فهرست مطالب

قرآن پژوهی خاورشناسان (قرآن و مستشرقان) - سال دوم شماره 2 (پیاپی 3، پاییز و زمستان 1386)

نشریه قرآن پژوهی خاورشناسان (قرآن و مستشرقان)
سال دوم شماره 2 (پیاپی 3، پاییز و زمستان 1386)

  • تاریخ انتشار: 1386/10/11
  • تعداد عناوین: 7
|
  • صفحه 7
    شماره جدید مجله، با رویکرد نقد و بررسی مقالات «دائره المعارف قرآن لایدن» تقدیم می شود، و با توجه به اهمیت این دائره المعارف و جدید بودن آن و شبهاتی که در محتوای آن وجود دارد، این رویکرد در شماره های بعدی نیز حفظ خواهد شد.
    شیوه مدیریت مجله بر آن است که این نقدها از طریق پست الکترونیکی به اطلاع نویسندگان و سرپرست دائره المعارف مذکور برسد و اگر پاسخی برای آنها دریافت شد در شماره های بعد (طبق مقررات و آیین نامه) منتشر می شود.
    ولی آنچه که از بررسی عمومی مقالات جدید مستشرقان بدست می آید آن است که خاورشناسان در پی طرح روش های جدید پژوهش و تفسیر قرآن هستند از جمله:1 تحلیل تاریخی2 روان شناختی (انسان شناختی)3 جامعه شناختی4 زبان شناختی5 نشانه شناختی6 ادبی (با تاکید بر بحث مجاز و...)از جمله کسانی که بر این روش ها تاکید می ورزد «محمد آرکون» است که دیدگاه های او در مقاله ای پیچیده و دشوار فهم تحت عنوان «نگرش های انتقادی معاصر و قرآن» در همین شماره آورده شده است و به قلم نگارنده مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.
    البته مشابه این مطالب در نظرات دیگران نیز دیده می شود.
    در اینجا یادآوری چند نکته اساسی لازم است:الف: استفاده از روش های جدید در پژوهش و آموزش تفسیر قرآن مفید بلکه لازم است و ممکن است در روش های ابداعی مستشرقان و... راهکارهای جدید در مطالعات قرآنی هویدا شود که بتواند برای فهم و تفسیر برخی آیات و روشن کردن اجمال وابهام های تاریخی و حل برخی مشکلات آیات مفید واقع شود.
    بنابراین قرآن پژوهان مسلمان از بررسی این شیوه استقبال می کنند همانطور که مقوله های روش ها و گرایش های تفسیری، هرمنوتیک، زبان قرآن و... در سال های اخیر مورد تحلیل و نقد و بررسی قرآن پژوهان مسلمان قرار گرفته است و در برخی از موراد در تفاسیر قرآن نیز استفاده شده است.
    ب: مقصود مستشرقان از این شیوه ها غالبا عملکرد مثبت آنها در فهم و تفسیر قرآن نیست.
    برای مثال یکی از ابعاد تحلیل تاریخی، تاثیرگذاری فرهنگ عرب جاهلی در قرآن است. و یکی از ابعاد روش روانشناختی تاثیر گذاری ویژگی های روانی و آرمان های تخیلی پیامبر(ص) یا دیگران در قرآن و تفسیر آن است. که لازم است این موارد با دقت مورد بررسی و نقد قرار گیرد.
    ج: پیش فرض عموم مستشرقان در این روش ها آن است که قرآن کتابی بشری و نگارش یافته توسط انسان (همچون کتاب مقدس) است، آنان با این رویکرد به بررسی قرآن و جامعه عرب و شخصیت پیامبر(ص) و نکات زبان شناختی آنها می پردازند در حالی که این پیش فرض پژوهشی در مورد قرآن کریم خطاست، قرآن کتابی است که همه الفاظ و معانی آن از طرف خدای متعال فرو فرستاده شده است. جبرئیل و شخص پیامبر(ص) واسطه ای بیش نیستند؛ و این مطلبی است که با دلایل درون متنی و برون متنی قرآن قابل اثبات است. در حالی که در مورد تورات و انجیل چنین ادعایی وجود ندارد، بلکه قرائن درون متنی و تاریخی ثابت می کند که غالب مطالب کتاب مقدس دست نگاشته بشر است یعنی نویسندگانی غیر از موسی(ع) و عیسی(ع).
