فهرست مطالب

پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی - پیاپی 7 (بهار و تابستان 1390)

پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی
پیاپی 7 (بهار و تابستان 1390)

  • 94 صفحه، بهای روی جلد: 6,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1390/05/18
  • تعداد عناوین: 7
|
  • حسین پور، عالیشاه، محمدی، هزارجریبی صفحه 1
    به منظور بررسی روابط صفات فنولوژیکی، اجزای عملکرد و عملکرد دانه، 30 لاین سویا از گروه های رسیدگی متفاوت، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان در سال 1388 مورد مطالعه قرار گرفتند. 13 صفت مربوط به مراحل رشد رویشی و زایشی، عملکرد و اجزاء عملکرد، درصد روغن و پروتئین دانه مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات روز تا گلدهی، تعداد شاخه در بوته، تعداد غلاف در شاخه اصلی، روز تا رسیدگی و (اجزای عملکرد) همبستگی مثبت و معنی داری را با عملکرد دانه داشتند. صفات درصد پروتئین دانه و نسبت وزن پوسته به دانه همبستگی منفی و معنی داری را با عملکرد دانه در بوته داشتند. در مدل رگرسیون گام به گام 79% تغییرات در عملکرد دانه توسط صفات روز تا گلدهی، تعداد دانه در بوته، تعداد شاخه در بوته، درصد پروتئین دانه و نسبت وزن پوسته به دانه و 21% آن توسط سایر صفات مورد بررسی توجیه گردید. لذا از پنج صفت مزبور برای انجام تجزیه علیت استفاده شد. نتایج نشان داد که، بیشترین اثر مستقیم و مثبت بر عملکرد دانه مربوط به روز تا گلدهی و پس از آن تعداد شاخه در بوته قرار گرفت.
    کلیدواژگان: سویا، تنوع ژنتیکی، همبستگی ساده، تجزیه علیت
  • باقری، باباییان جلودار، پاشا صفحه 11
    مطالعه ترکیب پذیری و هتروزیس روی 12 هیبرید همراه با هفت ژنوتیپ برنج (سه لاین نر عقیم سیتوپلاسمی و چهار واریته اعاده کننده باروری) جهت شناخت الگوی وراثت پذیری تعدادی از صفات مورفولوژیکی برای انتخاب ژنوتیپ های برتر انجام گرفت. این آزمایش بصورت طرح تلاقی لاین × تستر، طی سال های 1388-1387 در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا گردید. تجزیه واریانس داده ها، تفاوت معنی داری را بین ژنوتیپ های تلاقی ها، لاین ها، تسترها و اثر متقابل لاین × تستر برای صفات تعداد پنجه در بوته، ارتفاع گیاه، تعداد روز تا 50% گلدهی، طول خوشه، تعداد گلچه در هر خوشه، درصد باروری خوشه و عملکرد دانه نشان داد. واریانس های ترکیب پذیری خصوصی (SCA) نسبت به واریانس های ترکیب پذیری عمومی (GCA) برای تمامی صفات به جز ارتفاع بوته بیشتر بود که نشان دهنده برتری عمل ژن غیر افزایشی در وراثت پذیری صفات می باشد. بیشترین مقدار هتروزیس برای عملکرد دانه (60/106 درصد) در تلاقی پویا × IR68899A مشاهده شد. سهم نسبی تنوع در تسترها نسبت به اثر متقابل لاین × تستر برای صفات مورد مطالعه بیشتر بوده که نشان دهنده برآورد بیشتر واریانس GCA یا بعبارتی عمل ژن افزایشی بین تسترها مورد استفاده در مطالعه برای صفات مختلف می باشد. بین والدین CMS (نر عقیم سیتوپلاسمی)، IR62829A و بین والدین نر (تسترها)، IR50 و پویا ترکیب شونده عمومی خوبی برای بیشتر صفات مورد مطالعه بودند. تلاقی های موسی طارم × IR62829A، پویا × IR68899A، IR50 × IR58025A و پویا × IR58025A ترکیبات بسیار خوبی برای عملکرد دانه و بیشتر صفات وابسته به عملکرد بواسطه اثرات SCA بالا و معنی دار و اثرات هتروتیک شناسایی شدند.
