فهرست مطالب

یافته های نوین زمین شناسی کاربردی - پیاپی 10 (پاییز و زمستان 1390)

مجله یافته های نوین زمین شناسی کاربردی
پیاپی 10 (پاییز و زمستان 1390)

  • تاریخ انتشار: 1391/04/28
  • تعداد عناوین: 7
|
  • حسن محسنی، مسعود عبدالله پور*، بهروز رفیعی صفحه 1

    هدف از این مطالعه بررسی پتروگرافی و منشا دولومیت های سازند شهبازان در شرق اسلام آباد غرب می باشد. تعداد 49 نمونه از یک برش در شرق اسلام-آباد غرب جمع آوری گردید. نتایج پتروگرافی، دو نوع دولومیت را نشان داد: نوع اول با بافت اگزنوتوپیک (xenotopic) شامل بلورهای دولومیت تمیز (شفاف) و نوع دوم با بافت ایدیوتوپیک (idiotopic) شامل بلورهای دولومیت کدر (تار) می باشد؛ دولومیت های نوع اول بی شکل و نیمه شکل دار و اندازه بلورها خیلی ریز تا ریز (μm16- 5) می باشد (دولومیکرایت) و دولومیت های نوع دوم شکل دار و نیمه شکل دار و اندازه بلورها ریز تا متوسط (μm62-16) می باشد (دولومیکرواسپارایت)؛ با توجه به اندازه و شکل بلورها می-توان نتیجه گرفت که دولومیت های سازند شهبازان در منطقه مورد مطالعه در طی دیاژنز اولیه شکل گرفته اند، گرچه دولومیت های نوع دوم در طی فرآیندهای دیاژنزی بعدی دچار تجدید تبلور گردیده اند. در شرایط آب و هوای مرطوب و پایین افتادن سطح آب دریا، آب های جوی (آب شیرین) به طرف حوضه پیشروی کرده و در اثر اختلاط با آب دریا (آب شور) باعث دولومیتی شدن سنگ آهک های پیشین شده اند. به دنبال این فرآیند قسمتی از تخلخل های ایجاد شده در اثر دولومیتی شدن (بین بلوری و قالبی) توسط کلسیت پر شده است.

    کلیدواژگان: پتروگرافی، دولومیت، سازند شهبازان، اسلام آباد غرب، کرمانشاه
  • لیلا فتحیان، فرهاد آلیانی، سیدجعفر حسینی دوست، سعیده رحمانی صفحه 12
    افیولیت های کرمانشاه یک کمپلکس به شدت خرد شده می باشد گابروها، دایک-های دلریتی و پریدوتیت های عمدتا سرپانتینی شده از مهم ترین واحدهای تشکیل دهنده این مجموعه افیولیتی می باشند. پریدوتیت ها در منطقه مورد مطالعه از نوع دگرگون شده هستند. که به دلیل خرد شدگی شدید به شدت تحت تاثیر محلول های هیدرترمال قرار گرفته و دگرسانی تقریبا شدیدی را متحمل شده اند. حاصل این تجزیه و تخریب ها پیدایش کانی های ثانویه گروه سرپانتین (لیزاردیت، کریزوتیل، آنتی گوریت)، کلریت، تالک، مگنزیت، ایدنگزیت و بروسیت می باشد. بررسی کانی های ثانویه موجود در این پریدوتیت ها نشان می دهد که منطقه مورد مطالعه تحت متاسوماتیسم حرارت پایین در حد رخساره شیست سبز قرار گرفته و سپس در اثر دگرگونی تا حد رخساره آمفیبولیت دمای منطقه افزایش پیدا کرده است. در پژوهش زیر به شرایط و واکنش های مرتبط با تشکیل هریک از کانی های فوق پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: کرمانشاه، افیولیت، هیدروترمال، متاسوماتیسم، هرسین
  • محمد معانی جو، مهرداد حیدری صفحه 22
