فهرست مطالب
مجله پژوهشهای محیط زیست
سال سوم شماره 5 (بهار و تابستان 1391)
- تاریخ انتشار: 1391/04/27
- تعداد عناوین: 8
-
- مقالات علمی
-
صفحه 3با توجه به اهمیت منابع محیطی در حفظ اکوسیستم های طبیعی و بقای بشر، در شرایط کنونی جهان حفظ این منابع و جلوگیری از تخریب آنها ضروری است. از آنجا که پارک ملی دریاچه ارومیه واقع در استان آذربایجان غربی زیستگاه گونه های نادر گیاهی و جانوری است و با عنایت به اینکه هر ساله مسافران و گردشگران داخلی و خارجی فراوانی از این پارک ملی بازدید می کنند، بنابراین هدف از این تحقیق استخراج تابع تقاضای تفرج در پارک ملی دریاچه ارومیه و شناسایی عوامل اقتصادی و اجتماعی موثر بر ساختار تابع تقاضاست. برای این منظور از الگوی هزینه مسافرت در چارچوب تابع تولید و هزینه خانوار استفاده شد. حجم نمونه بهینه در این تحلیل با روش انتخاب تصادفی 75 مسافر بوده و اطلاعات آن متعلق به تابستان 1389 است. نتایج مطالعه نشان داد که تابع تقاضای تفرج دارای رابطه مثبت با درآمد مسافران،کیفیت محیط زیستی پارک ملی و سطح تحصیلات افراد بازدیدکننده و نیز رابطه منفی با قیمت سایه ای تفرج است که مطابق با انتظارات نظری است. مقدار قیمت سایه ای تفرج نیز برای هر دقیقه مسافرت در پارک 653 ریال محاسبه شد. بر این اساس کل ارزش محیط زیستی پارک در حدود 275 میلیون تومان برآورد شد. با توجه به نتایج تجربی مقاله توصیه می شود که کیفیت پارک ملی دریاچه به عنوان عامل کلیدی موثر در تقاضای تفرج توسط دولت بهبود یابد. سرانجام اینکه از سیاست مناسب قیمت گذاری برای پارک بهره گیری شود.
کلیدواژگان: تابع تولید و هزینه خانوار، تابع تقاضای تفرج، مدل اقتصادسنجی، پارک ملی دریاچه ارومیه، میزان تحصیلات -
صفحه 13آب های زیر زمینی از مهمترین منابع آب شرب شهر ها، روستا ها و فعالیت های کشاورزی و صنعتی محسوب می شوند. آب تهیه شده از این منابع باید از نظر بهداشتی کاملا خالص و مواد محلول و عناصر آن کم باشند. هدف از این مطالعه، بررسی شاخص های فیزیکی-شیمیایی و تناسب کیفیت آب برای آبیاری و شرب بوده است و برای آن از 46 حلقه چاه عمیق پوشش دهنده کل استان خراسان جنوبی در دو زمان (بهار و پاییز 1389) نمونه برداری صورت گرفت. نتایج نشان داد که میزان بعضی از مشخصه ها اختلاف معنی داری با مقادیر استاندارد ملی و جهانی دارد. بر اساس نمودار پایپر، تیپ غالب آب در منطقه Na-SO4، NaCl، Na-HCO3 و Mg-HCO3 برآورد شد. نمودار گیبز نشان داد که آب های زیر زمینی منطقه در محدوده اثر متقابل آب و سنگ قرار دارند. همچنین، نتایج حاصل از تحلیل عاملی نشان داد که بیشترین تاثیر مشخصه ها بر کیفیت آب منطقه در فصل پاییز ناشی از مشخصه های TDS، EC، Cl، SO4، Na و F و در فصل بهار ناشی از TDS، EC، Cl، SO4،Na است. بر اساس طبقه بندی آب برای کشاورزی (نسبت ویلکوکس، EC، Na%، S.A.R، Mg) مشخص شد که کیفیت آب بعضی از چاه ها برای آبیاری مناسب نیست. همچنین، بر اساس طبقه بندی کل جامدات محلول و سختی، کیفیت آب منطقه برای نوشیدن نیز در وضعیت خوب تا نا مناسب قرار دارد.
