فهرست مطالب
نشریه زبان و ادب فارسی
پیاپی 224 (پاییز و زمستان 1390)
- تاریخ انتشار: 1391/01/14
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحه 1ادبیات و فلسفه در طول تاریخ همواره در حال تعامل و داد و ستد بوده اند. گاه به هم نزدیک و حتی عین هم شده و گاه نیز از یکدیگر فاصله گرفته اند. نوع ارتباط این دو شاخه از فعالیت فکری بشر، از روزگار باستان تاکنون، همیشه محل بحث صاحب نظران بوده است. اما این مساله همچنان بر جای خود باقی است که چه نوع ارتباط منطقی و معرفت شناختی بین ادبیات و فلسفه وجود دارد. مقاله حاضر می کوشد تا با نگاهی تحلیلی، تاریخی و روش شناسانه، صورتی قابل فهم و علمی از مساله به دست دهد. برای نیل بدین مقصود به مباحث مفهومی درباره چیستی ادبیات و فلسفه پرداخته، حیثیت علمی هردو را مورد بررسی قرار می دهد و سپس نقاط اشتراک و افتراق دو دانش را تعیین می نماید. دست آخر به احصاء انواع ارتباط معنی دار و منطقی بین ادبیات و فلسفه می پردازد.
آنچه از مجموع مباحث مطروحه در این مقاله بر می آید، این است که ادبیات و فلسفه هر دو دارای وجهی هستی شناسانه هستند اما با دو زبان و روش متفاوت است و این که در قرن اخیر مرزهای این دو طریقه جهان شناسیک بغایت به یکدیگر نزدیک شده است.
کلیدواژگان: فلسفه، ادبیات ترابط علوم -
صفحه 25کتاب سندبادنامه از جمله داستان های مطرح در نثر فارسی است که درباره سابقه، منشا و نسخه های منظوم و منثور آن اتفاق نظر چندانی وجود ندارد. بعلاوه در هزار و یک شب نیز داستان هایی تحت عنوان حکایات سندباد بحری وجود دارد که شرح مسافرت های هفت گانه شخصی به همین نام است.
مقاله حاضر به ریشه یابی حضور سندباد در ادب پارسی می پردازد و به شکل گذرا سندبادنامه های مطرح در تواریخ ادبیات را از ابتدا مطرح می کند. سپس نامدارترین سندباد نامه موجود که همان سند بادنامه ظهیری سمرقندی است، از لحاظ تاریخی و نیز محتوایی مورد بحث قرار می گیرد.
در بخش بعدی، داستان سندباد بحری از هزار و یک شب مورد تحلیل قرار می گیرد؛ نظرات مختلف پیرامون واقعی بودن آن و جنبه های روانکاوی آن مطرح و مورد مداقه قرار می گیرد و در پایان از بحث نتیجه گیری به عمل می آید.
کلیدواژگان: سندبادنامه، هند، تقلید، زنان، سفر، واقعیت، تخیل -
صفحه 43برتولت برشت از جامعه شناسان و نمایش نامه نویسانی است که اندیشه هایی پیشرو در زمینه هنر، نمایش نامه و داستان داشته است. مهمترین نظریه برشت «فاصله گذاری» نام دارد که تحت تاثیر رهیافت های فرمالیستی از جمله آشنایی زدایی و برجسته سازی بوده است. «فاصله گذاری» به معنی آفرینش شخصیت های تازه، غیرعادی، شگفت انگیز و بیگانه در اثر است.
نظریه برشت پیش از همه در نمایش نامه کاربرد دارد. اما منتقدان می توانند آن را در داستان نیز به کار گیرند، به ویژه در داستان هایی که شخصیت های شگفتی دارند. بوف کور صادق هدایت دارای شخصیت بی هویت، پوچ انگار و غریبه ای است که برای مخاطب تازگی دارد. مقاله حاضر به بررسی داستان بوف کور بر پایه نظریه فاصله گذاری برشت و گرایش های اجتماعی- سیاسی وی می پردازد.
