فهرست مطالب

مجله علوم و فنون دریایی
سال یازدهم شماره 1 (بهار 1391)

  • تاریخ انتشار: 1391/04/04
  • تعداد عناوین: 8
|
  • شفاء حویزاوی، احمد سواری، سیمین دهقان مدیسه، بابک دوست شناس، حسین پاشا زانوسی، نرجس اخوت صفحه 1
    حضور هر گونه استرس و تغییر در اکوسیستم های دریایی می تواند تاثیرات به سزایی بر جانداران و پتانسیل های اکولوژیکی و اقتصادی این مناطق با ارزش بگذارد. از اینرو پایش مستمر سلامت اکولوژیک به منظور ارزیابی سلامت این زیستگاه ها اهمیت دارد. در این مطالعه از شاخص زیستی Azti Marine Biotic Index)) AMBI به منظور ارزیابی سلامت منطقه ساحلی بحرکان که یکی از مناطق مهم صیادی و میادین مهم نفتی خلیج فارس به شمار می رود، استفاده گردید. نتایج این شاخص نشان داد که منطقه مطالعاتی ما دارای وضعیت خوب اکولوژیکی است و گروه غالب در این منطقه خانواده Ophiuridae متعلق به گروه اکولوژیکی II می باشد. بر اساس شاخص غنای گونه ای و تنوع، منطقه دارای وضعیت ضعیف اکولوژیکی می باشد. مغایرت نتایج این شاخص ها احتمالا به علت تفاوت در فاکتورهای تاثیر گذار بر نتیجه این شاخص ها می باشد. نرخ پائین تعویض آب و دما و شوری بالا موجب می شود غنا و تنوع فون بنتیک در این منطقه به طور طبیعی پائین باشد. تنوع پایین در اعماق کم می تواند به علت کاهش اکسیژن به وسیله مواد آلی در نواحی ساحلی باشد. در مطالعه حاضر به دلیل غالبیت بالای خانواده Ophiuridae تنوع کاهش پیدا کرده و با توجه به اینکه این خانواده متعلق به گروه اکولوژیک II می باشد، شاخص AMBI که از نسبت بین گونه های مقاوم و حساس در برابر شیب استرس و افزایش آلودگی بدست می آید، وضعیت خوب اکولوژیک را نشان می دهد.
    کلیدواژگان: شاخص AMBI، ساحل بحرکان، ارزیابی سلامت رسوبات ساحلی، ماکروبنتوز
  • ایلیا اعتمادی دیلمی، احمد سواری، تورج ولی نسب، نسرین سخایی صفحه 16

    با توجه به کمبود اصلاعات در خصوص ترکیب گونه های خرچنگ در دریای عمان و همچنین تاثیر پدیده های جوی نظیر مانسون تابستانه بر اکولوژی این گونه ها، در این مطالعه، طی سه فصل مانسونی سال 1389 اقدام به شناسایی و بررسی اکولوژی دو جنس Uca و Ocypode از خانواده Ocypodidae شد که گونه هایUca iranica (Pretzmann، 1971) و Uca sindensis (Alcock، 1900) از منطقه جاسک و خور خلاصی و گونه Ocypode rotundata (Miers، 1882) در سه منطقه جاسک، خور خلاصی و ساحل ونک در دریای عمان شناسایی شدند. نتایج به دست آمده در خصوص شناسایی گونه ای، توانست تا حد بسیار زیادی یافته های پیشین را تصحیح نماید. همچنین در بررسی اکولوژی این خرچنگ ها با توجه به وجود پدیده ی اقلیمی مانسون، مشخص شد که حضور گونه ها درمنطقه مطالعه حاضر تحت تاثیر تغییرات شرایط جوی فصول مانسونی می باشد. بیشترین تراکم نسبی گونه های مورد بررسی (33/9 فرد در مترمربع) در فصل پیش مانسون (اردیبهشت ماه) و کمترین میزان آن (38/6 فرد در مترمربع) در فصل مانسون (شهریور ماه) مشاهده شد. همچنین پراکنش گونه های جنس Uca معطوف به سواحل گلی و خوری بندر جاسک و خور خلاصی با حضور بیشتر در خور خلاصی و پراکنش جنس Ocypode علاوه بر این دو منطقه در ساحل ونک، با حضور بیشتر در سواحل شنی-ماسه ای ساحل ونک، مشاهده شد.