    د: ما برخی از روش های فوق را در پی نوشت ها و نقدهای مقاله «نگرش های انتقادی معاصر و قرآن محمد آرکون» در همین شماره مجله بررسی کردیم، و برخی از این روش ها (مثل نشانه شناسی و زبان شناختی) را در مجله «تخصصی قرآن و علم» مورد بررسی قرار می دهیم. هر چند که بررسی مفصل این روش ها نیازمند کتاب های مستقل و مفصل است.
  • آنجلی کا نیوورث صفحه 11
    مقاله «شکل و ساختار قرآن»: (Form and structure of the Quran) در جلد دوم دائره المعارف قرآن لایدن به چاپ رسیده است.
    نگارنده مقاله، آنجلیکا نیوورث (Angelika Neuwirth) در آغاز، تاملاتی مقدماتی درباره تنظیم قرآن و رسمیت یافتن آن با عنوان «براهین دو وجهی روش شناختی» «ارائه نموده و به دو موضع به ظاهر ناسازگار در پژوهش قرآنی قدیم و معاصر اشاره کرده است. سپس موضوعات مهمی از قبیل «رسمیت و مسئله سوره به عنوان واحد قرآنی»، «نتایج روش شناختی»، «ویژگی ادبی، سبک شناسی و زبان شناسی قرآن»، «طبقه بندی دوره های وحی قرآنی»، «سجع و ساختارهای آیه به عنوان معیاری برای تاریخ گذاری نسبی»، «تقسیم های فرعی میان طبقات آیه»، «عبارات موزون»، «عناصرساختاری سوره»، «سوگندها»، «آیات معادشناسی»، «آیات تکوینی»، «داستانهای عذاب»، «مجادله ها»، «احتجاجهای دینی»، «آیات الاحکام»، «انواع سوره های مکی» و «انواع سوره های مدنی» را به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار داده است.
    در ادامه ناقد به نقل و نقد مهم ترین اظهارات وی پرداخته و مسئله جمع قرآن در عصر پیامبر(ص) را تقویت، طبقه بندی آیات را نقد کرده و تشبیه قرآن به سخنان کاهنان را خطا خوانده است.
    کلیدواژگان: شکل، ساختار، تنظیم، رسمیت یافتن، سبک شناسی، آیه، سوره، قرآن و آنجلیکا نیوورث
  • پروفسور ریچارد سی، مارتین صفحه 33
    (Richard C. Martin) از مستشرقان دوره معاصر در مقاله اعجاز (تقلید ناپذیری) قرآن (Inimitability)، در دائره المعارف لایدن، به بررسی اعجاز قرآن پرداخته است، ولی به نظر نافذ نتواسته این بحث را به خوبی توصیف نماید؛ زیرا بیشتر بر منابع خاصی از اهل سنت تکیه و اعجاز ادبی قرآن را تحلیل کرده است؛ در حالی که با توجه به دیدگاه های همه عالمان مسلمان، به ویژه عالمان شیعه، اعجاز قرآن در همه وجوه آن می باشد. در این مقاله، دیدگاه های نویسنده در خصوص آثار پیشینیان در بحث اعجاز، سیر آیات تحدی، معارضان قرآن، صرفه و رابطه آن با اعجاز و اعجاز ادبی، تحلیل و بررسی و نقد شده است.
    کلیدواژگان: اعجاز، قرآن، تقلید ناپذیری قرآن، ریچاردسی، ادبی، معارضان قرآن
  • محمد آرکون صفحه 67
    این مقاله شامل دو بخش است:بخش نخست ترجمه مقاله «نگرش های انتقادی معاصر و قرآن»(Contemporary Critical Practices and Quran) محمد آرکون M. Arkun)) مستشرق فرانسوی (جزایری الاصل) در دائره المعارف قرآن لایدن است که به نقد و بررسی شیوه سنتی مفسران قرآن می پردازد و بر مقایسه پژوهشهای قرآن و کتاب مقدس تاکید می ورزد. سپس شیوه های جدید همچون زبان شناسی، نشانه شناسی را مورد توجه قرار می دهد و سه شیوه تحلیل تاریخی، روانشناختی و جامعه شناختی را برای پژوهشهای قرآنی پیشنهاد می کند و در پایان پیشنهاد تالیف یک دائره المعارف انتقادی نسبت به قرآن را مطرح می سازد.
