فهرست مطالب

پژوهشهای محیط زیست - سال دوم شماره 4 (پاییز و زمستان 1390)

مجله پژوهشهای محیط زیست
سال دوم شماره 4 (پاییز و زمستان 1390)

  • تاریخ انتشار: 1390/12/22
  • تعداد عناوین: 8
|
  • مقالات علمی
  • حسین وارسته مرادی صفحه 1
    دارکوب خالدار کوچک یکی از گونه های مهم پرندگان و به عنوان گونه چتر در پارک ملی گلستان محسوب می شود. مدل های درخت طبقه بندی برای شناسایی رابطه میان حضور این دارکوب و متغیرهای ز یستگاهی در دو دوره زمانی متفاوت (فصول تول یدمثلی و غی ر تولیدمثلی) و نیز برای کل دوره سالانه استفاده شد. در طول دوره تولیدمثلی توانایی دسترسی به درختان بالغ (DBH > 40cm) و درختان خشکه دار برای آشیانه سازی و شاخه نشینی، قلمرو ی تول ید مث لی را مشخص کرد. در خارج از فصل تولیدمثلی، انتخاب مکانها بر اساس پوشش درخت ی بیش از 35% و حضور درختان بلندتر از 7 متر بود. در مجموع طی دوره سالانه، مکان هایی با تاج پوشش انبوه حضور ای ن دارکوب را تحت تاثیر قرار داد (پوشش درختی < 40%) و در مکان های بازتر (40%<) حضور درختان بالغ (DBH > 40cm)دومین و مهمترین پیش بینی کننده حضور پرنده بود. فراوانی و توانایی دسترس ی ماده غذایی میتواند عامل غایی باشد که توضیح دهنده تغییر فصلی مشاهده شده است همانطور که توانایی دسترسی به خشکه دارها عامل مهمی در طول دوره آشیانه سازی است. پیشنهاد می گردد تا اگراولویت در توسعه محدوده پراکنش دارکوب است، حذف درختان خشکه دار و یا قطع درختان بزرگ به حداقل ممکنه کاهش یابد.
    کلیدواژگان: درخت طبقه بندی، پارک ملی گلستان، فصل تولیدمثل و غیر تولیدمثل، دارکوب خال دار کوچک
  • لعبت زبردست، احمدرضا یاوری، اسماعیل صالحی، مجید مخدوم صفحه 11
    افزایش عمق آثار ناشی از فعالیت های انسان موجب شدهاست که پژواک این فعالیتها در همه مکانها حتی نواحی کاملا طبیعی (مانند پارکهای ملی) نیز احساس شود. به نحویکه وجود کاربری های معارض و ناسازگار که با هدف اولیه حفاظت در آنها در تضاد کامل است، باعث تخریب ساختار و جلوگیری از تحقق اهداف و عملکردهای این مناطق حساس و با اهمیت شده است. در میان کاربری های ناسازگاردرون مناطق حساس و تحت حفاظت،جاده ها از اهمیت ویژهای برخوردارند؛ چرا که به علت طول زیاد، محدوده تحت تاثیر و آثار ناشی ازآن ها وسعت و پیچیدگی بیشتری خواهد داشت. با توجه به تاثیرات منفی ساختاری عملیات راهسازی و بهره برداری همزمان از جاده گذرندهاز پارک ملی گلستان، در این تحقیق از متریک های اکولوژی سیمای سرزمین برای کمی سازی تغییرات ساختاری در راستای تعیین تاثیر ات فضایی ناشی از این جاده استفاده شده است. نتایج اندازهگیری متریک ها، نشان دهنده افزایش از هم گسیختگی در پارک ملی گلستان است که در سطح سیمای سرزمین و طبقه جنگل متراکم قابل مشاهده است.