    کلیدواژگان: خرچنگ، Ocypodidae، مانسون، اکولوژی، شناسایی، دریای عمان
  • فاطمه فداکارماسوله، باقر مجازی امیری، علیرضا میر واقفی، محمدعلی نعمت اللهی صفحه 31
    کادمیوم از جمله فلزات سنگین وارد شده به دریای خزر و اکوسیستم های رودخانه های اطراف آن می باشد هدف از این مطالعه نحوه تاثیر گذاری این فلز بر روند اسپرماتوژنز در بافت بیضه ماهی سفید دریای خزر و ارزیابی تحرک اسپرماتوزوئیدهای آن می باشد. در آزمایش اول بافت بیضه ماهی در معرض غلظت های 5-10، 6-10 و 7-10 مولار کلرید کادمیوم، به مدت 3 و 6 روز در شرایط Invitro کشت گردید و در آزمایش دوم تحرک اسپرماتوزوآی ماهیان در معرض محلول هایی با غلظت های 0، 01/0، 1/0، 1، 10، 100 و 1000 میلی گرم در لیتر کلرید کادمیوم مورد سنجش قرار گرفت. اندازه سلول های جنسی با افزایش غلظت کادمیوم و افزایش مدت زمان تماس به صورت معنی داری کاهش پیدا کرد (001/0>P) و تعداد سلولهای اسپرماتوسیت نیز به دلیل کاهش سرعت اسپرماتوژنز کاهش یافت. کاهش تحرک اسپرماتوزوئید ها با افزایش غلظت به طور معنی داری کاهش یافت (05/0P<) و در غلظت 1000 میلی گرم در لیتر کاملا متوقف شدند. کاهش کیفیت و کمیت مشاهده شده در سلول های جنسیمی تواند از تولید بچه ماهیان سالم جلوگیری کرده و طی سال های متمادی ذخایر ارزشمند این ماهی را با مشکل جدی روبرو کند.
    کلیدواژگان: ماهی سفید، کادمیوم، بیضه، اسپرماتوزوئید، Rutilus frisii kutum
  • حسین فرجامی، محمدتقی زمانیان، اکبر رشیدی ابراهیم حصاری، سیدعلی آزرم سا صفحه 41
    از روش های معمول برای بررسی و پیش بینی جریانات اقیانوسی روش عددی می باشد. در این تحقیق تئوری اکمن با استفاده از یک مدل عددی مبتنی بر معادلات مقدم در دستگاه مختصات کروی زمین با آرایه ی قائم سیگما در یک حوضه ی فرضی پنج لایه ی اقیانوسی شبیه سازی شد.موقعیت حوضه ی مورد مطالعه در این تحقیق موقعیت جغرافیایی خلیج فارس می باشد. حوضه مذکور دارای کف تراز بوده و میانگین عمق آن 120 متر است.برای حل عددی معادلات مدل از روش تفاضل متناهی استفاده گردید. در این تحقیق، مارپیچ اکمن در حوضه ی مذکور مورد بررسی قرار گرفت و نتایج به دست آمده با مفاهیم نظری مطرح شده مارپیچ اکمن هم خوانی دارد.
    کلیدواژگان: شبیه سازی عددی، نگره اکمن، حوضه پنج لایه ی اقیانوسی
  • غلامرضا اسکندری، احمد سواری، پریتا کوچنین، سید امین الله تقوی صفحه 49

    در مطالعه حاضر روند ساختار صید، مرگ و میر و بهره برداری ماهی شوریده (Otolithes ruber)در ده سال گذشته 1388-1379 در شمال غربی خلیج فارس مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری در دریا توسط تور ترال با کشتی تحقیقاتی اختر به مدت یکسال (87-86) در مناطق صیادی در سواحل شمال غربی خلیج فارس در سواحل خوزستان انجام شد. همچنین اطلاعات صید و فراوانی در ده سال گذشته از طریق برنامه آماری شیلات و پژوهشکده آبزی پروری جنوب کشور جمع آوری گردید. تعیین سن از طریق قرائت حلقه های سالانه بر روی برش اتولیت انجام گردید. پارامترهای رشد بر اساس اطلاعات سنی و طولی نمونه های بدست آمده از دریا به منظور استفاده در تخمین مرگ و میر طبیعی تعیین شد. مرگ و میر کل از طریق شیب نمودار سن و لگاریتم صید(منحنی صید بر اساس داده های سنی) و مرگ و میر طبیعی از فرمول تجربی پائولی محاسبه شد. میانگین طول صید ماهی شوریده در ده سال گذشته بین 35 تا 39 سانتی متر، دامنه طولی بین 12 تا 58 سانتی متر و بیشترین فراوانی در دامنه طولی بین 28 تا 44 سانتی متر مشاهده شد. پراکنش طولی در طی این بررسی نرمال بود. حداکثر میزا ن صید در دامنه طولی 40 تا 48 سانتی متر و دامنه سنی 2تا 3 سالگی بدست آمد. میانگین مرگ و میر کل، طبیعی و صیادی به ترتیب برابر 98/0، 56/0 و 42/0 می باشد. مرگ و میر طبیعی در گروه های سنی 0 و 1 بیشتر و در گروه های سنی بعدی کاهش چشمگیری ملاحظه شد. ضریب بهره برداری در ده سال گذشته برابر 42/0 که نشان دهنده نزدیک بودن به بهره برداری کامل می باشد و ضرورت رعایت بیشتر استراتژی های برداشت احساس می شود.

