فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی
سال پانزدهم شماره 3 (پیاپی 59، پاییز 1391)

در یکی دو سال اخیر، چهار رشته دانشگاهی به نامهای «علم سنجی»، «نسخه های خطی»، «مدیریت نشر» و «صنعت نشر» در مقطع کارشناسی ارشد در برخی از دانشگاه های ایران با حضور دانشجویانی از حوزه های کتابداری و غیر کتابداری فعال شده است. دانشگاه شاهد در مرحله کسب مجوز برای رشته کارشناسی ارشد علم سنجی قرار داد و دانشگاه امام رضا(ع) در مشهد سه رشته دیگر را به تصویب رسانده و در حال اجرای آن است.
دو رشته «مدیریت نشر» و «صنعت نشر» را گروه مدیریت و رشته «نسخه های خطی» را گروه هنر دانشگاه امام رضا(ع)، به تصویب رسانده و در حال اجرای آن است. دانشجویانی که برای این رشته ها پذیرش شده اند، بیشتر از رشته هایی غیر از کتابداری و اطلاع رسانی هستند، حال آنکه بسیاری از درسهای این رشته ها در رشته کتابداری و اطلاع رسانی - البته در سطحی کمتر تخصصی - تدریس می شود.
واقعیت این است که زمینه جذب و به کارگیری اعضای هیئت علمی واجد شرایط برای این گروه های آموزشی بسیار محدود است. بر این اساس، حداقل دوره های اولیه آن به یاری افرادی که در این رشته ها از تجربه مطلوبی برخوردارند، اداره می شود. چنانچه این رشته ها در سطح کارشناسی بودند، کمتر احساس نگرانی می شد، اما چون هر چهار رشته در سطح کارشناسی ارشد فعالند، دستیابی به پایان نامه هایی با کیفیت مطلوب دشوار می نماید. بدیهی است، برای بهتر شدن محتوای پایان نامه ها از افراد صاحب صلاحیت در سایر رشته ها استفاده خواهد شد، اما آشکار است که این مورد نمی تواند تضمین کننده اعتبار محتوا باشد. تجربه همه سالهای آموزش عالی در ایران این گونه بوده است که هر رشته ای ابتدا در دوره کارشناسی راه اندازی و سپس با تجربه اندوزی اعضای هیئت علمی و کسب مدارج بالاتر علمی توسط آنان، دوره کارشناسی ارشد آن ایجاد شده است.
گفتنی است، رشته کتابداری در سال 1345 از این الگو استفاده نکرد و از همان ابتدا با مقطع کارشناسی ارشد شروع به کار نمود. ناگفته نماند، مدرسان آن زمان یا افرادی دارای مدرک دکتری از کشورهای دیگر بودند و یا ایرانیانی که در همان رشته در کشورهای دیگر به درجه کارشناسی ارشد نایل شده بودند و با هدایت اعضای هیئت علمی دارای مدرک دکتری، وظیفه آموزش را برعهده گرفتند. ناخرسندانه این مورد درباره سه دوره ای که گروه های دیگر عهده دار اجرای آن هستند، صادق نیست. البته این سه دوره، بیشتر از آنکه جنبه نظری داشته باشند، کاربردی بوده و ممکن است برای راه اندازی آنها درسطح کارشناسی ارشد توجی هاتی ارائه شود و کسانی قانع شوند. مشکل دیگر این است که با فعال شدن یک رشته دانشگاهی، به سرعت دانشگاه های دیگر به اجرای آن روی می آورند و در مدت اندکی تعداد زیادی دانش آموخته وارد بازار کار می کنند. ممکن است تصور شود محیط کار برای سه رشته از این رشته ها فراهم آید، بویژه در دو رشته «مدیریت نشر» و «صنعت نشر» که در حال گذار از وضعیت چاپی به وضعیت الکترونیکی است. اما فراهم آوردن محیط کار برای دانشجویانی که اکنون در تهران و مشهد به تحصیل در دوره «نسخه های خطی» مشغولند، دشوار می نماید. از یاد نبریم، برخی فنون را نمی شود در کلاسهای درسی فرا گرفت، بلکه برای کسب مهارت در آنها باید در محیطی که ماده اولیه وجود دارد، شاگردی