فهرست مطالب
مجله زبان و ادبیات فارسی
سال یکم شماره 1 (بهار و تابستان 1383)
- تاریخ انتشار: 1383/10/11
- تعداد عناوین: 12
-
صفحه 9گفتاری که در پیش رو است دو هدف را دنبال می کند: 1) بهانه یادی از استاد صاحب نام و پرآوازه، شادروان احمد ترجانی زاده، که به حق از مفاخر ادبی و علمی کشور است، و از ستارگان درخشان و ممتاز کرسی استادی دانشگاه تبریز.
2) در ترازو قرار دادن نقدی عجولانه بر یکی از آثار استاد زنده یاد، که ایامی او را آزاده ساخته است. عصاره نقد: شتابزدگی، بی انصافی، درشتی و غفلت و بی دقتی است.
کلیدواژگان: استاد ترجانی زاده، شرح معلقات سبع، ناقد، دیگر استاد -
صفحه 19اوزان شعر فارسی در جهان بی نظیر است هم از نظر کثرت، که به قولی اوزان شعر فارسی چند برابر مجموع اوزان شعر در زبانهای اروپایی است و هم از نظر تنوع، که اوزان با مصرعهای 4 هجایی تا 30 هجایی دارد. هم اوزان با مصرعهای برابر و هم نابرابر از نظر زیبایی بر اثر تجربه طی قرنها اوزان ناخوش متروک گردید و اوزان خوش مانده است. از نظر زایایی نیز بی نظیر است چون پیوسته شاعران به تعداد این اوزان می افزایند.
کلیدواژگان: اوزان شعر فارسی، زایایی اوزان فارسی، شعر هجایی، اوزان دوری، اوزان ایقاعی -
صفحه 35«شخصیت ادبی و هنری رودکی سمرقندی در ادب فارسی دوره سامانی، سبب شده است که چهره تاریخی او کم کم در هاله ای از افسانه ها پنهان و پوشیده بماند و شخصیتی از یک سو، چون نکیسا و باربد و از سویی دیگر چون هومر شاعر یونانی به خود بگیرد و از جهت تعداد ابیات شعر، زندگی خصوصی و نابینایی چشمهایش، به نوعی شخصیت اسطوره ای تبدیل یابد. این مقاله ضمن روشن کردن قسمتهایی از زندگی و شعر او، به علل گوناگون این اسطوره شدن می پردازد».
کلیدواژگان: تفکرات فلسفی، فلسفه خوشباشی، تاثیرگذاری شعر، رابعه یا رابعه؟ ابداع رباعی، اکمه یا میل -
صفحه 60«ماخذ» خدو انداختن خصم بر روی حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام در بیت او خدو انداخت بر روی علی افتخار هر نبی و هر ولی» یکی از داستانهای لطیف و پرمعانی، داستان ارزنده اخلاص عمل در مثنوی است که نمونه ای از اخلاص و بردباری شیر حق در راه خداست و گویا ماخذ این داستان اخلاقی و پررمز و راز از نظر متاخران پنهان مانده است؛ در این مجموعه سعی برآنست ماخذ با ماخذ نقل این حکایت ذکر شود.
کلیدواژگان: جنگ خندق، عمروبن عبدود، بزرگ منشی حضرت علی(ع) -
صفحه 67گرچه سابقه علوم بلاغی در عرب به قبل از اسلام و دوره جاهلی می رسد و اسناد و مدارک فراوان دال بر به کارگیری آرایشهای لفظی و معنوی در شعر شاعران و سخن خطیبان و کاهنان این دوره موجود است، اما آغاز شکل گیری علوم بلاغی بر مبنای الفاظ و اصطلاحاتی خاص را باید مربوط به بعد از اسلام و اواخر قرن دوم و اوایل قرن سوم دانست. و در این امر، از علمای لغت، صرف و نحو، مفسران و متکلمان اولیه به عنوان نخستین ابداع کنندگان الفاظ به کار گرفته شده در علم بلاغت باید نام برد.
-
صفحه 78رمانهای کلیدر و جای خالی سلوچ از داستانهای مشهور و به یاد ماندنی است که نویسنده، درون مایه ها و عناصر سازنده آن را از محیط اطراف خود و از بطن جامعه گرفته است. بررسی افکار دولت آبادی در این دو اثر و نظایر آن، و سایه روشن های مکتبهای ادبی در این نمونه ها بدون آن که دولت آبادی بدان اقرار و اعتقاد داشته باشد بررسی می شود. در آثار دولت آبادی بیشتر داستان پردازی و جذابیت آن مهم است تا بیان یک طرح پیش ساخته به همراه ارائه یک جهان بینی مشخص.
