فهرست مطالب

مطالعات ملی - سال دوازدهم شماره 3 (پیاپی 48، 1390)

نشریه مطالعات ملی
سال دوازدهم شماره 3 (پیاپی 48، 1390)

  • ویژه نامه آموزش عالی هویت و همبستگی ملی 1
  • تاریخ انتشار: 1390/10/11
  • تعداد عناوین: 7
|
  • علی اشرف نظری، صمد باقری صفحه 3
    ساختار آموزش عالی به طور عام و دانشگاه به طور خاص، می تواند در طول زمان نقشی محوری در آموزش علوم و فرهنگ و جامعه پذیری افراد جامعه ایفا کرده و در فرایند «ملت سازی» و هویت بخشی تاثیر زیادی برجای بگذارد.
    نظام آموزش عالی از طریق توزیع فرصت های برابر، امکان راهیابی افراد مستعد و نخبگان متلق به همه گروه های اجتماعی را به مجامع علمی و سپس به چرخه قدرت فراهم ساخته و از این طریق نقش مهمی در تحکیم همبستگی ملی به عنوان یکی از شاخص های مهم توسعه سیاسی و اجتماعی ایفا می کند. همبستگی ملی در این چارچوب به معنای «حضور فیزیکی هم زمان مجموعه ای از افراد»، «احساس عاطفی مشترک» و «اشتراک در توجه و آگاهی متقابل» می باشد که در قالب عناصری مانند پیوندهای احساسی مشترک، فعالیت، تعامل و عناصر هنجاری اشتراکی قابل درک است.
    روش مورد استفاده در پژوهش حاضر، روش توصیفی تحلیلی می باشد. انتخاب این روش به طور عمده متاثر از نیاز به آمار شد کمی دانشگاه ها در دوره پس از انقلاب اسلامی ایران (به طور مشخص در مقطع زمانی 1368-1384) و هم چنین تحلیل و تبیین نسبت این رشد کمی با فرایند همبستگی ملی می باشد.
    نتیجه آن که، نیروهای اجتماعی جدید برخاسته از فرایند آموزشی دانشگاه ها به دلیل برخورداری از سطح بالای سواد و آموزش، رشد طبقه متوسط جدید، تقویت فرهنگ جامعوی و ارتقاء سطح مشارکت اجتماعی و سیاسی نسبت به مسائل اجتماعی و سیاسی، دارای احساس هویت مشترک بوده و به واسطه امکان خودآگاهی هویتی، ظرفیت های جدیدی برای ارتقاء فرایند همبستگی ملی ایجاد می کنند.
    کلیدواژگان: آموزش عالی، تحرک اجتماعی، طبقه متوسط جدید، همبستگی ملی، جمهوری اسلامی ایران
  • علی آدمی، صادق آبسالان، مهدی خضریان صفحه 29
    دانشگاه دارای رسالت های مختلف و متنوعی است که نخبه پروری، کارآفرینی، پژوهش محور بودن، تمدن ساز بودن و... از نمونه های آن است. آنچه در این پژوهش مورد مداقه قرار گرفته، ویژگی ها و شاخص های دانشگاه تمدن ساز است. دانشگاه تمدن ساز، دانشگاهی گفتمان ساز در پاسخ به ابهامات هویتی، فرهنگی و تمدنی نضج گرفته از اوضاع متغیر بین المللی و شرایط داخلی در عصر جهانی شدن است. این دانشگاه با تکیه بر ایده و الگوی توسعه اسلامی ایرانی با مدلی مشروح زمینه های تقویت گفتمان همبستگی ملی را از نظر یک نظام سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی باثبات فراهم آورده و شکل گیری انسجام اجتماعی و وحدت ملی و به نوبه خود، زمینه را برای توسعه متوازن در تمام ابعاد مختلف آن فراهم می کند؛ توسعه ای که همه جانبه، متوازن، پایدار، دانش بنیان و دین محور می باشد
    کلیدواژگان: دانشگاه تمدن ساز، همبستگی ملی، توسعه اسلامی، ایرانی، نظام دانش، انسجام اجتماعی
  • علیرضا خسروی صفحه 53
