مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز
سال بیست و پنجم شماره 3 (پیاپی 59، پاییز 1382)

برای بررسی علایم، نشانها، شیوع بیماری های قلبی عروقی و ریسک فاکتورهای موجود در منطقه شمال غرب تبریز، مطالعه حاضر طرح ریزی شده است.
با روش تصادفی سیستماتیک، 1017 خانوار از 70000 خانوار منطقه شمال تبریزی انتخاب و از نظر علایم و نشانه های بیماری مارکرهای شیمیایی خون و اندازه گیری فشارخون بررسی شدند. طبق معیارهای از پیش تعیین شده ارجاع افراد مشکوک به ابتلا بیماری، روند ارجاع به سطوح تخصصی و انجام گرفت.
علایم بیماری های قلبی عروقی (Symptoms) و در 18.95% جمعیت عمومی مشاهده (در زنان علایم 3 برابر مردان). نشانه های بیماری (Signs) در 4.1% افراد و بدون اختلاف معنی دار بین زنان و مردان بوده است. شیوع هیپرتانسیون در حدود 10.94% و بیماری های قلبی عروقی شامل هیپرتانسیون حدود 13.64% افراد مورد مطالعه میباشد. در تمامی گروه های سنی شیوع هیپرتانسیون در زنان به طور معنی داری بیشتر از مردان بوده است. شیوع کلی هیپرکلسترولمی 11.93%، دیابت قندی 3.85% و هیپرتری گلیسریدمی 19.9% بوده است که در همه موارد به جز هیپرتری گلیسرید شیوع در زنان به طور معنی داری بیشتر از مردان بوده است. نمایه توده بدن پرخطر نیز در زنان حدود 2 برابر شایعتر از مردان میباشد.
شیوع بالای ریسک فاکتورهای بیماری های عروقی کرونر در نمونه مورد مطالعه شبیه سایر نقاط آذربایجان و ترکیه میباشد که نیاز تغییر در سیستم آموزش پزشکی و مردم در زمینه پیشگیری اولیه و ثانویه بیماری های کرونری را میرسانند.

پدیده افزایش جمعیت سالمندان یکی از مهمترین چالش های اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی قرن بیست و یکم به شمار میرود. این روند افزایش جمعیت سالمندان در کشور ما نیز که هم اکنون در حدود 6.6% جمعیت آن را افراد بالای 60 سال تشکیل میدهند، اتفاق خواهد افتاد به نحوی که پیش بینی ها حاکی از افزایش جمعیت سالمندان به 10.3% در بیست سال آینده میباشد. این مطالعه به منظور تعیین وضعیت سالمندان از دیدگاه برخی شاخصهای اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی انجام گرفته است.
در این مطالعه توصیفی مقطعی، تعداد 1017 خانوار در منطقه شمال غرب تبریز با روش نمونه برداری تصادفی سیستماتیک انتخاب و 299 فرد سالمند در این خانوادها شناسایی شدند. جمع آوری اطلاعات از طریق مصاحبه رو در رو توسط پرسشگران آموزش دیده و تکمیل پرسشنامه صورت گرفت.
12.13% در حمام کردن، 8.4% افراد سالمند در استفاده از دستشویی و توالت، 8.09% در در پوشیدن لباس و 5.39% در خوردن غذا دچار مشکل بوده اند. شایعترین اختلال، مشکل حرکتی و راه رفتن (40.88%) و یبوست (24.32%) گزارش شده است. 23.23% این افراد از لزوم مراقبتهای بهداشتی دهان دندان در سنین سالمندی مطلع بوده اند و بیشترین نوع خدمات دریافت شده در بیماران با کنترل فشار خون بوده است (72.29%). 50.34% میزان درآمد خود را کم و یا بسیار کم گزارش نموده اند.
روابط مستحکم خانوادگی و نیز وجود روابط عاطفی بین اعضای خانواده عوامل بالقوه مثبتی هستند که از طریق آموزش صحیح خدمات بهداشت سالمندان قابل تقویت میباشند. ارائه فعال خدمات بهداشتی سالمندان و تغییر رویکرد درمانی به رویکرد ارتقا سطح سلامت، اقدام مهمی است که باید در برنامه ریزی ها مورد توجه قرار گیرد.

هدف از این مطالعه،الگو سازی برای ایجاد شبکه جامع سلامت می باشد. در این الگوسازی تلفیق علمی و عملی برنامه های آموزش پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی از اهمیت خاصی برخوردار است. هدف از این مطالعه بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد خانواده ها و کارکنان بهداشتی در مورد مراقبتهای کودکان زیر 6 سال میباشد.
این مطالعه توصیه مقطعی جهت بررسی وضعیت موجود شامل آگاهی نگرش عملکرد خانواده ها در رابطه با مراقبتهای بهداشتی کودکان و برنامه های آموزشی مرتبط با آن در منطقه شمال غرب تبریز انجام شده است. روش نموه برداری از نوع تصادفی سیستماتیک بوده و 324 مادر به کودک نیز 6 سال از بین 1017 خانوار مورد مطالعه قرار گرفتند. اطلاعات مورد نیاز از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه شده جمع آوری شده است.
13.7% سرپرستان خانوادها از وجود برنامه های آموزشی در مراکز بهداشتی درمانی با اطلاع بوده و تنها 2.3% خانوارها در برنامه های آموزشی مراکز شرکتی کردند که در 75% موارد عدم آگاهی دلیل عدم شرکت در برنامه های آموزشی مراکز عنوان شده است. واکسیناسیون و پایش رشد مهمترین مراقبت کودکان از دیدگاه مادران بوده و پوشش واکسیناسیون کامل زیر 6 سال 98% بود. تنها در 25% موارد منحنی رشد در کارت مراقبت رسم شده بود. 85% مادران نیز نمی توانستند منحنی رشد کودک را در روی کارت مراقبت بخوبی تفسیر کنند. و در 27% موارد تغذیه کمکی زودتر از 4 ماهگی شروع شده بود.
تقویت برنامه های آموزشی در مورد مراقبتهای زیر 6 سال، بازآموزی کارکنان بهداشتی، برقراری نظام پایش فعال، آموزش مؤثر و شرکت فعال خانوارها در مراقبت کودکان تاثیر قابل توجهی در ارتقای سلامتی کودکان دارد.