کلیدواژگان: برشت، بوف کور، داستان، فاصله گذاری، هدایت -
صفحه 63ادبیات تنها جولانگاه مطالعات زیبایی شناختی و بلاغی نیست. هرچند که اکثر مطالعات ادبی پیشین، از این دیدگاه انجام گرفته است. این مقاله، ساخت و کارکرد اجتماعی ادبیات و رابطه میان جامعه و ادبیات و تاثیر متقابل این دو بر یکدیگر را مورد بررسی قرار می دهد. در ابتدا به چگونگی پیدایش دانش جامعه شناسی و چگونگی آگاهی یابی ادبیات از بعد اجتماعی خویش، پس از سپری کردن دوران بیهودگی، در اروپا می پردازد و نشان می دهد که بحث «اجتماعیات» تحت تاثیر چه بستر و فضایی، به وسیله نسل اول جامعه شناسی در ایران شکل گرفت. تمایز بین «اجتماعیات» و «جامعه شناسی ادبیات» و تعیین قلمرو این دو مفهوم نیز در این مقاله نمایانده شده است. این بحث آشکار می سازد که از طریق «اجتماعیات در ادب فارسی» می توان اوضاع اجتماعی ایران، تحول نگرش های اجتماعی در اعصار مختلف، تاثیر سلسله ها و نهادهای حکومتی، خواست های زمان، آداب و رسوم، فرهنگ ایران به طور عام و لحظات سیاه و سفید تاریخ ایران را در آیینه تمام قد ادبیات ایران دید.
کلیدواژگان: اجتماعیات، ایران، ادبیات، جامعه شناسی، جامعه شناسی ادبیات، کارکرد اجتماعی، بینش تطبیقی، قرن ششم -
صفحه 87علامه آملی از حکیمان عارفی است که مدارج علمی و عرفانی و مراتب حکمی و معنوی وی گره خوردگی و آمیختگی بلافصلی با موضوع معرفت نفس و خودشناسی دارد. به نظر وی مبحث نفس ناطقه انسانی، قلب جمیع معارف ذوقیه و قطب قاطبه مسایل حکمیه و محور استوار کل مطالب علوم عقلیه و نقلیه و اساس پایدار همه خیرات و سعادتها است و معرفت آن اشرف معارف است و پس از معرف حق سبحانه، هیچ موضوعی در حکمت متعالیه به پایه آن نمی رسد. به باور وی خودشناسی، نزدیک ترین و سهل الوصول ترین راهی است که به خداشناسی منجر می شود؛ در واقع انسان خود راهی است به سوی خدای خویش. بنابراین خودشناسی، شناختن راه سلوک است و مراتب این سلوک نیز همان مراتب وجودی انسان است که به مقام خلیفه اللهی و مرتبه فنا می انجامد. در تعبیری دیگر و بنا بر حدیث «ان الله خلق آدم علی صورته» از آن جایی که آدمی صورت علم عنایی حق است می تواند همه اسماء الله را در خود مشاهده کند و هر چه را که آشکار و نهان است در خود پیدا کند.
کلیدواژگان: خداشناسی، خودشناسی، انسان، انفسی، آفاقی -
صفحه 115آنچه «خسرو و شیرین» نظامی را به عنوان یکی از شاهکارهای زنده و پویای زبان و ادب فارسی در یک رابطه بینامتنیت با متونی قرار می دهد که ریشه در اندیشه های کهن بشری دارد و از آبشخور ناخودآگاه جمعی و مفاهیم نمادین آن بهره مندند، بخشهایی است که در هاله ای از نمادها پیچیده شده است و کشف استعارات غریب و پیچ و خمهای آن جز با فرا رفتن از بافت غنایی متن ممکن نیست. یکی از این بخشهای برجسته، داستان به گنج خانه رفتن خسروپرویز و خوابی است که پیش از آن می بیند. در یک رویکرد نمادین به این بخش از منظومه خسرو و شیرین، مجموعه ای گسترده از مفاهیم نمادین و رازناک به دست می آید که تمامی آنها نمودگر کهن الگوی باززایی یا به تعبیر یونگی آن، فرایند فردیت است؛ کهن الگویی که درون مایه اصلی منظومه را تشکیل می دهد. گنج خانه، گنجهای پنهان، کلید طلایی، صندوق مرمرین درون طاق، طلسم طلایی و شمایل حضرت محمد(ص) از برجسته ترین نمادهای موجود در این بخش از منظومه خسرو و شیرین است که درون مایه سمبلیک داستان را شکل می دهد و مفاهیم نمادین آنها ارتباطی عمیق با کهن الگوی نوزایی و نتیجه حاصل از آن، یعنی دستیابی به کمال دارد.
