مجله غدد درون ریز و متابولیسم ایران
سال چهاردهم شماره 3 (پیاپی 63، شهریور 1391)

با توجه به اهمیت دیابت ملیتوس به عنوان یکی از شایع ترین بیماری های اندوکرین و از جمله مهم ترین مشکلات بهداشتی در حال رشد، که با افزایش تولید رادیکال های آزاد و کاهش سیستم های دفاع آنتی اکسیدانی به ویژه در وضعیت بعد از صرف غذا همراه است، در پژوهش حاضر به بررسی اثر مکمل آنتی اکسیدانی ویتامین C بر استرس اکسیداتیو، شاخص های التهابی و پروفایل لیپیدی در حالت ناشتا و بعد از صرف غذا در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 پرداخته شد.

افراد مورد بررسی در پژوهش حاضر 30 فرد مبتلا به دیابت نوع 2، با دامنه ی سنی 25 تا 65 سال بودند. آزمودنی ها به طور تصادفی به دو گروه تقسیم شدند. گروه آزمون روزانه 1000 میلی گرم کپسول ویتامین C و گروه شاهد معادل آن کپسول دارونما به مدت 6 هفته دریافت کردند. در ابتدا و انتهای دوره از هر دو گروه پس از 12 ساعت ناشتایی و 2 ساعت بعد از صرف یک وعده ی غذایی حاوی 80 گرم چربی، خون گیری به عمل آمد و سطح مالون دی آلدهید (MDA)، اینترلوکین-6،hs-CRP و پروفایل لیپیدی سرم در حالت ناشتا و بعد از صرف غذا اندازه گیری شد. داده های به دست آمده توسط نرم افزار آماری SPSS نسخه ی 11 و آزمون من ویتنی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

مصرف ویتامین C سطح سرمی MDA ناشتا (006/0=P) و بعد از صرف غذا (001/0>P) را نسبت به گروه شاهد به صورت معنی داری کاهش داد، اما تغییر معنی داری در پروفایل لیپیدی و شاخص های التهابی مشاهده نشد.

تجویز کوتاه مدت ویتامین C با کاهش MDA در حالت ناشتا و بعد از صرف غذا ممکن است بتواند مانع عوارض قلبی عروقی دیابت گردد.

چاقی از جمله عوامل خطرساز ماژور بیماری های قلبی عروقی به ویژه سکته ی قلبی می باشد. پژوهش حاضر با هدف مقایسه ی BMI، WHR و ترکیب آن ها در پیش بینی خطر سکته ی قلبی در مردان انجام گرفت.

از مجموع 5183 نفر با سن بالاتر از 30 سال در مطالعه ی قند و لیپید تهران، 2206 نفر (5/42%) مرد بودند که به طور میانگین 7/6 سال مورد پی گیری قرار گرفته بودند. دو شاخص BMI وWHR به نرمال استاندارد تبدیل، سپس با هم جمع شدند، و متغیر جدید (متغیرZ) تعریف گردید. داده ها با استفاده از رگرسیون خطرات نسبی Cox تجزیه و تحلیل گردید.

از 2206 مرد مورد بررسی، 53 نفر دچار سکته ی قلبی شده بودند که میزان بروز سالیانه ی سکته ی قلبی 390 در 100000 نفر برآورد گردید. خطر نسبی (RR) سکته ی قلبی در مردانی که بالاتر از چارک سوم BMI و WHR بودند به ترتیب 7/2 و 9/3 برابر بیشتر از مردانی بود که در چارک اول بودند (01/0P<). رگرسیون خطرات نسبی COX با حذف متغیر مخدوش کننده ی سن نشان داد WHR شاخص بهتری نسبت به BMI در پیش بینی خطر سکته ی قلبی در مردان است. مدل رگرسیون خطرات نسبی COX نشان داد متغیرZ (ترکیب دو شاخص BMI وWHR) با دقت بیشتری می تواند خطر بروز سکته ی قلبی در مردان را پیش بینی نماید، به طوری که با افزایش هر واحد به نمرات Z احتمال بروز سکته ی قلبی 29% افزایش می یابد.