    وحدت و همبستگی ملی از مفاهیم و دال های مرکزی گفتمان امام خمینی(ره) است که با رویکردی راهبردی و معقول مورد تاکید همیشگی ایشان بود. امام خمینی(ره)، از میان نهادها، گروه ها و مراکز موثر بر وحدت و همبستگی، بیش از همه بر نقش مراکز تولید فکر، اندیشه و فرهنگ نظیر حوزه و دانشگاه تصریح کرده و با مقایسه دانشگاه اسلامی و غربی، تفاوت بارز این دو را ابتنای کلیت دانشگاه اسلامی بر محور توحید تبیین می کردند. بنابراین از منظر امام خمینی(ره)، وحدت ریشه در توحید و وحدانیت دارد و لذا دانشگاهی می تواند در وحدت و همبستگی ملی نقش ایفا کند که محیط، محتوا، علم، معلم و متعلم آن در مسیر وحدانیت باشند. هدف اصلی این مقاله، بازخوانی جایگاه دانشگاه در گفتمان امام خمینی(ره) و تبیین رابطه میان این نهاد با وحدت و همبستگی ملی است. این مقاله نشان می دهد که نگاه امام خمینی(ره) به نقش دانشگاه در وحدت و همبستگی ملی، نگاهی هستی شناسانه با دو کارکرد ایجابی و سلبی است که چگونگی آن بستگی به میزان هم خوانی هویت دانشگاه با هویت ملی دارد. این که از منظر امام خمینی(ره) چه نوع دانشگاهی، با چه ویژگی ها و کارکردهایی می تواند موجب تقویت همبستگی ملی شود، مسئله اصلی این نوشتار است.
    کلیدواژگان: دانشگاه، دانشگاه اسلامی، همبستگی، وحدت ملی، هویت ملی و نگرش امام خمینی(ره)
  • علی کریمی صفحه 77
    با الهام از ایده «یادگیری دائمی»، آموزش به طور عام و آموزش عالی به طور خاص به شیوه های گوناگون بر فرایندها و الگوهای تعامل یا تقابل تاثیری اساسی دارند. همبستگی اجتماعی یکی از بارزترین فرایندهای تعاملی آموزش پایه تلقی می شود که محصول نقش آفرینی مستقیم و غیرمستقیم تمامی کارگزاران، روندها و ساختارهای اجتماعی و تاریخی به ویژه نهادهای آموزش عالی است. این نوشته با هدف فهم رابطه آموزش عالی و همبستگی اجتماعی و کاربست احتمالی نتایج آن در برنامه ریزی آموزش عالی ایران و با محوریت این پرسش اصلی که نهاد آموزش عالی چگونه می تواند در تولید و ارتقای همبستگی اجتماعی سهم ایفا کند به نگارش درآمده است.
    داده های این نوشته در بخش نخست با روش کتابخانه ای و در بخش مطالعه موردی با تلفیقی از روش مشاهده و کتابخانه ای و با الهام از چارچوب نظری اولنا و هینمن نگاشته شده است. طبق اصول چارچوب یاد شده نظام آموزش عالی از راه محتوای برنامه درسی، تولید و بازتولید فرهنگ و اخلاق دانشگاهی، ایجاد شبکه های پایدار، پایه گذاری سنت های ثبات بخش، تولید اجماع درباره قراردادهای اجتماعی و آفرینش سرمایه اجتماعی باعث شکل گیری و تقویت همبستگی اجتماعی می شود. در جامعه مالزی نیز که زندگی اجتماعی در طول خطوط و تمایزات قومی جریان دارد، نظام آموزش عالی یکی از سازوکارهایی ساختاری است که برای پل زدن بین شکاف ها و تقلیل خطوط همبستگی زدای قومی به خدمت گرفته شده است. با الهام از این تجربه و آموزه های نظریه های فوق می توان با نگاهی آسیب شناسانه به نظام آموزش عالی ایران کنونی نگریست و برای نیل به همبستگی اجتماعی افزون تر، بازنگری در شیوه جذب بومی گزینی و سرفصل های دروس عمومی را یادآور شد.