    منطقه عباس آباد دارای معادن مس با سابقه معدن کاری قدیمی می باشد، در این منطقه توالی های آتشفشانی- رسوبی ائوسن رخنمون دارند که بخش های آتشفشانی عمدتا دارای ترکیب سنگ شناسی آندزیت و تراکی آندزیت می باشند و بخش های رسوبی شامل ماسه سنگ، آهک، کنگلومرا و شیل هستند. کانی سازی در منطقه در سنگ های آتشفشانی با بافت پورفیری تا مگاپورفیری رخ داده است که وسعت قابل توجهی (در حدود 35 کیلومتر مربع) شامل می شوند. به منظور بررسی پراکندگی عنصر ارسنیک در منطقه از رسوبات آبراهه ای در نزدیکی کانسارهای واقع در محدوده شمالی و شمال شرقی عباس آباد (شامل کانسارهای دامن جلا، معدن بزرگ، آسیادیو و لب کال) تعداد 52 نمونه مورد تجزیه شیمیایی قرار گرفت و پراکندگی این عنصر با توجه به وجود کانی سازی گسترده در منطقه و سابقه معدن کاری قدیمی مورد بررسی قرار گرفت. نقشه پراکندگی عنصر ارسنیک نشان می دهد بیش ترین میزان تمرکز ارسنیک در شمال شرق منطقه می باشد، هم چنین با استفاده از مقادیر ارسنیک موجود در رسوبات آبراهه ای مقدار زمینه 16 پی پی ام، حد آستانه 21 پی پی ام و آنومالی نسبت به عنصر ارسنیک در سری داده های موجود33 پی پی ام تعیین گردید.
    کلیدواژگان: ارسنیک، رسوبات آبراهه ای، معدن بزرگ، عباس آباد
  • سعید رضاییان لنگرودی، راضیه لک، فرج الله فیاضی صفحه 29
    پلایای حوض سلطان با گستره آبگیر حدود 195 کیلومترمربع و عمق 50-20 سانتی متر، در 85 کیلومتری جنوب غرب تهران واقع شده است. این پژوهش با هدف تعیین اقلیم و تغییرات تراز آب این دریاچه در هولوسن با مطالعه مغزه های رسوبی انجام گرفت. در این راستا، تعداد 9 مغزه به طول بیشینه 7 متر از بستر دریاچه تهیه گردید و بررسی های رخساره ای از قبیل ویژگی-های رسوبی، محتوای ماده آلی، رنگ، حضور کانی های تبخیری مورد بررسی قرار گرفت و زیر محیط رسوبی آن تعیین گردید. تعداد 155نمونه از رخساره های رسوبی مختلف تهیه و مورد آنالیز دانه بندی و کانی شناسی (XRD) قرار گرفتند. بررسی ها نشان می دهد که 5 زیرمحیط رسوبی شامل پهنه ماسه ای، پهنه گلی، پهنه گلی نمکی، پهنه نمکی و دریاچه موقتی در این 9 مغزه وجود دارد. رسوبات این دریاچه از نظر اندازه، 5 تیپ رسوبی شامل گل ماسه ای با کمی گراول، ماسه گلی با کمی گراول، گل، گل ماسه ای و ماسه گلی می باشد. زیرمحیط های رسوبی مغزه HS2 در شمال شرق عمدتا مربوط به پهنه گلی نمکی و HS1 در غرب دریاچه عمدتا مربوط به پهنه های گلی می باشد. هم چنین، تغییرات تراز آب دریاچه در هولوسن در طول مغزه ها ترسیم گردید و رسوبات مربوط به دوره های خشک سالی و ترسالی تفکیک گردید. نتایج، حاکی از 6 مرحله عمده خشک سالی حاکم بر منطقه می باشد. لذا، دریاچه در چند هزار سال اخیر همواره دستخوش دوره های پرآبی و کم آبی بوده است. تغییر اقلیم کنونی کره زمین سبب خشک شدن بیش تر دریاچه در سال های اخیر نگردیده است و این دوره های ترسالی و خشک سالی به تناوب تکرار گردیده است.
