فصلنامه فقه
پیاپی 67 (بهار 1390)

حکم سنگسار یکی از احکام مسلم اسلامی است که همه مکاتب فقهی اسلام به لحاظ مستندات غیرقابل انکار فقهی، بر اسلامی بودن آن اتفاق نظر دارند.
نگارنده در این مقاله قصد دارد پیشینه تاریخی سنگسار را در بخش اول، و چیستی و شرایط مجازات سنگسار در فقه را در بخش دوم، و مستندات فقهی حکم سنگسار را در بخش سوم تبیین نماید.

فقه شیعه، فقه اداره نظام معاش و معاد آدمی و عجین با حکومت است و تمامی مقررات و قوانین اسلام، براساس دولت و حکومت و تشکیلات، بنا نهاده شده اند. این مهم را می شود از روح حاکم بر اسلام و تک تک ابواب و مسائل فقهی فهمید. نویسنده در این مقاله به طور مبسوط به این مسئله مهم و حیاتی پرداخته و مناسبات فقه و حکومت را مورد بحث و بررسی قرار داده است. حاصل اینکه موضوعات و مسائل فقهی در مقایسه با فقه از چند حالت خارج نیستند: اموری که تنها، وظیفه حکومت است; اموری که بخشی از آن وظیفه حکومت است; اموری که نیازمند حمایت و پشتیبانی حکومت است; اموری که متولی خاصی ندارند و طبعا از باب حسبه بر عهده سازمان هایی است که وابسته به حکومت اند.

بیشتر اصولی که فقی هان به وسیله آنها استنباط می کنند، فردی است و حکم فرد»من حیث هو«را بیان می کند و کاری به کل جامعه ندارند; همچنین بیشتر موضوعات اجتماعی که فقی هان پیرامون آنها نظر می دهند،»من حیث هو«است; یعنی ملزومات و آثار آنها را در هنگام افتا در نظر نمی گیرند; مثلا آوازه خوانی زن، یا ذبح قربانی در منا، یا نگاه به عکس نامحرم، یا قمه زدن به تنهایی مورد بررسی قرار می گیرد، در حالی که اولا، باید به کل جامعه نگریسته شود که اگر همه، همین عمل را مرتکب شوند چه می شود و ثانیا، هر عملی دارای چه آثار و تبعاتی است; آن گاه معلوم می شود که اکتفا به متون روایی به تنهایی کافی نیست، بلکه باید مقاصدالشریعه، معیارهای اصلی دین و نظر دیگران درباره دین را در نظر گرفت و به گونه ای فتوا داد که به آن ملاک و معیارها نزدیک شویم; از سوی دیگر حرام ها و واجب ها مدرج خواهند شد و حرامی از حرام دیگر شدیدتر خواهد بود و...

مقاله حاضر مشتمل بر شانزده ملاحظه بر مقاله»ثبات و تغییر«از کتاب»تضاد و تعارض در فقه اسلام«است. این ملاحظات در مجموع، شش ضعف را در این فصل از کتاب نام برده نشان داده است: 1. نپرداختن به مباحث روشی و تحلیلی درجه یک; 2.نپرداختن به زوایای مهم تر موضوع; 3. خلط میان فقه و قانون; 4.فقدان معیار ارزش گذاری تحولات جوامع اسلامی که آیا سیر صعودی دارند یا نزولی; 5. پر رنگ کردن تاثیر فرهنگ بر فقه و قانون و کم رنگ کردن تاثیر فقه و قانون بر فرهنگ; 6. عدم مطالعه منابع شیعی.