فصلنامه بیماریهای گیاهی
سال سی و نهم شماره 1 (شهریور 1382)

به منظور مطالعه اجزای مختلف مقاومت به بیماری لکه برگی سرکوسپورایی، سیزده رقم چغندرقند با درجات مختلف مقاومت نسبت به این بیماری، تحت شرایط کنترل شده در گلخانه مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این مطالعه، پنج صفت شامل طول دوره نهفتگی بیماری، درصد برگهای آلوده، تعداد لکه های آلوده در واحد سطح، قطر لکه ها و تعداد اسپورهای تولید شده در سطح یک لکه، مورد مقایسه قرار گرفت. دوره نهفتگی بیماری به دو روش محاسبه گردید که در هر دو روش به دلیل تغییرات دمایی در گلخانه به جای زمان از روز – درجه جهت تعیین دوره نهفتگی استفاده گردید. به این ترتیب، در روش نخست مجموع روز - درجات بالاتر از 5 درجه سانتیگراد از زمان مایه زنی تا شروع آلودگی در پنجاه درصد گیاهان هر تکرار به عنوان دوره نهفتگی در تکرار مربوطه در نظر گرفته شد و در روش دوم، زمان ظهور پنجاه درصد تعداد نهایی لکه های آلوده به عنوان دوره نهفتگی بیماری در تکرار مربوطه منظور گردید. نتایج این مطالعه نشان دارد که همه صفات مورد بررسی در مقاومت دخیل بوده و جز در موارد استثنایی، در مجموع با افزایش درجه مقاومت طول دوره نهفتگی فزونی یافته و تراکم لکه در واحد سطح، قطر لکه، درصد برگهای آلوده و تعداد اسپور تولید شده در سطح لکه کاهش می یابد

جهت تعیین فون نماتدهای غلات شامل گندم، جو، ذرت و برنج در استان اصفهان، مجموعا 120 نمونه خاک، ریشه و اندامهای هوایی از مزارع کشت این محصولات در مناطق مختلف استان جمع آوری و نماتدهای موجود در آنها با استفاده از روش الک و سانتریفوژ استخراج گردید. پس از تهیه اسلایدهای میکروسکوپی، نماتدهای استخراج شده با استفاده از منابع معتبر علمی مورد شناسایی قرار گرفت. در این بررسی هفت گونه نماتد از جنس Aphelenchoides شامل گونه های A.sacchari, A. spicomucronatus Aphelenchoides asterocaudatus, A. centralis, A. composticola, A. lanceolats, A. limberi تشخیص داده شد. در بین گونه های شناسایی شده سه گونه A. spicomucronatus و A. composticola, A. asterocaudatus برای اولین بار از ایران گزارش می شوند.

به منظور بررسی رقابت تراکم های مختلف خردل وحشی و گندم زمستانه، آزمایشی در گلخانه بخش زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز واقع در باجگاه انجام گرفت. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با پنج تیمار، چهار تکرار و با استفاده از روش سری های جایگزینی اجرا گردید که تیمارها شامل نسبت های مختلف گندم زمستانه خردل وحشی به شرح (0: 4)، (1: 3)، (2: 2)، (3: 1)، (4: 0) بودند، بدین ترتیب تراکم در هر واحد آزمایشی ثابت و برابر با چهار بود. نتایج نشان داد که افزایش نسبت خردل وحشی در هر واحد آزمایشی، تاثیر معنی داری بر ارتفاع، تعداد پنجه و سطح برگ پرچم گندم نداشته و روند مشخصی را طی نکرده است. شاخص های رقابت نیز نشان دادند که گندم زمستانه و خردل وحشی دارای قدرت رقابتی مساوی بودند.

