فهرست مطالب

پژوهش های تعلیم و تربیت اسلامی - پیاپی 7 (بهار و تابستان 1390)

مجله پژوهش های تعلیم و تربیت اسلامی
پیاپی 7 (بهار و تابستان 1390)

  • تاریخ انتشار: 1391/05/05
  • تعداد عناوین: 9
|
  • صفحه 0
  • قاسم بستانی* صفحه 1
    قرآن در قرائت های متفق علیه و مختلف فیه خود و نحو عربی در احکام و قواعد گوناگون و بی شمار خود، از دیرباز در کنار یکدیگر مورد توجه علمای اسلام بوده اند. کمتر قاعده ای نحوی وجود دارد که شاهدی از قرآن و قرائت های قرآنی به همراه نداشته باشد و کتب نحوی لبریز از آیات قرآنی از قرائت های مختلف آن است که جهت استشهاد و تایید حکم یا قاعده ای نحوی بدان اشاره شده است.
    از سویی دیگر، هیچ آیه و قرائت قرآنی وجود ندارد که مورد توجیه و تعلیل نحویین واقع نشده باشد و کتب تفسیر نیز لبریز از تجزیه و تحلیل های نحوی برای دستیابی بر معانی قرآن می باشند. این وضعیت از تعاملات بسیار و خدمات متقابل متنوع قرائت های قرآنی با علم نحو عربی حکایت می کند. اما این تعاملات فیما بین قرآن در قرائت های متفق علیه و مختلف فیه و نحو عربی، دقیقا کدامند؟ و ابعاد آن چیست؟
    در این مقاله به روش کتابخانه ای سعی شده، حتی الامکان انواع و اقسام این تعاملات و خدمات متقابل را همراه با نمونه هایی ، گردآوری و تدوین کند و ابعاد آن دو را از این طریق بر خواننده آشکار نماید.
    امید است که این پژوهش موجب فتح بابی برای استقرای دقیق تر ابعاد این تعاملات و خدمات متقابل گردد.
    کلیدواژگان: قرآن، قرائت ها، نحو، تعاملات، خدمات متقابل
  • مهین پناهی* صفحه 29
    این مقاله در صدد یافتن ماخذ حدیث شریف «الجار ثم الدار» است که در تذکره الاولیاء به رابعه نسبت داده شده است. همچنین معانی اخلاقی و عرفانی گرفته شده از آن را تحلیل می کند.
    با شیوه کتابخانه ای و جستجو در منابع این حدیث، روشن شد که حدیث «الجار ثم الدار» با اسناد قوی، متعلق به حضرت فاطمه زهرا (س) است و به علت اختناق حاکم در آن زمان، رابعه برای استفاده از مفهوم حدیث، آن را تکرار کرده و به «اول خدا بعد بهشت» تاویل نموده و بنابر وقت خود، آن را سماع کرده است.
    در هر دو روایت، آموزه عشق به خداوند متعال و ایثار تبلور دارد.
    کلیدواژگان: فاطمه الزهرا (س)، الجار ثم الدار، رابعه
  • تورج زینی وند*، حسین وحید دستجردی صفحه 45
    قرآن کریم به عنوان حقیقتی جاودان، همواره در گذر عصرها، از زوایای گوناگون مورد توجه اندیشمندان، قرار گرفته است. به نظر میرسد در دنیای معاصر که اسلام به نادرستی به عنوان؛ «دین خشونت» و «ترور» معرفی شده است، بررسی مساله «گفت وگو» و روش های آن در قرآن کریم و پیوند میان «نظریه» های قرآنی، و «کاربرد» جهانی و امروزی آنها، موضوع مهمی به شمار میرود که میتواند در هزاره تردید میان «برخورد» یا «گفت وگو»، راهگشای بسیاری از مسایل پیچیده جهان امروزی» باشد. در پژوهش حاضر، موضوع گفت وگوهای قرآنی، با تاکید بر رویکرد اخلاقی و زبانی آنها، مورد بررسی، قرار گرفته است. یافته اساسی آن نیز،چنین است که قرآن کریم در جریان گفت و گو با تاکید بر شاخص های اخلاقی در پی هدایت و کمال روحی و معنوی انسان بوده و برای رسیدن به چنین مقصودی از گونه های ترکیبی زبان(زبان فطرت، زبان پرستش، زبان استدلال، زبان مشترک، زبان عاطفه و...) بهره جسته است.