کلیدواژگان: کیفیت فیزیکی، شیمیایی، آب زیر زمینی، خراسان جنوبی، آلودگی -
صفحه 25افزون بر کم آبی که از مشکلات همیشگی 36 کشور جهان با جمعیتی بالغ بر 230 میلیون نفر به شمار می آید، خشکسالی نیز از جمله پدیده هایی است که هر چند سال یک بار به وقوع می پیوندد. این پدیده دارای آثار و پیامد های متعدد و ناگواری است، که از جمله مهمترین آنها آثار محیط زیستی به شمار می آید، بدین معنی که با وقوع خشکسالی در یک منطقه، همه اکوسیستم اعم از طبیعی، یا انسانی در معرض تخریب و آلودگی قرار می گیرند. با توجه به موقعیت ایران که در کمربند خشک جهان قرار دارد، شناسایی این پدیده و عوامل تشدید کننده آن می تواند ما را در کنترل و در نتیجه حفظ محیط زیست یاری کند. در تحقیق حاضر تجزیه و تحلیل منطقه ای شدت خشکسالی هیدرولوژیکی در حوضه آبریز دریاچه بختگان واقع در استان فارس در 20 ایستگاه مورد بررسی قرار گرفت. برای برآورد شدت خشکسالی هیدرولوژیکی، از نظریه ران استفاده شد و با استفاده از 14 متغیر حاصل از ویژگی های فیزیوگرافی، تجزیه و تحلیل عاملی صورت گرفت. نتایج تحلیل عاملی نشان داد که 4 عامل مساحت، ارتفاع متوسط، ضریب فشردگی و نسبت طول به عرض، عوامل موثر در خشکسالی هیدرولوژیکی هستند که این 4 عامل، 82/89 درصد از تغییرات خشکسالی هیدرولوژیکی را توضیح می دهند.
کلیدواژگان: محیط زیست، خشکسالی هیدرولوژیکی، نظریه ران، تجزیه و تحلیل عاملی، حوضه آبریز دریاچه بختگان، فارس -
صفحه 35امروزه مسائل محیط زیستی در مرکز برنامه ریزی ها قرار دارد، اما پروژه های زیادی بدون توجه به آثار محیط زیستی آن انجام می شود. این موضوع در حوزه جهانی کیفیت محیط زیست عمده ترین مسئله بوده و بسیار حایز اهمیت است. در این تحقیق ابتدا آمار بارش و سیلاب مربوط به ایستگاه های هواشناسی و هیدرومتری حوضه جمع آوری و با کنترل داده ها، مدل بارش- رواناب با شبیه سازی خصوصیات فیزیکی حوضه با نرم افزارHEC-HMS ارائه شد. از 3 واقعه به منظور واسنجی و اعتبارسنجی مدل استفاده شد. برای بررسی اولویت بندی زیرحوزه ها، بارش برابر با زمان تمرکز حوضه به ازای دوره های بازگشت 2، 5، 10، 25، 50، 100ساله وارد مدل و میزان دبی اوج زیرحوزه ها استخراج شد. با تقسیم دبی اوج زیرحوزه ها به سطح آنها، دبی ویژه به دست آمده و در نهایت با استفاده از مقادیر دبی اوج ویژه زیرحوزه های بحرانی و حساس به سیل خیزی شناسایی شد. نتایج مطالعه نشان داد که 5 زیرحوزه بالادست و میانی نازلوچای از جمله L112، N، A112، A21، B11 با داشتن دبی ویژه به ترتیب 95/0، 94/0، 81/0، 77/0، 73/0، مترمکعب برثانیه بر کیلومتر مربع و با بیشترین مقدار مساحت به ترتیب 6/52، 7/42، 43، 35، 42، 45 کیلومتر مربع دارای رتبه 1 تا 5 از نظر سیل خیزی، جزو زیرحوزه های بحرانی شناسایی شدند، همچنین زیرحوزه های بحرانی دارای CN نسبتا بالایی به ترتیب 80، 75، 72، 75، 72 هستند. در روش فرانکو- رودیرکه روشی تجربی است مقادیر K برای تک تک زیرحوزه ها محاسبه و اعداد به دست آمده بزرگتر از 5/4 بوده، در نتیجه همه زیرحوزه ها دارای نیروی سیل خیزی زیادی هستند. با در نظر گرفتن این مسئله و انجام اقدامات آبخیزداری در زیرحوزه های حساس می توان از آثار منفی این اقدامات در محیط زیست کاست.