کلیدواژگان: ناتورالیسم، رئالیسم، رومانتیسم، سورئالیسم، رئالیسم سوسیالیستی، رمان و داستان کوتاه -
صفحه 94پژوهش در بعد جامعه فرهنگ شناختی و بررسی نشانه های آن در آثار ادبی و ارتباط آن با ذهن هنرمند، امری ضروری است و چندین نتیجه موثر را در شناخت ادبیات یک سرزمین در بر می گیرد: الف) جایگاه اندیشه کلامی را در ادبیات نمایان می کند.
ب) نمودار میزان تعهد هنرمند و چگونگی واکنش و پاسخ او به جامعه است.
پ) دستیابی به مجموعه ای از رویدادهای ذهنی و روانی هنرمند را امکان پذیر می سازد.
ت) پی بردن به راز و رمزهای تجربه های مقدم بر تصویر زبانی میسر می گردد.
ث) چگونگی موفقیت هنرمند را پس از تاثیرگذاری جامعه بر ذهنش درتاثیر ذهنیت خود بر جامعه نشان می دهد.
ج) ویژگی های جامعه و فرهنگ را در گستره ادبیات می توان دریافت.
چ) آنچه در کارگاه ذهن شاعر به پردازش می رسد، فاش می گرداند.
ح) هویت ملی و هویت فرهنگی را به همراه مولفه هایش می شناساند.
-
صفحه 106«انواع پرندگان بسیار و تعدادشان بی شمار است، در واقع، میلیونها پرنده روی سطح زمین زندگی می کنند، هر یک از پرندگان به نوعی انسان را به شگفتی و تحسین بر می انگیزند، از گنجشکها گرفته تا طاووسها که نمونه ای از اعجاز صنع الهی است، امتیاز حس شنوایی و بینایی عمیق به نوعی، آنان را برتر از انسان می نمایاند». (شگفتی های جهان پرندگان) نمونه ای از این پرندگان، پرندگان شکاری چون عقاب و شاهین و باز... است. در این مجموعه کوتاه به معرفی و بررسی عقاب در فرهنگها، اسطوره ها با استفاده از مآخذ کهن و معاصر پرداخته شده است، زیرا عقاب پرنده قدرتمند تیزپرواز بلند آشیان، دوربین صحرانورد،تیز چنگال شکارجو و تیز خشم متکبر است. از این رو معروف به شاه پرندگان است، خوی و خصلت شاهانه وی و ویژگی طبیعی او، تعلیم و تربیت وی در گذشته به جهت شکار، سبب ظهور و تجلی این پرنده در اسطوره ها و زندگی مردم بوده است به گونه ای که گاه تصویر وی را بر روی علمها و پرچمها و حتی در روی سکه ها نقش می زدند و گاه مجسمه این پرنده را در قصرها و خانه ها به نشانه قدرت می گذاشتند. در پایان به گونه ای مختصر نگاهی به تصویرگری شاعرانه این پرنده در متون ادب پارسی داشته ایم. در تار و پود گستره زبان و ادب پارسی، پرندگان و به ویژه پرندگان شکاری جایگاه قابل توجه ای را به خود اختصاص داده اند، جنبه اسطوره ای برخی از این پرندگان و شیوه زندگی و تربیت آنها، توجه نویسندگان و شاعران را به خود جلب نموده است؛ به گونه ای که به صورت تشبیه، استعاره و یا به گونه نمادینه سبب آفرینش جلوه های رنگارنگی از معانی در پیکره همایون ادب پارسی شده است، یکی از این پرندگان عقاب و خانواده اوست که مورد بحث ماست.کلیدواژگان: اسطوره، داراله، افراشته، عقاب، عنقاء مغرب، سیمرغ، وارغن، آیین مهر، سمبل
-
صفحه 127غزالی مشهدی از شاعران گرانمایه قرن دهم هجری است که با وجود توان شعری بسیار بالایی که دارد کمتر موردتوجه قرار گرفته است. وی در زمره هفتصد شاعری است که به خاطر اوضاع نابسامان شعر در عصر صفوی به کاروان راهیان سفر هند پیوست و در آن جا در خدمت خان زمان به مقام ملک الشعرایی رسید. در این مقاله ضمن بیان شرح احوال غزالی مشهدی به اوضاع اجتماعی و فرهنگی عصر صفوی نیز توجه شده است و آثار غزالی مشهدی به همراه نمونه هایی از شعر و نثر وی، معرفی شده است.