بیماری های عفونی طیف وسیعی داشته و شیوع آن در مناطق مختلف کشور متفاوت میباشد. اغلب این بیماری ها مسری بوده و در عین حال قابل پیشگیری اند. با اطلاع از نحوه شیوع، همه گیر شناسی و پراکندگی بیماری های عفونی در منطقه میتوان برنامه ریزی مناسبی در تشخیص، درمان و پیشگیری بیماری ها انجام داد.
از 1017 خانوار 4207 نفر به روش تصادفی سیستماتیک انتخاب شده و بعد از تکمیل پرسشنامه سطح اول توسط پزشک عمومی آزمایشهای مثبت، 381 مورد به مرکز تخصصی سطح دوم جهت ویزیت توسط پزشک متخصص ارجاع شدند.
در این مطالعه، ژیاردیا با شیوع 4% و ^+HBS Ag با شیوع حدودا 1.2% شایعترین عفونتها هستند. شیوع ژیاردیا و ^+HBSAg در جمعیت مورد مطالعه به ترتیب در زنان 52.4، 22% و در مردان 47.6%، 78% است. میزان شیوع سایر عفونتهای انگلی روده نظیر آسکاریس، آمیب، همولپسیس نانا حدود 1% میباشد.
در این مطالعه عفونتهای شایع شامل دو نوع عفونت یکی عفونتهای انگلی روده به خصوص ژیاردیا و دیگری هپاتیت ویروسی B با مثبت بودن HBS Ag در آزمایش خون میباشد که اولی با مصرف آب و سبزیجات و غذای آلوده و دومی از طریق جنسی، عمودی از مادر به جنین، مصرف خون و فرآورده های خونی آلوده، معتادان با تزریق داخل وریدی و حوادث در کارکنان بهداشتی انتقال می یابد. بسیاری از موارد با آموزش همگانی، رعایت بهداشت و انجام واکسیناسیون هپاتیت B در گروه پرخطر قابل پیشگیری میباشند.

از آنجا که بیماری ها خود را با علائم و نشانه ها هویدا میسازند، شناخت آنها از ضروریات اپیدمیولوژیک هر جامعه ای است. برای جمع آوری اطلاعات اولیه در مورد وضعیت موجود علایم و نشانه های بیماری های در منطقه شمال غرب تبریز مطالعه انجام شده است.
خانوارهای منطقه شمال غرب (منطقه اسد آبادی) سرشماری و با روش تصافدی سیستماتیک 1017 خانوار انتخاب شدند. این افراد از نظر وجود علایم و نشانه های بیماری ها مورد بررسی قرار گرفتند. آنالیز آماری داده ها به وسیله نرم افزار EP.16 انجام گرفت.
در افراد مورد مطالعه اکثر گروه های تخصصی بجز در گروه بیماری های پوست میزان شیوع علایم مربوط به بیماری بیشتر از نشانه های بیماری بود در حالی که در این گروه میزان شیوع نشانه های بیماری بیشتر از علایم بود.
منفع کلی برای تطبیق شیوع علایم و نشانه های بیماری ها در ایران وجود ندارد تابتوان مقایسه کلی را انجام داد و لیکن به نظر میرسد شیوع کمتر شکایات بیماری های پوست نسبت به علایم آنها و همچنین شیوع زیاد شکایات بیماری ها در بخش بیماری های روماتولوژیک و سر و گردن نکات مهم این مطالعه باشد.
توصیه: با توجه به شیوع علایم و نشانه های بیماری ها، برنامه ریزی صحیح برای آموزش عموم مردم و گروه های پزشکی ضروری به نظر میرسد.

جوامع انسانی به طور مداوم از نظر ساختار، وضعیت سلامتی و نیاز به خدمات سلامتی تغییر میکنند. افراد و بستگان آنها نیروهای اصلی یک سیستم سلامتی را تشکیل میدهند و مراکز ارائه دهنده خدمات سلامتی همیشه اولین انتخاب آنها برای دریافت خدمات نمی باشد.
این پژوهش به منظور بررسی دلایل مردم برای انتخاب مراکز جهت مراجعات سرپایی و بستری انجام گرفت. از طریق نمونه گیری تصادفی سیستماتیک، 1017 خانوار از ساکنین منطقه شمال غرب تبریز انتخاب و به وسیله پرسشنامه و مصاحله با خانوارها اطلاعات لازم در این زمینه جمع آوری گردید. اطلاعات با نرم افزار EPI6 و تحلیل شد.
در دسترس بودن مرکز (7.33%)، رضایت از واحد مربوطه به اعتماد (33.7%) دلیل انتخابات اکثریت مراجعین بوده است. دلیل انتخاب مراکز جهت مراجعات سرپایی در (9.17%) موارد و مراکز بستری در (8.59%) ارجاع و توصیه دوستان و آشنایان بوده است. رضایت از واحد مربوطه دلیل انتخاب اکثریت زنان (34.2%) و در دسترس بودن مرکز دلیل انتخاب اکثریت مردان (36.6%) بوده است. در بین بیمه شدگان بیمه های مختلف نیز دلایل انتخاب به ترتیب رضایت از واحد مربوطه و در دسترس بودن مرکز عنوان گردیده است.
با توجه به نتایج فوق و از آنجاییکه استدلال و انتظارات افراد در به کارگیری و اثر بخشی خدمات تاثیر بسزایی دارد. لذا بر سیاست گذاران بهداشت و درمان است که ضمن توجه به کیفیت خدمات زمینه دسترسسی آسان به خدمات را برای آحاد جامعه فراهم نمایند.

