فهرست مطالب

فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات
پیاپی 22 (بهار 1390)

  • تاریخ انتشار: 1390/04/04
  • تعداد عناوین: 8
|
  • تژا میرفخرایی، فرشته طاهری نیا صفحه 11
    برنامه سازان تلویزیونی از طریق تصویر و صدا، معنایی غالب را به مثابه پیام اصلی برای مخاطب ارسال می کنند اما پیام های دریافتی نهایی همان هایی هستند که بیننده ادراک نموده است. بررسی فرآیند چگونگی ادراک مخاطب از برنامه های تلویزیونی به مثابه متن و استفاده آن در زندگی روزمره در قالب نظریه تحلیل ادراک نشان می دهد که مخاطب در مقابل رسانه تنها نیست بلکه بوسیله دایره ای از روابط اجتماعی احاطه شده است که بر چگونگی تفسیر وی از این متون تاثیر می گذارد. لذا ادراک مخاطب، فرآیندی اجتماعی و نه شخصی است.
    این مقاله از طریق جستجویی تجربی و با تاکید بر یکی از نتایج حایز اهمیت تحقیقی با عنوان: «تحلیل ادراکی گفتمان سریال های پرطرفدار تلویزیونی در میان مخاطبان زن»[1] توضیح می دهد که ادراک مخاطب از متون رسانه ای، بیش از آنکه تحت تاثیر پیام های ارسالی برنامه سازان باشد، تحت تاثیر روابط اجتماعی در برگیرنده مخاطب است.
    کلیدواژگان: تحلیل ادراک، سریال خانوادگی، متن، فضای فرهنگی، میدان معنایی، روابط اجتماعی، پایگاه اجتماعی
  • ابراهیم فیاض، مهدی یوسفی صفحه 31
    در این مقاله، پس از بررسی اصطلاح انسان شناسی ارتباطات، به موضوع غریزه به عنوان یکی از مسائل اصلی انسان شناسی ارتباطات پرداخته شده است. با معرفی سه غریزه جنسی، گرسنگی و ارتباطی به عنوان غرایز اصلی انسان، الگوی انسان شناسی ارتباطات ترسیم گردیده است. در ادامه با میانجی قرار دادن مفهوم فرهنگ، بحران فرهنگی بر اساس الگوی انسان شناسی ارتباطات ارائه شده تبیین گردیده است. در این چارچوب، میزان بحران آفرینی فرهنگی رسانه ها عمده بررسی شده و نشان داده شده است که چگونه پارادایم غالب جهانی سازی بر سازوکارهای آن حاکم است. نهایتا، دو پاردایم «توازن رسانه ای» و «ارتباطات میان فرهنگی» به عنوان پارادایم های رقیب جهانی سازی معرفی گردیده اند. کاربست این دو پارادایم بر سیاست گذاری رسانه ای نشان می دهد که جایگزینی پارادایم غالب جهانی سازی، دستاوردهای قابل توجهی در آرامش و ثبات فرهنگی جامعه خواهد داشت.
