma must be different. In comparison with MORB basalt, the pattern of spider diagram show enrichment of K, Rb, Zr, Ba and Y and depletion of P, Ti and Sr. Based on mineral paragnesis, andradite was formed during prograde metamorphism (550°C). During retrograde metamorphism (
  • Mokhtari, M Page 39
    The Makran region located in the north of Oman Sea is composed of a large sedimentary prism accreted during the Cenozoic. In this study seismic reflection data, published geological information and regional seismicity have been utilized. Based on recent GPS study in the region the subduction velocity is measured to be at least 19 mm/year. The south-east part of Makran has been historically affected by tsunami. The most recent earthquake of magnitude 8.1 occurred in 1945 creating a huge tsunami in this region killing at least 4000 people and having great economical impact in Pakistan, Oman, and Iran. The western part of Makran lacks the seismicity based on historical as well as instrumental data and there has been no major record of seismic activities in the last 25 years. By assuming the reoccurrence of 1945 tsunami the temporal and spatial location of tsunami wave has been preliminary modeled for the coastal region of the Makran and Oman. Based on the result of this simulation the coastal region of Iran, Pakistan and Oman will be affected in less than 30 minutes. The coastal area of Iran along the Sea of Oman in the vicinity of the Indian Ocean has developed extensively during the last two decades and the high growth of population has increased the risk of death loss due to any future tsunami. Due to the above statement, to reduce the future damage, it is important to develop a tsunami early warning system and required rapid evacuation procedure in the vicinity of the coast.
  • Ghazbaneer., Khatib, M. M., Zarrinkoub, M.H Page 51
    Mineralization in Qaleh-Zari copper mine has occurred as a vein type and in the fractures of dextral shear zone with N135 trend. The azimuth of main fractures in order of significance is NW-SE, NE-SW, ESE-WNW according to dominant fault trend in the area, and they are orderly in the same trend with riedel and anti-riedel and extension fractures. The veins are in two phases, and follow the shear zone geometry. Simultaneous with increase of shear strain, primary vein phase has gained dextral rotation and then second vein phase has formed, therefore, the type of eformation in the area is non-coaxial. Average of strain ratios indicates constructional strain ellipsoid in flinn diagram for the area. Ramsay logarithm drawing using main strain plate logarithmic ratio also confirms oblate form strain ellipsoid for area. Relation between three parameters, υ ¡K-value, k describing strain ellipsoid, strain ellipsoid shape of study area could be general oblate form. Dilatation value is 0.59 with mohr circle method.
  • Barati, Gh., Heydari, I Page 61
    Average precipitation of Iran is less than one forth in comparison with its global average. Because of the sensitivity of soil and water resources in western Iran as a relatively humid and mountainous region, the recognizing of Precipitable Pressure Systems (PPSs) is necessary. In this study firstly, we extracted 12 Monthly Heavy Rainfalls (MHRs) based on the daily rainfall data of 11 weather stations in western Iran and secondly, we analyzed daily weather maps at two levels including sea and 500 HPA for designing of monthly, quarterly and annual synoptic models. The results showed that most PPSs in western Iran originated from Mediterranean Sea. It was presented that Red Sea dispatched less PPSs during summer (zero percent) than spring (48 percent) towards the study area. The spring time of Red Sea correspond with the Mediterranean Sea ones. Also based on synoptic patterns, we found PPSs routes had slow regression from 20 degrees latitudes to North during spring and quick advance from North to 60 degrees latitudes during the autumn. It can explain the high frequency of PPSs during spring that were dispatched from Red Sea with its vertical shape. It may be causes the increasing share of PPSs dispatching from Red Sea toward Western Iran during spring in comparison with its autumn one. Therefore, Mediterranean, Red and Black Seas as huge water bodies respectively dispatched PPSs towards western Iran.
  • Karama., Safariana., Hajehforoosh Nia, Sh Page 73
    Soil erosion is a very essential problem in most countries, particularly in developing countries with arid and semi-arid climate. Soil loss, decrease of agricultural lands and products, dam's fillings, destruction of jungles, pastures and rural migration are all results of soil erosion. In this study, using AHP and RUSLE methods, rate and amount of soil erosion in Mamlou watershed (eastern Tehran) have been estimated. By means of, using satellite images and maps and applying effective factors including DEM, slope, precipitation, land cover, lithology and NDVI,. The final map of estimation of soil erosion is subdivided into five erosion groups; namly very high, high, mid, low and very low. The results showed that about 13% of the basin surface has high and very high erosion. The average amount of soil erosion in the basin surface is about 10.7 ton-/hectare per year. In some western and southern subbasins, the amount of soil erosion is up to 80 tons. These subbasins show critical and crucial conditions and in connection with the construction of Mamlou dam priority should be giving to executing watershed management and soil conservation plans. The results also showed that, AHP method together with GIS is a powerful means for estimation, representation and zoning of soil erosion rate. Nevertheless, some more quantitative and new models can be used for attaining this goal.
  • Lashkarih., Keikhosravi, Gh., Ghiasim. Page 87
    Solar energy is the most important effective factor in evapotranspiration that can be change with the amount of any changes in the energy that reached to the ground surface.
    The aim of this study is to show the impact of altitude, slope and direction on the amount of estimated ETP in the Sabzevar township.
    Results showed that there is 23.34% more ETP in the south compared to the north.
    Then, in a GIS environment, the map of DEM was created by using topographic map, and then the ETP map (according to dip direction). This map showed that the most area was occupied by the north face of slopes.
    Finally, the main ETP map (according to altitude and dip direction) was made, based on the obtained coefficient at the first step, multiplied to this ETP map. In the last step, by using tables in the GIS environment, the amount of ETP of each pixel on the ETP map multiplied by occupied area, the average of ETP for Sabzevar township was calculated.
    This study showed that the amount of ETP by this method is 1164.8 mm.