رسالت اصلی مراکز بهداشتی درمانی حفظ و ارتقای سلامت مردم میباشد. آموزش بهداشت و کمک به بهبود رفتار مردم نقش مهمی در ارتقای سلامت آنان دارد. این تحقیق به بررسی وضعیت برنامه های آموزش بهداشت در منطقه شمال غرب تبریز پرداخته و هدف آن تعیین وضعیت برنامه ای آموزش بهداشت و میزان آگاهی، نگرش و عملکرد مردم در این خصوص است.
در این مطالعه توصیفی مقطعی، با روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک 1017 خانوار انتخاب شده و اطلاعات با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه افراد آموزش دیده جمع آوری شده است. نتایج حاصل با استفاده از نرم افزار EPI 6 تجزیه و تحلیل شد.
حدود 14% افراد از برنامه های آموزشی مراکز بهداشتی درمانی اطلاع دارند و لذا تاکنون کمترین درصد مراجعه آنان برای دریافت خدمات مربوط به برنامه های آموزشی بوده است. با این حال میزان رضایت همان افراد اندک مراجعه کننده از برنامه های مزبور بیش از 90% میباشد. رادیو و تلویزیون بهترین منابع کسب اطلاعات بهداشتی برای خانواده ها بوده و در نهایت مراکز بهداشتی درمانی بهترین محل (64%) و بعدازظهر مناسبترین زمان (56%) جهت برگزاری کلاسهای آموزش بهداشت به شمار میروند.
در بازنگری و طراحی مجدد نظام ارائه خدمات بهداشتی درمانی، باید برنامه های آموزشی را جزو مهمترین برنامه های مراکز به شمار آورده و برای تحقق آن برنامه ریزی های کوتاه مدت و بلند مدت به عمل آورد. همچنین با توجه به استقبال مردم از برنامه های آموزشی رادیو و تلویزیون لزوم تقویت و گسترش این برنامه ها ضروری به نظر میرسد.

بیماری ریفلاکس (GERD) شایع، مزمن و پرهزینه میباشد. مطالعه حاضر به تعیین شیوع GERD بر اساس سوزش سردل تکرار شونده در جمعیت عمومی منطقه شمال غرب تبریز پرداخته است.
در این مطالعه توصیفی مقطعی از جمعیت بالغ بر حدود 230000 نفر 4207 نفر با روش نمونه برداری تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند. سوزش سردل حداقل 3 بار در طی 2 هفته گذشته به عنوان نشانه ریفلاکس مدنظر بوده و اطلاعات از طریق مصاحبه، مشاهده و با کمک پرسشنامه جمع آوری گردید. داده ها با نرم افراز EPI 6 تجزیه و تحلیل شد.
شیوع GERD در این جمعیت 2.7% بوده، 60% بیماران در محدود سنی 24-59 سالگی قرار داشتند. در 80% از بیماران، انواع خاصی از غذاها سوزش سردل را تشدید میکرد. تجمع آب فراوان در دهان (42.8%) شایعترین علامت همراه سوزش سردل بود.
شیوع GERD در منطقه شمال غرب تبریز کمتر از کشورهای غربی بوده ولی مشابه کشورهای آسیایی است. توجه به این حقیقت که بسیاری از مردم علیرغم اینکه سالها از سوزش سردل رنج میبرند به پزشک مراجعه میکنند که عوارض غیرقابل برگشت بیماری خود را نمایان کرده، لذا تعیین دقیق شیوع بیماری میتواند در امر پیشگیری از بیماری و عوارض آن حائز اهمیت باشد.

بسیاری از مشکلات بهداشتی کشورهای در حال توسعه به علت نبودن آب آشامیدنی سالم است. دسترسی به آب از نظر کمی و کیفی برای حیات انسان ضروری بوده و فاضلاب یکی از عوامل آلودگی محیط زیست محسوب میگردد. در این مطالعه دسترسی مردم به آب آشامیدنی سالم و ورشهای دفع فاضلاب شهری در منطقه شمال غرب مورد بررسی قرار گرفت.
جهت انجام این بررسی ابتدا تمام منطقه شمال غرب تبریز سرشماری گردید و از میان خانوارهای موجود 1017 خانوار یا روش تصادفی سیستماتیک انتخاب شد. اطلاعات از طریق مراجعه مستقیم تیمهای پرسشگری به منازل و تکمیل پرسشنامه صورت گرفت. اطلاعات با نرم افزار EPI 6 آنالیز شد.
در مجموع از 1017 خانوار، 1005 خانوار از آب لوله کشی شهری، 10 خانوار از آب چاه و 1 خانوار از منابع بهسازی شده استفاده مینمودند. به عبارت دیگر 99 درصد خانوارهای مورد بررسی به آب بهداشتی دسترسی داشتند. 695 خانوار (68.5%) از چاه، 169 خانوار (16.7%) از فاضلاب شهری و 150 خانوار (14.8%) از معابر برای دفع فاضلاب خود استفاده میکردند.
دسترسی مردم به آب سالم از وضعیت مطلوبی برخوردار است و این نشان دهنده موفقیت دولت در تامین آب سالم مردم میباشد. اما وضعیت دفع فاضلابها همچنان نیاز به برنامه ریزی دقیق و تلاش برای بهبود وضعیت موجود دارد چرا که فاضلاب منشا انتشار بیماری های مختلف بوده و زنگ خطری است که هر چه زودتر بایستی برای آن چاره ای اندیشید.