    کلیدواژگان: حوض سلطان، پلایا، مغزه، تراز آب، رخساره
  • عبدالناصر فضل نیا، فهمیه کوزه کولانی صفحه 41
    لامپروفیرهای کواترنری غرب سلماس همراه با سنگ های مرتبط، بر روی رسوبات دشت سیلابی قرار گرفته اند. این سنگ ها در زون سنندج-سیرجان نزدیک مرز زون ماگمایی ارومیه-دختر رخنمون یافته اند. همه سنگ های کواترنری غرب سلماس ماهیت آلکالن دارند و شامل لامپروفیرهای کامپتونیتی، لامپروفیرهای آلایش یافته، آلکالی بازالت، تراکی بازالت و تراکی آندزیت می شوند. آن ها به صورت منشورهای بازالتی و اسکوری با بافت پورفیری و گلومروپورفیری گسترش یافته اند. بالا بودن نسبت های Lan/Ybn، Lan/Smn و Smn/Ybn، رخداد اسپینل، دیوپسید و اوژیت، ماهیت آلکالن همه نمونه ها و محاسبات درصد ذوب بخشی بر اساس ضرایب توزیع، بیانگر یک فرآیند ذوب حدود 1 تا 7 درصدی از یک گوشته با ترکیب اسپینل لرزولیت است. بر اساس ضرایب توزیع عناصر در کانی های مختلف، عناصر لیتوفیل با شعاع یونی بزرگ (LILE) و سرب عمدتا به وسیله آمفیبل، بیوتیت و کلینوپیروکسن های اوژیتی، عناصر خاکی نادر (REEs) به وسیله آمفیبل و کلینوپیروکسن، عناصر نامتحرک با پتانسیل یونی بالا (HFSE) به وسیله آمفیبل و کلینوپیروکسن و کمتر بیوتیت و سری اول فلزات واسطه جدول تناوبی عناصر، بسته به عنصر و سنگ مورد نظر به وسیله بیوتیت، آمفیبل، ارتوپیروکسن، الیوین و کلینوپیروکسن در طول تبلور کنترل می شده اند.
    پس از اتمام فرورانش نئوتتیس به زیر ایران مرکزی، گسیختگی صفحه اقیانوسی فرو رو در زیر زون تصادمی عربی-اوراسیا تحت شرایط درون صفحه-ای اتفاق افتاده است. فشار مایل از صفحه عربی و گسترش عملکرد گسل های امتداد لغز راستگرد که با شکست بقایای پوسته اقیانوسی همراه شدند، باعث برخاستگی حرارتی گوشته و کاهش فشار گردیده و در نتیجه ذوب کاهش فشاری در گوشته رخ داده است. تقدم و تاخر این فرآیندها باعث شده است تا نمونه های مورد مطالعه ماهیت درون صفحه ای با دخالت عناصر فرورانشی را نمایش دهند. مذاب های گوشته ای حاصل در امتداد همین سیستم های گسلی فوران نموده اند.
    کلیدواژگان: آلکالی لامپروفیر، آلکالی تراکی بازالت و تراکی آندزیت، مدل سازی ژئوشیمیایی، ذوب بخشی، مدل تکتونوماگمایی
  • سعید رضاییان لنگرودی، راضیه لک، سعید مهدلو ترکمانی، فرج الله فیاضی صفحه 63
    در این مطالعه، کیفیت آب زیرزمینی دریاچه حوض سلطان قم براساس شاخص های مختلف برای مصارف آشامیدن و کشاورزی مورد بررسی قرار گرفته اند. منطقه مورد مطالعه با مساحت تقریبی 195کیلومتر مربع در 85 کیلومتری جنوب تهران در غرب آزاد راه تهران-قم واقع می باشد. به منظور بررسی خصوصیات کیفی آب های زیرزمینی دریاچه حوض سلطان از داده های34 نمونه از چاه های منطقه در سال آبی 1388-1387 استفاده شده است. پس از صحت سنجی مقادیر یون های اصلی آب، پارامترهای آماری موثر در تعیین کیفیت آب زیرزمینی از قبیل محاسبه نرخ جذب منیزیم (MAR)، درصد سدیم انحلالی (SSP)، بی کربنات سدیم باقی مانده (RSBC)، شاخص تراوایی (PI)، نسبت کلی (KR)، سختی کل (TH) و نرخ جذب سدیم (SAR) محاسبه و هم چنین براساس نمودار پایپر و شولر، گروه های مختلف آب از لحاظ مصارف آشامیدن و کشاورزی تعیین شدند. بر اساس این تحقیق، مقدار متوسط شوری (EC) برابر 5308.8 میکروموس بر سانتی متر و مقدار کل املاح محلول آب (TDS) برابر 4/3446 میلی گرم بر لیتر می باشد. از این رو، آب منطقه مورد مطالعه برای مصارف آشامیدن و کشاورزی نامناسب است. میانگین pH برابر 8، قلیایی بودن آب منطقه را نشان می دهد. مقدار میانگین سختی کل نمونه ها در منطقه مورد مطالعه برابر 8/806 می باشد که حاکی از نامناسب بودن آب زیرزمینی دریاچه حوض سلطان است. آب زیرزمینی منطقه مورد مطالعه در رده آب هایNa-Cl-SO42- طبقه-بندی می شود. هم چنین با توجه به مقدار میانگین درصد تمرکز سدیم که برابر 1/67 است آب زیرزمینی منطقه مورد مطالعه برای اهداف کشاورزی، در رده مشکوک قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: کیفیت آب زیرزمینی، پارامترهای هیدروژئوشیمیایی، استاندارد WHO، دریاچه نمک حوض سلطان
