مجله اقتصادی
سال یازدهم شماره 11 (بهمن 1390)

بهبود فضای کسب وکار محور مزیت رقابتی و تسریع بخش فرایند جهانی شدن است، به عبارتی دیگر شرط ورود به بازارجهانی، تولید کالاها وخدماتی است که در برگیرنده این مزیت باشند که این امر با بهبود شرایط و محیط کسب و کار میسر خواهد شد. عدم بهره گیری از فرصت های موجود به معنای کندی معاملات و از دست رفتن فرصت‎های لحظه‎ای و زودگذر در تجارت جهانی است. از سویی دیگر، بهبود فضای کسب و کار از الزامات ایجاد فضای رقابتی است لذا به عنوان بسترساز خصوصی‎سازی نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است. نظر به اینکه بهبود فضای کسب و کار به بهبود و یا رکود ساختار اقتصادی کشور می‎انجامد، بنابراین بهبود شاخص های فضای کسب وکار از اهمیت بسزایی برخوردار است. بنابراین، در مطالعه حاضر به بررسی و مقایسه شاخص‎های مرتبط با بهبود فضای کسب و کار در بین کشورهای همسایه ایران پرداخته شده است.

اختلاف نظرهای گسترده ای در خصوص تعریف یارانه های انرژی وجود دارد. در تعریف یارانه های انرژی شاید بتوان به هر اقدام دولت که درآمدهای بازار انرژی را تحت تاثیر قرار می دهد، اشاره نمود. انتقال مالی مستقیم، رفتار مالیاتی ترجیحی، محدودیت های تجاری، خدمات و مقررات بخش انرژی را می توان به عنوان انواع مختلف یارانه های انرژی ذکر کرد. یارانه ها از طریق تاثیر بر هزینه ها و قیمت ها باعث تغییرات پیچیده در تخصیص منابع اقتصادی می گردند. این انتقال ها به طور حتم دارای آثار مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی بوده و تعیین آنها بسیار پیچیده است. استفاده منطقی از یارانه های انرژی می تواند به حل مشکل شکست بازار یا واکنش به موضوعات توزیعی و اجتماعی کمک نماید. با این وجود، یارانه های انرژی می توانند جوامع را در مسیرهای تولید و مصرف ناکارا قرار دهند. از این رو، وجود یک نقشه راه برای سیاستگذاران جهت طراحی مجدد یا اصلاح یارانه های انرژی برای حصول اطمینان از مقرون به صرفه بودن آنها ضروری است.

بدون شک بخش برق یکی از بخش های کلیدی در فرایند رشد اقتصادی است و توسعه این بخش،یکی از معیارهای اساسی بهبود رفاه و سطح زندگی ملت ها به شمار می آید. این مقاله ابتدا به بررسی علل تغییرات در مصرف برق در بخش‎های کشاورزی، صنعت، عمومی، خانگی در دوره (1386- 1379) با استفاده از تکنیک تجزیه کامل می پردازد، سپس با استفاده از شاخص جداسازی دیویژیا به تحلیل کمی شاخص‎های صرفه‎جویی انرژی (ES) و بهره‎وری انرژی (EPI) در بخش‎های مذبور می‎پردازد. نتایج روش تجزیه و شاخص دیویژیا نشان می‎دهند که در دوره موردنظر در بخش صنعت ترکیب فعالیت‎ها در تولید تغییر یافته و در نتیجه بیشترین تغییرات در مصرف برق در بخش صنعت رخ داده است، به طوری که اثر تولیدی مهم‎ترین سهم را در این تغییرات دارد. پس از آن آثار ساختاری و شدت انرژی برق در رتبه های بعدی قرار گرفتند. همچنین، اثرساختاری نسبت به اثر شدت انرژی برق در صرفه جویی برق این بخش اثرگذارتر می‎باشد. بخش‎های عمومی، کشاورزی، خانگی در رتبه های بعدی تغییرات مصرف برق در دوره مورد بررسی قرارگرفته‎اند. با توجه به روند افزایشی مصرف برق در بخش خانگی نسبت به سایر بخش‎ها میزان صرفه‎جویی در مصرف برق در این بخش کمترین و در بخش کشاورزی بیش از سایر بخش‎ها در میزان مصرف برق صرفه‎جویی شده است. همچنین، بالاترین معیار بهره‎وری برق نیز در بخش کشاورزی قرار می‎گیرد که نشان‎دهنده استفاده بهینه از برق و اصلاح الگوی مصرف است.

تامین مالی خرد توانسته است در چند دهه اخیر در کشورهای درحال توسعه عملکرد خوبی در زمینه کاهش فقر و افزایش تولید داشته باشد. از این رو، تامین مالی خرد در سطح دنیا در قالب نهادهای مستقل و یا بانکداری متعارف دنیا و بانک های تجاری گسترش یافته است. در این مقاله پس از معرفی تامین مالی خرد در بانک تجاری به چالش های آن پرداخته و سپس در قالب نهادهای قرض الحسنه به بحث تامین مالی خرد پرداخته شده است. تامین مالی خرد در قالب نهاد قرض الحسنه می تواند برخی چالش‎هایی که در قالب بانک‎های تجاری وجود دارد را برطرف کند و از این رو می تواند ساختار مطلوب تری برای تامین مالی خرد باشد.