تامین بهداشت روانی کودکان و نوجوانان به آنان کمک میکند تا از نظر روانی و جسمی سالم بوده و نقش اجتماعی خود را بهتر ایفا کنند. این مطالعه به منظور بررسی وضعیت موجود شیوع اختلالات روانپزشکی در کودکان و نوجوانان در منطقه شمال غرب تبریز انجام شد.
مطالعه بر روی 1017 خانوار (4207 نفر) که 1092 نفر از آنان در گروه سنی 5 الی 16 سال قرار داشتند، انجام شد. پس از تکمیل پرسشنامه Rutter در سطح اول، بیماران قابل ارجاع به سطح دوم (مرکز تخصصی) جهت ویزیت توسط روانپزشک ارجاع شدند.
252 نفر (23%) معیارهای ارجاع را در گروه سنی 5 الی 16 سال داشتند. 221 نفر (122 پسر) در مرکز تخصصی توسط روانپزشک مورد ویزیت شدند. شیوع اختلالات روانپزشکی (14.8%) بود که اختلالات به ترتیب شیوع شامل اختلالات اضطرابی (6.9%) اختلالات افسردگی (4.1%)، ناخن جویدن (2.6%) و شب ادراری (1.8%) بود. در بین اختلالات اضطرابی بیشترین شیوع به فوبی خاص (1.6%) و اختلال وسواسی جبری (1%) و در بین اختلالات افسردگی به دیس تایمی اختصاص داشت. 26 پسر (34.2%) و 50 دختر (65.7%) مبتلا به اضطراب و 20 پسر (44.5%) و 25 دختر (55.5%) افسرده بودند.
با توجه به شیوع بالاتر اختلالات اضطرابی و افسردگی و عدم توجه کافی به عواقب ناشی از این اختلالات در گروه سنی کودک و نوجوان شناسایی این اختلالات ضروری به نظر میرسد، تا مداخلات لازم به موقع صورت گیرد.

بیماری های مغز و اعصاب یکی از علل شایع مرگ و میر و ناتوانی های جسمی و روحی در جوامع مختلف میباشد. طبق آمارهای جهانی، سومین علت مرگ و میر در جوامع غربی، ضایعات عروقی مغزی هسند. حدود 2 تا 10 هزار مورد از 100000 نفر جمعیت مبتلا به آلزایمر میباشند و حدود 400 تا 800 مورد بیماری مصروع درصد هزار نفر جمعیت گزارش میشوند. 20% افراد جامعه دچار کمردرد و عوارض ناشی از آن بوده، 3.5% تا 16% دچار سردردهای مکرر و عودکننده هستند. در حال حاضر آمار دقیقی از وضعیت موجود این بیماری ها در جامعه ما وجود نداشته و نیازهای واقعی بهداشتی درمانی در این زمینه مشخص نمیباشد. لذا مطالعه حاضر با هدف جمع آوری اطلاعات پایه ای مربوط به علایم و نشانه های بیماری های شایع مغز و اعصاب در منطقه شمال غرب تبریز انجام گردید.
از میان 70000 خانوار منطقه شمال غرب تبریز با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک، 1017 خانوار انتخاب و بعد از اقدامات سطح اول افراد ارجاع تحت ویزیت تخصصی قرار گرفتند.
سردردهای مکرر و عودکننده (3.8%)، تشنج در (4.8%). بیماری های مهره ای کمری (0.76%)، ضایعات عروقی مغزی (0.15%) و پلی نوروپاتی های محیطی (0.33%) و تومورهای مغزی (0.4%) بود. سردرد، کمردرد شایعترین شکایات عصبی و سردردهای مکرر و عودکننده بیماری های مهره ای کمری و انواع تشنج شایعترین بیماری های عصبی هستند که نسبت به آمارهای جهانی، ارقام پایینتر بوده ولی بیماری آلزایمر تفاوت معنی دار آماری با آمار جهانی دارد.
با توجه به اینکه در برخی بیماری های سیستم عصبی میتوان با مداخلات بهداشتی درمانی به موقع از ابتلا و عوارض ایجاد شده در صورت ابتلا جلوگیری نمود، این مطالعه از جهت مشکل یابی و ایجاد زمینه برای مطالعه تحلیلی دیگر مفید خواهد بود.

حدود یک سوم از بارداری هایی که سالیانه در سراسر جهان اتفاق میافتد (تقریبا هشتاد میلیون بارداری در سال) ناخواسته بوده و تعداد قابل توجهی از این بارداری های در کشورهایی اتفاق میافتند که روش های پیشگیری از بارداری را ارائه میکنند. این مطالعه با هدف تعریف وضعیت موجود کاربرد خدمات تنظیم خانواده به مرحله اجرا درآمده است.
این مطالعه توصیفی مقطعی در منطقه شمال غرب تبریز با جمعیت 230000 نفر به منظور الگوسازی شبکه جامع بهداشت و درمان در سال 1379 به اجرا درآمده است. 771 زن در سن باروری با روش نمونه برداری تصادفی سیستماتیک انتخاب و اطلاعات مورد نیاز درباره نحوه استفاده از خدمات تنظیم خانواده از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه به دست آمده است.
83.17% واجدین شرایط از روش های پیشگیری استفاده نموده و روش طبیعی (25.75%) و فرآورده های هورمونی خوراکی (24.09%) به ترتیب بیشترین استفاده کننده را دارند. 16.19% زنان سابقه بارداری ناخواسته را در گذشته گزارش کرده اند. 50.58% افراد استفاده کننده از وسایل پیشگیری تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی دولتی میباشند.
علیرغم موفقیتهای حاصل از کنترل رشد جمعیت، بایستی با تجزیه و تحلیل علل شکست این خدمات در تحقق اهداف برنامه های تنظیم خانواده، کیفیت و کارآیی آن را در نظام ارائه خدمات بهداشتی ارتقا بخشید.