کرد. «نسخه های خطی» یکی از این موارد است. پرسش این است که چند کتابخانه در ایران دارای نسخه های خطی هستند و به چه تعداد کارشناس ارشد برای کار نیاز دارند. مهم تر اینکه، چند مورد از آنها اجازه می دهند دانشجویان در ارتباط مستقیم با نسخه های خطی آنها که آسیب پذیر نیز هستند، تجربه بیاموزند. دکتر ایرج افشار، استاد یگانه نسخه شناسی برجسته ایران، مدعی بود بخش اعظم نسخه های خطی ایران شناسایی شده و هرکار لازمی که می باید، بر روی آنها انجام شده است و قرار نیست همانند کتابهای چاپی یا الکترونیکی، نسخه های خطی جدیدی تولید شود که برای پرداختن به مسائل آنها به نیروی انسانی متناسب نیاز باشد. درست است که برخی مدعی هستند سالهای دهه نود، سالهای پایانی نسخه شناسان باقیمانده ایران است، اما به نظر می رسد شیوه برگزیده شده، برای جایگزینی افراد جدید به جای نسخه شناسان بنام ایران، مطلوب و مناسب نیست. چنانچه این چهار رشته به عنوان گرایش در زیرمجموعه رشته کتابداری و اطلاع رسانی ایجاد می شدند، سودمندتر بود، زیرا این امکان وجود داشت که متناسب با توانایی ها ونیازها گسترش یابند و یا در ارائه آنها محدودیت اعمال شود

ویژگی های خاص دستوری و نگارشی زبان و خط فارسی، دشواری هایی را در ذخیره و بازیابی اطلاعات در محیط رایانه‎ای پدید آورده است. رسم الخط فارسی نیز از یک سو به علت اختلاف نظر پدیدآورندگان متون و از سوی دیگر پیچیدگی های ذاتی خود، به‎هنگام ذخیره، جستجو و بازیابی چالش های متعددی را برای طراحان و نمایه‎سازان پایگاه ها، کاربران و پدیدآورندگان منابع به وجود آورده است.
این پژوهش به روش تحلیل محتوا انجام شد.100 عنوان از پایان‎نامه های موجود رشته کتابداری و اطلاع رسانی به منزله نمونه ای از متون فارسی در پایگاه های اطلاعاتی پژوهشگاه های علوم و فناوری اطلاعات ایران و مرکز منطقه‎ای اطلاع رسانی علوم و فناوری و از هر پایگاه 50 عنوان به‎صورت تصادفی انتخاب شد. با استفاده از دستور خط فارسی مصوب فرهنگستان زبان، کلماتی که درست یا نادرست نوشته شده بود، از یکدیگر تفکیک و در مرحله بعد، عنوانهای مورد نظر در هر دو پایگاه و با حالتهای متفاوت کلمات مرکب، جستجو گردید و در نهایت، نتایج بازیابی در پایگاه ها، ارزیابی و مقایسه شد.
یافته ها: نتایج این بررسی نشان داد 2/71% از کلمات عنوانها به صورت درست و 8/28% نادرست نگارش شده‎اند. همچنین، مشخص شد 6/51% این کلمات، دو جزئی و 5/47% سه جزئی هستند و اغلب نویسندگان پایان‎نامه ها، در مورد نحوه نگارش کلماتی که 2 جزئی و مشتق می‎باشند، دچار خطا شده‎اند. در پایگاه اطلاعاتی مرکز منطقه‎ای اطلاع رسانی علوم و فناوری، تنها حالت ثبت شده عنوانها به بازیابی عنوان مورد نظر ‎انجامید و در پایگاه اطلاعاتی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، تنها 58% عنوانها با تغییر رسم الخط همچنان بازیابی شدند.
نتیجه گیری: این پژوهش نشان داد پایگاه اطلاعاتی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران نسبت به پایگاه اطلاعاتی مرکز منطقه‎ای اطلاع رسانی علوم و فناوری، در بازیابی عنوان پایان نامه ها در حالتهای مختلف پیوسته و جدا نوشته شده، بهتر عمل می‎کند. همچنین، باید به نویسندگان پایان نامه ها، استفاده از قواعد یکدست ملی بویژه در نگارش کلمات 2 جزئی و مشتق تاکید شود.