    کلیدواژگان: ضرایب مرگ ومیر، بهره برداری، شوریده، تعیین سن، شمال غربی خلیج فارس
  • معصومه محمودی، علیرضا صفاهیه، یدالله نیک پور، کمال غانمی صفحه 58
    این مطالعه به منظور تعیین غلظت هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای در آب دریا در مناطق جزر و مدی بوشهر در سال 1387 در ماه های مرداد و بهمن و مقایسه آن با استانداردهای جهانی و مطالعات انجام شده در سایر نقاط دنیا انجام شد. 5 ایستگاه مختلف در طول ساحل بوشهر انتخاب و از هر ایستگاه سه نمونه آب دریا برداشته شد. پس از استخراجPAHs نمونه ها توسط حلال هگزان، این ترکیبات توسط دستگاه(Knauer)HPLC آنالیز و اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد غلظت tPAHs در آب ایستگاه های مورد مطالعه در مرداد ماه به ترتیب در ایستگاه های رافائل، شغاب، آب شیرین کن، لیان و هلیله، 0/31، 8/20، 0/4، 6/17 و 3/12 میکروگرم بر لیتر بوده است. در بهمن ماه مقدار tPAHsبه ترتیب ایستگاه های فوق الذکر 4/38، 0/23، 4/5، 3/19 و2/17 میکروگرم بر لیتر بوده است. غلظت tPAHs در ایستگاه های مورد مطالعه اختلاف معنی دار آماری بین ماه های مرداد و بهمن نداشته است. غلظت tPAHs درایستگاه های مورد مطالعه تفاوت معنی دارآماری داشته است(05/0P<). ایستگاه رافائل بیشترین و آب شیرین کن کمترین مقدار tPAHs را دارا بوده اند. در میان ترکیباتtPAHs، فنانترن بیشترین غلظت و نفتالن کمترین غلظت را داشته است. غلظت tPAHsدر آب سواحل بوشهر نسبت به سایر مناطق جهان بیشتر بوده است. همچنین مقدار ترکیبات آنتراسن، فنانترن، پایرن و فلورانتناز مقدار رهنمودی محیط زیست کانادا بیشتر بوده است. غلظت PAHs سرطانزا در مقایسه با PAHs غیرسرطانزا بسیار ناچیز بوده است. با توجه به آلودگی PAHs در آبهای ساحل بوشهر، نظارت دقیقتر بر کنترل و کاهش ورود نفت و فاضلاب به آب های ساحلی و همچنین پایش مداوم ترکیبات PAHsدر منطقه پیشنهاد می شود.
    کلیدواژگان: PAHs، آب های ساحلی، بوشهر، ایران
  • سحر کلانترهرمزی، مهران جواهری بابلی، ابوالفضل عسکری ساری صفحه 68
    دراین پژوهش رابطه بین جذب فلزات سنگین توسط رسوب و برگ Avicennia marinaبا میزان مواد آلی در منطقه ساحلی بندرامام خمینی مورد بررسی قرار گرفت. میانگین اندازه گیری فلزات مقادیر فلزات (mg/kg 00/0 ±027/0)Hg، (mg/kg 13/0±79/0)Cd،(mg/kg00/0±81/60)Ni را برای رسوب و (mg/kg 00/0 ±01/0) Hg، (mg/kg 03/0±13/0)Cd، (mg/kg 35/0±47/1) Ni را برای برگ و درصد مقادیر (97/1±16/9، 13/0±64/11، 56/0±57/9) را برای مواد آلی رسوب به ترتیب برای ایستگاه های C،B،A نشان داد. نتایج رگرسیون نشان دهنده وجود ارتباط مثبت بین مواد آلی رسوب و غلظت هر سه فلز موجود در رسوب و برگ بود(05/0 (P<. غلظت فلزات نیکل و کادمیوم در ایستگاه هایی که میزان درصد مواد آلی بالاتری نشان می داد مقادیر بالاتری را هم در رسوب و هم در برگ نشان داد. جیوه بر خلاف دو فلز دیگر بالاترین غلظت را در بالاترین مقدار مواد آلی نشان نداد.
    کلیدواژگان: سازی زیستی، غلظت فلزات سنگین، جذب فلزات
  • عیسی سلگی، عیاس اسماعیلی ساری، سیدمحمود قاسمپوری صفحه 84