    کلیدواژگان: انسان شناسی ارتباطات، غریزه، بحران فرهنگی، سیاست گذاری رسانه ای، جهانی سازی، ارتباطات میان فرهنگی
  • مهری بهار، محمدرضا وکیلی صفحه 47
    ما براساس ادبیات تحقیقی که در زیبایی و آرایش صورت وجود دارد کار خود را در مورد زنان آغاز کردیم. رویکرد نظری بودریار در خصوص جامعه مصرفی را بکار گرفته ایم و با استفاده از روش «مصاحبه گروه متمرکز» کسانی را که به مصرف لوازم آرایشی و کالای بدن می پردازند، مورد تحقیق قرار داده ایم. بر این اساس همان طوری که بودریار در جامعه مصرفی آن را مطرح می کند ما می بینیم که زنان همراه با رواج ایده زیبایی در رسانه ها، به مصرف نشانه ها و ایده های زیبایی برای رسیدن به «خوشبختی انتزاعی» می پردازند. ما براساس مصرف زیاد صورت و آرایش و ایده زیبایی، آن را به عنوان یک غذای فرهنگی و «نیاز اولیه پست مدرن» و به عبارتی «حاد – نیاز» برای زنان معرفی می کنیم که منجر به پدیدآوری امری به نام «اعتیاد پست مدرن» در میان زنان شده است. ما که پژوهش خود را در مراکز خرید و پاساژها انجام داده ایم؛ آنها را به عنوان «کافه ها و حوزه عمومی های پست مدرن» می شناساند که در آنها به جای گفتگوی مبتنی بر نظام زبانی و عقلانیت شاهد گفتگوی مبتنی بر نشانه های زیبایی و سیالیت در میان پاساژگردها هستیم. در این جا آرایش و زیبایی صورت به عنوان یک امر پست مدرن «فرا- جنسیتی» معرفی می شود که حاد شدگی جنسیت را در پست مدرنیته مطرح می کند. امر پست مدرن «حاد– جنسیت» در آرایش و زیبایی مبین این است که ما دیگر تفاوتی را در زنانه یا مردانه بودن امر آرایش و زیبایی نمی بینیم. به عبارتی در پست مدرنیته بایستی در معرفی آرایش و زیبایی صورت به عنوان امر زنانه تجدید نظر شود چرا که دیگر به عنوان یک امر «فرا-جنسیتی» وجود دارد.
    کلیدواژگان: بودریار، فراجنسیت، ادبیات زنانه، جامعه مصرفی
  • سهیلا صادقی فسایی، محمدحسین شریفی ساعی صفحه 67
    تلویزیون یکی از مهمترین ابزارهای جامعه پذیری در جوامع مدرن است و سریال های تلویزیونی یکی از بهترین ابزارهای انتقال و تغییر ارزش ها در زندگی اجتماعی. در پس ظاهر «خنثی» و «معصوم» این سریال ها، رفتارهای گفتمانی به نمایش در می آیند که حکم تعریفی تلویحی از واقعیت اجتماعی را دارند و در نهایت نحوه فاعلیت ذهن ما را تعیین می کنند. هدف این مقاله، تحلیل نشانه شناختی شیوه های بازنمایی ازدواج در سریال های تلویزیونی بوده است. بدین منظور با استفاده از روش نشانه شناسی، به بررسی پنج سریال تلویزیونی پربیننده ایرانی در دو دهه مختلف (70 و 80) پرداخته شد. نتایج نشان داد که در این سریال ها با دست کم، سه گونه بازنمایی ازدواج در این سال ها روبرو بوده ایم: ازدواج سنتی، ازدواج نیمه سنتی و ازدواج مدرن. هر یک از این شیوه ها با دلالت های رسانه ای مختلفی رمزگذاری شده اند.
    کلیدواژگان: بازنمایی، رمزگذاری، رمزگشایی، اسطوره، ازدواج مدرن، ازدواج سنتی، نشانه، شناسی، مطالعات فرهنگی
  • رحیم فرخ نیا، اعظم لطفی صفحه 92
    اشاعه تکنولوژی اطلاعاتی مدرن در تمام جوامع جهانی، بدون شک بر شیوه زندگی روزمره مردم دنیا تاثیرگذار بوده و الگوهای رفتاری جوانان ایرانی نیز متاثر از اشاعه سریع فرهنگ مدرن سایر ملل و جوامع غربی است. فرهنگ پذیری صرفا در محیط های فیزیکی و محسوس اطراف ما نیست، بلکه به موازات آن افراد از محیط فرهنگ مجازی نیز بهره مند و با آن همانند می شوند. ورود عناصر فرهنگ جدید به واسطه جذابیت فضای مجازی اینترنت و تجربه و حضور مستمر قشر دانشجو در آن محیط با نیازها و انگیزه های مختلف (علمی، آموزشی، سرگرمی و خبری) منجر به بازتولید سلیقه های مجازی شده است.