کلیدواژگان: مدل سازی سیلاب، مدل بارش، رواناب، HEC، HMS، اولویت بندی زیرحوزه ها، حوزه آبخیز نازلوچای -
صفحه 47حفظ تنوع زیستی یکی از اهداف اصلی حفاظت از حیات وحش است. امروزه از دست رفتن زیستگاه یکی از بزرگترین تهدیدها برای تنوع زیستی سراسر جهان شناخته شده است. در این مطالعه، رضامندی زیستگاه دارکوب سیاه و دارکوب خالدار بزرگ در جنگل شست کلاته بررسی شد. متغیرهای محیط زیستی شامل تیپ پوشش جنگلی، عوامل توپوگرافی و ویژگی های ساختار پوشش گیاهی به همراه داده های حضور و عدم حضور دو گونه دارکوب در هر یک از 105 پلات نمونه برداری به شعاع 25 متر ثبت شد. نتایج حاصل از تحلیل آماری بر اساس رگرسیون منطقی دوگانی نشان داد که شاخص های محدود کننده حضور دارکوب سیاه بیشتر از دارکوب خالدار بزرگ است. این نتایج مشخص کرد که دارکوب خالدار بزرگ توانایی بیشتری برای سازگاری استفاده منبع برای انتخاب زیستگاه در مقیاس محلی دارد. در مقابل، دارکوب سیاه می تواند گونه تخصص گرای زیستگاهی در نظر گرفته شود. مقایسه ویژگی های زیستگاهی بین دو گونه دارکوب، ارجحیت قوی را برای درختان مرده، مخصوصا خشکه دارها (با ضریب 589/0 برای دارکوب سیاه و 458/0 برای دارکوب خالدار بزرگ) نشان داد. بنابراین، در سیاست های آتی حفاظت و مدیریت جنگل، حفاظت از درختان مرده و در حال تجزیه باید به حساب آورده شود. به این طریق دیگر گونه های دارکوب و همین طور جامعه آشیان کننده های دومین سود خواهند برد.
کلیدواژگان: دارکوب سیاه، دارکوب خالدار بزرگ، مدل سازی رضامندی زیستگاه -
صفحه 57مدلهای زیستگاه فقط بخشی از تنوعزیستی را مورد توجه قرار میدهند، اما بهخوبی میتوانند در مدیریت یک یا چند گونه مورد استفاده قرار گیرند. این مدلها به عنوان ابزار پشتیبان تصمیمگیری در پیشبینی تغییرات متغیرهای زیستگاهی و تاثیر آن بر رضامندی زیستگاه گونه ها سودمند هستند. گوزن زرد ایرانی از جمله گونه هایی است که با وجود اهمیت جهانی، اولویتهای زیستگاهی ناشناختهای دارد که هنوز در طرحهای آزمایشی مورد بررسی قرار نگرفته است و فقط تجربیات و دانش متخصصان، مبنای تصمیمگیری ها قرار میگیرد. در این مطالعه نشان داده شده است که چگونه میتوان با استفاده از مدلسازی بیزین اطلاعات علمی موجود در منابع با قالبهای مختلف و دانش کیفی متخصصان را بهعنوان منبع با ارزش اطلاعاتی با یکدیگر تلفیق و به شکل ابزار مدیریتی استفاده کرد. همواره این نوع داده ها با میزانی از عدم اطمینان همراه است، اما مدلسازی بیزین این عدم اطمینان را تعدیل کرده و نتایج قابل قبولی ارائه میدهد که میتواند مبنای تصمیمگیری ها قرار گیرد. در این مطالعه، با استفاده از منابع موجود و آرای کارشناسان صاحب نظر، عوامل کلیدی موثر بر رضامندی زیستگاه گوزن زرد ایرانی شناسایی و به صورت نمودار علت و معلولی در چارچوب مدل باور بیزین قرار گرفتند. چگونگی روابط این متغیرهای موثر بر رضامندی زیستگاه با احتمالاتی که از متخصصان اخذ شد در مدل تعریف و سپس پاسخ خروجی مدل (رضامندی زیستگاه) به تغییر هر یک از متغیرهای ورودی بررسی شد. با انجام تحلیل سناریو و حساسیت سنجی، مدل بهدست آمده اعتبارسنجی شد. این مدل علاوه بر اینکه درصد اطمینان از پیشبینی رفتار سیستم را ارائه میکند، میتواند همگام با افزایش اطلاعات در خصوص اولویتهای زیستگاهی گوزن زرد ایرانی، بههنگام شده و صحت آن افزایش یابد.