    کلیدواژگان: پارک ملی گلستان، اکولوژی سیمای سرزمین، تغییرات ساختاری، از همگسیختگی
  • نرگس روحانی سراجی، حامد رفیعی صفحه 21
    با توجه به اینکه گونه یوزپلنگ آسیایی یکی از گونه های در معرض تهدید حیات وحش ایران است و منطقه بافق از زیستگاه های مهم اینیوزپلنگ به شمار می آید، بنابراین این مطالعه به تعیین ارزش حفاظتی یوزپلنگ آسیایی در منطقه بافق و اندازه گیری عوامل موثر بر میزان تمایل به پرداخت افراد جامعه برای حفاظت از آن با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط و پرسشنامه انتخاب دوگانه می پردازد. برای اندازه گیری میزان تمایل به پرداخت از مدل لوجیت استفاده شده است. براین اساس به روش نمونه گیری تصادفی، تعداد 290 پرسش نامه ازساکنان منطقه بافق جمع آوری شد. نتایج نشان می دهد که 227 نفر از تعداد کل، حاضر به پرداخت مبلغی برای حفاظت یوزپلنگ آسیایی بافق بودند. با توجه به نتایح این پژوهش؛ با افزایش یک درصدی مبلغ پیشنهادی، احتمال پذیرش این مبلغ برای حفاظت یوزپلنگ آسیایی منطقه بافق، معادل 3044/0 درصد کاهش می یابد. تمایل پرداخت برای حفاظت ار یوزپلنگ آسیایی منطقه بافق 99/25064 ریال به طور ماهانه برای هر خانوار برآورد شده است که با تعمیم نتایج، ارزش حفاظتی سالانه هر یوزپلنگ اسیایی در ایران به طور تقریبی معادل 5262 میلیارد ریال تخمین زده می شود. مهمترین متغیرهای اثرگذار برای حفاظت از یوزپلنگ، متغیرهای مبلغ پیشنهاد، سطح درآمد، تحصیلات، جنسیت و نوع مشاغل بوده اند. با کمک نتایج به دست آمده می توان سیاست گزاری مناسب قیمتی برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی اتخاذ کرد.
    کلیدواژگان: تمایل پرداخت، ارزش حفاظتی، یوزپلنگ آسیایی
  • سارا نری میسا، سیدمحمدباقر نبوی، سیدمحمدتقی ساداتی پور صفحه 29
    در این پژوهش توان اکولوژیکی منطقه سجافی در شهرستان هندیجان، با توجه به گسترش روز افزون توسعه در مناطق ساحلی و همجوار آن از یک سو و آسیب پذیری بالقوه آنها از سوی دیگر، در مقیاس 1:100000 و با روش روی هم گذاری نقشه ها به روش بولین با کمک سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) ارزیابی شد. همچنین برای کاستی های موجود منطق بولین در روش روی هم گذاری، از منطق فازی در روش مذکور استفاده و نتایج حاصل از آن (منطق فازی) با روش فوق مقایسه گردید. نتایج نشان می دهد، از میان کاربری های مناسب با توان منطقه مطالعاتی، توسعه و کاربری های آبزی پروری و اکوتوریسم سهم بالایی دارند و سایر کاربری ها سهم بسیار کمرنگی از سطح منطقه را شامل می شدند. نسبت مساحت پهنه های دارای توان برای آبزی پروری و اکوتوریسم به سطح محدوده برابر 68% برای آبزی پروری، 25% برای اکوتوریسم است. همچنین استفاده از منطق فازی در روش مذکور، کم اهمیت نبوده است، به طوری که درصدهای مربوط به مدل توسعه آبزی پروری و اکوتوریسم تغییر چشم گیری داشته و طبقه خوب برای کاربری آبزی پروری از 68 درصد به 72 درصد تغییریافته و در کاربری اکوتوریسم از 25درصد به 30 درصد تغییر یافته است. اما بیشترین تغییر مساحت در طبقه نامناسب مشاهده میشود. به طوری که میزان درصد این طبقه در کاربری آبزی پروری از 14 درصد به 5 درصد و در کاربری اکوتوریسم از 69 درصد به 59 درصد تغییر کرده است این موضوع نشان می دهد که استفاده از منطق فازی می تواند نقش تعیین کننده ای در طبقه بندی داشته باشد.