اوقات فراغت نفش تعیین کننده ای را در سلامت جسمی و روحی افراد دارد. از آنجا که اطلاعات صحیح و جدید زمینه ساز تصمییم گیری منطقی می باشد، وضعیت گذران اوقات فراغت جمعیت بالای ده سال منطقع شمال غرب تبریز در قالب طرح بررسی وضعیت موجود به منظور دستیابی به جدیدترین اطلاعات در سال 1379 بررسی گردید. در این مطلعه توصیفی مقطعی، 3417 فرد بالای ده سال با روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب و در منازل خود به سؤالات پرسشنامه پاسخ دادند. حدود 50% افراد بالای ده سال اوقات فراغت خود را به نوعی در منزل می گذرانند که 5/20% به استراحت، 6/15% به مطالعه، 7/12% به تماشای تلویزیون و 9/0% به گوش دادن به رادیو می پردازند. فعالیتهای ورزشی در اوقات فراغت در مردان 5/14% و در زنان 5/1% می باشد. گروه سنی 10- 20 ساله بیش از سایرین در اوقات فراغت خود به تماشای تلویزیون می پردازند. (18%) گروه های سنی مختلف جمعیت نیازهای متفاوتی را در اوقات فراغت خود دریافت می کنند که مدیران امور باید در جهت تامین آنها برنامه ریزی مؤثرتری کنند.

ترشحات غیرطبیعی واژینال یکی از شایعترین شکایات زنان بوده و در طب سرپایی علت یک سوم موارد ارجاع را تشکیل میدهد. متاسفانه آمار دقیقی از شیوع این شکایات در جامعه ما در دسترس نمیباشد. این مطالعه با هدف تعیین شیوع و علل ترشحات غیرطبیعی واژینال در منطقه شمال غرب تبریز انجام شد.
جامعه مورد بررسی زنان 8 سال و بالاتر 1017 خانوار از مجموع 70000 خانوار ساکن منطقه شمال غرب تبریز بود که به روش نمونه برداری سیستماتیک انتخاب شده بودند.
از مجموع 1927 نفر، شیوع شکایات ترشح غیرطبیعی واژینال در جامعه مورد بررسی 9.2% بود. در 58.5% موارد ترشحات سفید رنگ، در درجات بعدی ترشحات غلیط و ژله ای و در 56.6% میزان ترشحات کم بود. منشا ترشحات سرویکال (42%) واژینال (29%) و ترشحات سرویکو واژینال (28.7%) بود. سرویسیت حاد یا مزمن (18.4%) واژینیت کانیدیایی (11.8%)، تریکوموناس (2.2%) واژینوزباکتریال (0.7%)، واژینیت غیراختصاصی (4.4%) و در بقیه موارد ترشحات طبیعی واژن علت شکایت بیمار بود.
با توجه به میزان بالای شیوع ترشح غیرطبیعی واژینال و علل مختلف آن لازم است برنامه ریزی هایی برای آموزش پزشکان عمومی و برنامه های مراقبتی و پیشگیری از واژینیت و سرویسیت به عمل آید.

افراد جامعه گاهی احساس ناخوشی می نمایند که برای رهایی از مشکل پیش آمده خود راهی را انتخاب میکنند که به عنوان رفتار درمانی محسوب میشوند. به منظور سنجش تقاضای مردم در یک بستر تحقیقاتی مناسب، مطالعه ای با هدف تعیین رفتار درمانی در موارد بروز کسالت یا بیماری در ساکنین منطقه شمال غرب تبریز متشکل از کلیه اقشار و گروه های اجتماعی، فرهنگی (شهری، روستایی و حاشیه نشینی) انجام شده است.
در این مطالعه توصیفی مقطعی از جمعیتی بالغ بر 230000 نفر با روش نمونه گیری سیستماتیک 1017 خانوار انتخاب شد. اطلاعات لازم با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه در مراکز بهداشتی درمانی توسط پزشکان عمومی که همگی آموزش یکسان دیده بودند جمع آوری گردید. داده ها با استفاده از نرم افزار EPI 6 تجزیه و تحلیل شد.
16.5% اظهار کسالت یا بیماری در دو هفته اخیر داشته اند که 56.86% از آنها توسط پزشک (عمومی، متخصص، دندانپزشک) و ماما ویزیت شده بودند. خود درمانی به عنوان یک اقدام درمانی (36.2%) و عدم اجرای دستورات دارویی در (58.89%) مشاهده شد. 81.64% از موارد خوددرمانی، از داروهای شیمیایی (بیشتر از داروهای موجود در منزل) استفاده کرده بودند.
بالا بردن سطح آگاهی جامعه در مورد اثرات سوء مصرف دارو، آموزش پزشکان و داروسازان، ترویج بیمه همگانی، توزیع و مصرفی صحیح مراکز درمانی سرپایی دولتی الگوی سلامت جویی را بهبود بخشد.