پژوهش حاضر با هدف تبیین امکان پیاده سازی الگوی مفهومی «ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی» در نرم افزارهای کتابخانه ای ایران، انجام شده است.
روش پژوهش، رویکرد تحلیلی - سیستمی، و جامعه پژوهش شامل نرم افزارهای سیمرغ، آذرخش، پیام مشرق و پاپیروس است. روش گردآوری اطلاعات، مشاهده مستقیم و ابزار آن، سیاهه وارسی محقق ساخته است.
یافته های پژوهش حاکی از آن است که نرم افزار سیمرغ، کارکردهای «یافتن»، «شناسایی»، «انتخاب»، و «دسترسی» در سطح موجودیتهای کتابشناختی (اثر، بیان، نمود، و مورد) را به ترتیب و در مجموع 35/61%، 28/41%، 18/26% و 95/32% پشتیبانی می کند. امتیازهای نرم افزار آذرخش، برای کارکردهای «یافتن» 15/99%، «شناسایی» 25/99%، «انتخاب» 15/99%، و «دسترسی» 85/99% بود. نرم افزار پیام مشرق کارکردهای چهارگانه مد نظر الگو «یافتن»، «شناسایی»، «انتخاب»، و «دسترسی» را در سطوح چهارگانه سلسله مراتب شیء به ترتیب 18/59%، 95/37%، 58/20% و 8/31% حمایت می کند. نرم افزار پاپیروس توانست برای کارکرد «یافتن» 78/67%، «شناسایی» 18/50% و کارکردهای «انتخاب» و «دسترسی» 45/54% و 3/68% از کل ارزشهای در نظر گفته شده از سوی الگوی مفهومی اف.آر.بی.آر را کسب کند.
بر اساس امتیازهای کسب شده، نرم افزارهای آذرخش، پاپیروس، سیمرغ، و پیام مشرق به ترتیب رتبه های اول تا چهارم را به دست آوردند.

این پژوهش، امکان سنجی استفاده از شاخصهای خوانایی مفهوم پایه و سنتی در بازآرایی و رتبه بندی مجدد نتایج جستجو در حوزه علوم رایانه و فناوری اطلاعات است. پیشتر از شاخصهای سنجش خوانایی با هدف درجه بندی متون برای آموزش استفاده می شد، حال آنکه گرایش به استفاده از این شاخصها در بازیابی اطلاعات، رویکرد جدیدی است که به عنوان یک راهکار جایگزین برای تعیین خودکار سطح مخاطبان یک سند بازیابی شده، مورد استفاده قرار می گیرد.
روش شناسی: بدین منظور، ابتدا با استفاده از ابزار google trends عبارتهای جستجو با بیشترین فراوانی در سطح اینترنت در حوزه علوم رایانه شناسایی شده و بر این اساس 28 جستجو صورت گرفت. در این مرحله، مدارک بازیابی شده از نظر شاخصهای فلش - دیانی، دامنه مدرک و همگرایی مدرک بررسی و در مرحله بعد نتایج حاصل از این بررسی با نظرهای خوانندگان غیرمتخصص مقایسه شد. بدین منظور، نمونه هایی از هریک از این متون برای رتبه بندی در اختیار 30 نفر (فاقد تحصیلات آکادمیک در حوزه علوم رایانه) قرار گرفت.