    و در بخش دوم بررسی و نقد دیدگاه های آرکون است، در این بخش نخست با اشاره به زندگی آرکون و تاثیرات فرهنگ عربی و استشراقی بر رویکردهای او، به ذکر نقاط مثبت و منفی مقاله پرداخته شده و دیدگاه آرکون در مورد «حقانیت» و «کتاب بودن قرآن» نقد شده است و با پذیرش ضرورت تحلیل تاریخی، رواشناختی و جامعه شناختی در تفسیر قرآن، به تمایز های قرآن و عهدین اشاره شده و دیدگاه آرکون نقد شده است.
    کلیدواژگان: قرآن، شیوه های پژوهش، آثار انتقادی، نشانه شناسی، زبان شناسی، تفسیر تاریخی، تفسیر روانشناختی، تفسیر جامع شناختی
  • جوین بول صفحه 103
    مقاله «قرآن و حدیث»(Hadith and the Quran) توسط جوین بول (Gautier. H. A. Juynbool) در دائره المعارف قرآن لایدن نگاشته شده است، مطالبی پیرامون قرائت و جمع قرآن و احادیث مربوط و مسئله تحریف و افسانه غرانیق بیان کرده است.
    ناقد پس از تحلیل دیدگاه های مولف، و در کنار بر شمردن برخی از امتیازات آن، ضعفهای مقاله را برشمرده است. ناقد از جمله کاستی های مقاله را لزوم توجه جامع به دیدگاه ها در باب قرائت و جمع قرآن می داند و به بی توجهی نویسنده به منابع حدیث شیعه و منابع جدید علوم قرآن و تفسیر اشاره می کند و در ادامه مطالب مولف در مورد تحریف و افسانه غرانیق را مورد نقد قرار می دهد.
    کلیدواژگان: قرآن، حدیث، قرائت، افسانه غرانیق، جمع قرآن، جوین بول
  • پروفسور وائل حلاق صفحه 153
    مقاله «فقه و قرآن» (Law and the Qur''an) از جمله مقالات دائره المعارف قرآنی لایدن است که آقای وائل حلاق (Wael Hallaq) آن را نگاشته است و در آن بیان می کند که قرآن نقش (عملکرد) شگرفی در فقه اسلامی دارد. در میان چهار منبع اصلی فقه اسلامی (شریعت)، بدون تردید قرآن اولین و مهم ترین آنها محسوب می شود. اگر چه به لحاظ احکام اساسی (ذاتی) و در مقایسه با مجموعه کامل شریعت، قرآن بخش نسبتا کمتری از موضوعات حقوقی را در اختیار می گذارد، ولی تعداد معدودی از اساسی ترین احکام حاکم بر زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان، صراحتا در قرآن بیان شده و یا از دیگر آیات آن استنباط می شود. محوریت قرآن در شریعت (فقه) بیشتر برخاسته از ملاحظات مذهبی و فکری بوده و کمتر از توانایی آن در تامین موضوعات فراوان فقهی (قانونی) ناشی می شود.
    ناقد در این مقاله دیدگاه های وائل حلاق را به نقد کشیده است و در مورد یک سوانگاری نویسنده که فقط از منابع اهل سنت استفاده کرده و به منابع شیعه مراجعه نکرده و در مورد تعداد آیات الاحکام (500 آیه) و مقایسه احکام قرآن با تورات خرده می گیرد.
    کلیدواژگان: فقه، قرآن، دائره المعارف لایدن، وائل حلاق، تورات
  • ترجمه: دکتر سید عبدالکریم حیدری صفحه 191
|
  • Dr. Angelika Neuwirth Page 11
    “Form and Structure of the Quran” is published in the second volume of Quran Encyclopedia of Leiden. Writer of this article, Angelika Neuwirth, has first made some introductory inspections regarding Quran’s arrangement and its formality under the title “methodology dilemma demonstrations” and has mentioned two apparently incongruous points in old and contemporary Quranic research. He then elaborately discusses some important subjects such as: “formality and the query of chapter (surah) as a Quranic unit”, “methodological results”, “Quran’s literal, stylistics and linguistic characteristics”, “classifying Quranic revelation periods”, “rhymes and structures of verses as a criterion for relative dating”, “secondary divisions between verse’s classes”, “rhythmic terms”, “structural elements of a chapter”, “swears”, “eschatology verses”, “genetic verses”, “stories of torment”, “debates”, “religious argumentations”, “injunction verses”, “different kinds of Meccan chapters” and “different kinds of Medinite verses”. At the end of the article, the critic cites and criticizes the writer’s most important statements and reinforces the idea of Quran’s collection during Prophet’s (peace be upon Him) era. He criticizes classification of verses and considers Quran’s resemblance to magician’s sayings to be incorrect.
