فصلنامه علوم و مهندسی محیط زیست
شماره 50 (1390)

امروزه دفع نامناسب و غیراصولی مواد زائد جامد یکی از دلایل مهم آلودگی محیط زیست می​باشد و مقوله بازیافت و کمپوست می​تواند جهت مدیریت بهتر مواد زائد جامد و کاهش مشکلات زیست محیطی آن به کار برده شوند.این مطالعه در مدت 9 ماه در کارخانه کمپوست خمین و تهران انجام شده است و اطلاعات مورد نیاز از طریق توزین زباله ورودی و کمپوست تولیدی و همچنین با نمونه برداری از کمپوست و بررسی هزینه​های کمپوست جمع آوری شده است. نتایج این مطالعه نشان می​دهد که15.84درصد از زباله به کمپوست تبدیل می​شود و 65.5 درصد کاهش در میزان پسماند دفنی رخداده و هزینه تولید هر کیلوگرم کمپوست حدود 926 ریال خواهد بود(کود کمپوست در حال حاضر بفروش نمی​رود) این در حالیست که هزینه تولید کمپوست در کارخانه کمپوست تهران حدود 620 ریال خواهد بود. همچنین نتایج این بررسی نشان می​دهد که کیفیت کمپوست در محدوده استانداردها قرار دارد و با ایجاد تدابیری همچون تفکیک از مبدا می​توان مقدار تولید کمپوست و کیفیت کمپوست را ارتقا بخشید.

این مطالعه به منظور بررسی وضعیت پراکنش گونه​های جوندگان اندوختگاه زیست سپهر گنو در استان هرمزگان انجام گردید. 30 مکان تله گذاری به طور سیستماتیک- تصادفی در وضعیت​های متنوع زیستگاهی در سطح منطقه انتخاب شد. در این مکان​ها از ترانسکت​های 600 متری جهت تعیین موقعیت تله​گذاری​ها استفاده گردید. در هر ترانسکت30 ایستگاه تله​گذاری به فواصل20 متر از یکدیگر در نظر گرفته شد. با استفاده از تله​های زنده​گیر تعداد 197 نمونه جونده صید شد. در مجموع 9 گونه جونده از 8 جنس شامل: موش خاردار (Acomys cahirinus)، موش سیاه (Rattus rattus)، موش خانگی (Mus musculus)، جرد ایرانی (Meriones persicus)، جرد لیبی (Meriones libycus)، جربیل بلوچی (Gerbillus nanus)، جربیل هندی (Tatera indica) و هامستر دم دراز (Calomyscus bailwardi) و تشی (Hystrix indica) در زیستگاه​های مختلف منطقه شناسایی شد. بیشترین فراوانی (8/23 درصد) مربوط به A. cahirinus و کمترین فراوانی (2/1 درصد) به M. musculus مربوط بود. گونه C. bailwardiبه عنوان شاخص زیستگاه​های مرتفع و کوهستانی منطقه (ایرانو- تورانی) و گونه A. cahirinus به عنوان شاخص زیستگاه​های خلیج- عمانی منطقه معرفی گردید.

در طی این تحقیق، میزان غلظت عناصر سنگین مس، سرب و نیکل در نمونه​های رسوب و پوسته صدف خوراکی Saccostrea cucullata در پنج ایستگاه از سواحل جزر و مدی چابهار تعیین گردید. به منظور مشخص نمودن روند آلودگی فلزات سنگین از مرداد ماه لغایت بهمن ماه 1386 (فصول گرم و سرد) نمونه​های صدف و رسوب از پنج ایستگاه (خلیج گواتر، بریس، رمین، شهید بهشتی و تیس) برداشت گردیدند. جهت تعیین غلظت فلزات سنگین در پوسته و رسوب، هر یک از نمونه​ها پس از آماده​سازی و خشک شدن درآون، توسط Hote plate digester همراه با اسید غلیظ هضم گردیدند. سپس غلظت فلزات مس، سرب و نیکل در هر یک از نمونه​های هضم شده با استفاده از دستگاه جذب اتمی Unicam مدل 919 اندازه​گیری شدند. در طی این مطالعه میانگین غلظت عناصر مس، سرب و نیکل در طی فصول نمونه​برداری در رسوبات به ترتیب 06/1±37/27، 23/2±97/31 و 23/2±79/20 میکروگرم بر گرم و در بافت سخت صدف نیز به ترتیب57/1±06/27، 58/2±31/27 و 04/2±26/14میکروگرم بر گرم بدست آمد. با مقایسه نتایج بدست آمده در رسوبات سواحل چابهار با مقادیر حاصل از مطالعات دیگران مشخص گردید که غلظت فلزات اندازه​گیری شده با مناطق آبی دیگر همخوانی داشت. با توجه به وجود ارتباط معنی​دار بین غلظت فلزات مس، سرب و نیکل در بافت سخت صدف و رسوبات مشخص گردید که پوسته این صدف می​تواند شاخص مناسبی جهت پایش زیستی فلزات اندازه​گیری شده در سواحل چابهار مورد استفاده قرار گیرد.