-
صفحه 131عهد صفوی به لحاظ شکل گیری نخستین مراحل نقد شعر فارسی، از اهمیت خاصی برخوردار است. در این دوره، رویارویی شاعران ایرانی و هندی، سبب به وجود آمدن اندیشه های انتقادی در عرصه شعر و شاعری بوده است. غالب این اندیشه ها در مطاوی تذکره ها، تراجم احوال و پرسش ها و پاسخ هایی است که در قالب نامه ها ثبت شده اند. در میان شاعران این عهد، سهم حزین لاهیجی و سراج الدین خان آرزو در تکوین آن اندیشه ها بیش از دیگر شاعران و منتقدان است. آن دو، دو مرجع بلامنازع در داوری و نقد شعر شناخته شده اند و در آرا و نظریات انتقادی ایشان-که در ساختار محوری و معنا محوری خلاصه می شود- تقابل نقد ایرانی و هندی را می توان به وضوح دید. این مقاله نخستین تجربه های نقد شعر فارسی را بر پایه نامه ای از حزین لاهیجی- که در پاسخ به سوالات خان آرزو درباره برخی از اشعار خاقانی نوشته است- نشان می دهد. در این نامه بیست و پنج بیت از یازده قصیده از قصاید خاقانی مورد نقد و بررسی قرارگرفته است. از فحوای نامه چنین برمی آید که آرزو به خاطر استادی حزین در زبان و شعر فارسی، اشکالات و اعتراضات خود را بر او عرضه می دارد؛ چرا که به زعم آرزو، دریافت شاعر از شعر، بهترین نوع دریافت است.
خاستگاه سوالات آرزو بیشتر مبتنی بر قرائت نادرست شعر، تصرف در کلمات و تصحیف آنها، اختلاف نسخه های دیوان خاقانی و بالاخره عدم توجه به روابط، اشارات و تلمیحات در آفرینش تعابیر و مضامین از جانب اوست. بیان کشاکش شعرا، نقل و تصحیح نامه، طرح جریان شکل گیری نقد شعر و تحلیل انتقادی نامه بر اساس آراء دو شاعر، از اهم اهداف این مقاله اند.
کلیدواژگان: حزین، خان آرزو، نامه، رقعه، دریافت شعر، نقد شعر، تصرف، اختلاف نسخه
-
Page 1Literature and Philosophy have been interacting and transacting all the time. Sometimes so close even become the same and sometimes seperate. From the Ancient time, the type of relation among these two fields of human thought has been the intellectuals focus. But the issue remains on the logical relation between literature and philosophy. The aim of this paper is to prepare a scientific and understandable form of the issue in an analytical, historical and methodological view. To do so, involves with the purportfull issues on the essense of literature and philosophy, investigates the scientific validity of both mentioned and latter on assignes the similarities and divergences among these fields.Finally involves with making various logical and meaningful relations among literature and philosophy. What rises from the discussed issues of this paper is that both have an existentialistic dimention but with different methods and langueges and that the borders of these cosmos tradition have been so much close to each other in the recent century.