ترکیب دو شاخص WHR و BMI شاخص مهم تری نسبت به WHR و BMI به تنهایی در پیش بینی خطر سکته ی قلبی است.

پوکی استخوان در نتیجه ی کاهش توده ی استخوان ایجاد می شود و شکستگی به دنبال آن با افزایش درد و کاهش کیفیت زندگی همراه است. بررسی حاضر با هدف مقایسه ی کیفیت زندگی در زنان مبتلا به پوکی استخوان و زنان سالم اجرا شد.

پژوهش حاضر به صورت یک مطالعه ی مقطعی تحلیلی روی 275 نفر از زنان مراجعه کننده به بیمارستان نمازی شیراز صورت گرفت و تراکم استخوانی آزمودنی ها سنجیده شد و بر مبنای استاندارد سازمان جهانی بهداشت افرادی که تراکم استخوانی کمتر از 5/2- انحراف معیار متوسط زنان بالغ داشتند، به عنوان مبتلا به پوکی استخوان و افرادی که تراکم استخوانی بالاتر از 1- داشتند به عنوان سالم در نظر گرفته شدند. پرسش نامه ی استاندارد کوالافو 41 به منظور تعیین کیفیت زندگی استفاده و نمره ی آن بر مبنای مقیاس صد گزارش گردید. داده ها در نرم افزار SPSS و با استفاده از آمار توصیفی و آزمون تی مستقل تجزیه و تحلیل شد.

میانگین و انحراف معیار نمره ی کیفیت زندگی در شرکت کنندگان بررسی 7/11±5/25 بود و 2/70% مبتلا به پوکی استخوان بودند. کیفیت زندگی مطلوب در بیماران 3/22% و در زنان طبیعی 5/30% محاسبه شد. مقایسه ی نمره ی حیطه های مختلف نشان داد افراد مبتلا به پوکی استخوان از نظر فعالیت های اجتماعی با افراد غیر مبتلا متفاوت بودند (05/0>P).

با توجه به روند تدریجی و بدون علامت پوکی استخوان و تاثیر آن در کاهش کیفیت زندگی و عملکرد اجتماعی بیماران توجه به جنبه های پیش گیری و غربال گری ضروری است.

امروزه چاقی به عنوان یکی از مهم ترین مشکلات سلامت عمومی به طور گسترده در کل جهان افزایش یافته است. عوامل مختلفی مانند شیوه ی نامناسب زندگی و پایین بودن سطح آمادگی جسمانی ممکن است با شیوع چاقی در ارتباط باشد، هرچند این موضوع به درستی مشخص نیست. بنابراین هدف پژوهش حاضر، بررسی ارتباط شیوع چاقی و اضافه وزن با شیوه ی زندگی و سطح آمادگی جسمانی بزرگسالان شهر شیراز بود.
مواد و روش‎ها: در این پژوهش 727 مرد (354=تعداد؛ میانگین و انحراف معیار سن: 1/10 ± 7/41 سال)، و زن (373=تعداد؛ میانگین و انحراف معیار سن: 9/7 ± 02/36 سال) که از راه نمونه‎گیری خوشه‎ای چند مرحله‎ای تصادفی انتخاب شدند، شرکت کردند. قد و وزن آزمودنی ها به روش استاندارد اندازه‎گیری، و نمایه ی توده ی بدن محاسبه گردید. شیوه ی زندگی آزمودنی ها توسط پرسش نامه ی شاخص زندگی برسلو و سطح آمادگی جسمانی به وسیله ی پرسش نامه ی شاخص میزان آمادگی جسمانی ارزیابی شد.

شیوع چاقی و اضافه وزن در مردان به ترتیب 5/13% و 5/39% و شیوع چاقی و اضافه وزن در زنان به ترتیب 3/9% و 1/36% بود. یافته ها نشان داد شاخص شیوه ی زندگی و سطح آمادگی جسمانی با چاقی و اضافه وزن در زنان و مردان ارتباط منفی دارد (05/0P<). علاوه بر این، مشخص گردید اگرچه زنان نسبت به مردان از امتیاز بالاتری در شیوه ی زندگی برخوردار هستند، اما به طور کلی هر دو جنسیت از زندگی سالمی برخوردار نیستند.