در مرحله اول، نتایج بررسی ها نشان می دهد امکان استفاده از شاخص ترکیبی دامنه - همگرایی مدرک برای متون وجود دارد. یافته های مرحله دوم بررسی، از عملکرد بهتر رتبه بندی برمبنای شاخص ترکیبی تشکیل شده حکایت داشت

با توجه به اهمیت داشتن برنامه راهبردی برای هر سازمانی در دنیای متغیر امروز، آگاهی از محیط درونی و بیرونی آن سازمان و برنامه ریزی بر اساس آن ضروری است. یکی از ابزارهای تحلیل، SWOT است که به معنای بررسی نقاط قوت و ضعف و فرصتها و تهدیدها برای هر سازمان است. دانشگاه‎ شهید چمران اهواز را می‎توان از جمله دانشگاه های مهم و بزرگ ایران برشمرد و قلب تپنده آن را کتابخانه های آن به شمار آورد که مسلما نحوه کارکرد آنها می‎تواند بر بهره‎دهی آموزشی و پژوهشی این دانشگاه تاثیر بگذارد. بنابراین، هدف اصلی پژوهش حاضر، ارزیابی و مقایسه کتابخانه های مرکزی و دانشکده‎ای دانشگاه های شهید چمران بر اساس تحلیل SWOT است تا بدین وسیله مدیران این کتابخانه ها بتوانند با آگاهی از وضعیت خویش، اقدام به تدوین برنامه های راهبردی و همکاری برای رفع نقاط ضعف و تهدیدهای خود کنند. این پژوهش نتایج جالبی را در زمینه نقاط قوت و ضعف کتابخانه ها در 8 گروه کلی «نیروی انسانی»، «مشارکت و همکاری»، «سابقه»، «مجموعه»، «زیرساختهای فناوری اطلاعات و ارتباطات»، «وضعیت مالی»، «فضا و تسهیلات» و «رویکردها و نگرشها» و فرصتها و تهدیدها در 4 گروه «نیروی انسانی»، «بازاریابی و رقبای اطلاعاتی»، «رویکردها و نگرشها» و «وضعیت مالی» نشان داد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش و تاثیر عدالت سازمانی در تعهد کارکنان کتابخانه های دانشگاهی بندرعباس انجام شده است.
روش تحقیق: این مطالعه از حیث هدف یک تحقیق کاربردی و از حیث نحوه گردآوری داده ها، از نوع توصیفی و از شاخه میدانی به شمار می‎رود. روش انجام تحقیق نیز به صورت پیمایشی بوده است. جامعه آماری این تحقیق را کارکنان کتابخانه های دانشگاه های دولتی و آزاد اسلامی شهر بندرعباس (از جمله دانشگاه های هرمزگان، علوم پزشکی، پیام نور و دانشگاه آزاد اسلامی) تشکیل می‎دهند. با توجه به فرمول تعیین حجم نمونه کوکران، حجم نمونه آماری در سطح خطای 05/0 با دقت برآورد 05%، 36 نفر به‎دست آمد.
رویکرد: برای جمع آوری داده ها، از پرسشنامه های استاندارد تعهد سازمانی «آلن و می‎یر» (1990) و عدالت سازمانی «نیهوف و مورمن» (1993) استفاده شده و به منظور تجزیه و تحلیل داده ها، از آزمونهای آماری مناسب از جمله ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیون چندگانه، آزمون T-Test و تحلیل واریانس (ANOVA) به کمک نرم افزار SPSS 15.0 استفاده شده است.
نتایج پژوهش حاکی از آن است که بین عدالت سازمانی و تعهد سازمانی در سطح اطمینان 99% رابطه مثبت و معناداری (0.792= r و 0.01> P) وجود دارد و عدالت سازمانی بر تعهد سازمانی تاثیر قوی و چشمگیری دارد. به‎طوری‎که عدالت سازمانی پیش‎بینی‎کننده مناسبی برای تعهد سازمانی کارکنان کتابخانه های دانشگاهی شهر بندرعباس است. همچنین، یافته ها حکایت از آن دارد که با وجود ارتباط بین عدالت سازمانی و ابعاد سه‎گانه تعهد سازمانی (تعهد عاطفی، تعهد مستمر و تعهد تکلیفی)، رابطه بین عدالت سازمانی و تعهد عاطفی معنادار نیست. یافته دیگر نیز بیانگر تاثیرگذاری ابعاد سه‎گانه عدالت سازمانی بر تعهد سازمانی کارکنان کتابخانه های دانشگاهی شهر بندرعباس است.

با توجه به دو جریان خاص و عام و یا تفکیکی و انسجامی جهانی شدن، انتظار می‎رود هر یک از جوامع امروزی، بویژه قشر تحصیلکرده، روابط منسجم در ابعاد مختلف را با جامعه جهانی حفظ و تقویت کنند. یکی از مصداقهای تاثیرگذار در ایجاد و حفظ این نوع روابط، استفاده از رسانه های گروهی و شبکه های ارتباط جمعی است. از این رو، هدف پژوهش حاضر، بررسی تاثیر استفاده از رسانه های گروهی و شبکه های ارتباط جمعی بر مهارتهای ارتباطی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان است.