    Keywords: form, structure, arrangement, becoming formal, stylistics, verse, chapter, Quran, Angelika Neuwirth, orientalists, Quran Encyclopedia of Leiden
  • Dr. Richard C. Martin Page 33
    Richard C. Martin, a contemporary orientalist, in his article “Quran’s inimitability” published in Leiden Encyclopedia, investigates Quran’s inimitability; but in the view of the critic, he has not been able to well describe it because he has mostly relied on some specific Sunni sources. In addition he has analyzed literal inimitability of Quran, while according to most of Muslim scholar’s views, especially Shi’ite scholars, Quran is inimitable in all of its aspects. In this article, the above writer’s views regarding the ancestors’ works on inimitability, the course of challenging verses, Quran’s contradictors, sarfeh and its relation with inimitability and literal inimitability are analyzed and criticized.
    Keywords: miracle, Quran, inimitability of Quran, Richard C., literal, Quran's contradictors, orientalists, Quran Encyclopedia of Leiden
  • Mohammad Arkun Page 67
    This article includes two parts: the first part is a translation of the article: “Contemporary Critical Practices and the Quran” by Mohammad Arkun, a French orientalist (originally Algerian) who analyzes and criticizes the traditional method of Quran’s interpreters and emphasizes the comparison between Quran and the Holy Bible’s researches. He then draws attention to new methods such as linguistics and semiotics and at the end he suggests the three methods of historical, psychological and sociological analysis for Quranic researches. He finally suggests writing a critical encyclopedia about Quran. The second part of this article includes analysis and criticism of Arkun’s views. In this part, first mentioning Arkun’s bibliography and the effects of Arab and orientalism culture on his approaches, positive and negative points of his article are mentioned and his view about “rightfulness” and “Quran being as a heavenly and revealed book” is criticized. Also accepting the necessity of having historical, psychological and sociological analysis regarding Quran’s interpretation, the differences between Quran and the Old and New Testaments are mentioned and Arkun’s view in this regard is criticized.
    Keywords: Quran, methods of research, critical works, semiotics, linguistics, historical interpretation, psychological interpretation, sociological interpretation, Mohammad Arkun, Quran Encyclopedia of Leiden, orientalists
  • Gautier.H.A.Juynboll Page 103
    “Quran and Tradition” is an article written by Juynboll in the Quran Encyclopedia of Leiden which has some points about reading and collection of Quran and its relevant traditions and also discusses the issue of Quran’s distortion and the myth of Qaraniq. After analyzing the views of the writer of the article, and besides mentioning some of its advantages, the critic points out its weaknesses. For example he mentions the necessity of having a comprehensive attention to the views about the collection of Quran’s readings and also the fact that the writer is not completely regarded with Shi’ite’s tradition sources and the new sources of Quran and exegesis sciences. He then criticized the writer’s views about Quran’s distortion and the myth of Qaraniq.
    Keywords: Quran, Tradition, reading, myth of Qaraniq, Encyclopedia of the Quran, Leiden, orientalists
  • Wael Hallaq Page 153
    This article has two parts. In the first part Wael Hallaq’s explanations about Islamic jurisprudence (religion) is presented. He believes that Quran has a great role on Islamic jurisprudence. Of course among the four main sources of Islamic law, Quran is the first and most important source. Although considering the substantial (essential) laws and compared with the whole collection of religion, Quran covers relatively less legal subjects, but very few number of the most substantial laws dominating Muslim’s individual and social life is directly explained in Quran or understood from other verses. The reason that Quran is the centre of religion (jurisprudence) is more due to religious and thinking considerations and it is less due to its ability to satisfy various jurisprudential (legal) subjects. In the second part, critic of the article analyses its content. While criticizing the writer for not paying attention to Shi’ite jurisprudential sources, he introduces the sources. And he presents a research about the number of Quran’s injunction verses and counts them between 500 to 2000 verses. He then compares it with Bible’s injunctions.
    Keywords: Quran, jurisprudence, Wael Hallaq, orientalists, Quran Encyclopedia of Leiden