کلیدواژگان: شبکه های باور بیزین، مدلسازی، رضامندی زیستگاه، گوزن زرد ایرانی، Netica -
صفحه 67آزادسازی تجاری با توجه به آثاری که بر تولید دارد، کیفیت محیطزیست را تحت تاثیر قرار میدهد. از سویی دیگر، بهدنبال آزادسازی تجاری، جابهجایی سرمایه در سطح بین المللی تشدید میشود و بر اساس فرضیه پناهگاه آلایندگی، انتقال صنایع آلاینده ازکشورهایی با سیاستهای محیط زیستی شدید بهسمت کشورهایی با سیاستهای محیط زیستی ملایم، افزایش مییابد. با گسترش بازارهای بین المللی و استفاده از ابزار آزادسازی برای افزایش هرچه بیشتر حجم تجارت بین کشورها برای دستیابی به توسعه، تخریب محیطزیست و افزایش آلودگی از مهمترین نگرانی دولتها بخصوص در کشورهای درحال توسعه شده است. بدین منظور، این مقاله تلاش دارد تا آثار آزادسازی تجاری را بر تخریب محیطزیست (جنگل زدایی) وانتشار آلودگی (گاز دی اکسید کربن) بررسی کند. رویکرد موردنظر در این مقاله بررسی تاثیرات باز بودن تجارت از طریق سه اثر مقیاس، ترکیب و تکنیک بر محیطزیست است. نتایج نشانمیدهد که شدت تجارت، تولید ناخالص داخلی در هر کیلومتر مربع و تولید ناخالص ملی به عنوان شاخص های سه اثر تکنیک، مقیاس و ترکیب از آزادسازی تجاری آثار متفاوتی بر آلودگی و تخریب محیط زیست دارند. ولی برایند این آثار مبین این است که در ایران آزادسازی تجاری نمیتواند عامل توضیح دهندهای برای آلودگی ناشی از گازهای گلخانه ای و تخریب محیطزیست باشد.
کلیدواژگان: آزادسازی تجاری، تخریب جنگلها، انتشار گاز دیاکسید کربن، اثر مقیاس، اثر ترکیب، اثر تکنیک، ایران -
صفحه 77یکی از شاخص های مهم اجرایی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه در خصوص مدیریت محیط زیستی استفاده از روش ارزیابی پیامدهای محیط زیستی (EIA) به عنوان ابزار مهم مدیریتی در مطالعات محیط زیستی و کاهش آثار پروژه های صنعتی و رعایت اهداف توسعه پایدار است. در همین راستا پالایشگاه نفت فوق سنگین خوزستان در 7 کیلومتری شمال شهر آبادان در استان خوزستان به عنوان مطالعه موردی انتخاب شد. در این پژوهش، در ارزیابی پیامدهای محیط زیستی از روش دلفی و مدل TOPSIS از مدل های تصمیم گیری چندمعیاره استفاده شد. مزیتTOPSIS در ارزیابی آثار محیط زیستی، رتبه بندی آثار مثبت و منفی با استفاده از معیارهای متفاوت است. روش مناسب ارزیابی باید دارای معیارها و دستورالعمل هایی برای تعیین و درجه بندی شدت، دامنه و... باشد. با استفاده از این روش در ارزیابی آثار محیط زیستی می توان گزینه (اثرات حاصل طرحی خاص) را براساس بی نهایت شاخص رتبه بندی کرد. دقت بالا و توانایی استفاده از نرم افزارهای صفحه گسترده از دیگر مزایای این روش هستند. تحقیق حاضر گامی به منظور معرفی روش های جدید ارزیابی آثار محیط زیستی و امکان کاربرد آن در فرایند EIA در ایران است.