    کلیدواژگان: هتروزیس، ترکیب پذیری، برنج هیبرید
  • وندا، هوشمند صفحه 27
    مطالعات فیزیولوژیکی در گندم دلالت بر این داشته که برگ پرچم سهم عمده ای در عملکرد دانه دارد. همچنین تعداد، نحوه توزیع و مورفولوژی روزنه روی سطح برگ گندم نیز از ویژگی های مهم در شاخص مقاومت به خشکی و سازگاری ارقام گندم به نوسانات سطوح دی اکسیدکربن است. به منظور برآورد پارامترهای ژنتیکی برگ پرچم و صفات روزنه ای در گندم دوروم از 49 ژنوتیپ حاصل از تلاقی دای آلل کامل هفت ژنوتیپ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی استفاده گردید. صفات عرض، طول و سطح برگ پرچم، تعداد روزنه در سطح رویی و زیرین برگ پرچم، مساحت روزنه در سطح رویی و زیرین برگ پرچم ارزیابی گردید. نتایج تجزیه واریانس حاکی از وجود تفاوت معنی دار بین ژنوتیپ ها برای کلیه صفات مورد مطالعه بود. میانگین مربعات قابلیت ترکیب پذیری عمومی (GCA) برای کلیه صفات معنی دار بود. در حالیکه میانگین مربعات قابلیت ترکیب پذیری خصوصی (SCA) برای همه صفات به جز طول برگ پرچم و سطح برگ پرچم معنی دار گردید. معنی دار بودن نسبت GCA به SCA در صفات طول برگ پرچم و مساحت روزنه در سطح رویی برگ پرچم نشان دهنده سهم بیشتر اثرات افزایشی ژن ها در بروز آن صفات است. معنی دار بودن میانگین مربعات تلاقی های معکوس نیز برای تمام صفات مبین وجود اثر مادری در کلیه صفات بود. برآورد اثر GCA والد ها نشان داد که رقم Dipper-6 دارای بیشترین اثرات GCA مثبت و معنی دار در سطح، طول و عرض برگ پرچم بود. با استفاده از روش بای پلات نیز نتایج مشابه ای بدست آمد. بیشترین وراثت پذیری خصوصی در صفات طول برگ پرچم و مساحت روزنه در سطح رویی برگ (به ترتیب 27/0 و 21/0) دیده شد. بنابراین در مواد ژنتیکی مورد مطالعه، انتخاب برای این صفات در نسل های اولیه از کارایی بالایی برخوردار است.
    کلیدواژگان: گندم دوروم، پارامترهای ژنتیکی، صفات روزنه ای
  • نعمت زاده، اولادی، کیانی، حاجی پور صفحه 42
    برنج دومین محصول استراتژیک در ایران است و کیفیت پخت و خوراک آن برای مصرف کنندگان ایرانی اهمیت بسزائی دارد. برای بهبود عملکرد و کیفیت ابتدا تلاقی های مختلف بین ارقام آمل 3 و سپیدرود با دمسیاه مشهد و سنگ جو انجام شد (ارقام آمل 3 و سپیدرود پر محصول ولی با کیفیت پخت و خوراک پائین و ارقام دمسیاه مشهد وسنگ جو با عملکرد پائین وکیفیت خوب) پس از آن، عمل تلاقی برگشتی F1 با والد دوره ای (ارقام کیفی) آغاز شد. پس از دو نسل تلاقی برگشتی و تهیه BC2، عمل خود تلقیحی آغاز و اداره نسل های درحال تفکیک تلاقی ها، براساس روش شجره ای ادامه یافت. سرانجام پس از پنج نسل خودگشنی (BC2F5)، 13 لاین اصلاحی با عملکرد بالا و کیفیت مطلوب بدست آمد. نتایج آزمایشات مزرعه ای و لاینهای انتخابی نشان داد لاین 1-33DN- از لحاظ عملکرد و زودرسی نسبت به رقم شاهد کیفی محلی (سنگ طارم) برتری داشته و از نظر کیفیت نیز با آن قابل رقابت می باشد. این لاین با 123 سانتی متر ارتفاع، 123 روز تا رسیدن کامل، متحمل به کرم ساقه خوار، مقاوم به بیماری بلاست، مقاوم به خوابیدگی (ورس)، خواص فیزیکوشیمیائی مطلوب (درصد آمیلوز 4/23، غلظت ژل 1/89، درجه حرارت ژلاتینی شدن 91/6، طول دانه 9/6 میلی متر و فاقد شکم سفیدی یا گچی است) دارای صفات کیفی مطلوب در حد ارقام محلی بوده در حالیکه دارای عملکردی بالغ بر 93/5 تن در هکتار می باشد که در مقایسه با رقم شاهد محلی یعنی رقم سنگ طارم (که دارای 3650 کیلوگرم در هکتار عملکرد می باشد) دارای برتری نسبتا خوبی است.