کلیدواژگان: غزالی مشهدی، شعر فارسی در قرن دهم، شعر عصر صفوی -
صفحه 151بی تردید مقوله نیایش امری است که پیشینه آن همزاد آفرینش آدمی است و ریشه در ژرفای جان و فطرت بشر دارد و به تصریح آیات محکم قرآن کریم، هدف آفرینش چیزی جز شناخت، معرفت و عبادت آفریدگار نیست. نقش نیایش و فلسفه این پدیده والا برقراری ارتباط و کاهش فاصله آفریده ای کوچک در برابر بی نهایت بزرگ است. آنچه در این مقاله آمده نتیجه اجمالی طرحی پژوهشی است که هسته اصلی آن، جستاری در فلسفه، انگیزه ها و آداب نیایش در دین مبین اسلام و آیین های ایران پیش از اسلام بویژه مزدیسناست.
کلیدواژگان: نیایش، پروردگار، اسلام، مزدیسنا و اهورا -
صفحه 176با آنکه سعدی، یکی از نام آورترین چهره های جاودانی ادب فارسی است، اما از ویژگی های زندگی شخصی و اعتقادی او اطلاع کمی در دست است. قرن هفتم عصر سعدی دوران سلطه اندیشه های صوفیانه است. به طوری که در آثار سعدی هم به وفور به این گونه تفکر برمی خوریم. آیا سعدی، خود، عارف، صوفی، یا درویش بوده است. آیا چنان که شادروان صدرالدین محلاتی (استاد سابق دانشگاه شیراز) در کتاب مکتب عرفان سعدی، ادعا کرده است. شیخ شیراز، صوفیی بوده که از دست شهاب الدین سهروردی (م. 632) خرقه گرفته؟ در این نوشتار سعی شده پرده ازین معما برگرفته شود و امید که خوانندگان را به کار آید.
کلیدواژگان: عرفان، تصوف، درویشی، تعلق فکری سعدی -
صفحه 199صورتگری و نقش پردازی طبیعت را در شیوه خراسانی باید در دیوان دل انگیز استاد دامغان منوچهری جستجو کرد؛ بطوری که هیچ گوشه ای از اجزای آن از چشم شاعرانه او پنهان نمانده است. به نظر می رسد در این نسخه برداری، اجزای دنیای بیرونی (گلها، پرندگان، ستارگان، ابر و باد و...) در امواج جاری خیال شاعر سهیم می شوند تا طبیعتی زنده و پویا را ترسیم نمایند.
کلیدواژگان: طبیعت، بهار، نوروز، گل، پرنده
-
Page 9The article in front of you seeks twoPurposes1. It is a pretext to remember the late Ahmad Tarjafi-Zadeh, a famous and renowned master, who really was one the country’s great literary and scientific figures and an outsatanding and shining star among the professors of Tabriz University. 2. It attempts to weigh a hasty critique that was done on a work by the late master and annoyed himfor some time.The critique suffers from precipitation, injustice, disrespect, ignorance, and carelessness.
-
Page 19Persian verse rhythms are unique in the world, both in terms of multiplicity ÇÇ as some say, the rhythms of Persian verse are several times as many as all poetic rhythms in European languages ÇÇ and variety, as it has rhythms with four ÇÇ syllable to 40-syllable lines as well as rhythms with equal and unequal lines. Through experience and during centunes, aesthetically unpleasant rhythms have been abandoned, but aesthetically pleasant ones have remained. It is also unique in terms of productivity, since poets are continuously increasing the number of these rhythms.
-
Page 35The literary and artistic character ofRudaki Samarqandi in Persian literature during the Samanid era has caused his historical character to get gradually disguised in an aura of legends. This has portrayed him as a character like Nakissa and Barbad، on the one hand، and Homer، the Greek poet، on the other، and has changed him to a mythical character in terms of the number of poems، private life and blindness. This article، while shedding some light on parts of his life and his poetry، focuses on the different reasons for his becoming a legend.
-
Page 60One delicate and meaningful story is the valuable story of ‘Purity of Actions’ in Mathnavi. It is an example of the purity and forebearance of God’s Lion (Imam Ali (PBUH)) in the way of God. The references of this e thical and mysterious story seem to have eluded the recent scholars. This article attempts to cite the reference/references of this parable.
-
Page 67Although the history of rhetorical sciences in Arabic dates back to Pre ÇÇ Islamic Ignorance era and there are ample documents، showing the use of literal and semantic arrays in the poetry of poe ts and the speech of speakers and priests of that time، the onset of rhetorical sciences based on specific terms and expressions should be related to Post ÇÇ Islamic era in the late 2 nd ’and early 3 rd centuries. The scientists in morphology، inflexion and syntax، interpreters and early speakers can be considered to be the first innovaters of the terms used in rhetorics. Although they might not have used these expressions in a specifically rhetorical meaning and in a way which was later defined by Jahiz، Jbn Mo’taz and others، what follows is a notÇÇsoÇÇvast search on the formation of rhetorical sciences in Arabic.