چهار قارچکش سیستمیک بنومیل، پیروکیلن، تری سیکلازول و فتالید در آب آبیاری برنج استفاده و میزان و مدت تاثیر آنها در کنترل بیماری بلاست که عامل آن Pyricularia grisea است، بررسی شد. در بررسی گلخانه ای در فواصل زمانی مختلف پس از کاربرد قارچکشها، بوته ها در خزانه بلاست در معرض آلودگی به بیماری قرار گرفتند و پس از یک هفته شدت بیماری بررسی شد. در مزرعه نیز اثر یکبار مصرف قارچکشها از طریق ریشه برشدت بلاست برگ، بلاست خوشه و عملکرد محصول بررسی گردید. نتایج نشان داد که بنومیل، پیروکیلن و تری سیکلازول از طریق ریشه جذب شده و با انتقال سیستمیک. برشدت بیماری روی اندامهای هوایی تاثیر گذاشته اند. در گلخانه بنومیل بیماری را یک روز پس از کاربرد تا 50% و در روز دوم کاملا کنترل کرد ولی علیرغم جذب و تاثیر سریع. دوام کمتری در گیاه داشت و اثر آن پس از دو هفته کاهش یافت. پیروکیلن و تری سیکلازول 4 روز پس از کاربرد بیماری را کنترل کردند اما اثر آنها دوام بیشتری داشت و کنترل بیماری تا 4 هفته پس از کاربرد ادامه یافت. فتالید فقط کنترل نسبی بیماری را در فاصله زمانی 4 تا 21 روز پس از کاربرد تامین کرد. در آزمایش مزرعه ای پیروکیلن و تری سیکلازول با یک مرتبه کاربرد تاثیر خوبی در کنترل بلاست برگ داشتند اما از از نظر بلاست خوشه یا عملکرد محصول اختلاف معنی داری با شاهد نشان ندادند. یک مرتبه کاربرد بنومیل در مزرعه تاثیر مطلوب در کنترل بیماری نداشت (احتمالا بدلیل دوام کمتر در گیاه) و با فتالید و شاهد در یک گروه آماری قرار گرفت.

خشکیدگی سرشاخه ها و زوال درختان میوه هسته دار بخصوص زردآلو، گیلاس و بادام به صورت گسترده بین سالهای 13741377 در مناطق مختلف باغات استانهای آذربایجان غربی، سمنان و کرمان مشاهده شده است. علائم بیماری در استان های سمنان و کرمان به صورت ضعف عمومی درختان همراه با تنگ شدن و تغییر رنگ برگ ها به زردی، پوسیدگی ریشه و بعضا طوقه همراه با ظهور صمغ در اطراف شانکر طوقه ظاهر می گردد. در استان آذربایجان غربی نیز علایم بیماری به صورت خشکیدگی سرشاخه های یکساله و گلها همراه با تراوش صمغ و مومیایی شدن میوه ها در درختان زردآلو بود.
طی سالهای 76-1374 ضمن بازدید از باغ ها نمونه هایی از بافت آلوده، طوقه، ریشه، خاک اطراف طوقه، سر شاخه ها و گلهای در حال خشکیده درختان جمع آوری و بعد از انتقال به آزمایشگاه، شستشو با آب مقطر سترون به دو صورت ضد عفونی سطحی روی محیط های غذایی PDA و مالت آگار (MA) و بدون ضد عفونی سطحی روی محیط غذایی آب آگار (WA) و محیط انتخابی PARPH، کشت گردید، سپس در دمای 25◦C نگه داری و بطور مرتب روزانه مورد بررسی قرار گرفتند.
جدایه های بدست آمده متعلق به 7 جنس قارچ بودند که بر اساس خصوصیات مرفولوژیکی و برخی خصوصیات فیزیولوژیکی گونه های Verticillium dahlia, Monilinia Cytospora sp, Cytospora leucostoms, Phytoohthora cactorum, Armillaria sp, laxa Scytalidium dimidiatum و Pleospora sp. تشخیص داده شدند.
آزمون بیماریزایی جدایه ها، در آزمایشگاه (غیر از جدایه M. laxa) با استفاده از شاخه های بریده زردآلو (رقم قیسی) و گیلاس (رقم سیاه مشهد) و در گلخانه با مایه زنی در محلی که قارچ از میزبان جدا شده بود، و در مورد جدایه منتخبی از قارچ M. laxa به روش اسپورپاشی روی گلهای نهال های 3-4 ساله زردآلو رقم عسگرآبادی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که گونه های V. dahliae، P. cactorumو M. laxa به ترتیب قادر به ایجاد بیماری روی نهالهای مورد مطالعه بودند. در ضمن پراکندگی و گسترش گونه dahliae V. در استانهای کرمان و سمنان و گونه M.laxa در استان آذربایجان غربی بیشتر بوده و بعنوان گوته غالب شناخته شدند. گونه V.dahliae از درختان بیمار زردآلو و گیلاس مناطق بسطام، زیراستاق، دهملا، سعدآباد، بسطام، قلعه نوخرقان و خالصه، مرکز خدمات میامنی، کلاته، اسد میامنی، گومه، علی آباد و ابرسنج استان سمنان و از مناطق کوهپایه سکنج، ماهان و بافت استان کرمان جدا گردید. گونه P.cactorum از درختان بیمار بادام و زردآلو مناطق پشت بسطام، ابرسنج، مغان و یونس آباد استان سمنان و نیز گونه M.laxa از درختان بیمار زردآلو مناطق عسگرآباد، لک و پر ارومیه، ماکو، خوی، نقده، میاندوآب و مهاباد جدا گردید.

