فصلنامه توسعه کارآفرینی
سال پنجم شماره 1 (پیاپی 15، بهار 1391)

گزینه های ابتکاری تصمیم گیری سازوکارهایی شناختی هستند که کارآفرینان در فرایند تصمیم گیری خود به کار می برند. این پژوهش با درک اهمیت این گزینه ها در تصمیم گیری کارآفرینان و ضعف پژوهش های کیفی پیشین در پرداختن به این مقوله، به مفهوم پردازی عوامل زمینه ساز به کارگیری گزینه های ابتکاری در فرایند تصمیم گیری کارآفرینان برتر ایران می پردازد. روش تحقیق در این پژوهش کیفی و به طور مشخص راهبرد تحقیقی گروه کانونی است. نمونه ی آماری این تحقیق 6 نفر از کارآفرینان برتر معرفی شده توسط وزارت کار و امور اجتماعی ایران در سال 1388-1389 و 3 نفر از اساتید و خبرگان تصمیم گیری و کارآفرینی هستند. تجزیه و تحلیل داده ها با روش تحلیل محتوای کیفی، و به طور مشخص تحلیل تم و کدگذاری باز و محوری انجام شد. یافته ها نشان می دهد که عوامل زمینه ساز در به کارگیری گزینه های ابتکاری در فرایند تصمیم گیری کارآفرینان برتر ایرانی در شش دسته شامل ویژگی های روان شناختی و شخصیتی، توانایی پردازش اطلاعات، توانایی های شناختی-ادراکی، تعصبات ابتکاری- شناختی، ویژگی های محیط مساله و شرایط زندگی فردی جای دارند. این پژوهش گامی است در راستای توسعه ی مفهوم نوظهور تصمیم گیری ابتکاری کارآفرینان، از این رو توجه به عوامل زمینه ساز در به کارگیری گزینه های ابتکاری برای تقویت تصمیم گیری، به کارآفرینان نوپا توصیه می شود.

رفتار شبکه سازی، یکی از رویکردهای نوین مرتبط با رفتار کارآفرینانه به شمار می آید اما تاکنون تلاش های اندکی برای بررسی رابطه ی آن ها انجام شده است. از این منظر، هدف اصلی این مقاله بررسی رابطه ی بین رفتار شبکه سازی و رفتار کارآفرینانه می باشد. این پژوهش کاربردی بوده و روش تحقیق آن از نوع هم بستگی است. نقش متغیرهای بررسی شده، در بین 137 نفر از مالکان شرکت های مستقر در سه پارک علم و فناوری دانشگاه های تهران، امیرکبیر و تربیت مدرس، با روش پیمایشی آزمون شده اند. برای گردآوری داده ها از ابزار پرسش نامه و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات آماری، از ضریب هم بستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام استفاده شده است. نتایج نشان می دهد بین رفتار شبکه سازی و رفتار کارآفرینانه، رابطه ی معناداری وجود دارد و از بین ابعاد رفتار شبکه سازی، به ترتیب ابعاد ایجاد، استفاده و حفظ ارتباطات، بیش ترین اثرگذاری را در رفتار کارآفرینانه دارند. «هم چنین پیشنهادهایی برای کارآفرینان و مالکان کسب وکارها به منظور بهبود رفتار کارآفرینانه رفتار شبکه سازی ارائه شده است.»