    دو محور اساسی این پژوهش، عبارتنداز:الف)مقدمه ای در بیان اهمیت و جایگاه گفتگو در قرآن کریم و تعریف کلیات پژوهش
  • علی سلیمی* صفحه 69
    در قرآن کریم به تفصیل از اهل کتاب سخن به میان آمده است، آنان به دو گروه، نیکوکاران و بدکاران تقسیم شده اند. خداوند همواره آنها را به اصول مشترک همه ادیان آسمانی یعنی توحید و ترک هرگونه شرک و پرهیز از پرستش یکدیگر فرا می خواند. از جمله عوامل انحراف آنها: تفسیر و تاویل-های ناروا و غلط از وحی الهی، مبالغه و غلو در باورهای دینی، پیمان شکنی، کتمان حقایق با علم به آن و حسادت و زیاده طلبی بیان شده است. آنان به سبب این انحرافات و کژاندیشی ها به قساوت قلب دچار گشتند ودر مقابل وحی الهی ایستادند. در نتیجه با وجود بشارت حضرت عیسی به آمدن پیامبر پس از خود، به کتمان این حقیقت و در نهایت به انکار آن پرداختند. خداوند در آیات بسیاری از کینه و دشمنی شدید بعضی از اهل کتاب، به ویژه یهود، نسبت به مومنین سخن به میان آورده است. در این آیات پیوسته به مومنین هشدار می دهد که این گروه از اهل کتاب، همواره با اهل ایمان می جنگند، تا ایشان را از ایمانشان بر گردانند.
    کلیدواژگان: قرآن کریم، اهل کتاب، غلو ومبالغه، تاویل های ناروا، کتمان حقیقت، حسادت و زیاده طلبی
  • سید حسین سیدی*، ربابه معصومیان صفحه 95
    قرآن کریم برای بیان معنای هدایتگری، زبان تصویری را، برگزیده است که دارای مولفه ها و انواع خاصی می باشد. این پژوهش به تطبیق مولفه ها و انواع تصویر در سوره «نبا» می پردازد. همه مولفه های تصویر در این سوره، حول مهمترین مولفه یعنی معاد، در جریان است. از ارتباط انواع تصویر مفرد و رشد تصویرهای بافتی در سایه نظم حاکم بر روابط تصویری، تصویر کلی «معاد» به عنوان یکی از شاخه های تصویر مرکزی یعنی «الوهیت و توحید» بوجود می آید.
    کلیدواژگان: تصویر قرآنی، قیامت، مولفه های تصویر، نبا
  • نصرالله شاملی، علی محمدرضایی صفحه 113
    اگر از هر زاویه به قرآن کریم نگاه شود، در آن ظرافت ها و ویژگی هایی دیده می شود که در اوج فصاحت و بلاغت است و انسان را وادار می کند به فوق بشری بودن آن، اعتراف کند. در طول تاریخ، قرآن پژوهان در پاسخ به این سوال که، «قرآن از چه نظر معجزه است؟» این کتاب آسمانی را از جنبه های گوناگون مورد بحث و بررسی قرار داده اند. آیا به خاطر بلاغت آن است؟ آیا به سبب اسلوب خاص آن است؟ آیا به خاطر معنا و محتوای آن است؟ و یا به علت اخبار غیبی آن است؟ یا به خاطر همه آن ها؟
    تناسب و هماهنگی بین کلمات و جمله ها، لفظ و معنا از اصول زیبایی کلام است، این تناسب ها و هماهنگی ها به شکل کامل در قرآن کریم وجود دارد. بکارگیری این قاعده در سوگندهای قرآن کریم در اوج خود نمایان می شود؛ بطوری که با کلام بشری تفاوت های چشمگیری دارد. با تامل در سوگندهای قرآن کریم، از یک سو بین مقسم به هایی که در پی هم آمده اند، تناسب و هماهنگی می بینیم، و از سویی دیگر بین مقسم به ها ومقسم علیه ها رابطه و هماهنگی وجود دارد، و از جهتی دیگر بین محور و محتوای سوره و سوگند موجود در آن سوره رابطه و هماهنگی وجود دارد.
    این مقاله بطور فشرده با رویکرد معجزه بودن قرآن کریم، ابتدا به بیان و بررسی نکات بلاغی این هماهنگی ها و تناسب ها در سوگندهای قرآن کریم می پردازد و سپس به بیان نظرات قرآن پژوهان درباره هدف و کارکردهای سوگندهای قرآن کریم می پردازد.