    کلیدواژگان: برنج، معرفی رقم، عملکرد، کیفیت پخت، خوراک
  • محمدعلی پوریامچی، بی همتا، پیغمبری، نقوی، شفیعی خورشیدی صفحه 53
    به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی و تعیین روابط ژنتیکی ژنوتیپ های نخود کابلی تحت شرایط تنش خشکی انتهای فصل، آزمایشی در قالب طرح لاتیس ساده (8×8) در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در سال زراعی 89- 1388 اجرا گردید. براساس تجزیه به عامل ها در شرایط تنش خشکی، به طور کلی 4 عامل انتخاب شدند که جمعا 81 درصد از کل تغییرات داده ها را توجیه کردند. عامل اول و دوم حدود 64 درصد از تغییرات را توجیه کرده و شامل صفات تعداد دانه در بوته، تعداد غلاف های پر، وزن دانه با غلاف، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه در بوته، ارتفاع بوته، تعداد شاخه های اصلی، عرض شاخه، وزن 100 دانه، طول و عرض غلاف و عرض دانه بودند. بنابراین این دو عامل را می توان به عنوان عامل های عملکرد و اجزای عملکرد معرفی کرد و ژنوتیپ های 2، 12، 22، 23، 36، 109، 120، 139، 187، 308، 335، 357، 375، 534، 563 و 629 به همراه ژنوتیپ های شاهد جم (998) و کوروش (999) که دارای عامل اول و دوم مثبت و بالاتری بودند، به عنوان ژنوتیپ های برتر با عملکرد بالا تحت شرایط تنش خشکی انتهای فصل معرفی شدند. با توجه به نتایج تجزیه خوشه ایبراساس صفات مورفولوژیکی، ژنوتیپ های مورد بررسی در 4 گروه دسته بندی شدند. ژنوتیپ های گروه سوم و چهارم از نظر اکثر صفات زراعی مورد بررسی و عملکرد، میانگین بالاتری را در میان سایر گروه ها و همچنین میانگین کل ژنوتیپ ها داشتند که اکثر ژنوتیپ های قرار گرفته در این گروه ها ژنوتیپ های انتخاب شده براساس تجزیه نمودار پراکنش بای پلات می باشند. بنابراین با توجه به نتایج تجزیه خوشه ایمی توان از تلاقی ژنوتیپ های گروه سوم و چهارم و ژنوتیپ های شاهد جم و کوروش برای تولید هیبریدهای زودرس با عملکرد بالا اقدام نمود.
    کلیدواژگان: نخود کابلی، تنش خشکی، تجزیه به عامل ها، تجزیه واریانس چند متغیره، تجزیه خوشه ای
  • گلچوبیان، رنجبر، کاظمی تبار صفحه 71
    گیاه آلوئه ورا (Aloe vera L.) کاربردهای مختلفی در زمینه های صنعتی و بهداشتی دارد. عصاره برگهای این گیاه برای درمان بیماری های عفونی، زخمها، سوختگی ها، حساسیت های پوستی و جلوگیری از ریزش مو کاربرد دارد. تکثیر این گیاه به طور سنتی بوسیله کاشت پاجوش انجام می گیرد. به علت نرعقیم بودن از بذور گیاه آلوئه ورا برای تکثیر استفاده نمی شود زیرا دگرگشنی مانع یکنواختی ژنتیکی گیاه می شود که از مسائل مهم در این گونه است. در همین راستا برای دستیابی به روش تکثیر بهینه آزمایش حاضر به صورت کشت درون شیشه ای در آزمایشگاه اجرا شد و قطعات پاجوش به عنوان ریز نمونه در محیط کشت MSجامد تقویت شده با ساکارز کشت گردید. تیمارهای مورد استفاده در مرحله شاخساری شامل (mgl-1 2) BA، (mgl-15/0- 1) Kin، (mgl-1 2/0 و 5/0) NAA، (mgl-1 1/0) IAA، (mgl-1 25/0) IBA و (mgl-1 1) BAP و در مرحله ریشه دهی شامل (mgl-1 2/0- 1) NAA و (mgl-1 1)IBA بودند. طرح آزمایشات بکار رفته برای هر دو مورد شاخساره و ریشه زایی طرح کاملا تصادفی بود. نتایج حاصله در مورد تولید شاخساره نشان داد که ترکیب هورمونی تولید شاخساره (mgl-12) BA + (mgl-15/0) Kin + (mgl-12) BA با میانگین تعداد شاخساره 36/1 ± 66/10 و ترکیب هورمونی ریشه زایی (mgl-1 2/0) NAA با میانگین تعداد ریشه (16/1 ± 8/4) به ترتیب بالاترین نتیجه را تولید کردند.