    شناخت تاثیر فضای مجازی اینترنت بر مدگرایی دانشجویان دانشگاه آزاد همدان، با استفاده از روش پیمایشی و جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه محقق ساخته، با حجم نمونه 381، به روش نمونه گیری طبقه ای مورد بررسی قرار گرفت و نتایج یافته ها نشان داد، بین فضای مجازی و تمایل به مد گرایی رابطه معناداری وجود دارد بطوریکه دانشجویان بطور متوسط 64 درصد گرایش به مد دارند. بنابراین یکی از کارکردهای اینترنت، تولید و بازتولید معنا و اشاعه نماد و الگوهای رفتاری در بین جوانان ایرانی محسوب می شود.
    کلیدواژگان: اینترنت، تکنولوژی، دانشجویان، فرهنگ، فضای مجازی، مد گرایی
  • تقی آزادرمکی، عارف وکیلی صفحه 116
    شواهد ایران صد سال اخیر نشان دهنده عدم توزیع برابر فرصت ها و امکانات اجتماعی است و این مساله سبب نگرانی و دلمشغولی مورد توجه ویژه محققان و صاحب نظران این حوزه قرار گرفته است. قوم کرد با جمعیت قریب به 5 میلیون از یک طرف و قرار گرفتن در مرزهای غربی کشور از طرف دیگر، بارها تحت تاثیر عواملی همچون تحرکات کشورهای خارجی و سیاست های غلط دولت مرکزی سبب شکل گیری جنبش های اعتراض آمیز و استقلال طلبانه این قوم بوده است. اما واقعیت این است که دولتهای مرکزی به ندرت در پی شناخت عوامل موثر بر همگرایی یا واگرایی ملی این قوم بوده اند و بیشتر به رفتارهای آنها توجه کرده اند نه عوامل موثر بر شکل گیری کنش ها و رفتارها و نیات آنها، در این بین کردها از یک طرف خود را محروم از منابعی می دانستند که حق طبیعی آنها بود. تحقیق حاضر با هدف شناخت میزان هویت ملی در بین شهروندان کرد و رابطه آن با احساس عدالت به صورت ترکیبی از روش مطالعه کتابخانه ای و مطالعه میدانی انجام شد. در بخش مطالعه کتابخانه ای مبانی نظری هویت و احساس عدالت مورد بررسی قرار گرفته و نظرات اندیشمندان مختلف در مورد آنها بررسی شده است و در بخش مطالعه میدانی که به روش پیمایشی انجام شده، نظرات 299 نفر از شهروندان کرد سنی و شیعه مذهب ساکن در شهرستان قروه به عنوان نمونه موردی از ابتدای خرداد ماه 1390 تا پایان تیرماه گردآوری شد و با استفاده از نرم افزار SPSS نظرات شهروندان مورد تحلیل قرار گرفت. در این پژوهش 151 نفر شهروندان کرد شیعه مذهب و 148 نفر شهروندان کرد سنی مذهب شرکت داشتند. بررسی رابطه میان احساس عدالت شهروندان کرد با هویت ملی با استفاده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن نشان داد که بین احساس عدالت شهروندان و هویت ملی آنان همبستگی معناداری به میزان 49/0 وجود دارد و هر چه احساس عدالت بیشتر باشد، هویت ملی شهروندان بالاتر است. همچنین نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن نشان داد که هر چه قدر احساس عدالت اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و زبانی شهروندان بالاتر باشد، هویت ملی آنان قو ی تر است. بطور مشابه، یافته های پژوهش، رابطه بین هویت ملی و مشروعیت شهروندان را تایید نمود.