به طور کلی شیوه ی نامناسب زندگی و بی تحرکی در بروز چاقی و اضافه وزن بزرگسالان شهر شیراز موثر است و متاسفانه این افراد از شیوه ی مناسب زندگی برخوردار نیستند.

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر فعالیت مقاومتی دایره ای بر سوخت و ساز چربی و کربوهیدرات طی فعالیت استقامتی در مردان دارای اضافه وزن بود.

10 مرد دارای اضافه وزن با میانگین سنی 8/4±8/28 سال، نمایه ی توده ی بدن 4/1±2/28 کیلوگرم بر متر مربع و بیشینه اکسیژن مصرفی 7/3±3/23 میلی لیتر بر کیلوگرم در دقیقه، 2 جلسه فعالیت را انجام دادند: 1) فعالیت استقامتی (E)، 2) فعالیت مقاومتی دایره ای و به دنبال آن فعالیت استقامتی (RE). فعالیت مقاومتی دایره ای شامل 6 ایستگاه، 3 نوبت با شدت 50% یک تکرار بیشینه (1-RM) به مدت 21 دقیقه فعالیت، و استقامتی شامل 30 دقیقه با شدت 60% بیشینه اکسیژن مصرفی روی دوچرخه کارسنج بود. گازهای تنفسی در شرایط استراحت، قبل و طی فعالیت استقامتی برای محاسبه ی اکسیداسیون چربی و کربوهیدرات جمع آوری شد. نمونه های خون سیاهرگی در شرایط استراحت، قبل و بلافاصله بعد از فعالیت استقامتی گرفته شد، و برای تحلیل گلوکز، انسولین، مالونیل کوآنزیم A، اسید چرب آزاد و گلیسرول مورد استفاده قرار گرفت.

غلظت گلیسرول پلاسما طی فعالیت استقامتی در جلسه ی RE 53%، و در جلسه ی E 46% نسبت به حالت استراحت افزایش پیدا کرد (001/0P<). غلظت گلوکز پلاسما قبل از فعالیت استقامتی در جلسه ی RE بیشتر از جلسه ی E بود (001/0P<). در جلسه ی RE، اگرچه اکسیداسیون چربی طی 30 دقیقه فعالیت استقامتی (ارزش میانگین) بیشتر از جلسه ی E بود، اما اختلاف معنی داری بین 2 جلسه وجود نداشت (05/0P>). هم چنین، اختلاف معنی داری در فاکتورهای اسید چرب آزاد، انسولین، مالونیل کوآنزیم A و اکسیداسیون کربوهیدرات بین 2 جلسه مشاهده نشد (05/0P>).

فعالیت مقاومتی دایره ای در مردان دارای اضافه وزن، موجب افزایش لیپولیز طی فعالیت استقامتی می گردد.

هاپلوتیپ ها در بررسی ارتباط ژنتیکی، از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند. یکی از روش های بررسی ارتباط ژنتیکی هاپلوتیپ ها با یک یا چند صفت، استفاده از روش Haplotype Base Association Test (HBAT) است. آماره ی آزمون این روش که برای هریک از هاپلوتیپ ها محاسبه می شود، از توزیع نرمال استاندارد تبعیت می نماید. در پژوهش حاضر به کمک روش HBAT، به بررسی ارتباط ژنتیکی هاپلوتیپ های برخی میکروستلایت های منتخب با میزان کلسترول HDL، تری گلیسیرید و دور کمر برای شناخت نواحی ژنی موثر در سندرم متابولیک پرداخته شد.

تعداد 125 خانواده از بین شرکت کنندگان در مطالعه ی قند و لیپید تهران به گونه ای انتخاب شدند که دست کم یک نفر از اعضای آن ها مبتلا به سندرم متابولیک (براساس معیار ATP III)، و دست کم دو نفر دچار کاهش میزان کلسترول HDL باشند. بررسی ارتباط ژنتیکی میزان کلسترول HDL، تری گلیسیرید و دور کمر با هاپلوتیپ های به دست آمده از برخی میکروستلایت های کروموزوم های 8، 11، 12 و 16، و با به کار گیری روش HBAT بررسی گردید.