این پژوهش به صورت پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه در سال تحصیلی 90-1389 و در بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان انجام شده است. نمونه‎گیری با استفاده از روش طبقه‎بندی شده و به صورت سهمی های انجام گرفته و حجم نمونه 390 نفر است. برای بررسی فرضیه ها، از تحلیل رگرسیون استفاده شده است.آزمون فرضیه ها نشان می‎دهد بین استفاده از رسانه های جمعی و مهارتهای ارتباطی، رابطه وجود دارد.
یافته ها: آزمون فرضیه ها مبین رابطه‎ای میان میزان استفاده از رسانه های جمعی با مهارتهای ارتباطی است. افراد استفاده کننده از اینترنت و تلویزیون در سازه مهارتهای ارتباطی، نمره بالایی را دریافت کردند.
نتیجه گیری: از میان متغیرهای اثرگذار بر مهارتهای ارتباطی، به ترتیب، سن، میزان استفاده از رسانه ها، پایگاه اقتصادی - اجتماعی، مقطع تحصیلی، جنس و وضعیت تاهل سهم بیشتری داشتند.

هدف اصلی پژوهش حاضر، تحلیل محتوای تولیدات کتابداری ایران در پایگاه Web of Science و مشخص نمودن گرایشهای موضوعی تولیدات علمی کتابداری ایران و زیرشاخه های فعال آن است.
روش/رویکرد پژوهش: این تحقیق یک مطالعه کاربردی و از نوع پژوهشهای توصیفی است. جامعه آماری پژوهش را تمامی مقاله های علمی جهان در حوزه کتابداری که بین سالهای 2000 تا پایان 2011 در نمایه نامه های استنادی آی.اس.آی نمایه شده اند، تشکیل داده است.
نتایج مربوط به تحلیل محتوای مقاله ها نشان داد در قسمت موضوعات اخص، موضوعات مرتبط با «اینترنت (موتورهای جستجو...)» و «کتابسنجی (علم سنجی، وب سنجی، تحلیل استنادی،...)» به طور مشترک در رتبه نخست قرار دارند. از نظر رده های کلان نیز نتایج نشان داد رده موضوعی «فناوری» دارای بیشترین تعداد مقاله است. یافته های مربوط به نقشه علمی مقاله های کتابداری ایران نیز از وجود سه خوشه خبر داد که جز بزرگترین خوشه، عامل «خود استنادی» تاثیر شگرفی در شکل‎گیری خوشه های دیگر داشته است.
تمرکز پژوهشگران کتابداری ایران بر این موضوعات سبب شده به برخی از موضوعات دیگر نظیر «خدمات مرجع»، «مجموعه سازی»، «محیط کتابخانه»، «خودکارسازی کتابخانه ها»، «خدمات رسانی به معلولان»، «آرشیو و حفاظت» کمتر توجه کنند.

هدف پژوهش: تاکید بر درک صحیح چگونگی اثر تبلیغات بر سازمان های خدماتی، منجر به شکل گیری پژوهشهای بسیاری درباره توصیه و تبلیغ کلامی شده است. هدف این مقاله، زمینه‎یابی توسعه تبلیغ و توصیه کلامی مراجعان در کتابخانه ها و ارائه الگوی مفهومی تبلیغ کلامی مراجعان کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی است.
روش پژوهش: پژوهش انجام شده، از نوع پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش را، مراجعان به کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی در شهر مشهد تشکیل داده و نمونه انتخاب شده، 384 نفر از مراجعان این کتابخانه بوده اند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه است و برای تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده از الگویابی معادلات ساختاری استفاده شده است.
یافته ها و یافته های پژوهش نشان داد در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، محیط و فضای کتابخانه، کیفیت و انصاف درک شده از خدمات کتابخانه، بر رضایت مراجعان اثر می گذارد. همچنین، رضایت مراجعه کننده بر وفاداری وی اثرگذار است. در نهایت، وفاداری مراجعه کننده، به توصیه به دیگران و تبلیغ کلامی منجر می گردد.