آلاینده های آلی پایدار مانند آفت کش های آلی کلره و بی فنیل های پلی کلرینه یکسری مواد هستند که در همه اجزای محیط زیست یافت می شوند. بطور کلی این ترکیبات به وسیله فعالیت های انسانی، از راه های متفاوتی تولید می شوند. این مواد بخاطر ویژگی های جهش زایی، سرطان زایی و سمیت بالایی که دارند برای محیط زیست و موجودات زنده خطرناک هستند. در این مطالعه غلظت 7 ایزومرPCBs، DDTs، HCHs، HCB، هپتاکلر، آلدرین، دیلدرین و آندوسولفان در آب تالاب بین​المللی انزلی در استان گیلان در دو فصل (زمستان و بهار) بوسیله دستگاه کروماتوگرافی گازی مجهز به آشکارساز رباینده الکترون انجام شد. در میان ترکیبات بی فنیل های پلی کلره، ایزومرهای 28 و 138 به ترتیب بیشترین و کمترین میزان را داشتند. همچنین ایزومر β-HCH در میان HCHs، هپتاکلر اپوکسید در میان ترکیبات سیکلودین ها و p،p/-DDE در میان DDTs، آفت کش های آلی کلره ی غالب موجود در نمونه های آب بودند. در تمام نمونه ها متوسط غلظت آفت کش های آلی کلره بیشتر از بی فنیل های پلی کلره بود، که این نشان از غالب بودن فعالیت های کشاورزی نسبت به صنعتی در منطقه دارد. در تمام نمونه ها غلظت های OCPs و PCBs در بهار بیشتر از زمستان بود. همچنین تفاوت معنی داری بین سه منطقه تالاب پیدا شد (05/0 P <). غلظت های OCPs و PCBs درتمام نمونه های شرق بیشتر از مرکز و غرب بود.

توجه به ویژگی های اقلیمی یک منطقه و تاثیری که این ویژگی​ها در شکل گیری اکوتورسیم می​گذارند، اهمیت فراوانی دارد. در ارتباط با فعالیت گردشگری، آنچه زمینه ساز توسعه این فعالیت محسوب می شود منوط به اقلیم آسایش گردشگری است. شاخص آسایش اقلیم گردشگری میزکوفسکی(TCI) آن دسته از عناصر اقلیمی که بیشترین ارتباط را با کیفیت تجربه گردشگری برای غالب گردشگرها دارد، به طور سیستماتیک ارزیابی می کند. این شاخص به پنج زیر شاخص قابل تفکیک است که عبارتند از: شاخص آسایش روزانه(CID)، شاخص آسایش شبانه روزی (24 ساعته) (CIA)، بارش (P)، ساعات آفتابی (S) و میانگین سرعت باد (W). تالاب چغاخور به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری در استان چهارمحال و بختیاری یکی از 105 تالاب مهم کشور برای پرندگان آبزی و یکی از مناطق IBA در ایران محسوب می شود. محاسبه شاخص اقلیم آسایش گردشگری نشان داد که تالاب چغاخور در ماه های اردیبهشت و خرداد در طبقه توصیفی عالی قرار گرفته و با کسب حداکثر امتیاز ممکن، بهترین شرایط اقلیمی را برای گردشگران داشت و ماه​ های آذر، دی و بهمن در طبقه توصیفی کم قرار گرفتند. این تحقیق تلاش داشت که با ارائه تصویری دقیق و جامع از ویژگی های آب و هوایی تالاب چغاخور و محاسبه شاخص آسایش اقلیم گردشگری، تقویم زمانی مناسب گردشگری بویژه اکوتوریسم منطقه را از طریق تحلیل عوامل جوی موثر بر توسعه و محدودیت آن ارائه دهد.