125 خانواده شامل 563 نفر (269 مرد و 294 زن) بودند. در بررسی ارتباط ژنتیکی از کروموزوم 8، ارتباط هاپلوتیپ 2-2-2-2 با میزان کلسترول HDL و تری گلیسیرید و از کروموزوم 12، هاپلوتیپ های 1-2-2 و 2-2-2 با میزان تری گلیسیرید و 2-1-1 با میزان دور کمر معنی دار شد (05/0P<).

هاپلوتیپ ها، داده های کامل تری را برای بررسی ارتباط ژنتیکی فراهم خواهد آورد. امید است با یافتن هاپلوتیپ های موثر بر میزان کلسترول HDL، تری گلیسیرید و دور کمر توسط روش HBAT، راه کار مناسبی برای طراحی بررسی های بعدی به منظور یافتن ژن های مستعد کننده سندرم متابولیک فراهم آید.

ارکسین یک ماده ارکسیژنیک در جوندگان و انسان ها است و پژوهش ها نشان داده در پاسخ سازشی به کاهش وزن نقش داشته، و با گرسنگی افزایش می یابد. از سوی دیگر، کاهش وزن و گرسنگی با افزایش سطح اپی نفرین و کورتیزول همراه است. بنابراین، هدف پژوهش حاضر بررسی اثر اپی نفرین و کورتیزول بر ترشح ارکسین القا شده توسط گرسنگی در موش های صحرایی تغذیه شده با سطوح مختلف انرژی بود.

45 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار (350-300 گرم، 15 سر موش در هر گروه) با سطح انرژی 100%،50% و 25% به مدت 10 روز تغذیه شدند. سپس موش ها به مدت 48 ساعت مورد گرسنگی مطلق قرار گرفتند. حیوانات برای انجام عمل کانولاسیون در سرخرگ کاروتید به منظور تزریق و جمع آوری نمونه های خونی، بیهوش شدند. موش ها در هر گروه به ترتیب (3 کیلوگرم اپی نفرین به ازای کیلوگرم وزن بدن) یا (3 میکروگرم کورتیزول به ازای کیلوگرم وزن بدن) و مخلوط اپی نفرین و کورتیزول دریافت کردند (1/0 میلی گرم در 1 میلی لیتر اسمیر خون محیطی). نمونه های خون در زمان های قبل، 30، 60 و 120 دقیقه بعد از تزریق جمع آوری، و میزان ارکسین و گلوکز پلاسما اندازه گیری گردید.

در رژیم 100% و 50% سطح ارکسین به ترتیب بعد از تزریق مخلوط اپی نفرین و کورتیزول، و اپی نفرین (به تنهایی) کاهش پیدا کرد (05/0P≤). در مقابل، گروهی که با رژیم 25% تغذیه کردند پاسخ معنی داری به تزریق هیچ یک از موارد کورتیزول، اپی نفرین و مخلوط هردو نشان ندادند (05/0P≥).

یافته ها نشان داد تزریق اپی نفرین ترشح ارکسین القا شده توسط گرسنگی را در موش هایی که با رژیم 100% و 50% تغذیه شدند، مهار می نماید. هم چنین، پاسخ ترشحی ارکسین به اپی نفرین تحت تاثیر کاهش وزن می باشد.

طبابت هنر Individualization یا انفرادی نمودن بیماری ها است. طبابت علم اشراف بر بی نهایت تبصره نوشته شده بر قوانین عام بیماری ها است. طبابت دانش دستیابی بر ساقه ی علت از میان انبوه نشانه ها و علامت های مداوم در تغییر بیماری است و طبیب، هنرمند بی بدیلی است که نه تنها صورت عام یک مرض را می شناسد بلکه بر بی نهایت صورت در تغییر آن بیماری نیز اشراف کامل دارد. بیماری یک مجرم «هزار چهره» است و حکیم حاذق که حقیقت اشیاء و پدیده ها را به نور حق مشاهده می کند، ماهیت هر کدام از این چهره ها را به کرات و کرات دیده و ترفند هر مرض را برای اختفاء چهره واقعی خویش، خوانده است. طبابت علم انفرادی کردن قوانین عام بیماری ها است. طبابت علم Individualization یک بیماری عام، در یک بیمار خاص است.