    کلیدواژگان: آلوئه ورا، پاجوش، محیط MS، ریز ازدیادی، تیمار هورمونی
  • معتمدی، خدارحم پور صفحه 79
    این تحقیق به منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ در محیط و واکنش ژنوتیپ های گندم به شرایط محیطی مختلف با استفاده از 20 لاین و رقم در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار و در 3 مکان (اصفهان، کرمانشاه، ورامین) انجام گرفت. نتایج تجزیه واریانس مرکب برای عملکرد دانه حاکی از وجود تفاوت معنی دار برای اثرات ژنوتیپ، مکان و اثرمتقابل ژنوتیپ در محیط بود. با توجه به معنی دار شدن اثر متقابل ژنوتیپ در مکان، تجزیه پایداری عملکرد، با استفاده روش امی انجام شد. نتایج روش امی حاکی از این بود که بر مبنای نتایج اثر متقابل دو مولفه اصلی (IPC1 وIPC2) ژنوتیپ های مرودشت، 5، 6، 16، 15 و 11 واکنش پایداری عمومی از خود نشان دادند و بر این اساس لاین های 17 و 18 دارای سازگاری خصوصی با محیط ورامین بودند. ژنوتیپ های 20، 19 و 4 سازگاری خصوصی به محیط کرمانشاه و ژنوتیپ های 9 و 8 با اصفهان سازگاری خصوصی نشان دادند. به طور کلی با توجه به نتایج پایداری عملکرد دانه با توجه به بای پلات های ترسیمی، لاین های 15، 16 و مرودشت به عنوان ژنوتیپ های برتر شناسایی و معرفی شدند.
    کلیدواژگان: اثر متقابل، ژنوتیپ، محیط، گندم، سازگاری، تجزیه امی
|
  • Page 1
    In order to evaluate relations between phonological trains, yield components and grain yield of 30 soybean lines with different maturity groups, an experiment conducted as a randomized complete block design with three replications at the agricultural research station of agriculture and natural resources research center, Gorgan, Golestan Province in 1388. 13 traits of vegetative and reproductive growth stages, yield components, seed protein and its oil content were evaluated. Number of days to flowering, number of branches per plant, number of pods on main branches, the number of days to maturity, yield components and grain yield had positive correlation and significant effect. Grain protein and grain shell weight ratio had a significant and negative correlation with grain yield. In the stepwise regression model,79% changes in seed yield by number of days to flowing, seed number per plant, number of branches per plant, seed protein percent and weight of shell: seed ratio and 21% of remaining by other effect could be explained. The 5 are mentioned characters were used to analysis. Results showed that most direct and positive effect on seed yield related to the number of days to flowing and the number of branches per plant.
  • Page 11
    Study of combining ability and heterosis were conducted on 12 F1 hybrids along with seven rice genotypes (three cytoplasmic male sterile lines and four restorer varieties) to know the pattern of inheritance of some morphological traits for selecting superior genotypes. The experiment was carried out according to line x tester mating design, in Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University (SANRU) agricultural experiment station, during 2007-08. Analysis of variance revealed significant differences among genotypes, crosses, lines, testers and line x tester interactions for tiller number, plant height, days to 50% flowering, panicle length, number of spikelets per panicle, spikelet fertility and grain yield traits. Variances of SCA were higher than the GCA variances for traits except for plant height which indicated predominance of non-additive gene action nature of inheritance of the traits. The highest heterosis (106.60%) was observed in cross IR68899A x Poya followed by other eight crosses for yield and most of its related traits. The proportional contribution of testers was observed to be higher than that of the interactions of line x tester that revealed the higher estimates of GCA variance that shwon an additive gene action existing among the testers used. Within CMS parents, IR62829A and among male parents, IR50 and Poya were observed to be good general combiners for most of the characters studied. The cross combinations IR62829A x Mosa-tarom, IR68899AxPoya, IR58025AxIR50 and IR58025AxPoya were observed to be good specific cross combinations for grain yield and most of its related traits due to highly significant SCA and heterotic effects.
  • Page 27
    Physiological studies indicated that flag leaf has high contribution in wheat grain yield. In addition, number, distribution, and morphology of stomatal characteristics are important traits in the drought resistance and adaptation of wheat cultivars to fluctuating CO2 levels. A complete set of diallel crosses among seven durum wheat lines were used to study of genetic parameters of stomatal and flag leaf characterstics. Seven traits including stomata frequency, stomatal surface and stomata size in abaxial and adaxial of flag leaf, flag leaf length, width and area were measured. The analysis of variance revealed significant differences among genotypes for all traits. General combining ability variance was highly significant for all the characters and specific combining ability variance was highly significant for all the characters except flag leaf length and flag leaf area. The mean square ratio of GCA to SCA implied the importance of additive genetics effects in expression of flag leaf length and stomata size in the front and surface of the flag leaf. Reciprocal mean squares were significant for all traits. Diper-6 had the highest GCA effect for flag leaf area, flag leaf length and flag leaf width. The biplot showed the same result. The heritability in narrow sense was highest (0.27 and 0.21) for flag leaf length and adaxial stomatal surface. Base on narrow sense heritability, selection for flag leaf length and adaxial stomatal surface in primary generations could be successful in the genetic material.