کارآفرینی سازمانی و مدیریت راهبردی مفاهیمی هستند که در مبانی نظری و در عرصه ی عمل مدیریت، توجه محققان و مدیران زیادی را به خود جلب کرده است. از این رو، در تحقیق حاضر به بررسی تاثیر اقدامات خاص مدیریت راهبردی- شامل میزان کاوش محیطی، انعطاف پذیری در برنامه ریزی، افق زمانی برنامه ریزی، مشارکت در برنامه ریزی، کنترل های راهبردی و کنترل های مالی- بر کارآفرینی سازمانی در شرکت سرمایه گذاری مهدتابان می پردازیم. جامعه ی آماری این تحقیق 153 نفر از مدیران و کارشناسان شرکت سرمایه گذاری مهدتابان می باشد که با نمونه گیری کوکران تعداد 126 نفر از بین دو گروه مدیران و کارشناسان به عنوان نمونه ی تحقیق انتخاب شد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی بوده و با استفاده از روش هم بستگی انجام شده است. هم چنین از پرسش نامه برای گردآوری داده ها کمک گرفته شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از آزمون های آماری ضریب هم بستگی و رگرسیون چندگانه بهره گرفتیم. نتایج بررسی نشان می دهد که به جز کنترل های مالی، سایر اقدامات مدیریت راهبردی بر کارآفرینی سازمانی تاثیر مثبت و معنی داری می-گذارد. درنهایت براساس نتایج به دست آمده پیشنهادهایی برای مدیران و کارشناسان شرکت ارائه شده است.

کارآفرینی رسانه ای (ME) خلق و مالکیت یک شرکت یا سازمان کوچک است که فعالیت های آن حداقل یک نوآوری برای بازار کسب وکار های رسانه ای ایجاد کند. با عنایت به نو بودن پدیده ی کارآفرینی در کسب وکارهای رسانه ای، هدف این پژوهش ارائه الگویی برای کارآفرینی رسانه ای می باشد. این تحقیق از نوع کیفی و با به کارگیری روش نظریه ی داده بنیاد (نظریه ی برخاسته از داده) انجام شده است. داده های تحقیق از طریق مصاحبه ی نیمه ساختار یافته از میان 11 موسسه ی رسانه ای دیجیتال کشور شامل چهار دسته ی اصلی تولیدکنندگان محتوا، فروش محصولات/خدمات، پشتیبانی و نرم افزار و تبلیغات جمع آوری شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که در الگوی کارآفرینی رسانه ای، سه دسته عوامل زیربنایی (منابع و انسان مداری)، عوامل روبنایی (کارآفرین رسانه ای، بازار و مشتریان و دولت/جامعه) و عوامل موازنه کننده (ارتباطات، ارزش ها و هنجارها و نظام اجتماعی- اقتصادی) بازیگران اصلی محسوب می شوند که تعامل و توازن هر سه دسته عوامل یادشده موجب دوام و استمرار کارآفرینی رسانه ای می شود.

به تدریج بین دانشگاه و جامعه، رابطه ای دوطرفه مبتنی بر دانش ایجاد شده است و دانشگاه ها توانسته اند نقشی فعال را در توسعه ی اقتصادی- اجتماعی جوامع خود ایفا کنند. باتوجه به اهمیت نقش برجسته ی دانشگاه ها در چرخه ی نوآوری هدف این پژوهش شناسایی شاخص های خروجی عملکرد تجاری سازی پژوهش های دانشگاهی می باشد. شاخص هایی که میزان اثرگذاری دانشگاه را نشان می دهند. روش تحقیق برای شناسایی شاخص ها، کمی بوده و از روش پیمایشی و ابزار پرسش نامه استفاده شده است. براساس نتایج به دست آمده از تحقیق که شامل شناسایی شاخص های خروجی عملکرد تجاری سازی پژوهش های دانشگاهی براساس الگوی EFQM می باشد، این شاخص ها در4 بعد شاخص های نتایج کلیدی عملکرد، شاخص های نتایج جامعه، شاخص های نتایج کارکنان و شاخص های نتایج مشتریان شناسایی و با رویکردAHP اولویت بندی شدند. نتایج نشان می دهد که دسته بندی شاخص ها براساس الگو می تواند به تاثیرگذاری و کاربردی بودن شاخص ها کمک کند افزون بر این که می توان به یک جمع بندی مناسب از شاخص ها در هنگام تصمیم گیری های این حوزه پرداخت.