هدف اصلی این تحقیق تاثیر استفاده از کودهای نیتراته روی تجمع نیترات در گیاه بود. تحقیق در مزارع کشاورزان (حد فاصل چناران – قوچان) انجام شد. محصولات انتخابی گوجه فرنگی و سیب زمینی بود. روش آبیاری در تمام مزارع روش آبیاری شیاری (نشتی) بود و همچنین اطمینان کامل از عدم کاربرد فاضلاب و یا پساب حاصل گردید. در طول فصل رشد میزان آب مصرفی و نیز کود نیتروژنه در تمام مزارع اندازه​گیری گردید. در ابتدا، طول فصل رشد و انتهای فصل رشد میزان نیترات در آب با روش اسپکتروفتومتری و در خاک با روش میکرو کجلدال اندازه گیری شد. همچنین میزان باقیمانده نیترات بعد از برداشت در محصول سیب زمینی و گوجه فرنگی با روش اسپکتروفتومتری (طیف سنجی) در طول موج 540 نانومتر اندازه​گیری شد. نتایج نشان داد که در تمام مزارع انتخابی میزان آب مصرفی و نیز کود بیشتر از حد نیاز بود. با افزایش میزان آب مصرفی مقدار نیترات در دو عمق 30-0 و 60-30 سانتیمتری کاهش یافت در صورتی که با افزایش میزان مصرف کود اوره، مقدار نیترات باقیمانده در خاک در انتهای فصل افزایش یافت. از نظر میزان باقیمانده نیترات در گیاه، هر چقدر میزان آب مصرفی افزایش یافت، غلظت نیترات در گیاه کاهش یافت در صورتی که با افزایش میزان کاربرد کود، باقیمانده نیترات در گیاه افزایش یافت. با توجه به مصرف تازه خوری بسیاری از سبزی ها، مصرف نامناسب کودهای شیمیایی می​تواند علاوه بر مسائل زیست محیطی و ایجاد آلودگی در منابع آب و خاک، مشکلات زیادی از نظر سلامتی (تجمع نیترات) برای مصرف کنندگان به بار آورد، بنابراین تغذیه متعادل از اهمیت بسزایی برخوردار است.

کانال آبرسانی پارس آباد در توسعه کشاورزی منطقه و تامین آب مورد نیاز تصفیه خانه آب شرب این شهرستان نقش مهمی ایفا می​کند. ورود پساب​ها و فاضلاب های ناشی از فعالیت​های صنعتی، کشاورزی و شهری در حوزه آبریز رودخانه ارس به عنوان منبع تامین آب این کانال، سبب گردید تا بررسی تغییرات کیفی آب این کانال و شناسائی منابع آلاینده آن و کنترل آلودگی آن مورد توجه قرار گیرد. در این تحقیق کانال آبرسانی پارس آباد از لحاظ پارامترهای فیزیکوشیمیایی و میکروبیولوژیکی شامل: هدایت الکتریکی، اکسیژن محلول، کدورت، pH، دمای آب، باقیمانده خشک، نیترات، فسفات، اکسیژن مورد نیاز شیمایی، اکسیژن مورد نیاز بیولوژیکی، کل کلیفرم، کلیفرم گوارشی، کادمیوم، سرب، جیوه، سموم پوماسوپر، گرانستار، لیندن و سوین، در سال 1387 در 5 ایستگاه منتخب از محل سد میل و مغان تا محل برداشت آب برای تصفیه خانه آب پارس آباد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسی نشان داد که ایستگاه های بالا دست کانال آبرسانی پارس آباد دارای کیفیت مطلوب بوده ولی ایستگاه های پایین دست در اثر ورود منابع آلاینده ناشی از ورود پسابها و فاضلاب مراکز مسکونی و کشاورزی دچار نقصان کیفی شده​اند. از نظر طبقه بندی کیفی، کانال آبرسانی پارس آباد براساس کلیه پارامترهای مورد بررسی در سه طبقه و از لحاظ پارامترهای میکروبی در چهار طبقه قرار گرفت. همچنین نتایج نشان داد میزان کادمیوم در تمام ایستگاه ها بالاتر از حد مجاز استاندارد ملی قرار دارد.