کلیدواژگان: ارزیابی پیامدهای محیط زیستی، پالایشگاه نفت، تصمیم گیری چندمعیاره، TOPSIS
-
Page 3According to importance of environmental resources in conservation of natural ecosystems and human life, restriction on destruction is necessary. National park of Urmia lake in west Azarbayjan province is the habitat of some animals and herbaceous rare species.National parks have many recreational values for people leisure activities. Urmia lake park provides some qualitative services to the people of this areas. In this research the production function of outdoor recreation in national parks have been computed using household production function of Gary Backer model.In this methods I analyed the relationship between factor of recreation production, time of travel and recreational services by Cobb- Douglas function.Then demand of recreation in Urmia national parks was surveyed, along with demand curves related to the quality of park, income of people, education of people, and shadow price.The result showed that the recreational shadow price is near to 60 cents for any minutes in national parks.After selection of model, the total economic value of park was computed to $ 25000 per year, which can be used as a base to optimize the financial policy making process in west Azarbayjan province.Keywords: Household of production, cost function, Outdoor recreation demand, Econometric
-
Page 13Underground water provides the most important water source for domestic, agricultural and industrial use. Produced water from these sources must be very pure in terms of health. The soluble material and the elements should also be low. Physical-Chemical properties together with quality of underground water sources were analyzed in this research for irrigation and drinking uses. Water samples were taken in spring and summer 2010, from 46 deep wells distributed across Southern Khorasan Province. Results showed significantly higher levels of some parameters than the national and international standards. Using Piper diagram, the main water type of the area was determined as Na-SO4, NaCl, Na-HCO3 and Mg-HCO3. The Gibbs diagram also showed the underground water in the area is influenced mostly by interaction with lithology. Factor analysis showed that in autumn, the most influencing parameters on water quality are TDS, EC, Cl, SO4, Na and F while in spring the influencing factors on water quality are TDS, EC, Cl, SO4, and Na. Classification of underground water using Wilcox method for irrigation purposes using Wilcox ratio for EC, Na,S.A.R and Mg showed unsuitability of some wells for agriculture while assessment of total dissolved solids and hardness proved water from wells fall in the range of unsuitable to good for drinking purpose.Keywords: Physical, Chemical properties, Quality, Underground water, Pollution, Southern
-
Page 25In addition to the perennial problem of water shortage in 36 countries with a population of over 230 million people, drought is also the phenomenon that occurs once every few years, over there.Effects and consequences of this phenomenon are numerous and unpleasant. The most important impact of drought is effects on the environment. It means that when drought occurs, natural ecosystem and human are exposed to deterioration and pollution. Because Iran is located on the dry belt in the world, identification of these factors can help us in controlling and protecting the environment. In the present study, hydrological drought in the Bakhtegan watershed in Fars was investigated with 20 stations. To estimate the intensity of hydrological drought, the Run theory was used. Factor analysis was performed by 14 variables derived from physiographic and climatic characteristics. Results of these analysis showed that in hydrological drought, four factors can be responsible for 89/82 percent of changes. These factors are Area, Average height, Compactness and Length to width ratio.Keywords: Environment, Hydrologic drought, Run theory, Factor Analysis, Bakhtegan watershed
-
Page 35The flood peak is one of the most important subjects in flood control projects. Because of lack of gauging stations in the outlet of all sub watersheds, this study based on simulating rainfall-runoff in the watershed by Hydrologic Models. HEC-HMS is designed for simulating rainfall-runoff. In this study all the essential information about watershed as Hydrologic soil groups, Land use, Flood hydrograph and Physical Properties were determined. Then the Model was run by the chosen events, and then was optimized and calibrated. Next flood hydrographs for 2-100 return periods were simulated for computing peak Flow. The “specific Discharge” method was used for determining the most flood active area. The results showed that, five sub watershed in the Upstream and middle of Nazloochay as B11, A21, A112, N, L112 with the specific discharge of 0.95,0.94,0.81,0.77 for 25 return period and with highest CN of 80, 75, 72, 75, 75 and the area of 52.6,35,43,42.7,45 had the highest impact on the flood peak and ranked from 1-5 and were determined as the most critical sub watershed.Keywords: Flood simulation, Rainfall, runoff model, HEC, HMS model, Flood production intensity, Ranking of subwatersheds, Nazloochay watershed
-