خوددرمانی (اقدام به درمان بدون داشتن اطلاعات کافی در زمینه علایم و بیماری ها) در کادر غیرپزشکی جامعه به عنوان یک معضل سلامتی شناخته شده است. پژوهش با هدف تعیین شیوع، خوددرمانی، دلایل خوددرمانی و ارتباط آن با سن، جنس، شغل و... در بین ساکنین منطقه شمالغرب تبریز موقع احساس کسالت و بیماری انجام گرفت.
در این مطالعه توصیفی مقطعی، 1017 خانوار با روش تصادفی سیستماتیک نمونه برداری و مطالعه شدند. پزشکان عمومی که همگی آموزش یکسان دیده بودند با کمک پرسشنامه (مشتمل بر 65 سؤال در دو بخش اطلاعات دموگرافیک و اختصاصی) و مصاحبه رودررو اطلاعات را جمع آوری نمودند. با استفاده از نرم افزار EPI 6 تجزیه و تحلیل شد.
36.31% افراد در بیش از نیمی از موارد با استفاد از داروهای موجود در منزل هنگام احساس کسالت و بیماری به خوددرمانی مبادرت نموده اند. مهمترین دلیل خوددرمانی در 63.79% موارد عدم احساس ضرورت برای مراجعه به پزشک بوده است. افراد سنین بالای 50 سال کمتر به خوددرمانی پرداخته و گروه های سنی از نظر آماری اختلاف معنی دار دارند (P=0.01) ولی از نظر جنسی اختلاف معنی دار نمی باشد. افراد تحت پوشش بیمه های دولتی (31.37%) بیش از افراد تحت پوشش بیمه های خصوصی (14.28%) اقدام به خوددرمانی نموده اند. بین خوددرمانی و شغل افراد ارتباط آماری معنی داری وجود دارد (P=0.03) به طوری که افراد حقوق بگیر (21.87%) کمتر از افراد با شغل آزاد (44.43%) اقدام به خوددرمانی میکنند.
بالا بودن میزان خوددرمانی به خاطر عدم احساس ضرورت و استفاده از داروهای منزل یا داروهای دریافتی از داروخانه بدون نسخه پزشک، ضرورت دادن آگاهی های لازم به مردم در مورد عوارض اقدام به درمان بدون مشورت با پزشک و همچنین الزام کنترل تحویل دارو را روشن میسازد.

با شناسایی اپیدمیولوژی بیماری ها در هر منطقه، زمینه مساعدی جهت هدایت برنامه ریزی آتی در راستای اولویت بندی اهداف درمانی، پیشگیری و نیز آموزش پرسنل درگیر فراهم میاید.
این مطالعه توصیفی مقطعی در منطقه شمال غرب تبریز بر روی جمعیت زنان 8 سال و بالاتر، با روش نمونه برداری تصادفی سیستماتیک انجام گردید. پرسشنامه مربوطه توسط پزشک عمومی در مراکز بهداشتی درمانی پرشده و در صورت یافتن علایم و نشانه ها به متخصص زنان ارجاع میشد. در سنجش تخصصی، افراد مورد معاینه و آزمایشهای تکمیلی قرار گرفتند. داده ها با نرم افزار EPI 6 تجزیه و تحلیل شد.
شیوع شلی کف لگن با درجات مختلف (2.4%)، واژینیت (2.9%)، دیس پارونیا (9.7%)، نازایی (11.7%)،(AUB (23.8 و دیس موره (72.4%) و شیوع بیماری های خوش خیم پستان شامل درد پستان (2%)، گالاکتوره (1%) و ترشح چرکی و خونی پستان (0.1%) بوده است. شایعترین علت AUB در دوران قبل از ازدواج اختلال تخمک گذاری و در دوران بعد از ازدواج عوارض ضدبارداری بوده است.
با توجه به شیوع نسبتا بالای برخی از بیماری ها، دقت هر چه بیشتر به برنامه های بهداشت باروری، تحت پوشش قرار دادن و ارائه فعال اینگونه خدمات به تمام زنان بدون توجه به سن و یا وضعیت تاهل در کاهش میزان شیوع این بیماری ها مؤثر خواهد بود.

باید برای استفاده از امکانات مالی و انسانی در جهت رفع نیازهای بهداشتی درمانی منطقه، تامین و توزیع متعادل امکانات میزان بیماردهی سرپایی و بستری تعیین گردد، لذا این تحقیق در جهت دستیابی به اطلاعات فوق برنامه ریزی گردید.
این مطالعه توصیفی مقطعی در منطقه شمال غرب تبریز با جمعیتی بالغ بر 230000 نفر انجام و 1017 خانوار با روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند. داده ها از طریق مصاحبه توسط پزشکان و پرسشنامه عمومی جمع آوری گردیده، با نرم افزار EPI 6 تجزیه و تحلیل شد.
16.4% افراد احساس کسالت کرده و 10% کل افراد مورد مطالعه (64.5% زن و 35.5% مرد) جهت درمان طبی اقدام نموده اند. در جمعیت مورد مطالعه میانگین مراجعه سالانه 2.6 بار به ازای هر نفر بوده است. بستری شدگان (61.3%) زن و (38.7%) مرد بوده و 57% افراد در بیمارستانهای خصوصی بستری شده اند. میزان بستری در یک سال 49 در هزار نفر و متوسط طول مدت بستری 4.3 روز بوده است.
در مقایسه با تحقیقات مشابه در سایر مناطق ایران و دیگر کشورها، در منطقه بررسی شده بار مراجعه پایین تر بوده و بستری به ازای هر هزار نفر نیز کمتر اتفاق افتاده است که بایستی دلایل آن مورد بررسی قرار گیرد.