    کلیدواژگان: آموزش عالی، همبستگی اجتماعی، ایران، مالزی، اولنا، هینمن
  • ابراهیم حاجیانی صفحه 105
    این نوشتار مستخرج از پژوهشی تجربی است که با هدف بررسی تاثیر و نقش دانشگاه آزاد اسلامی بر همبستگی اجتماعی دانشجویان در سطح ملی انجام شده است. فرض کلی محقق آن بود که حضور در دانشگاه و گذراندن دوره دانشجویی موجب تغییرات معنی داری در شاخص های همبستگی اجتماعی دانشجویان در سطح اجتماع ملی (همبستگی ملی) خواهد شد. محقق پس از مرور نظریه های جامعه شناختی، همبستگی اجتماعی در سطح فردی، گروهی و نظام اجتماعی مفاهیم نه گانه ای را به عنوان ابعاد همبستگی ملی در نظر گرفته و پرسشنامه ای را برای سنجش تجربی (پیمایش) طراحی کرده است. این شاخص ها در حجم نمونه ای از 313 نفر از دانشجویان شش واحد دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی از کل کشور با روش نمونه گیری سهمیه ای و سپس تصادفی مورد پرسش قرار گرفته است. نمونه های پژوهش با اتخاذ رویکرد مقایسه ای، شامل دو بخش دانشجویان نیمسال اول و هشتم بوده و میانگین ابعاد نه گانه همبستگی در هر دو گروه مقایسه شده اند. نتایج نشان می دهند که در هشت بعد از شاخص ها، تفاوت معنی داری میان دو گروه دانشجویان نیمسال اول و هشتم وجود ندارد. بنابراین دانشگاه تاثیری بر همبستگی اجتماعی دانشجویان ندارد.
    کلیدواژگان: همبستگی اجتماعی، همبستگی ملی، هویت، عام گرایی، مطالعات تطبیقی، دانشگاه آزاد اسلامی، آموزش عالی
  • امید قادرزاده، هیرش قادرزاده صفحه 125
    با درک اهمیت و جایگاه هویت ملی به مثابه دربرگیرنده ترین سطح هویت جمعی در برقراری و تداوم همبستگی ملی، این پژوهش در صدد است تا میزان بازنمایی هویت ملی را در نشریات دانشجویی دانشگاه کردستان، در قالب بررسی کمی و استقرایی، مورد شناسایی قرار دهد. در انجام این پژوهش از روش و فن تحلیل محتوا و در جمع آوری اطلاعات از تمام شماره های 145 نشریه که در فاصله زمانی سال های 1377-1389 در دانشگاه کردستان انتشار یافته اند، استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد از مجموع مطالب مورد بررسی، به ترتیب 4/20 و 18 درصد مطالب به هم گرایی و واگرایی از هویت ملی اختصاص یافته است. از میان ابعاد و مولفه های هم گرایی، بعد سیاسی و مولفه های «مشارکت سیاسی» و «پذیرش قانون اساسی» و از میان ابعاد و مولفه های واگرایی، بعد اجتماعی و مولفه «تلقین سرنوشت واحد برای کردها» بیش از همه در کانون توجه نشریات دانشجویی قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: هویت ملی، هم گرایی، واگرایی، نشریات دانشجویی، تحلیل محتوا
  • علی ربیعی، فرزاد غلامی، زهره علی خانی صفحه 149
    مطالعات پسااستعماری از حوزه های مطالعاتی جدید درباره مسائل کشورهای جهان سوم است. این نگرش انتقادی به مجموعه ای از رهیافت های نظری اشاره دارد که با تاکید بر پیامدهای استعمارگرایی به تحلیل گفتمان استعماری می پردازد. طبق این رویکرد، غرب آگاهانه با تعریف شرق به عنوان دیگری غیر متمدن، آن را به حاشیه رانده است. هدف مطالعات پسااستعماری دخالت در گفتمان های استعماری و از هم گسستن آنها است، اما نباید به نقد صرف گفتمان استعماری اکتفا کرد بلکه باید «نقد از خود» را به این موضوع افزود تا از این طریق بتوان به راه حل انتقادی دست یافت. در این پژوهش، دانشجویان به عنوان بخشی از طیف روشنفکری جامعه مدنظر ما بوده اند و بدین منظور ایمیل های غیرشخصی تعداد 40 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران مورد بررسی قرار گرفته و نمونه های زیادی از ایمیل هایی که دارای محور مقایسه ای نسبت به ایرانی و غیرایرانی بوده اند با شیوه هدفمند انتخاب شده و با رویکرد مطالعات پسااستعماری مورد مداقه قرار گرفته اند. پس از مطالعه ایمیل ها با روش تحلیل گفتمان انتقادی به روش فرکلاف، این نتیجه به دست می آید که سه مولفه کلیت سازی، ناهمزمان سازی و منفی سازی بر این ایمیل ها حاکم است که با گفتمان شرق شناسی مطابقت دارد. از این رو می توان گفت که گفتمان شرق شناسانه در میان تعداد متنابهی از ایمیل های دانشجویان دانشگاه تهران وجود دارد و جمعی از نخبگان جامعه، دست کم در عرصه نمادین، گفتمان استعمار درباره فرودستی خود را پذیرفته اند.