گسترش بهکارگیری فناوری در کتابخانه ها و مراکز اطلاع‎رسانی در جوامع کنونی، ایجاد کتابخانه های دیجیتال را در پی داشته است. و از آنجا که منابع انسانی تاثیرگذارترین مولفه در کتابخانه ها می‎باشند، می‎توان از تبدیل کتابداران سنتی به کتابداران دیجیتال حایز مهارتهایی خاص در این زمینه به عنوان پیش‎نیاز تبدیل کتابخانه ها به کتابخانه های دیجیتال اشاره کرد. از این رو، پژوهش حاضر، با هدف بررسی مهارتها و قابلیتهای کتابداران دیجیتال در کتابخانه های دانشگاه های تبریز، علوم پزشکی تبریز و دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، انجام گرفته است.
روش‎شناسی: برای گردآوری داده ها پرسشنامه‎ای تدوین شد که در برگیرنده هفت مهارت اصلی مورد نیاز کتابداران دیجیتال یعنی «مهارت آموزشی»، «مهارت پژوهشی»، «مهارت مدیریتی»، «مهارت اطلاعاتی»، «مهارت اینترنتی»، «مهارت شخصیتی» و «مهارت رایانه‎ای» است. هر مهارت اصلی نیز شامل چند زیرمهارت است که مهارتهای ذکر شده با مرور متون مرتبط با موضوع به دست آمده‎اند. در این پژوهش، 100 کتابدار از سه دانشگاه یادشده به سوالهای مطرح در پرسشنامه پاسخ دادند.
یافته ها نشان داد میانگین مقیاس مهارتهای دیجیتال 180، میانگین درجه اهمیت مهارتهای دیجیتال 54/251 و میانگین میزان توانمندی در مهارتهای دیجیتال 39/180 است. این بدین معناست که میانگین میزان توانمندی به میانگین مقیاس نزدیکتر است. همچنین، تنها 52% از کتابداران مورد پژوهش از توانمندی بالایی در انجام امور با مهارتهای دیجیتال برخوردارند، در صورتی که از نظر 90% کتابداران، داشتن مهارتهای دیجیتال دارای اهمیت است.
نتیجه گیری: به‎‎طورکلی، میزان توانمندی در مهارتهای دیجیتال در بین کتابداران مورد بررسی پایین بوده است، اما در صد بالایی از کتابداران از اهمیت مهارتهای دیجیتال آگاهند.

هدف این پژوهش، آگاهی از دیدگاه کاربران درباره چگونگی سازماندهی (دسته‎بندی) اطلاعات در وب‎سایت کتابخانه های دانشگاهی ایران (IALW) از نظر میزان همخوان بودن دسته‎بندی اطلاعات با منطق کاربران به منظور شناسایی دسته‎بندی مناسب و همخوان با منطق آنهاست.
جامعه و جامعه پژوهش حاضر را دو گروه وب‎سایت کتابخانه های مرکزی دانشگاه های برتر ایران و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی مشهد تشکیل می‎دهد. رویکرد پژوهش حاضر، ترکیبی (کمی و کیفی) است و برای گردآوری داده ها از سه شیوه مکاشفه‎ای، مرتب‎سازی کارتها و مصاحبه نیمه‎ساختار یافته، استفاده شده است.
یافته ها: یافته های به دست آمده نشان می‎دهد سازماندهی اطلاعات موجود در وب‎سایت کتابخانه های دانشگاهی ایران در نیمی از موارد از منطق کاربران پیروی نمی‎کند؛ به این معنا که محل قرارگیری اقلام با منطق کاربران همخوان نیست، به طوری که آنها در پیدا کردن اقلام از وب‎سایت با مشکل مواجه می‎شوند. مصاحبه با 8 نفر از آزمودنی ها نیز این یافته ها را تایید کرد. در پایان، با استفاده از روش مرتب‎سازی کارتها، چگونگی سازماندهی منطقی اقلام توسط کاربران شناسایی و براساس آن الگوی پیشنهادی برای سازماندهی اقلام اطلاعاتی وب‎سایتها ارائه شد.