عوارض دوران بارداری و زایمان علت اصلی مرگ زنان در سنین باروری می باشد. می توان با مراقبتهای منظم و مستمر دوران بارداری از این مرگها پیشگیری نمود. این مطالعه به منظور تعیین وضعیت مراقبتهای دوران بارداری و پس از زایمان در منطقه شمال غرب تبریز انجام شده است. در این مطالعه توصیفی مقطعی، تعداد 1017 خانوار با روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند. 31 زن باردار و 47 زن زایمان کرده در طی 1 سال گذشته حضور داشتند. اطلاعات اولیه با روش مصاحبه خانه به خانه و تکمیل پرسشنامه جمع آوری و با نرم افزار EP16 تجزیه و تحلیل شد. 8/54% اولین بارداری خود را تجربه می کردند. حاملگی های خواسته (5/64%، میزان مراقبت در مراکز بهداشتی درمانی (2/45%)، مامای خصوصی (7/9%) و پزشک متخصص(3/23%) بوده است. مراقبت 3/32% مادران در ماه اول، 9/12% در ماه دوم، 3/32%در ماه سوم، 5/6% در ماه چهارم و 16% در ماه های بعدی شروع شده بود. محل زایمان افراد طی یک سال گذشته، 3/72% بیمارستان دولتی، 5/25% بیماستان خصوصی، و 2/2% زایشگاه بود. پزشک متخصص در 1/78%، مامای تحصیل کرده در 3/21% موارد عامل زایمان بوده اند. 9/48% زایمان های طبیعی و 1/51% با روش سزارین انجام شده است. پوشش مراقبت نسبتا مطلوب به نظر می رسد ولی تعداد حاملگی های ناخواسته و نیز موارد سزارین ضرورت برنامه های تنظیم خانواده را می رساند.

اختلالات روانپزشکی هر چند از دیرباز وجود داشته اند، ولی از قرن گذشته اهمیت این اختلالات بیشتر شناخته شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی شیوع انواع اختلالات روانپزشکی در منطقه شمال غرب تبریز انجام گرفت.
در این مطالعه توصیفی مقطعی، 1017 خانوار با روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب و 2706 نفر از افراد بالای 16 سال با استفاده از پرسشنامه غربالگری Duke مورد ارزیابی قرار گرفتند. 536 نفر از آنها به سطح تخصصی روانپزشکی جهت مصاحبه بالینی ارجاع و 458 نفر در سطح تخصصی توسط سه نفر روانپزشک براساس معیارهای DSM-IV مصاحبه بالینی شدند.
احتمال اختلال روانی در مردان 9.56% و در زنان 22.4 به دست آمد. در پایان ارزیابی سطح تخصصی، شیوع کلی اختلالات روانپزشکی 16.5% بوده و اختلالات افسردگی و اضطراب بیشترین موارد با شیوع به مراتب بیشتر در زنان نسبت به مردان میباشد.
شیوع اختلالات روانپزشکی در افراد جامعه نیاز به مطالعات سبب شناسی بیشتر و برنامه ریزی های فراگیر مداخله ای و حمایتی به ویژه در خصوص اختلالات اضطرابی و افسردگی را به عنوان یک ضرورت انکار ناپذیر جامعه ما مطرح میکند.

گذر از عصر تغییرات اجتماعی و جمعیتی نیازهای سلامتی جامعه بشری را تغییر داده و سیاستگذاران را مجبور به تعیین راهکارهای متناسب با شرایط موجود می نماید. مطالعه حاضر برای تعیین وضعیت عوامل محیطی در منطقه شمال غرب تبریز در جهت طراحی و تدوین برنامه و خدمات با اثربخشی بالا انجام شده است. این مطالعه توصیفی مقطعی در منطقه شمال غرب تبریز با پوشش جمعیتی حدود 23000 نفر اجرا شده است. 1017 خانوار با روش نمونه برداری تصادفی سیستماتیک انتخاب و اطلاعات مورد نیاز از طریق مصاحبه، تکمیل پرسشنامه و نیز برخی اطلاعات در دسترس جمع آوری گردید. د ر6/91% خانوارها زباله و در 3/85% فاضلاب به صورت بهداشتی دفع می شود و بیشتر از 98% خانوارها به آب لوله کشی شده و سالم دسترسی دارند. 53% اماکن تهیه و توزیغ مواد غذایی از شرایط بهداشتی برخوردارند. با گذشت سالهای متمادی از شروع فعالیت شبکه های بهداشتی درمانی کشور هنوز وضعیت عوامل محیطی مؤثر بر سلامت مردم مناسب نبوده و تهدید بزرگی برای سلامت جامعه محسوب می شوند. با توجه به گسترش سریع شهرنشینی به ویژه در مناطق حاشیه ای شهرها تجدید نطر در راهکارها برای استفاده از بهینه از سایر بخشهای مرتبط با سلامت امری ضروری به نطر می رسد.

میلیونها زن در جهان به خدمت بهداشتی مناسب دوران بارداری و زایمان دسترسی ندارند. هدف اصلی مراقبتهای دوران بارداری به پایان رسانیدن این دوره با حفظ سلامت مادر و کودک است. این مطالعه به منظور تعیین وضعیت آموزش و مراقبت مادران در دوران بارداری و پس از زایمان انجام شده است تا با مشخص کردن نقاط قوت و ضعف سیستم فعلی، در مورد فوق ترسیم وضعیت مطلوب فراهم گردد.
در این مطالعه توصیفی مقطعی، تعداد 1017 خانوار با روش نمونه برداری تصادفی سیستماتیک انتخاب و اطلاعات مربوط به 31 زن باردار 47 زن زایمان کرده در طول یک سال گذشته به صورت مصاحبه و تکمیل پرسشنامه جمع آوری شد. داده ها با استفاده از نرم افزار EPI6 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
54.8% مادران باردار اولین حاملگی و تنها 3.2% چهارمین مورد را تجزیه میکردند. 64.5% موارد حاملگی خواسته، آزمایشهای مربوط به بارداری در (71%) مادران کامل، در (1.61%) ناقص و در (12.9%) انجام نگرفته بود. بیش از 50% مادران علایم مراجعه فوری در دوران بارداری را میدانستند.
اکثریت مادران اطلاعات نسبتا خوبی در مورد مراقبتهای دوران بارداری و پس از زایمان دارند، بالا بودن میزان سزارین و آزمایشهای ناقص دوران بارداری باید مورد توجه برنامه ریزان و سیاستگذاران بهداشتی قرار گیرد.