    کلیدواژگان: قرآن کریم، سوگند، بلاغت، معجزه
  • دکترآزاده شریفی مقدم*، آناهیتا بردبار صفحه 131
    درحوزه زبان شناسی، مفهوم «توازن» به نوعی تقارن صوری یا هماهنگی ساختاری در لفظ اشاره دارد که غالبا توسط حس (شنوایی یا بینایی) مخاطب قابل درک و تشخیص است. توازن با توجه به سطوح تحلیل زبان به انواع آوائی، واژگانی و نحوی قابل تقسیم است. منظور از توازن آوائی تکرار واحدهای آوائی همچون واج، هجا و یا مجموعهآن هاست. توازن واژگانی واژه های مکرر را شامل می شود که در همگونی کامل و یا ناقص با یکدیگرند و توازن نحوی حاصل تکرار ساخت هائی با آرایش نحوی مشابه است. توازن به دلیل ایجاد نوعی هارمونی یا موسیقی در کلام، یک صنعت ادبی و لذا یکی از ابزارهای مهم زیبائی شناسی بحساب می آید. حال با فرض قطعی بر اینکه در کلام قرآن از ابزارهای زیبائی شناختی و صنایع ادبی بسیار استفاده شده است، هدف کلی این مطالعه بررسی توازن و گونه های آن در متن قرآن کریم با تاکید بر جزء سی ام می باشد. بررسی نتایج حاصل از جمع آوری داده های این مطالعه بیانگر آنست که در کلام قران به طرز برحسته ای از گونه های مختلف توازن استفاده شده است که خود می تواند یکی از عوامل زیبائی و جذابیت صوتی آن باشد. اهمیت این مطالعه به دلیل نقش مهمی است که توازن در انتقال معنا توسط صورت داشته، ابزاری صوری جهت سلاست و روانی بیان بوده و نیز اینکه به دلیل ایجاد زیبائی در کلام و هارمونی، ابزاری کارآمد جهت ارتباط با مخاطب است.
    کلیدواژگان: توازن آوائی، توازن واژگانی، توازن نحوی، قرآن کریم، قاعده افزائی
  • جلال میرزایی* صفحه 151
    امام خمینی (ره) بر اساس قرائت ویژه ای که از هستی دارد و بر مبنای اعتقاد به اصل توحید و بسط آن در حرکت انسان در فرآیندهای سیاسی و اجتماعی، ابعاد مختلف وجودی انسان را مورد توجه قرار می دهند و با در نظر گرفتن آموزه های اسلامی، جهت به فعلیت رساندن استعدادهای او توصیه هایی را مطرح می کنند. به عبارت دیگر امام با مطالعه انسان-شناسی در طول هستی شناسی، آزادی و اختیار را برای انسان اثبات و انسان را مستعد و تربیت پذیر معرفی کرده است که پروردگار عالم این موضوع را از راه انبیا و کتب الهی به وی نشان داده است. از دیدگاه ایشان انسان موجودی چند ساحتی است که بالفطره رو به کمال مطلق در حرکت است و می تواند از قوه عقلی خود در تشخیص حق از باطل و نیز تشخیص منافع خود بهره ببرد. به عبارت دیگر ایشان در تحلیل طبع انسان، ابتدا وی را ترکیبی از نیروهای خیر و شر در نظر می گیرد که در این جهان در یک جدال تکاملی، آزادی و مسئولیت خود را در بوته سخت ترین آزمایش ها قرار می دهد. وظیفه انسان به عنوان نگهبان خویش، تقویت نیروهای خیر و طی مراحل کمال است و در این مسیر جامعه سیاسی و دولت نیز می تواند نقش موثری داشته باشند.
    کلیدواژگان: امام خمینی، انسان، سیاست، کمال پذیری، اجتماع، عقلانیت
|
  • D. Ghasem Bostani* Page 1
    Holy Quran, with all its different and yet uncontradictory readings, beside Arabic grammar –which prescribes various rules and structures – have been the focus of attention of Islamic scholars from early Islamic days. And rarely an Arabic grammatical rule can be found that is not carrying the traces of Quranic readings. In the way of its elaboration, or a verse not taking the advantage of giving examples from Quran as a reference, testimony or proof. It is the clear why a great deal of Ayat (Quranic verse-lines) and their different readings have been the focus of Arabic grammarians, resulting in Quranic Exegesis books being full of grammatical(linguistic) reading in the way of inferring the meaning of the verses. But by all these reciprocal services or an interaction that has [historically] brought about a mutual relation between Arabic grammar and Quran, there remains yet one question to be answered: How can these relations be exactly defined and what are the different aspects of them. The Purpose of this study is to use library research to focus in different aspects of these kinds of interactions by relying on examples and proofs that would clarify the matter proposed an above. At the end the present researcher hopes this work to give suggestions for further studies through more elaborations on the issue.