    کلیدواژگان: ارزیابی توان اکولوژیکی، سامانه اطلاعات جغرافیایی GIS، منطقه سجافی، منطق فازی
  • ملیحه عرفانی، طاهره اردکانی، آسیه صادقی، احمد پهلوانروی صفحه 41
    رشد و توسعه اقتصادی– اجتماعی در چند دهه اخیر منجر به روی آوردن جوامع انسانی به ایجاد فرصت های گردشگری شده که امروزه به مانند راهی برای پر کردن اوقات فراغت، کاهش تاثیر تنش های زندگی شهری و صنعتی محسوب می شود. در کنار تمام مناطق متنوع ایران،مناطق جنوب شرقی ایران نیز یکی از قطبهای سیاحتی کشور به شمار می رود و در این بین شهرستان زابل با برخورداری از شهر سوخته به عنوان مهد تمدن دیرین، داشتن دریاچه آب شیرین هامون و مردمانی آریایی با فرهنگ غنی نقش مهمی در فراهم کردن اکو جهانگردی دارد. در حال حاضر با وجود اهمیت موضوع، مطالعات چندانی به منظور مکان یابی پهنه های مناسب تفرج و برنامه ریزی در این ارتباط انجام نشده است. در این راستا طی تحقیق حاضر اقدام به پهنه بندی منطقه چاه نیمه با استفاده از روش ارزیابی چند متغیره و با تکیه بر معیارهای اکولوژیکی و برخی معیارهای اقتصادی اجتماعی شد. معیارهای مورد استفاده در این تحقیق شامل خاک، پایداری سازند زمین شناسی، فاصله از منابع آب سطحی، شیب، جهت، پوشش گیاهی، نزدیکی به تالاب، فاصله از جاده، فاصله از مراکز شهری و روستایی، فاصله از مکان های تاریخی، فاصله از مرز سیاسی و فاصله از تاسیسات رفاهی بودند. استاندارد سازی معیارها با استفاده از نظریه فازی صورت پذیرفت و نقشه محدودیت ها با استفاده از نظریه بولین تولید شد. برای وزن دهی به معیارها از روش مقایسات زوجی در قالب تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد و سپس با روش ترکیب خطی وزن داده شده، لایه ها با هم ترکیب شده و شاخص قابلیت سرزمین محاسبه شد. در این منطقه 4 زون برای تفرج متمرکز شناسایی شد.
    کلیدواژگان: گردشگری پایدار ساحلی، پهنه بندی، ارزیابی چند متغیره، منطق فازی، منطقه چاه نیمه
  • سعیده جوانمردی، حسنعلی فرجی سبکبار، احمدرضا یاوری، حمیدرضا پورخباز صفحه 51
    ارزیابی اراضی فرایندی تلفیقی از ارزیابی تولید بالقوه و تناسب اراضی برای اهداف مختلف است. از آنجایی که کشاورزی آثار محیط زیستی زیادی بر نواحی پسکرانه شهری دارد، ارزیابی توان اکولوژیک کاربری کشاورزی ضروری به نظر می رسد در این تحقیق، برای ارزیابی اراضی حاشیه شهر قزوین برای کاربری مورد نظر، از اجرای مدل اکولوژیک حرفی مخدوم در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) استفاده شد. سپس این نتایج، با نتایج حاصل از ارزیابی با تکنیک تلفیقی فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) (1) و سامانه اطلاعات جغرافیایی مقایسه شد. بر اساس تجزیه و تحلیل داده های میدانی، مشخصه های اکولوژیک اعم از مشخصه های فیزیکی (کاربری اراضی، شیب، خاک،آب و بارندگی) و مشخصه های زیستی (تراکم پوشش گیاهی) که در کاربریکشاورزی موثر ند، شناسایی و نقشه سازی این مشخصه ها درمنطقه قزوین، به کمک سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) انجام شد. برای تعیین وزن اولیه هر مشخصه از مدل اکولوژیک حرفی ایران استفاده شد. سپس لایه های مذکور به روش ترکیب خطی وزنی(WLC) (2) برای تولید نقشه تناسب، روی هم گذاری شد. این نقشه برایکاربری کشاورزی به 6 کلاس طبقه بندی شد. نتایج نشان دهنده وجود کل طبقات این کاربری در منطقه مورد مطالعه است که طبقه پنج بامساحت 31 درصد بیشترین سطح منطقه را شامل شد.