    کلیدواژگان: احساس عدالت، هویت ملی، تعلق قومی، شهروندان کرد، مشروعیت سیاسی
  • فرزاد نوابخش، جمشید گراوند صفحه 144
    شواهد ایران صد سال اخیر نشان دهنده عدم توزیع برابر فرصت ها و امکانات اجتماعی است و این مساله سبب نگرانی و دلمشغولی مورد توجه ویژه محققان و صاحب نظران این حوزه قرار گرفته است. قوم کرد با جمعیت قریب به 5 میلیون از یک طرف و قرار گرفتن در مرزهای غربی کشور از طرف دیگر، بارها تحت تاثیر عواملی همچون تحرکات کشورهای خارجی و سیاست های غلط دولت مرکزی سبب شکل گیری جنبش های اعتراض آمیز و استقلال طلبانه این قوم بوده است. اما واقعیت این است که دولتهای مرکزی به ندرت در پی شناخت عوامل موثر بر همگرایی یا واگرایی ملی این قوم بوده اند و بیشتر به رفتارهای آنها توجه کرده اند نه عوامل موثر بر شکل گیری کنش ها و رفتارها و نیات آنها، در این بین کردها از یک طرف خود را محروم از منابعی می دانستند که حق طبیعی آنها بود. تحقیق حاضر با هدف شناخت میزان هویت ملی در بین شهروندان کرد و رابطه آن با احساس عدالت به صورت ترکیبی از روش مطالعه کتابخانه ای و مطالعه میدانی انجام شد. در بخش مطالعه کتابخانه ای مبانی نظری هویت و احساس عدالت مورد بررسی قرار گرفته و نظرات اندیشمندان مختلف در مورد آنها بررسی شده است و در بخش مطالعه میدانی که به روش پیمایشی انجام شده، نظرات 299 نفر از شهروندان کرد سنی و شیعه مذهب ساکن در شهرستان قروه به عنوان نمونه موردی از ابتدای خرداد ماه 1390 تا پایان تیرماه گردآوری شد و با استفاده از نرم افزار SPSS نظرات شهروندان مورد تحلیل قرار گرفت. در این پژوهش 151 نفر شهروندان کرد شیعه مذهب و 148 نفر شهروندان کرد سنی مذهب شرکت داشتند. بررسی رابطه میان احساس عدالت شهروندان کرد با هویت ملی با استفاده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن نشان داد که بین احساس عدالت شهروندان و هویت ملی آنان همبستگی معناداری به میزان 49/0 وجود دارد و هر چه احساس عدالت بیشتر باشد، هویت ملی شهروندان بالاتر است. همچنین نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن نشان داد که هر چه قدر احساس عدالت اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و زبانی شهروندان بالاتر باشد، هویت ملی آنان قو ی تر است. بطور مشابه، یافته های پژوهش، رابطه بین هویت ملی و مشروعیت شهروندان را تایید نمود.
    کلیدواژگان: احساس عدالت، هویت ملی، تعلق قومی، شهروندان کرد، مشروعیت سیاسی
  • محسن نیازی صفحه 182
    در این مقاله، نقش ماهواره و برنامه های ماهواره ای در وضعیت و فرسایش هویت فردی، اجتماعی، ملی و دینی شهروندان مطالعه شده است. امروزه با رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات، برنامه های ماهواره ای با نفوذ پذیری و فروریزی فزاینده مرزها و گسترش برخوردهای فرهنگی موجبات تزلزل عرصه های اجتماعی و فرهنگی به عنوان منبع هویت یابی سنتی جوامع را فراهم ساخته اند. با توجه به اهمیت خاص هویت در ابعاد فردی، اجتماعی، ملی و دینی آن به عنوان مولفه ی کلیدی فرهنگ و نقش وسایل ارتباط جمعی به ویژه ماهواره بر آن، در دهه های اخیر، نظریه ها و دیدگاه های مختلفی از سوی صاحب نظران علوم انسانی، ارتباطات و مطالعات فرهنگی در این زمینه رشد یافته است. این دیدگاه ها با ارایه رویکردهای خوش بینانه و بدبینانه و افراطی، تفریطی و بینابین، به تحلیل نقش و ابعاد اثرگذاری ماهواره بر هویت پرداخته اند. با توجه به مباحث نظری فوق، این مقاله با هدف شناسایی اثرات ماهواره بر هویت در سطوح و ابعاد فردی، اجتماعی، ملی و دینی آن تدوین یافته و به مطالعه رابطه بین میزان استفاده از ماهواره و وضعیت هویت پاسخگویان پرداخته شده است.