با توجه به گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات، در عصر حاضر، موضوع مکان کسب وکار شکلی متفاوت از مفهوم سنتی آن پیدا کرده است. مدیران کسب وکارها در حال حاضر می توانند فعالیت کسب وکارهای خود را از فواصل دور و در مکان های مختلف مدیریت و سازمان دهی کنند. بنابراین، در این مطالعه بر آن شدیم تا عوامل موثر بر تصمیمات مکان یابی کسب وکارهای فعال در زمینه ی فناوری اطلاعات و ارتباطات را بررسی کنیم. در این مطالعه با بررسی نمونه ای 102 نفره از مدیران و کارشناسان فعال در زمینه ی فناوری اطلاعات و ارتباطات شهر تهران و با اتخاذ رویکرد پی.ال.اس، میزان تبیین کنندگی هر یک از این عوامل در الگو را تحلیل کرده ایم. میزان روایی و پایایی برای سازه ها درحد بسیار خوبی بوده و درنهایت نتیجه گرفته ایم که پنج گروه از عوامل، تصمیمات مکان یابی این کسب وکارها را تحت تاثیر قرار می دهند (خدمات کسب وکار، رفاهی، پشتیبانی، بازار و دولتی). از میان آن ها عوامل بازار بالاترین اولویت را دارد و عوامل رفاهی کم ترین اولویت را نشان می دهند. نتایج این تحقیق به ایجاد مبنایی جدید برای دسته بندی عوامل موثر بر تصمیمات مکان یابی کسب وکارهای کارآفرین منجر شده و می تواند راهنمای سیاست گذاران در تعیین مکان شهرک های صنعتی و مراکز رشد باشد.

شواهد زیادی بیانگر آن است که بیکاری دانش آموختگان آموزش عالی، در بسیاری از کشورها از جمله ایران در حال افزایش است. با وجود این چالش ها، بسیاری از سیاست-گذاران، کارآفرینی در محیط های دانشگاهی را امری ضروری و اجتناب ناپذیر می دانند. شناسایی عوامل اثرگذار بر نیت های کارآفرینانه ی دانشجویان جوامع دانشگاهی بسیار با اهمیت بوده و در همین راستا تحقیقی با این هدف انجام شده است. جامعه ی آماری این تحقیق 342 نفر از دانشجویان رشته های کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی ایلام بودند که از میان آن ها 89 نفر به عنوان نمونه به طور تصادفی با استفاده از فرمول محاسباتی کوکران انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه ای بود که روایی آن با کسب نظرات اساتید دانشگاه تایید شد و پایایی آن نیز بر پایه ی ضریب آلفای کرونباخ 72/ به دست آمد. اثرات متغیرهای مستقل (باور به خودکارآمدی، نگرش نسبت به کارآفرینی، حمایت خانواده و هنجارهای ذهنی) بر متغیر وابسته (نیات کارآفرینانه ی دانشجویان) آزموده شد. نتایج نشان می دهد تمامی متغیرهای مستقل، به غیر از نگرش نسبت به کارآفرینی رابطه ی مثبت و معناداری با نیت های کارآفرینانه دارند. درپایان برای ترغیب بیش تر نیت های کارآفرینانه ی دانشجویان به برنامه-ریزان آموزشی دانشگاه، پیشنهادهایی ارائه شد.

هدف این تحقیق بررسی چگونگی تاثیر عوامل فردی و محیطی بر رفتار کارآفرینانه ی دانشجویان دانشگاه کردستان است. این تحقیق برحسب هدف کاربردی و براساس شیوه ی گردآوری داده ها توصیفی بوده و از نوع پیمایشی می باشد. جامعه ی آماری کلیه ی دانشجویان مقاطع تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه کردستان در نیمسال دوم سال تحصیلی 90-89 را شامل می شود که براساس فرمول کوکران 260 نفر به شیوه ی طبقه ای تصادفی ساده به عنوان نمونه ی آماری انتخاب شده است. برای جمع آوری داده ها از ابزار پرسش نامه، جهت تعیین اعتبار الگو از نرم افزار Amos و برای تعیین میزان تاثیر عوامل فردی و محیطی بر رفتار کارآفرینانه از آزمون کای دو بهره گرفته شده است. نتایج نشان می دهد که عوامل فردی رابطه ی معنی داری با ویژگی های کارآفرینانه دارد، به طوری که دانشجویان پسر و آن هایی که وضعیت تحصیلی مناسبی دارند، حس توفیق طلبی، استقلال طلبی و خلاقیت در آن ها بیش تر می باشد. از دیگر یافته های این پژوهش تاثیر مورد انتظار و ادراکات دانشجویان از محیط کارآفرینانه ی دانشگاه بر تقویت رفتارهای کارآفرینانه ی آن ها است.