-
Page 25Send Bad Name is one of the most noticeable stories of the Persian prose that there isn’t much unanimity about its past, origin and the prose and poetry versions.in addition to this we find stories in Hezaro Yek Shab entitled, Hekayate Sand Bade Bahri, that describes the seven journeys of a person with this name. The present essay tries to etymologize the Sand bad availability in Persian literature and briefly discusses the remarkable Sand Bad Name in the histories of literature from the commencement.then it discusses the most famous Send Bad Name, the same Send Bad Name Zahiri Samarqandi, from the historical and content point. In next chapter, Sand Bad Name is analyzed through Hezaro Yek Shab. The various theories around its reality and its psychological aspects are scrutinized and at last there will be a conclusion of the topic.
-
Page 43Bertold Brecht is one of the sociologists and dramatists who had progressive ideas in the field of art, drama and fiction. The most important theory of Brecht is «distancing» which is affected with formalistic approaches like defamiliarization and foregrounding. Distancing means to make new, unusual, surprising and alien characters in works. Brecht, s theory is useful in drama more, but critics can also apply it in story especially in what has surprising characters. Sadeq Hedayat, s Buf e kur has an absurd, alien and without identity character who is new for addressee. The paper investigates the story of Buf e Kur based on Brecht, s distancing theory and his politic social tendencies.
-
Page 63Literature is not only the arena of Aesthetic and rhetorical study, although most of the previous literal studies was done from this point of view. This article considers the social construction and operation of literature and the mutual effect of literature and society. It first proceed to the advent of sociology knowledge and the way of literature informing from its social dimension after passing its futility era in Europe and it shows that social issues discussion was formed under the effect of what area by the first generation of sociology in Iran. The distinction between social issues and literature sociology and territory determination of these two concepts are also revealed. This discussion showed that from social issues in Persian literature we can see Iran social situation, social attitude changes in different ages, effect of governmental kingdoms and social institutions, time demands, traditions, Iran general culture and the black and white moments of Iran history in the full length mirror of Iran literature.
-
Page 87Allame Amoli is one of the wise mystics that his academic and mystical qualification and his legal and moral decrees has interrelationship with self knowledge issue. He argued that the issue of human speech is the heart of all knowledge and it is the pole demos of legal issues and it is the main center of the rational science and it is the basis of charities and blisses and its knowledge is the supreme knowledge and no knowledge can compete with it after the knowledge of God. In his belief self knowledge is the nearest and it is the most available way which is led to theism. In effect the human itself is for reaching God. So self knowledge is the knowledge of way to conduct. Steps of this way are the same as the existence human being that is in the rank of death. In the other interpretation and according to this Hadith: God create human according to its face, human is the from of knowledge of justice and can observe all the names of Allah and can find in itself whatever if obvious and whatever is obscure.
-
Page 115Khosrow and Shirin has the symbolic sections that these parts cause this work, in itself, builds up intertextuality relationships with works have root in the human old thoughts and they are enjoying of the collective unconscious. For understanding the symbolic sections of Khosrow and Shirin, reader must discover its strong symbols and metaphors. One of the outstanding symbolic sections in this work is the story is Khosrow’s going to the treasure and his dream before it. In the symbolic approach to this part, an extensive collection of secret concepts is obtained that all of them, in Carl Gustav Jung’s interpretation, show the reborn or ‘Processus d’individuation’. This archetype (reborn) is main theme of Khosrow and Shirin. Treasure, secret treasure-trove, golden key, marble box inside arch, golden talisman and Portrait of prophet are most outstanding symbols at this part of Khosrow and Shirin. These symbols form the deep structure of this story and their secret concepts have deep connection with reborn and its result that it’s the perfection and individuality of human.
-
Page 131Safavid era because of the early experience of Persian poetry criticism is important. In this era contact of Persian and Hindi poets create critical ideas in poetry. Most of these ideas are registered in Biography and letters. Among the poets in this era Hazin-e Lahiji's role is more than others. Hazin and Arezu are skilled in judgment and criticism of poetry. This article show the early experience of Persian poetry criticism based on newfound letter of Hazin-e Lahiji.In this letter, twenty-five bit of eleven Khagani’s odes has been criticized. In this letter questions are included difference of manuscripts of Khagani’s works and references and allusions.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.