    کلیدواژگان: مطالعات پسااستعماری، شرق شناسی، تحلیل گفتمان انتقادی، ایمیل های غیرشخصی، دانشجویان دانشگاه تهران
|
  • Aliashraf Nazari, Samad Bagheri Page 3
    Structure of the higher education in general and University in particular, can play a central role in National solidarity Process and cultural socialization. The higher education system can provide the possibility of presence of the qualifying individuals and elites that belong to all social groups in scientific community and then to the cycle power through equal opportunities and thereby provide an important role in strengthening national solidarity as one of the important indicators of social and political development. National solidarity in this context means "the physical presence of people," "emotional common sense" and "sharing of knowledge and mutual respect" which can be understood through some elements such as common sence, links, activities, interactions and shared normative elements.The Method which used in this study is descriptive method. This paper creates new capacities for analyzing the relation between education and national solidarity.The conclusion is that the new social forces arising from the educational process have the common sense due to the high level of literacy and education, new middle-class growth, strengthening of social culture and promoting of the social and political participation towards social and political issues, and due to the possibility of self-identity awareness create new capacities for promoting the process of national solidarity.
  • Ali Adami, Sadegh Absalan, Mehdi Khezrian Page 29
    University can have various and differentaspects and targets. The examples of these Universities are Elitist universities, entrepreneur universities, research-based and civilization creator universities and etc. What defined in this study is the characteristics and parameters of the civilization creator universities. In the era of globalization, civilization creator university discourse is shaped in response to the identity, cultural and civilization ambiguities developed in international and local changing condition. This university with relying on the Iranian-Islamic development pattern demonstrated a model that provided contexts of reinforcement of the national integration discussion from the perspective of political, economic, social and cultural stable system and the formation of national unity and social integration that provided a context to a balanced development in all its dimensions. A Development which is comprehensive, balanced, sustainable, knowledge-based and religious.
  • Alireza Khosravi Page 53
    National Unity or solidarity are one of central and main signifiers or concepts of Imam Khomeini’s Discourse, which he continuously focused on from rational and strategic point, but not ideological and tactical approach. Among different influential institutions, groups and important centers on unity and solidarity, Imam had a special attention on think tanks and thought or ideas producing by centers like University and hawzahs. In Imam’s point of view, unity rooted in oneness. So, the university which its science, environment, contents, masters and students are formed and established based on this root, can play a positive role on national unity. In brief, Imam’s view to the university role on national solidarity is an ontological view with two different functions which each depends on the level of harmonization between university identity and national identity.