  • شهین بلوطی، پرویز غضنفری صفحه 73
    فرسایش یکی از مهم ترین فرآیندهای فعال در روی زمین است. عدم پیشگیری از فرسایش می تواند سبب فرسایش خاک، افت تراز آب زیرزمینی، از میان رفتن پوشش مراتع، و سرانجام واردشدن آسیب های بسیار به کشاورزی و دامداری منطقه شود. حوضه آبریز سرهه، با مساحت 4/39 کیلومتر مربع، در شمال کرج قرارگرفته است. منطقه بیشتر از سنگ های رسوبی و آذرآواری تشکیل شده است. سازند کهر به سن پرکامبرین کهن ترین سنگ های این حوضه هستند و جوان ترین واحدهای سنگی نیز به نهشته های کواترنر تعلق دارد. واحدهای سنگی سازند کرج مساحتی بیش از 50 درصد از کل گستره کاری را شامل می-شود. شش عامل اصلی زمین شناسی، اقلیم، تکتونیک، شیب، پوشش گیاهی، و هوازدگی بر میزان فرسایش پذیری واحدهای سنگی اثرگذار هستند. از میان آن ها عوامل تکتونیک و شیب در فرسایش منطقه مهم تر هستند. افزون بر انجام مطالعات رسوب شناسی و بررسی های پتروگرافی واحدهای سنگی، با به کارگیری روش تجربی پتانسیل رسوبدهی (SYP)، مقدار حساسیت سازندهای منطقه در 5 رده به دست آمد که بر پایه آن، سازند سلطانیه مقاوم ترین و در رده حساسیت به فرسایش کم قرارگرفت و نهشته های کواترنر Qal و Qt حساس ترین واحدهای سنگی نسبت به فرسایش شناخته شدند. میزان رسوب دهی این حوضه 27/889 تن در هکتار در سال برآوردشد. با توجه به اطلاعات به دست آمده و با به کارگیری نرم افزار Arc GIS نقشه های تیپ فرسایش، حساسیت سازندها به فرسایش و سرانجام نقشه پتانسیل رسوب دهی (SYP) در حوضه آبخیز سرهه تهیه شد.
    کلیدواژگان: حوضه آبخیز سرهه، حساسیت واحدهای سنگی، پتانسیل رسوب، زایی
|
  • H. Mohseni, M. Abdollahpour, B. Rafiei Page 1

    Main goal of this study is to reveal the petrography and origin of dolomites in Shahbazan Formation in the east of Eslamabade- Gharb. An outcrop was sampled in study area and 49 samples were collected. Two types of dolomites were identified, type I with xenotopic texture of clear dolomite crystals, type II with idiotopic texture of filthy (blurry) dolomite crystals. Type I is anhedral to subhedral, very fine-to fine-crystals (5–16 μm crystal size, dolomicrite); type II is subhedral to euhedral, and fine-to medium-crystals (16–62 μm crystal size,dolomicrosparite). According to size and shape we concluded these dolomites formed during early diagenesis, however, type II dolomites were probably recrystallized during later diagenesis and their crystal size are increased up to 220 μm. We suggest these dolomites were formed due to basinward flushing of meteoric fluids during sea-level fall in a humid climatic regime. Mixing of meteoric and marine fluids promoted dolomitization of limestones theShahbazan Formation in mixing zone. Consequently, some porosities were occluded by later calcite precipitation.