    کلیدواژگان: ارزیابی توان اکولوژیک، مدل اکولوژیک حرفی، منطقه ق، زوین، ک، اربری ک، شاورزی، فراین، د تحلی، ل سل، سله مراتب، ی، س، امانه اطلاعات جغرافیایی
  • سید سعیدرضا احمدی زاده، فاطمه حاجی زاده*، مهدی ضیایی صفحه 61

    یکی از عوامل کلیدی در برنامه ریزی های توسعه منطقه ای، مکان یابی محل مناسب استقرار مناطق صنعتی است. امروزه استفاده از داده های مکانی و تحلیل درست این داده ها برای بهره گیری در مکانیابی مناسب شهرک های صنعتی با اهمیت بوده و از رشد فزاینده ای در سطح تحقیقات روز، برخوردار شده است. بنابراین تعیین تابع تلفیقی مناسب در طراحی و اجرای GIS کاربردی برای مکان یابی بهینه و مناسب ضروری و اجتناب ناپذیر است. توابع تلفیقی از انواع توابع تجزیه و تحلیل مکانی GIS هستند که امکان انتخاب مکان بهینه را با استفاده از نقشه های ورودی و از طریق عملگرهای تلفیقی فراهم میکنند. این توابع از لحاظ نحوه عملکرد به انواع مختلفی مانند بولین، AHP، همپوشانی شاخص، منطق فازی، ژنتیک و وزن های نشان دهنده تقسیم می شوند.
    در این تحقیق ابتدا شاخصها و معیار های مناسب برای مکانیابی شهرکهای صنعتی تعیین و سپس آماده برای ورود به توابع فازی و تحلیل سلسله مراتبی در محیط های Export Choice، Arc Sdm شد. پس از آن نتایج و دقت عملکرد این دو روش مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. در پایان، برتری و دقت مدل فازی بر فرایند تحلیل سلسله مراتبی تعیین گردید.

    کلیدواژگان: مکان یابی، فازی، فرایند تحلیل سلسله مراتبی، سیستم اطلاعات مکانی
  • محمدرضا بمانیان، فریال احمدی، سارا پور یوسف زاده صفحه 75
    دو دیدگاه کاملا متفاوت در رابطه انسان با طبیعت وجود دارد که در یک دیدگاه انسان به عنوان حافظ طبیعت و حتی نجات بخش آن تعریف می شود و در دیدگاه دوم انسان عامل تجاوز به حریم طبیعت و مداخله گری- سودجویی تصو یر می شود. بنابراین، اهداف و انگیزه ها وطرح های توسعه که به منظور بهره برداری از طبیعت مطرح می شود نیز بسیار با یکدیگر متفاوت خواهد بود. با توجه به گستردگی تخریب های طبیعت، سازمان ها و نهادهای بین المللی تصمیم به تعیین و شناسایی مناطق منحصر به فرد طبیعی در جهان که نیازمند حفاظت، نگهداری و معرفی به عنوان میراثی جهانی است، کرده اند. بنابراین، مناطق حفاظت شده به عنوان اراضی وس یع و با ارزش حفاظتی زیاد که به منظور حفظ تنوع گونه های زیستی آن و به عنوان میراثی که باید مورد استفاده نسل های آینده هر سرزمین قرار بگیرد تعریف می شوند.
    در پژوهش حاضر که در راستای طرح جدیدترین دیدگاه های IUCN در حفاظت از منابع طبیعی و تبیین اصول طراحی منظر در این مناطق با تاکید بر معیارهای ارائه شده از سوی این سازمان شکل گرفته است، از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. نتایج حاصل ازپژوهش حاکی از آن است که تمرکز و انطباق طراحی بر ارزش های ویژه اکولوژ یکی، اجتماعی و فرهنگی بستر، بوم گرایی، احیا و مرمت ارزش های اکولوژیکی و طراحی با هدف نمایش و تقویت زیبایی های اکولوژیکی مناطق از اصول اساسی در طراحی این مناطق است.