  • Ali Karimi Page 77
    The notion of "long life learning" inspires the impact of education and particularly higher education on the processes and patterns of interaction. Social cohesion is one of the most obvious interactive and education-based processes, which is the effect of different factors, trends and historical and social structures, especifically higher education. This article aims at undrestanding of relationship between higher education and social cohesion and application of its propable results in the planning of higher education in Iran. Its main question is centered on "how the higher education contributes to the formation of social cohesion and its promotion"?The method applied, in this research is library-documentary and in the case study section is the combination of documentary and observation method, which both are inspired by theoretical framework of "Olena and Heyneman". Accordingly, higher education impacts on social solidarity through the content of careers, production and reproduction of academic culture and behaviors, building sustainable networks, founding of stabilizing traditions, building consensus about social contracts and creation of social capital, which in turn lead to the formation and reinforcement of social cohesion.In Malaysia, which the social life is running in the light of ethnic lines and distinctions, the higher education system considered as an important structures, bridging social and ethnic cleavages by adding compulsory course of "ethnic relations" for all majors and degrees. Regarding this experience, the article reviews Iran's higher education system critically and proposes some suggestions.
  • Ebrahim Hajiani Page 105
    This article is an experimental research in studying the Islamic Azad University role and effect on student social solidarity in the national level. The hypothesis of the research is: attending in university and academic period are caused to the significant changes in social and solidarity indicators of university students in national level (national solidarity). After reviewing of the sociological theories, social solidarity in personal or group levels and social concepts, nine concepts are presented as national solidarity aspects and a questionnaire is designed for the survey. These indicators are tested by means of quota sampling method in a sample of 313 students of six academic branch of Islamic Azad University. The research samples are consist of two parts (freshman and senior students) and the average of the nine concepts are compared in two groups. The results show that there are no significant difference between the freshman and senior students about 8 indicators. So the university has no effect on social solidarity of students.
  • Omid Qaderzadeh, Hersh Qaderzadeh Page 125
    By Perceiving the importance and position of national identity as the most inclusiveness level of collective identity in creation and maintenance of national solidarity, this research is purposed to identify the convergence and inconvergence of national identity in the student journals of Kurdistan university, in the form of quantitative-inductive method. In fulfilling this research, we apply the method and technique of content analysis and we gathered information about 145 journals that were published from 1377 to 1389 in Kurdistan university. The findings of this study demonstrate that 20.4% and 18% of the content of journals, respectively, were concerned with the convergence and divergence of national identity. Among aspects and indexes of the nationl convergence, political aspect and indexes of political participation and acceptance of legislation and among aspects and indexes of divergence of national identity, Social aspect and index of prompting single ethnic predestination to kurds were represented more than other aspects and indexes of national identity.
  • Ali Rabiee, Farzad Gholami, Zohreh Alikhani Page 149
    Postcolonial Studies is one of the new study areas about the issues of the third world. This critical attitude comprises a set of theoretical approaches that are accounting for colonial discourse analysis with emphasizing on the effect of colonialism on cultures. On the basis of this approach west scholars who study orientation are used to call it as "non-civilized other" to marginalize orients self. The ultimate goal of postcolonial studies is combating against colonialism and imperialism discourse and deconstructing it, but it is not sufficient to criticize the colonial discourse merely. Rather we need to use "self-criticism" for achieving a critical solution. In this research the students have been considered as a part of the enlightenment spectrum, so, 40 impersonal Tehran university students’ e-mails have been analyzed. In this research a lot of e-mails containing comparative themes toward being Iranian or not have been purposively chosen and studied based on the post-colonial studies. After studying the e-mails based on Fairclough's critical discourse analysis, we came to this conclusion that 3 criteria are compatible with Orientalism that dominate on these e-mails. These criteria includes as asynchrony, negative making and totality making. It can be said that there is a considerable amount of Orientalism discourse in Tehran university students’ e-mails and therefore a group of the elites have accepted symbolically their baseness alleged by the colonial discourse.