    این مطالعه از نوع پیمایش اجتماعی بوده و داده های تحقیق با استفاده از تکنیک پرسشنامه توام با مصاحبه جمع آوری گردیده است. اعتبار و روایی مقیاس های تحقیق با توجه به نتایج از آزمون آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفته است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه شهروندان شهر کاشان در سال 1389 می باشند که با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران تعداد 456 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب گردیده اند. یافته های تحقیق رابطه بین میزان استفاده از ماهواره و وضعیت هویت را مورد تایید قرار داده است. فعالیت های آماری مربوطه که با توجه به رتبه ای بودن متغیرهای تحقیق از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شده است رابطه معنادار بین میزان استفاده از ماهواره و هویت را نشان می دهد. نتایج آزمون فوق بیانگر همبستگی میزان استفاده از ماهواره با هویت اجتماعی (39/0- =r s)، هویت ملی (69/0- =rs) و هویت دینی (36/0- =rs) می باشد. نوع رابطه منفی بوده و رابطه معکوس بین متغیرهای تحقیق را نشان می دهد. بر این مبنا، با افزایش میزان استفاده از ماهواره شاهد کاهش میزان هویت اجتماعی، ملی و دینی خواهیم بود. همچنین، یافته های تحقیق رابطه معنی داری بین دو متغیر میزان استفاده از ماهواره و میزان هویت فردی را نشان نمی دهد.
    کلیدواژگان: ماهواره، هویت فردی، هویت اجتماعی، هویت ملی، هویت دینی
|
  • Teja Mirfakhraei, Fereshteh Taherinia Page 11
    T.V program makers send a prevailed meaning trough image and sound to audience as the central message. However, the final received messages are those the viewer perceived. The process of understanding the perception of audience of TV programs and its use in everyday life by theory of reception analysis shows that the audience is not alone in the opposite of media. On the contrary the perception is surrounded by a circle of social relationships which influence on the interpretation of texts. So the audience’s perception is a social process rather than individual. This paper trough an experimental research and with an emphasis on the results of “Discourse Reception Analysis of Highly Popular T.V Serials among Females” explain that the perception of audience from media texts are more impressed by the social relationships rather than sent messages from program makers.
    Keywords: Reception Analysis, Family Serials, Text, Cultural Context, Meaning Field, Social relationships, Social Status
  • Ebrahim Fayaz, Mehdi Yousefi Page 31
    This paper after a consideration on the term of Communication Anthropology is engaged with the subject of Instinct as an important matter in communication anthropology. By introducing the three instincts sexual, hungry, and communication as the main human instincts, the communication anthropological pattern is depicted. Then by moderation of concept of culture, the cultural crisis of that pattern is explained. In this frame, the amount of making cultural crisis of Medias are considered and be shown the way which dominance paradigm of globalization govern the issues. Finally the two paradigms “Media Balance” and “Intercultural Communication” are introduced as the rival theories for Globalization. Applying these two paradigms in policy-making of media shows that their alteration instead of the dominance globalization paradigm will be so useful for cultural stability and calm.
    Keywords: Communication Anthropology, Instinct, Cultural Crisis, Policy Making of Media, globalization, Cross, Cultural Communication
  • Mehri Bahar, Mohammadreza Vakili Page 47
    We started our studies on women’s literature based on the beauty of their face and how they did their faces. We used Baudrillard’s theoretical way of look towards a consumptive society and using “roup concentrated interview” we studied women who used make up and body products. Based on this as Jean Baudrillard mentioned in a consumptive society we also see with the currency of beauty in the media women start using signs and ideas of beauty for an abstract prosperity. Relying to the high usage of makeup material and the idea of beautifulness in the society we introduce it as a cultural need and “a primary post-modern necessity” and in other words “acute necessity” for women, this leads to the production of “post-modern addiction” among women. We started our studies from shopping malls and passages which are known as coffee shops and public post-modern domains. In these places instead of using language orders and reasonable thoughts we see shoppers and people in these areas talking about beauty objects. In these special places the beauty and makeup of the face is shown as a post modern matter, which also mentions the hyper of gender in post modern. Post modern hypergender matter in beauty and makeup reveals the fact that there is no more a difference seen in the matter of beauty and makeup of women and men, in other words there should be a re-evaluation in the introduction of beauty and makeup as a female specific affair due to its super gender matter.