    کلیدواژگان: منظر طبیعی، مناطق حفاظت شده، اصول طراحی منظر در مناطق حفاظت شده
|
  • Hosein Varasteh Moradi Page 1
    Lesser spotted woodpecker is one of the most important and as an umbrella species in Golestan National Park. Classification tree models were applied to explore the relationship of the occurrence of this woodpecker and habitat variables between two contrasting periods (breeding vs. nonbreeding seasons) and for the entire annual cycle. During the reproductive period the availability of mature trees (DBH > 40 cm), and snags (dead trees), for nesting and roosting, characterize the breeding territory. Outside the breeding season the choice of locations was driven by a tree cover larger than 35% and the presence of trees taller than 7 m. Overall, during the annual cycle, welldeveloped canopy sites influenced the presence of this picidae (tree cover > 40%) and on more open sites (<40%) the presence of mature trees (DBH> 40 cm) became the second most important predictor of occurrence. The abundance and availability of food could be the ultimate factor explaining the seasonal variation observed, with the availability of snags being an important factor during nesting time. It is recommended to minimize the elimination of snags, and to harvest some large trees if the priority is to expand the distributional range of the woodpecker.
    Keywords: Classification tree, Golestan National Park, Breeding, non, breeding season, Lesser spotted woodpecker
  • Lobat Zebardast, Ahmadreza Yavare, Esmaeil Salehi, Majid Makhdoum Page 11
    The echoes of human activities are felt everywhere, even in regions usually regarded as wilderness, such as national parks. Presence of adverse activities inside these areas, which is inconsistent with conservation of their primary goal of protection, will end in structural damages and prevent the fulfillment of the function of these sensitive and important areas. Among these adverse activities inside the protected areas, roads are of considerable importance due to their length, which makes their zone of influence wider and their impacts much more complicated. Considering the negative structural impacts of simultaneous construction and operation of road crossing Golestan national park, this research aims to use landscape ecological metrics to measure the structural changes of landscape to identify the spatial effects of this road on the park. The results show increase in fragmentation in Golestan national park, which is noticeable at landscape and dense forest class level.
    Keywords: Golestan National Park, Landscape ecology, Structural changes, Fragmentation
  • Narges Rohani, Hamed Rafiee Page 21
    Cheetah is one of the threatened species of wildlife of Iran, and Bafgh is one of the most important habitats of cheetah. In this study, cheetah’s conservation value in Bafgh zone and effective factors on people willingness to pay has been estimated. On the bases of stochastic sampling method, 290 questionnaires were gathered from Bafgh zone. Results show that 227 people in Bafgh have willingness to pay for preservation of cheetah. In attention to these results with increasing one percent in Bid variable, acceptation probability would decrease to 0.3044 percent. Monthly, willingness to pay for conservation of cheetah in Bafgh zone is estimated about 23$ per family. Generally, annual conservation value for Cheetah in Iran are estimated about 5$ billion. Most important and effective variables for conservation of Cheetah are Bid, income level, education, genus and type of jobs. With attention to these results, suitable policy making could determined.
    Keywords: Willingness to pay, Conservation value, Cheetah
  • Sara Narimisa, Mohammadbagher Nabave, Mohammadtaghe Sadatpour Page 29
    In this research the ecological Capability Evaluation of the Sajafi district in Hendijan, was evaluated due to the increasing development in its coastal areas and adjacent areas on one hand and their vulnerabilities on the other hand, in 1,100000 scale. Boolean method with the help of the Geographical information system GIS along with Fuzzy Logic was used. The results of Fuzzy Logic were compared with Boolean method. Results show that the application of Fuzzy Logic has lead to a considerable change and the suitable class for aquaculture has changed from 68% to 72% and in ecotourism application from 25% to 30%, but the most change in the surface area is observed in the unsuitable class so that the percentage of this kind in aquaculture application has changed from 14% to 5% and in ecotourism application from 69% to 59%. This shows that the use of Fuzzy Logic can have a significant impact in capability evaluation.