-
Page 78The novels، ‘Kelidar’and ‘Missing Salooch’، are among famous and memorable stories، the themes and the constructive elements ofwhich have been taken by the author from his surrounding environment and from the heart of the society. Dowlat ÇÇAbadi’s thoughts in these two and similar works and the hazy traces of literary schools in these works will be studied ÇÇwithout Dowlat ÇÇAbadi believing and stating it. In Dowlat ÇÇ Abadi’s works، story ÇÇ telling and attraction are more important than offering a pre ÇÇ determined plan or presenting a specific world view.
-
Page 94It is necessary to do a socioÇÇ cultural research and to study its signs in literary works and the way they relate to the artist’smind. It incorporates several effective results in knowing the literature of a country: a. It indicates the place of verbal thinking in literature. b. It shows the extent to which the artist is committed to the society and the way he reacts and responds to it. c. Access to a collection of the ar tist’s mental and psychic events becomes possible. d. Understanding the secrets of the experiences that are prior to linguistic images becomes easy. e. It shows how successful the artist is in influencing the society with his mentality after his mind has been influenced by the society. f. The features of the society and culture can be found in the vastness of literature. g. It reveals what is processed in the poet’smental workshop. h. It in troduces national identity and cultural identity and their related components.
-
Page 106Birds are various and countless. In fact، millions of birds live on the earth. Birds، ranging from sparrows to peacocks، an instance of the miraculous divine creation، instigate surprise and appraisal in man. The privilege of strong hearing and seeing senses can somewhat show them to be better then men (The Wonders of the World of Birds). One type of these birds is birds of prey، such as eagles، falcons، and hawks. Drawing upon ancient and modern sources، this ar ticle introduces and studies the eagle in different cultures and myths، because the eagle is a strong، swift ÇÇ winged، high ÇÇ nested، far ÇÇ sighted، sharp ÇÇ clawed، desert ÇÇ wandering، prey ÇÇ seeking، furious، and proud bird. Because of this، it is known as the king of birds. Its royal habits، its natural features، and its training as a bird of prey in the past has caused it to appear in people´ s lives and myths in such a way that its image was sometimes painted on flags and banners and stamped on coins. Its sculptures were sometimes placed in palaces and houses as a sign of power. The article، at the end، will have a glance at the poetic imagery of this bird in Persian literary texts.
-
Page 127A notable poet of the 8 th century A. H.، Ghazzali Mashhadi has not been paid sufficient attention to، although his poetic capability was very high. He was among the 700 poe ts who joined the caravan of the travellers to India because of the unsuitable conditions of poetry in the Safavid era. There، he was promoted to the position of the top poet in the court of the Khan of that time. This ar ticle، while providing a biography of Ghazzali Mashhadi، takes the social and cultural conditions of the Safavid era into account and introduces some examples of his verse and prose.
-
Page 151The issue of worshipping is something as old as the creation of man and is rooted in the depth of man’s soul and nature. As explicitly stated in the authoritative verses of the holyQuran، creation is not aimed at anything، but knowing، understanding، and worshipping the Creator. The function of worshipping and the philosophy behind this supreme phenomenon is to initiate relationships and decrease the distance between a little creature and the great infinitude. What you read in this article is a brief account of a research project، the main par t of which is a search in the philosophy، motives، and ceremonies of worshipping in the true religion of Islam and the rituals before Islam، in particular Mazdayasna.
-
Page 176Although Sa’adi is one of the most renowned and eternal figures in Persian literature، little is known about the features of his private and religious life. The seventh century ÇÇ Saadisera ÇÇ—tihse era of domination of mystic thoughts، so that we encounter ample instances of such thinking in his works. Was Sa’adi a gnostic، a mystic (sufi)، or a dervish himself? Was the sheik of Shiraz، as claimed by the late Sadr al ÇÇ Din Mahallati (Shiraz university former professor) in his book ‘School of Sa’adi’s Gnosticism’، a mystic who was granted a cloak (kherqa) by Shahab al ÇÇDin Sohrevardi (b. 632)? In this article، the author attempts to unveil this enigma and hopes it may be of some use to readers.
-
Page 199The painting and nature imagery in the Khorasani style should be sought in the enchanting diwan (complete works) of Damghan’smaster، Manoochehri، since no single bit of its elements has eluded his poetic eyes. In this copying، the elements of the outside world (flowers، birds، stars، clouds، wind، etc.) join the flowing waves of the poet’s imagination to draw a lively and dynamic nature
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.