Page 47Biodiversity conservation is one of the main aims of wildlife conservation. Nowadays habitat loss has been recognized as one of the greatest threats to the worldwide biodiversity. In this study,habitat suitability of Black woodpecker and Great spotted woodpecker was studied in Shast Kalateh forest (NW of Iran). Presence and absence of two woodpeckers and environmental variables (forest cover types, topography, and structural characteristics of vegetation) were detected within a 25-m radius of each of 105 sampling points distributed throughout the study area. The Results of statistical analysis, based on binary logistic regression showed that limiting factors affecting presence of the Black woodpecker were more than those of the Great spotted woodpecker. These results revealed that the Great spotted woodpecker has more ability to adjust its resource use for habitat selection at local scale. In contrast, the Black woodpecker can be considered a habitat specialist species. The comparison of habitat characteristics between the two woodpeckers showed strong preferences for dead trees especially snags (whit 0.589 and 0.458 coefficient for Black and Great spotted Woodpecker). The conservation of the dead and decaying trees, should be taken into account in future conservation strategies and forest management. In this way it is likely that other woodpecker species as well as the community of secondary cavity nesters would also benefit.Keywords: Black woodpecker, Great spotted woodpecker, habitat suitability modeling
-
Page 57Although habitat models deals with some aspects of biodiversity, but it can be used in conservation management of single or few species. These models are useful in predicting changes in habitat variables and their effects on species habitat suitability and can be used as decision support tools.Persian fallow deer is a valuable species with unknown habitat requirements in some extent and their habitat ecology are not evaluated in experimental studies. Decision makers only rely on expert knowledge. This study aimed to show how Bayesian modeling framework can be used to integrate expert knowledge and other available data in different formats. There is uncertainty about habitat data, and Bayesian modeling can handle this problem using probabilities in its calculations. In this study, key factors affecting Persian fallow deer habitat suitability and their cause and effects have been identified using expert knowledge and also available published data. In the next step, influence diagram were entered into a Bayesian belief networks. The model was populated with subjective probabilities elicited from experts. Model behavior was validated using scenario and sensitivity analysis. The model can incorporate uncertainty into its prediction, and also can be updated when new knowledge about this species and its habitat priorities emerges.Keywords: Bayesian belief networks, Modeling, Habitat suitability, Persian fallow deer, Netica
-
Page 67Trade liberalization would affect environmental quality through its effect on production. Following trade liberalization, international capital mobility is increased. According to Pollution Haven Hypothesis (PHH) the polluted industries will transfer from countries with high environmental policies to moderate environmental policies. This study is concerned with the impact of trade openness on pollution and resource depletion in Iran. Two models have been applied in this study.The first model is for pollution and the second one is for natural resource depletion. The results indicate that pollution is negatively related to trade intensity, capital to labor ratio and real GDP per square kilometer, while GNP per square kilometer is positively related to pollution. In addition,evidence suggests that trade intensity, real GDPper square kilometer are negatively related to environmental degradation and GNP and capital labor ratio are positively related. So the technique,scale, and total effects of liberalization are not detrimental to the environment. The composition effect of trade liberalization on natural resource utilization, on the other hand, is beneficial in second model. However, this outcome indicates that the effects of trade liberalization in Iran could not cause the pollution resulted from greenhouse gases and the destruction of the environment.Keywords: Trade liberalization, Pollution, Resource depletion, Technique effect, Scale effect
-
Page 77Khouzestan super Heavy oil refinery, 7 km north of Abadan in Khouzestan province was chosen as a case study, in assessing the environmental impacts, by Delphi method and the TOPSIS, (a multicriteria decision models). The advantage of TOPSIS in the environmental impacts assessment is ranking positive and negative effects by using different criteria. Appropriate method to assess the effects must have standards and guidelines for determining and ranking the intensity, range, and so on. By using this method in environmental impact assessment, infinitely alternative (the impacts of a specific plan) can be ranked based on the infinitely criteria. High accuracy and use of spreadsheet software are other advantages of this method. Present research is a step towards the introduction of new methods of environmental impact assessment and its application in the EIA process in Iran,which, however selecting the appropriate methodology has a long way to go (for lack of standards).Keywords: EIA, Oil refinery, Multi, criteria decision making, TOPSIS
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.