اطلاعات جمعیت شناختی پایه و اساس برنامه ریزی بهداشتی درمانی را تشکیل می دهد. این مطلعه برای تعیین وضعیت موجود ساختار جمعیتی و وضعیت اقتصادی اجتماعی طراحی گردید. این مطالعه توصیفی مقطعی در منطقه شمال غرب تبریز با جمعیتی بالغ بر 230000 نفر انجام شد. بعد از سرشماری اولیه با روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک، 1017 خانوار انتخاب و تیمهای پرسشگری بعد از اجرای پره تست با مراجعه به منازل و تکمیل پرسشنامه داده های جمعیتی دا جمع آوری کردند. سپس اطلاعات با EP16 تجزیه و تحلیل گردید. از 4225 نفر،4/50 مرد، 8/24% از افراد بالای بیست سال کاملا بیسواد و 8/29% فاقد مدرک تحصیلی ابتدایی بودند.جمعیت زیر یک سال 3/1% محاسبه گردید. 2/96% افراد بالای 6 و زیر 16 سال بررسی شده دانش آموز بودند. 73% خانوارها مالک منازل محل زندگی خود بودند. مهمترین منبع درآمد خانوارهای تحت بررسی حقوق دولتی (1/26%)، کارگری (1/18%) و فروشندگی (3/12%) بود. علی رغم آنکه میانگین سنی 2/28 سال بنحوی شدید جمعیت جوان می باشد، جمعیتهای زیر 5 و 15 سال نسبت به 4 سال قبل کاهش یافته است. یعنی رقم میزان مرگ خام 2/4 درصد هزار جمعیت از رقم متعلق به سال 1998 پایین تر می باشد.

هدف از این مطالعه، الگوسازی برای ایجاد شبکه جامع سلامت می باشد. در این الگوسازی توجه به مراقبت کودکان از اهمیت خاصی برخوردار است. زیرا کودکان بخش قابل توجهی از جمعیت را تشکیل داده و به دلیل آسیب پذیری نیازمند مراقبتهای دقیق می باشند. این مطالعه توصیفی مقطعی در منطقه شمال غرب با پوشش جمعیتی حدود 230000 نفر به اجرا درآمده است. 324 کودک زیر 6 سال با روش نمونه بردای تصادفی سیستماتیک انتخاب و از طریق مصاحبه و پرسشنامه اطلاعات مورد نیاز جمع آوری گردید. این مطالعه نشان داد که از کودکان بررسی شده (84/72%) در مراکز دولتی، (46/23%) بدون مراقبت و (4/3%) ذر مراکز خصوصی مراقبت شده اند. (58/73%) کودکان قطره مولتی ویتامین، (73/37%) قطره آهن و (98%) کودکان زیر یک سال از شیرمادر استفاده کرده. 5/55% کودکان زیر یک سال از نظررشد در بالای صدک پنجاهم نمودار رشد قرار دارند. بیش از 92% شیرخواران و 97% کودکان زیر 6 سال به طور کامل واکسینه شده اند. برای بهبود مراقبت کودکان در آینده توصیه می شود تقویت بخش خصوصی در مراقبتها، ترویج هر چه بیشتر مراقبت از خود (Self Care). آموزش مردم و مراقبت از کودکان د رماه اول زندگی مورد توجه بیشتری قرار گیرند.

تعداد بارداری در سراسر جهان 200 میلیون در سال برآورده میشود. تقریبا یک سوم یا 75 میلیون از این بارداری ها ناخواسته بوده و حدود 95% از این بارداری ها در کشورهای در حال توسعه اتفاق می افتد که روزانه باعث مرگ حداقل 200 زن میشود. این مطالعه به منظور بررسی آگاهی، نگرش و عملکرد زنان واجد شرایط تنظیم خانواده در منطقه شمال غرب تبریز انجام شده است.
در این مطالعه توصیفی مقطعی 1017 خانوار از جمعیت منطقه انتخاب شدند که جمع آوری اطلاعات 771 زن واجد شرایط تنظیم خانواده به صورت مصاحبه و تکمیل پرسشنامه صورت گرفته و داده ها پس از کنترل نهایی، با استفاده از نرم افزار EPI6 تجزیه و تحلیل گردید.
83.2% زنان واجد شرایط تنظیم خانواده از روش های پیشگیری از بارداری استفاده میکردند. سه عالم تصمیم خود فرد، تصمیم همسر و پیشنهاد مراکز بهداشتی درمانی از بین عوامل مطرح شده بیشترین تاثیر را داشت. از بین زنان واجد شرایط، 55.6% دارای پرونده تنظیم خانواده بوده و محل تشکیل آن در 93.9% موارد مراکز بهداشتی درمانی بود. حدود 14% علیرغم استفاده از روش های پیشگیری بارداری شده بودند (55.5% مورد مربوط به قرص ضدباردرای). میزان همکاری همسران در استفاده از روش های پیشگیری از بارداری از دیدگاه زنان واجد شرایط 87.2% بود.
تشکیل پرونده تنظیم خانواده، ارائه آموزشهای لازم، فراهم ساختن دسترسی کلیه افراد و مشاوره صحیح زنان واجد شرایط از طریق کارکنان مراکز بهداشتی درمانی گامهای مؤثری برای تحقیق سیاستهای جمعیتی و برنامه های بهداشت باروری خواهد بود.