این مقاله تاریخچه مختصری از اقتصادکلان همراه با ارزیابی آنچه در طول چند دهه گذشته آموخته ایم (براساس فروضی که در این زمینه با تلاش های دو گروه اقتصاددانان کلان، کسانی که این رشته را نوعی مهندسی درک کرده و آنهایی که می خواهند آن را به عنوان یک علم دریابند)، ارائه می کند. در حالی که متخصصین اولیه اقتصاد کلان مهندسانی بودند که سعی در حل مشکلات کاربردی داشتند، اخیرا متخصصین اقتصاد کلان بیشتر بر ابزارهای تحلیلی و ایجاد مبانی و اصول نظری تمرکز دارند. با این حال، این ابزارها و اصول برای یافتن راهشان به سوی برنامه های کاربردی به آرامی حرکت کرده اند. اقتصادکلان به عنوان یک رشته تکامل یافته موضوع شایعی است که گاهی در تقابل بین دانشمندان و مهندسان موثر و سازنده بوده و گاهی خیر.

در این مقاله تغییر ذخایر ارزی ایران از دلارآمریکا به دیگر ارزهای مورد پذیرش با استفاده از آمار و ارقام سالانه سری زمانی اقتصاد ایران، کشورهای اروپایی و آمریکا طی دوره (1386 – 1382) مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهند که دلارآمریکا برجسته ترین واحد پولی است که در اقتصاد بین الملل مورد استفاده قرار می گیرد. سهم دلارآمریکا در ذخایر ارزی جهان از 265/1 تریلیون دلار در سال 1999 به بیش از 6/5 تریلیون دلار در سال 2010 افزایش یافته است. دیگر نتایج برگرفته از این تحقیق نشان می دهند که دلارآمریکا در معاملات و مبادلات کالا و خدمات بین کشورها (تجارت بین الملل) از یک نقش کلیدی برخوردار می باشد. تغییر ذخایر ارزی ایران از دلار به دیگر ارزهای مورد پذیرش تامین کننده منافع بلندمدت ما در بازارهای مالی و تجاری جهان نخواهد بود، زیرا اقتصاد ایران بیشتر تحت تاثیر بلوک دلار قرار دارد تا بلوک یورو.

یک برنامه حسابرسی مبتنی بر ریسک موثر تمام فعالیت های اصلی یک موسسه را پوشش خواهد داد. فراوانی و عمق حسابرسی هر قسمت بر مبنای ارزیابی ریسک هر قسمت متفاوت خواهد بود. بررسی کنندگان می بایست تعیین کنند که آیا عملکرد حسابرسی به تناسب اندازه و پیچیدگی موسسه مناسب است یا خیر؟

مالیات یکی از مهم ترین ابزارهایی است که دولت ها توسط آن سه هدف تخصیص منابع اقتصادی، توزیع مجدد درآمد و تامین هزینه های خود را پیگیری می نمایند. در این راستا، انتخاب پایه مالیاتی و نرخ متناسب با آن یکی از اقدامات مهم نظام مالیاتی هر کشور می باشد که باید به درستی صورت پذیرد. با توجه به این مطلب، اهمیت معافیت ها و بخشودگی های اعطاء شده در نظام مالیاتی مشخص می شود و به همین دلیل است که انتخاب هدف و موارد بخشودگی یا معافیت کار بسیار پیچیده ای است که باید بوسیله مطالعات دقیق کارشناسی صورت پذیرد. البته بدیهی است که با تغییر در شرایط حاکم بر اقتصاد کشور موارد استثناء و معافیت نیز می بایست مورد بازنگری قرار گیرد، زیرا استفاده نامناسب از معافیت مالیاتی ضمن کاهش درآمدهای مالیاتی دولت می تواند باعث افزایش روزنه های فرار مالیاتی شود.

مطالعه و بازنگری قوانین و مقررات حاکم بر روابط کار نظیر قانون کار، تامین‎اجتماعی و بیمه بیکاری به عنوان بخشی از سیاست‎های تنظیم بازارکار همواره مدنظر مسئولین کشور بوده است (به ویژه در راستای اجرای ماده 41 قانون برنامه چهارم توسعه و ماده 73 قانون برنامه پنجم توسعه) به طوری‎که طی سال‎ها و روزهای اخیر اصلاح و بازنگری قوانین مرتبط با این حوزه چندین بار از سوی نهادهای مختلف ذیربط مطرح شده است، اما تاکنون نتیجه قابل ملاحظه ای حاصل نشده است. در وضعیت فعلی کشور که رونق بخشیدن به فضای کسب وکار به ویژه با عنایت به نام گذاری سال جهاد اقتصادی از سوی مقام معظم رهبری از اهمیت مضاعف برخوردار گردیده و با عنایت به اینکه حوزه نفوذی قانون کار شامل بنگاه هایی است که دارای قوانین استخدامی نیستند و لذا بر فعالیت های بخش‎خصوصی بسیار تاثیرگذار می‎باشد، لزوم این بازنگری بیش از پیش احساس می‎شود.