یکی از پیش نیازها برای برنامه ریزی ارتقای قابلیت های کارآفرینی دانشجویان در نظام آموزش عالی کشورمان، تعیین «دامنه ی» برنامه ی درسی کارآفرینانه است. اهمیت این موضوع زمانی مشخص می شود که با گستره ای از ویژگی ها و توان مندی های کارآفرینانه مواجه باشیم. از این رو برای طراحی برنامه ی درسی اثرگذار، افزون بر تعیین «دامنه»، به تعیین «توالی» اجزای آن نیز نیازمندیم. این تحقیق با هدف شناسایی این دو شاخصه ی برنامه ی درسی برای ارتقای توان مندی های کارآفرینی در دانشجویان، از روش الگوسازی ساختاری تفسیری (ISM) که یکی از شیوه های تحقیق کیفی می باشد استفاده کرده و با بررسی نظرات 8 نفر از کارآفرینان موفق ایرانی، تعداد 13 ویژگی برتر کارآفرینی به عنوان اهداف نهایی برنامه ی درسی کارآفرینانه در دانشگاه ها تعیین شده است. سپس ساختار ارتباطات بینابینی و میزان اهمیت آن ها نیز در قالب یک شبکه ی تعاملی ترسیم گردید. بر این اساس مشخص شد که «اعتماد به نفس» به عنوان مهم ترین ویژگی کارآفرینی بر روی تمامی 12 ویژگی منتخب دیگر، اثرگذاری مستقیم و یا غیرمستقیم دارد. هم چنین، ضمن بررسی نتایج پژوهش های مشابه در زمینه ی روابط بین ویژگی های کارآفرینانه در ساختار تعاملی به دست آمده در این تحقیق، برخی کاربردهای نتایج حاصله در زمینه ی طراحی اثرگذار برنامه ی درسی کارآفرینی بحث و بررسی شده است.

ایده پردازی، فرصت جویی و عمل گرایی به صورت توامان، دیدگاه کارآفرینانه را به وجود می آورند که ماهیتا مقوله ای نامشخص و غیرساختارمند است. بنابراین یادگیری و یاددهی این دیدگاه توسط مربیان و استادان حرفه ای به نسل جوان و با هدف ایجاد کسب وکارهای نوپا، موضوعی اساسی و چالشی محسوب می شود. با توجه به دغدغه ی بیان شده، این مساله ی پژوهشی مطرح می شود که مهارت های یک استاد شایسته ی کارآفرینی معطوف به پرورش دانش آموخته ی کارآفرین یا کارآفرینان نوپا، کدامند؟ برای پاسخ به این سوال، از روش تحقیق کیفی و ابزار مصاحبه برای گردآوری اطلاعات از جامعه ی اساتید و دانشجویان رشته ی کارآفرینی در ایران استفاده شده است. بدین ترتیب که مصاحبه با24نفر، شامل اساتید و دانشجویان رشته ی کارآفرینی انجام شد و یافته ی تحقیق، به عبارتی چارچوب ابتدایی مهارت ها بعد از اعمال نظر گروه کانونی (7نفر)- با رویکرد روش کیفی- برخوردار از پنج مقوله ی اساسی به شرح زیر ارائه شده است: مقوله ی یادگیری استاد- مربی، مقوله ی یاددهی استاد-مربی، مقوله ی برقراری ارتباط اثربخش، مقوله ی ایجاد و اداره ی کسب وکار نوپا، مقوله ی تحلیل محیط کسب وکار نوپا، شناسایی و ارائه ی مجموعه ای منسجم و متمایز از مهارت های مربیان- استادان کارآفرینی برای پرورش دانشجویان علاقه مند به ایجاد کسب وکار، وجه تمایز این پژوهش محسوب می شود.