    Keywords: ecological capability evaluation, Geographic Information System (GIS), Sajafi region, Fuzzy Logic
  • Malihe Erfani, Tahere Ardakani, Aseyah Sadeghi, Ahmad Pahlevaneoue Page 41
    Zabol township, with benefiting by Soukhte city, as home of lifelong civilization, having Hamon lake and Aryan people with rich culture, have important role in providing ecotourism. The goal of this study is to identify suitable zones for recreation by using Multi Criteria Evaluation (MCE) emphasizing on ecological criteria and some social-economic factors. The criteria for site selection included soil, resistance of geological formation, slope, aspect, vegetation, and distance from: wetland, roads, residential area (city and village), surface water, historical centers, and political border line and welfare facilities. Each criteria is standardized with fuzzy logic and constraint map is produced with Boolean logic. The relative importance weights of the evaluation criteria are estimated using pair wise comparison method in the analytic hierarchy process. Then a weighted linear combination (WLC) method was used for combining layers. Land suitability index is evaluated in this area and 4 zones are evaluated for intensive recreation.
    Keywords: Coastal sustainable tourism, Zoning, Multi criteria evaluation, Fuzzy Logic, Chah nime area
  • Saedeh Javanmardi, Hasanali Faraje, Ahmadreza Yavari, Hamidreza Pourkhabaz Page 51
    Land evaluation is an integrated process for evaluating potential land productivity and land suitability for varied purposes. Since that agriculture has enormous environmental impacts on periurban regions, it is necessary to evaluate agriculture land use. This paper presents a technique of geographic information system (GIS) to evaluate the land for urban fringe agriculture of Qazvin. Based on field survey data analysis, identification and mapping of ecological factors in the region, such as physical parameters (Land use, Slope, Soil, and Precipitation) and biological parameters (Vegetation density) as major factors affecting the peri-urban agriculture land use was implemented by geographic information system (GIS). The Iran ecological model was applied to identify the priority weight of each factor. Therefore, the layers were overlaid by Weighted Linear Combination (WLC) to prepare the suitability map. The map was further scaled as six classes for the peri-urban agriculture. The results indicate that among 6 classes of agriculture land use in the region, class 5 entailes 31% of the area.
    Keywords: ecological capability evaluation, Word ecological model, Qazvin region, Agricultural land use, Analytical Hierarchy Process, Geographic information system
  • Saeedreza Ahmadezadeh, Fatemeh Hajizadeh, Mehdi Ziyaee Page 61

    The site selection of industrial areas is a key factor in regional planning due to the social, economic and environmental impacts of this kind of development. A proper location must fulfil a wide range of factors like ecological sustainability, access to transport and communication infrastructures, work force availability, proximity to main market and to the raw materials. Today using of spatial data and the abilities of Geographical Information system are important for industrial site selection. Therefore it is necessary to determine the appropriate combination functions in the design and implementation of practical GIS for finding the proper place. Combination functions are one of the GIS spatial analysis functions that choose appropriate place with using of input maps and Combination operators. These functions includ Boolean, Analysis hierarchical process (AHP), index overlap, Fuzzy logic, genetic, Weight of evidence. In this research at first the proper factors and criteria for finding industrial areas were determined and then were prepared for input to fuzzy function and hierarchical analysis processing in Arc Sdm and Expert Choice environments، Afterwards results precision were evaluated. Finally fuzzy model prominence and accuracy out weight hierarchical analysis.

    Keywords: Site selection, Fuzzy, AHP, GIS
  • Mohamadreza Bemaniyan, Feriyal Ahmadi, Sara Pouryusefzadeh Page 75
    Two comprehensively opposite views on interaction between human and nature have been defined. Firstly, human as conservationist and even reviver of the nature and secondly, human adverse as an interfering factor. Therefore, motives, reasons and, development plans which are prepared to use nature would be different with each other. Considering the extension of damages to nature, international organizations and unions decided to identify and determine unique natural areas throughout the world that need protection, maintenance and introduction as world natural heritages. Consequently, protected areas as vast lands with high conservation values are defined to conserve their biodiversities and protect them as natural heritages that should be utilized by future generations. So, in current research descriptive- analytic research method is used to analyze, latest IUCN perspectives and guidelines in natural conservation and assign landscape design principles in protected areas. The results suggest that focusing on accompanied design with ecological, social and cultural context values and considering to the indigenous features and restoration design for promoting natural beauties are the basic principles in regenerative landscape design in these areas.
    Keywords: Natural landscape, Protected area, Landscape design principles in protected area