صندوق بین المللی پول در گزارش منطقه ای خاورمیانه و آسیای مرکزی نگاهی نیز به وضعیت اقتصاد ایران پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه ها داشته و در گزارش مربوط به اجرای این قانون در ایران ضمن ارائه چالش های پیش روی مقامات ایران در تداوم اجرای این بسته سیاستی، پیامدهای اجرای این قانون را نیز مورد توجه قرار داده است.

بخش کشاورزی کشور به عنوان یکی از بخش های کلیدی نقش ممتازی در تولید، اشتغال و کسب درآمد روستاییان ایفا می کند، با این حال میزان تشکیل سرمایه در این بخش در مقایسه با ظرفیت های موجود در بخش کشاورزی و نیز در مقایسه با سایر بخش های اقتصادی مطلوب ارزیابی نمی شود. بخشی از این مشکل اساسا ناشی از ساختار تامین مالی در این بخش و فرایندهای تامین مالی مربوطه می باشد و از این منظر اتخاذ رویکرد مناسبی جهت بهبود ساختارها و فرایندهای تامین مالی در بخش کشاورزی حائز اهمیت می باشد.

سنگ آهن و ذغال سنگ مهم ترین مواد اولیه صنایع فولادسازی هستند که عملکرد تولید آنها صنعت فولاد را متاثر می سازد. در این گزارش تصویری از وضعیت استخراج، تولید و ارسال سنگ آهن و ذغال سنگ طی دوره های دی ماه 1389 تا دی ماه 1390 (سیزده ماه پس از اجرای قانون هدفمندکردن یارانه ها) و فروردین ماه 1390 تا دی ماه 1390 (ده ماه نخست سال 1390) ارائه شده است.

کریستوفر سیمز یکی از پیشروان مشهور در حوزه اقتصادسنجی سری های زمانی و اقتصاد کلان کاربردی است. از افتخارات متعدد او این است که رئیس انجمن اقتصادسنجی بوده و درحال حاضر عضو آکادمی ملی علوم است. وی سهم اساسی در نظریه آماری سری های زمانی و اقتصاد کلان تجربی داشته است. کارهای سیمز بسیار تاثیرگذارند دقیقا به این دلیل که کارهای او نشات گرفته از مسائل مهم اقتصاد کلان بوده اند. وی نه تنها به مطالعه سوالات تقریب آماری در محیط های انتزاعی پرداخته، بلکه نشان داد چگونه می توان سازوکار نتیجه گیری را برای طیفی از مشکلات خاص پیش روی محققان کاربردی به کار برد. این کاربردها شامل ویژگی فصلی بودن در سری های زمانی تجمیع زمانی و تقریب در فرمول بندی مدل های آماری دارای زیربناهای اقتصادی است. علاوه بر این، نقش سیمز در زمینه علیت در سری های زمانی و بسط روش های خودرگرسیون برداری با مجموعه مهمی از تحقیقات تجربی تکمیل شد. سیمز طرف دار و منتقد تمام عیار استفاده بیش از اندازه از روش های آماری خودرگرسیون برداری بوده است. با توجه به تحقیقات تجربی او و کارهای مرتبط با او، سیمز یکی از پیشتازان بازنگری در خصوص چگونگی مدل سازی سیاست های پولی و تجدید نظر در مورد مسیرهای تاثیرگذاری سیاست های پولی بر کل اقتصاد است. گفت وگو با کریستوفر سیمز، فرصتی برای آشنایی بیشتر با تعداد زیادی از نقش های او در عرصه علم اقتصاد را فراهم می سازد. مثلا سیمز معمولا دیدگاه واحد و خاصی نسبت به بسیاری از مشکلات اقتصادی دارد، دیدگاهی که به صراحت در پاسخ های وی به پرسش های مختلف قابل تشخیص است.

در ششمین نشست از مجموع نشست هایی که در سال جاری برای بررسی موضوع تامین مالی پیش بینی شده است «روش های پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز در بازارهای آتی» است. براین اساس، ابتدا جناب آقای علی سنگینیان معاون ناشران و اعضاء شرکت بورس اوراق بهادار و سپس آقای مرتضی ذکاوت رئیس اداره مدیریت ریسک بانک توسعه صادرات و درنهایت آقای سیداحمدرضا جلالی نائینی عضو هیئت علمی و مدیر گروه اقتصاد موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت برنامه ریزی مطالب خود را مطرح خواهند کرد و درادامه میهمانان ارجمند، به پرسش های حضار پاسخ خواهند گفت.