    Keywords: Baudrillard, hyper of gender, Women's literature, Consumer society
  • Soheila Sadeqi Fasayi, Mohammad Hosein Sharifi Saei Page 67
    T.V is one of the most important socializing devices in the modern societies, besides, the T.V serials is one of the efficient tools for transforming and transporting the values in the social life. Behind the “neutral” and “innocent” appearance of these serials, discursive behaviors are implied which role as indirect social facts. This matter determines trends of activities of our minds. The purpose of this paper is a semiotic analysis of the manners of representation of marriage in T.V serials. With semiotic method, five more high popular Iranian T.V serials from 1370 to 1389 were considered. In these Serials we have faced with three types of representations Traditional marriage, semi-traditional marriage, and modern marriage which each one encoded in various methods of media’s indications.
    Keywords: Representation, Encoding, Decoding, Myth, Modern marriage, traditional marriage, Cultural studies, Semiotic
  • Rahim Farrokhnia, Azam Lotfi Page 92
    Wide spreading the modern information technology through all universal societies influenced on schemes in everyday life of peoples. Iranian youths are also influenced and this impress of acculturation is a parallel trend aside physical and visible surrenders. It is acceptable that Individuals as much operating the cyber culture assimilating with them. The importing of new cultural factors by their appealing in the cyber spaces consequence on reproducing the cyber tastes. The understanding of the effect of cyber space on the fashion of students of Islamic Azad University Branch Hamadan was conducted via applying a social survey through questionnaire and with a stratified sampling. Sample volume was 381 students. Results showed that there is a significant relation between cyber culture and the amount of tendency to fashion.
    Keywords: Internet, Technology, University students, Culture, Cyber space, Tendency to fashion
  • Taghi Azadarmaki, Aref Vakili Page 116
    In recent years there are lots of arguments about the lack of efficiency and fruitfulness of scientists and intellectuals of social sciences and humanities in Iran. With Randall Collins’s theoretical frame work on “Sociology of Philosophies” we made our attempts to ponder this issue in one of minors of social sciences in Iran. By considering on social and scientific biographies of eight great thinkers in “National Identity” we found despite of vast published texts, their works and ideas would not be perpetual and commendatory distinguished matters in the field of social thinking in Iran. Besides, we tried to dispute the idea of “infancy of Iranians’ sociology” or another one “sociology in transformation mood”, to find the real factors of unfruitful sociology in Iran.
    Keywords: Randall Collins Theory, Intellectuals, Scientific Gatherings, National Identity, Sociology of science
  • Farzad Navabakhsh, Jamshid Garavand Page 144
    Evidences suggest that there is a lack of equality in the social facilities and opportunities in 100 recent years of Iran. Kurdish ethnic by about 5 million populations are dwelling inside of Iran’s near west boarder. There were some protesting and independence movements came up from in-correct policies of government and the foreign states provokes. This research is engaged by deliberating on the relation of national identity of Kurd citizens and sense of social justice. The results show a significant difference of the sense of national identity between Shiites and Sunnites among Kurdish citizens. This research is base on both documentary analysis and survey researching. In the former the theories of identity and sense of justice are considered alongside of the ideas of various scholars and in the latter a data gathering on the case sampling is applied.
    Keywords: Sense of justice, National Identity, Ethnic appertaining, Kurdish citizens, Political legitimacy
  • Mohsen Niazi Page 182
    In this paper The Role of Satellite T.V on the erosion of individual, social, national, and religious identity of Kashanian citizens in 1389 is studied. After the growing of information technology and communication, some ideas and theories have been appeared on the effects of these factors on identity and personality of individuals and groups. Given the above theoretical discussions, this paper aims to identify those effects and to study the relationship between the amounts of concerning to satellite T.Vs and the status respondents’ identity. This study is a social survey and research data were collected using a questionnaire and interview techniques. Results about the relationship between the use of satellite data and the identity are confirmed.
    Keywords: Satellite T.V, Individual identity, Social identity, National identity, Religious identity