    Keywords: Petrography, dolomite, Shahbazan Formation, Eslamabade– Gharb, Kermanshah
  • L. Fathiyan, F. Alyani, J. Hosindoost, S. Rahmani Page 12
    Kermanshah ophiolites are a complex and crashed zone. In this zone, gabbro, dolerite and peridotites are the most important unit within the complex ophiolite. Pridotites in the study area are metamorphic type; they are strongly crushed which caused an intense hydrothermal alteration. The resulted secondary minerals include:lizardite, chrysotile, antigorite, chlorite,talc, magnesite, iddingsite and brucite. Mineralogical study on these peridotites indicate a low grade metasomatism (green-schist facies) which were superimposed by amphibolite facies metamorphism. The condition of formation of these minerals and their reactions are discussed in this research.
    Keywords: Kermanshah, ophiolite, hydrothermal, metasomatism, Harsin
  • M. Maanijou, M. Heidari Page 22
    Abbas Abad area has an old copper mining history; in this area outcrop of volcanosedimentary sequences exist; lithological composition of volcanic parts are generally andesite and trachyandesite and sedimentary parts includes sandstone, limestone, conglomerate and shale. Mineralization in this area has occurred in a broad region (35 Km2) in volcanic rocks with porphyry to megaporphyry texture. For surveying of arsenic distribution in this area chemical analysis on 52 samples of stream sediments near deposits located in north and northeast part of Abbas Abad (including Damanjala, Madan Bozorg, Asiadiv and Lab-e-Kal deposits) were done. Arsenic distribution, according to broad mineralization and old mining history were stndied. Arsenic distribution map shows the highest concentration of arsenic is in north east of the region; also using arsenic contents of stream sediments, background,threshold and anomaly values of arsenic determind which are 16 ppm, 21 ppm and 33 ppm respectively.
    Keywords: Arsenic, Stream sediments, Madan Bozorg, Abbas Abad
  • S. Rezaiyan Langrudi, R. Lak, F. Fayazi Page 29
    Hoz-e-Soltan playa catchment area 195 km2, depth 25-50 cm, is located 85 km southwest of Tehran. The objective of this research was to determine the paleoclimate and water table fluctuations in Holocene through sedimentary facies studies. In this research, 9 cores (maximum length of 7 meters) were taken from the lake substrate, and then facies investigations, such as sediments’ characteristics, organic matter contents, colors, crystals of evaporative minerals and sedimentary sub-environment were determined. 155 subsamples were prepared from different sedimentary facies, and then granulometric analysis and mineralogy (XRD) were carried out. Results indicated that there are 5 sedimentary subenvironments,including sand flat, mud flat, saline mud flat, salt pan and ephemeral lake in the studied cores. On the basis of granulometry results, 5 sedimentary types were recognized in the subsurface sediments; slight gravel-bearing sandy mud, slight gravel-bearing muddy sand, mud, sandy mud and muddy sand. Sedimentary sub-environments of HS1 and HS2 cores are in relation to saline-mud flat and mud flat environment, respectively. Also, during Holocene lake water table fluctuation were drown and wet and dry period sediments were defined. Result shows that 6 major drought period exist in this region so during the last few thousand years, the lake had wet and dry conditions. Recent climate change and globalwarming doesnt serious effect on more drying of the lake; these wet and dry periods were frequently repeated.