  • Page 42
    Rice is a second important crop at Iran and its cooking and eating quality plays important role for consumers. In order to improve yield and quality, a set of crosses among Amol- l3 and Sepidrood made with Domsiah Mashhad and Sange Jo. (Amol- l3 and Sepidrood belong to improved and Domsiah Mashhad and Sange Jo belong to local varieties). The F1 is back crossed with local varieties as donor parents for two generation (BC2) and then handled upto BC2F5 generations. Thirteen promising lines with higher yield and quality were selected, their primary, advanced field and quality test done. Line DN-33-1 regarding to the yield and early maturity indicated better performance than Sang Tarom (check variety). This line with 123 cm height, tolerant to stem borer, resistant to blast disease and lodging including good physicochemical properties (Amylose content 23.4, gel consistency 89.1, gelatinization temperature 6.91, grain length 6.9 mm and chalk less) almost similar to local good quality varieties but 5.93 tons/hectare while the average yield of local varieties are around 3.5-4 tons/hectare.
  • Page 53
    In order to evaluate genetic diversity and determine genetic relationship of 64 Kabuli chickpea genotypes under late season drought stress, an experimental design was carried out in a simple lattice design (8×8) in 2011 on the research field of college of Agriculture and natural resource of Tehran University. Based on factor analysis, four factors were selected that in total 81 percent of the total variation was explained. The first and second factors were explained 64 percent of variation that including yield and yield component traits. Therefor these two factor used to identify genotypes with high yield and yield components and genotypes 2, 12, 22, 23, 36, 109, 120, 139, 187, 308, 335, 345, 357, 375, 474, 534, 563 and 629 with two control genotypes Jam (998) and korosh (999) were selected as high yield and component yield genotypes. According to the result of cluster analysis based on morphological traits, the genotypes were classified in 4 clusters. The genotypes of third and fourth cluster in most of agronomic traits and grain yield per plant had high average in compare with other clusters and genotype average. According to result of cluster analysis, we can use third and fourth cluster genotypes and two control genotypes (jam and korosh) for produce hybrids with early maturity and high yield.
  • Page 71
    Aloe vera L. plant have industrial applications in various fields of health. Leaves of Aloe vera are used for treating against infectious diseases, wounds, burns, skin allergies and are also used to prevent human hair loss. Propagation of this plant has traditionally done by planting its shoot tips. Since Aloe vera plant is male sterile, it cannot produce fertile seeds for cultivation. Outcrosses will change its genetic uniformity, in which supposed as a very important character in production of this genotype. Today, micro propagation method is extensively used for reproduction of Aloe vera. To provide optimum in vitro propagation method, adventitious shoot explants of this plant were cultured on agar solid MS basal medium supplemented with sucrose. Treatments used in the shooting stage include BA (2 mgl-1), Kin (0.5-1 mgl-1), NAA (0.2-0.5 mgl-1), IAA (0.1 mgl-1), IBA (0.25 mgl-1), BAP (1 mgl-1). Experiment was investigated sing a complete lyrandomized design. Results in shooting stage showed that the combination of BA (2 mgl-1)+ Kin (0.5 mgl-1)+BA (2 mgl-1) with mean of 10.66±1.36 in shooting stage and NAA (2 mgl-1) by mean of 4.8±1.16 in rooting stage produced the highest outcomes, respectively.
  • Page 79
    In order to study effect of G×E interaction on yield of genotypes in three environment. These genotypes were planted using RCB design with 3 replications in Esfahan, Kermanshah and Varamin. The results of combined analysis of variance for yield showed significant difference for genotype, location and G×E interaction effects. Because of significant G×E interaction stability analysis methods AMMI were used for determination of desirable genotypes for yield. Based on AMMI method, genotypes No. 5, 6, 11, 15, 16 and Marvdasht variety showed general adaptability and genotypes 17 and 18 recognized to have specific adaptability to Varamin and genotypes No. 4, 19 and 20 had specific adaptability to Kermanshah. Overall, based on stability analysis on yield genotypes No. 15, 16 and Marvdasht with having good adaptability were determined as desirable genotypes.