    Keywords: Quran, [Different] Readings, Grammar, Interaction, Reciprocal services
  • Dr.Mahin Panahi* Page 29
    This article is about to find the real source of the Noble Hadith (tradition) “Al- jar Soma dar” which has been called “Rabe’e” in the book “Tazkerat –ol- Ulia”. The article goes for analyzing the mystical and moral definition of the Hadith as well. By means of library checking and researching the sources of this hadith, it became vivid to mention that this Hadith” Al- jar Soma dar” belonged to Excellency Fatima (s.a) firmely. Due to suffocating atmosphere caused by the ruler of that time, Rabe’e repeated the Hdith so as to use its concept and her hermeneutic interpretation was “First God then Heaven”. Besides whenever she had time she moved herself gently from side to side.No matter what the Hadith is, you may have the chance to touch love of God.
    Keywords: Excellency Fatima (s.a), Al, jar Soma dar, Rabe
  • Toraj Zeinivand*, Hossein Vahid Dastjerdi Page 45
    The holy Koran, as an eternal fact, has been investigated from various perspectives by different scholar in different times. It seems that in the present time in which Islam has wrongly been introduced as the religion of "sword", and "terror", investigating the conversational models in Koran along with linking the "Koranic theories" with their modern applications can be a significant issue which can solve many complex deadlines in the choice (doubt) between "war" or "dialogue" in the new millennium. This article investigates the conversational models in the holy Koran considering their model and linguistic approach. Its main framework includes: A: The status of conversation in KoarnB: The moral and linguistic approach in Koranic conversations along with the emphasis on the link between the Koranic theories and their modern applications
    Keywords: The holy Koran, Conversation, Islam, West, Morality
  • Dr. Ali Salimi* Page 69
    The Holy Quran has described The Followers of Books in details. They are divided in two groups: benefactors and evildoers. God has constantly invited and encouraged them to the common basics of all holy religion like Unitarianism, abandon of idolatry paganism and worshiping each other. Their deviation factors are: wrong comments and paraphrases of afflatus, exaggeration and over statement in religion beliefs, perfidy, intentional truth concealing, jealousy and greed. With this deviations and paranoids, those involved atrocity and resist against afflatus and despite Christ’s announcement about the coming of the prophet after Himself, they reject and ultimately contradict that.
    Keywords: Holy Quran, Followers of Books. exaggeration, paraphrases of afflatus, truth concealing, jealousy, greed
  • Dr. Seyed Hossein Seyedi*, Robabe Masoomian Page 95
    Holy Quran has chosen pictures language to express the means of guidance that has special subjects and kinds. This research is about the comparison of subjects and pictures in nabae sura. In this sura every subject is around resurrection, the most important subject. When a single kind, picture,, and textural picture connect to each other in a system that covering photographic communication the general picture and resurrection is organized as one of the branches and central picture named monotheism.
    Keywords: picture of Quran, resurrection, photographic subject, naba
  • Dr. Nasrolah Shameli, Ali Mohammad Rezai Page 113
    Undoubtedly, one of the Holy Qoran’s miracles is its rhetoric. And from all aspects, it may be found completely eloquent so that our holy prophet could use this miracle to prove himself. The Holy Koran is using oaths delicate and skillful. When Allah takes oath by more than one thing – such as Tin Sura – among which there are some relationships. And this relationship is between what swore by and what to prove over swearing. On the other hand, there is a relationship between swearing the oath in the beginning of a chapter and all the body content of that chapter. How Qoran uses the ways to oath in addition to its aims and functions in using it as well as its delicacy and beauty compared with how human being uses oath are completely different. Qoran’s oaths, in addition to confirmation, not only are a reason to prove what swears by but also lead us to the greatness and secrets of what swore by to prove something.
    Keywords: The Holy Koran, Oath, Rhetoric, Relationship
  • Sharifi Moghadama.*, Bordbar, A Page 131
    In the field of linguistics, the concept of parallelism refers to a kind of structural harmony or accordance in form, which is normally perceived by the reader or the listener. Parallelism is divided into grammatical and non-grammatical. The former includes parallelism on the level of sentences, phrases and words and the latter studies parallelism on the level of letter and meaning. Since parallelism creates a kind of harmony or music in language, it is obviously regarded as a device of aesthetics, and also because Quran text is a rich source of aesthetics, our aim in this research is to study different kinds of parallelism including phonetic, grammatical and lexical in Quran.
    Keywords: phonetic parallelism, lexical parallelism, syntactic parallelism, Quran, extra regularity
  • Jalal Mirzae* Page 151
    Imam Khomeini has his own special narrative about the world and human in the world. His narrative is based on the principle of the unity of God. He describes human sociopolitical life according to this notion. In other words he studies Anthropology along with cosmology. He believes that human has freedom to use his capabilities to develop himself toward a divine life. From his point of view ontologically human has a multi-dimensional nature that can use his mind and power of reason to distinguish the truth and know his interests in life. In the line of human evolution toward the good life his is subjected to the good and evil powers and must choose on of them based on his freedom.
    Keywords: Imam Khomeini, Anthropology, Islam