ارائه الگوی پیشنهادی برای سازماندهی اطلاعات در IALW مطابق با درک کاربران

پویایی و ماندگاری وب‎سایتهای کتابخانه‎ای، به میزان استفاده کاربر از آنها وابسته است. این امر نیز منوط به روزآمدسازی وب‎سایتها بر اساس نیاز مخاطبان است. بدین منظور، پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت خدمات وب‎سایتهای کتابخانه های دانشگاهی دانشگاه های ایران به اعضای هیئت علمی، نگارش یافته است. وب‎سایتها بر اساس معیارهای مربوط به امکانات کتابخانه‎ای، آگاهی‎رسانی جاری، مجموعه‎سازی و خدمات کتابخانه، مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفته‎اند. همچنین، صفحه وب اختصاصی اعضای هیئت علمی در وب‎سایت دانشگاه ها با توجه به سطح قرار گرفتن آن در صفحه وب مادر، نوع زبان به کار گرفته شده و فناوری های موجود در آن، بررسی شده است. جامعه پژوهش32 وب سایت کتابخانه دانشگاهی است که از میان وب‎سایتهای دانشگاهی دو وزارتخانه علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت و درمان انتخاب شدند. پژوهش به روش پیمایشی انجام گرفته است. نتایج پژوهش نشان می‎دهد از میان 9 شاخص امکانات کتابخانه‎ای، بیش از 50% کتابخانه ها تنها به 2 شاخص آن یعنی «ساعات کار» و «آدرس سایت» پرداخته‎اند. از میان 8 شاخص خدمات آگهی‎رسانی، بیشترین مورد به شاخص «اطلاع رسانی در مورد کنفرانسها» با 8/93% اختصاص داشته و از میان 9 شاخص مجموعه‎سازی کتابخانه ها، 80% وب‎سایتهای کتابخانه ها، شاخصهای «مقدمه‎ای بر مجموعه»، «وجود منابع الکترونیکی» و «فهرست پایگاه ها» را رعایت کرده‎اند. معیار خدمات کتابخانه‎ای نیز در چهار دسته کلی امانت، فراهم‎آوری، حمایت از تحقیقات و حمایتهای آموزشی بررسی شد. بهطور کلی، دانشگاه تهران با 26 شاخص، دانشگاه فردوسی با 24 شاخص و دانشگاه امیرکبیر با 22 شاخص جزء بهترین دانشگاه ها در ارائه خدمات از طریق وب‎سایت کتابخانه بودند.

مدیریت منابع، یکی از موضوعات مهم در حوزه کتابخانه هاست. ارزیابی عملکرد کتابخانه ها با استفاده از تحلیل شاخصهای عملکرد نظیر کارایی، نقش بسزایی در این زمینه خواهد داشت. هدف تحقیق حاضر، ارزیابی عملکرد کتابخانه ها در قالب مفهوم کارایی با استفاده از رویکرد تحلیل پوششی داده ها (DEA) می باشد که زمینه را برای مدیریت بهتر منابع فراهم می آورد.
در این تحقیق، کارایی 53 کتابخانه عمومی در شهر مشهد (سال 1390) با استفاده از تحلیل پوششی داده ها (DEA) در قالب مدل بازگشت به مقیاس متغیر (VRS) با رویکرد داده محور با دو نهاده (تعداد کتاب و مساحت فضا) و سه ستاده (نسبت تعداد کاربران به جمعیت، نسبت تعداد اعضا به جمعیت و نسبت تعداد اعضا به تعداد کاربران) در قالب 4 گروه (مقیاس شهری، منطقه‎ای، ناحی های و محلهای) بررسی شده است. برای تجزیه و تحلیل نتایج نیز از تلفیقی از نرم افزارهای DEAP2.1 وArcGIS10 بهره گرفته شده است.
نتایج تحقیق نشان می دهد در بین کتابخانه های با موقعیت شهری، منطقه ای، ناحیه ای و محله ای، به ترتیب 56، 39، 45 و 75% کتابخانه ها در مقایسه با سایر کتابخانه ها در گروه خود، ناکارا می باشند و ظرفیت ارتقای کارایی فنی به میزان 16، 3، 14 و 42% در این کتابخانه ها وجود دارد.
با توجه به ظرفیت بالای ارتقای کارایی در برخی کتابخانه ها (بویژه در موقعیت محله ای) و همچنین ظرفیت قابل توجه مازاد کتاب در برخی کتابخانه های ناکارا، مسئولان و مدیران مربوط باید با برنامهریزی جامع و در نظر گرفتن تمامی جوانب، در راستای استفاده از حداکثر ظرفیت کتابخانه ها و همچنین انتقال ظرفیت مازاد مربوط به برخی نهاده ها به کتابخانه های با کارایی بالاتر، زمینه را برای مدیریت بهتر منابع کتابخانه ها فراهم کنند.