به منظور تعیین نقش عوامل اقلیمی در پراکنش گونه های فوزاریوم، پنج منطقه مختلف آب و هوایی در کشور استرالیا مورد مطالعه قرار گرفت. با نمونه برداری از خاک و بقایای گیاهی مناطق مورد بررسی، مجموعا 21 گونه فوزرایوم جداسازی و شناسایی گردیدند. گونه های Fusarium compactum و F. nygamai فقط از منطقه نسبتا گرم (Lake Cargelligo) جدا شدند. در حالیکه گونه های F. sambucinum, F. crookwellense, F. tricinctum, F. sporotrichioides عمدتا نسبتا سردسیر (Batlow) جدا گردیدند. گونه های F. merismoides, F. anthophiilum, F.lateritium و F.babinda در مناطق کوهستانی و مرتفع یافت شدند. گونه های F. proliferatum F. graminerarum, F. chalmydosporum غالبا در مناطق معتدله و گرم پراکنده بودند و در مناطق سردسیری وجود نداشتند. جمعیت گونه های F. avnaceum, F. acuminatum در مناطق معتدل بیشتر بود گرچه آنها در اغلب مناطق گسترش داشتند. بقیه گونه ها از قبیل F.oxysporum, F.solani و F. equiseti از همه مناطق مورد بررسی جدا شدند و عوامل اقلیمی پراکنش آنها را محدود نکرده بود.

تعداد 80 استرین باکتری از غده های سیب زمینی با علایم جرب از استانهای همدان، خراسان، اصفهان و چهارمحال و بختیاری در سال 1379 جداسازی شد. ویژگی های فنوتیپی و دامنه میزبانی 46 استرین نماینده بررسی گردید. با آنالیز عددی ویژگی های فنوتیپی، این استرینها در پنج گروه قرار گرفتند. استرینهای گروه اول به گونه S.scabies تعلق داشتند. استرینهای گروه دوم دارای ویژگی های بینابینی بوده که به گونه های S.turgidiscabies، S.tendae و گونه های عامل جرب زنگاری (Russet scab) شباهت داشتند. استرینهای گروه سوم و چهارم با گونه S.scabies شباهت بالا و با گونه های S.europaeiscabies و S.stelliscabies شباهتهای کمتری داشتند. استرینهای گروه پنجم شبیه به گونه های S.acidiscabies و s.griceus بودند. گونه S.scabies برای اولین بار از ایران گزارش می گردد.
در بررسی مقدماتی دامنه میزبانی این پاتوژن در شرایط گلخانه علایم نکروزه و ترک خوردگی های سطحی روی قسمتهای زیر زمینی تربچه (Raphanus sativus)، چغندرقند (Beta vulgaris)، سیب زمینی (solanum tuberosum) و لوبیا (phaseolus vulgaris) مشاهده شد و عامل مجددا از ریشه عدس (Lens sp.)، طالبی (Cucumis melo cv. Reticulates)، بادنجان (Solanum melongena)، گوجه فنگی (Lycopercicum esculentum)، ذرت (Zea mays)، هویج (Daucus carota)، و علفهای هرز تاج خروس (A,aranthus sp.) و سلمه تره (Chenopodium sp.) که فاقد علایم ظاهری بودند، جداسازی شد ولی از گندم (Triticum aestivum)، جو (Hordeum vulgaris)، خلر(lathyrus sp.)، کلزا (Brassica napus) و یونجه (Medicago sativa) جدا سازی نگردید.