    Keywords: Hoz, e, Soltan, playa, core, water table, facies
  • A. Fazlnia, F. Kozekoulani Page 41
    The Quaternary lamprophyres and related rocks from west Salmas are laid on the floodplain deposits in the border of the Sanandaj-Sirjan and Uromieh-Doukhtar magmatic zones. These rocks are all alkaline and include mostly camptonitic lamprophyres, contaminated lamprophyres, basalt, trachy-basalt, and trachy-andesite. The rocks have been croped out as prismatic and scoria structures with porphyritic and glomeroporphyritic textures. High ratios of Lan/Ybn, Lan/Smn and Smn/Ybn, occurrence of spinel, augite and diopside, alkaline characteristic of all samples, and calculations of partial melting based on the distribution coefficients indicate a melting process about between 1 and 7 percent of a mantle with spinel lherzolite composition. Based on the partition coefficients of elements in different minerals,large ionic lithophile elements (LILE), which are mobile, and lead were mostly controlled by amphibole, biotite, and augitic clinopyroxene, rare earth elements (REEs) by amphibole and clinopyroxene, high field strength elements (HFSE), which are immobile, by amphibole,clinopyroxene and biotite (but not a lot), and first series transition metals of periodic table of elements, depending on which element and rock, by biotite, amphibole, orthopyroxene,olivine, and clinopyroxene during the crystallization of the magma.After ceasing of Neotethys subduction beneath Central Iran, slab break off occurred likely in the remnants of the Neotethys oceanic crust right in the location of the collision zone of Arabian-Eurasian plates. The process occurred at the within plate setting. Arabian oblique tectonic pressure to the Eurasian plate and increasing activity of right-lateral strike-slip faults,which resulted of slab break off the Neotethys remnants, caused thermal doming and decrease of lithostatic pressure in the mantle, and hence, was developed decompression melting in the upper mantle. Occurrence of these processes successively led to the rocks show tectonically within plate characteristic along with interacting of subduction elements. The mantle meltswere erupted along these fault system.
    Keywords: Alkali lamprophyre, alkali trachy, basalt, trachy, andesite, geochemical modeling, partial melting, tectonomagmatic modeling
  • S. Rezaiyan Langrudi, R. Lak, S. Mahdloo Torkamani, F. Fayazi Page 63
    In this research, groundwater quality of Hoz-e-Soltan Lake have been studied for drinking and irrigation uses according to different parameters. This lake with 195km2 catchment area located at 85 km of southwest of Tehran-Qom highway. In order to investigate is groundwater quality characteristics in Hoz-e-Soltan Lake, 34 data from water of well taken in 2008 were selected for processing and interpretation. All data were processed for determination of groundwater quality such as MAR, SSP, RSBC, PI, KR and SAR after editing of data. Base on Piper and Scholler diagram, different groups of water and suitability for drinking and irrigation uses were determined. Results show that Electron Conductivity is equal to 5308.8 μmohs/cm and total dissolve solid is 3446.4 mg/l. The pH value of the aquifer is high indicating an alkaline nature with an average of 8. Total hardness average of samples is equal to 806.8 which shows that the Hoz-e-Soltan groundwater was not suitable. The groundwater type of study area is classified in Na-Cl-SO42- class. Also, base on Na% average equal to 67.1,groundwater resources of the study area belong to the suspicious class.
    Keywords: groundwater quality, hydrogeochemical parameters, WHO standard, Hoz, e, Soltan Lake
  • Sh. Baluti, P. Ghazanfari Page 73
    Erosion is one of the most active processes in surface of the earth. Erosion can cause soil destruction, shortage of groundwater, rangeland degradation, and eventually much damage to agriculture and livestock. Sorhe drainage basin, with an area of 39.4 square kilometers, is located in North Karaj. The study area is mostly formed by sedimentary and pyroclastic rocks. Kahar Formation with the Precambrian age is the most ancient rocks and Quaternary deposits are the youngest rock units in this area. Over 50 percent of the total area belongs to Karaj Formation rock units. Erodibility of rock units are affected by six main factors:geology, climate, tectonics, slope, vegetation cover, and weathering. The most important factors to erosion in this area belong to tectonics and slop. In addition to sedimentology and petrography of rock units, using experimental method of Sediment Yield Potential (SYP), the sensitivity of the formation was calculated in 5 classes. On this basis, Soltanieh formation is the most resistant with low erosion and Quaternary deposits of Qal and Qt are most sensitive rock units to erosion. Sediment yield rate was estimated 889.27 tons per hectare in the year.According to obtained information and using Arc GIS software, erosion type maps,susceptibility of formation to erosion, and finally sediment yield potential map (SYP) were prepared in Sorhe drainage basin.
    Keywords: Sorhe drainage basin, Erodibility of rock units, sediment, yield potential