    در این تحقیق برای بررسی وضعیت آلودگی جیوه در دریای خزر و رودخانه های حوضه جنوبی آن به ترتیب از موی فک دریای خزر (Phoca caspica) و شنگ رودخانه ای (Lutra lutra) بعنوان دو گونه دریایی و رودخانه ای برای پایش آلودگی جیوه استفاده شد. بدین منظور نمونه های مو از موزه های تاریخ طبیعی استان های شمالی از تیرماه تا بهمن ماه 86 جمع آوری شدند. مقادیر جیوه با استفاده از دستگاه (USA) LECO AMA 254 Advanced Mercury Analyzer بر طبق استاندارد ASTM شماره D-6722 اندازه گیری شد. میانگین غلظت جیوه برای کل نمونه ها (فک و شنگ) 6/3 8/7 میکروگرم بر گرم بود. مقادیر غلظت جیوه در موی فک خزر در دامنه 23/1 تا 42/27 میکروگرم بر گرم و در موی شنگ در رودخانه های حوضه جنوبی خزر در دامنه 88/0 تا 38/12 میکروگرم بر گرم قرار داشت. اختلاف معنی داری بین دو گونه از نظر متوسط غلظت جیوه در سطح 95% دیده نشد. همچنین تحلیل رگرسیون برای شنگ رودخانه ای افزایش معنی دار غلظت جیوه از سال 85-65 را نشان داد. با وجود مشاهده روند مشابه در تجمع آلودگی در سال های اخیر، برای اثبات این قضیه در فک خزری نیاز به داده های آماری بیشتری است. با توجه به داده های این تحقیق در فک و شنگ بعنوان پستانداران سطوح بالای زنجیره غذایی که گونه هایی ماهیخوار هستند به نظر می رسد ساکنان استان های ساحلی ایران که از سرانه بالای مصرف ماهی برخوردارند در معرض خطر این آلودگی قرار دارند.
    کلیدواژگان: دریای خزر، رودخانه های حوضه جنوبی خزر، آلودگی جیوه، مو، فک دریای خزر، شنگ رودخانه ای
|
  • Shafa Hoveizavi, Ahmad Savari, Simin Dehghan Madiseh, Narjes Okhovat, Hajat Safikhani Page 1
    Presence of each pollution and changing in the marine ecosystem have sever impacts on Biotic factors and economic ecological potential in this valuable area. Thus, ecological health monitoring to evaluation of habitat health are important.In this study, AMBI(Azti Marine Biology Index) was used to evaluation health of Bahrakan coastal area as a main fisheries and petroleum extraction ground. The results showed studied area classified in good ecological status. The dominance species was from Ophiuridae family with ecological group II. based on richness and diversity index value, studied area are classified in bad ecological status. This results discordantly can caused due to differences in influences variable. Low rate of water exchange, high degree of temperature and salinity maybe were lead to decreasing in macrobenthic richness and diversity index values but AMBI result that get from ratio between sensitive and resistant species, shows good ecological status.
    Keywords: AMBI Index, Bahrakan, sediment health evaluation, Macrobenthic community
  • Eelia Etemadi Deylami, Ahmad Savari, Tooraj Valinassab, Nasrin Sakhaei * Page 16

    This study was carried out in three inter tidal zones in the Iranian coast of Gulf of Oman, in 2010 to identify the species belonging to Family Ocypodidae and to investigate effect of monsoon on ecology of crabs. Two species of genus Uca (U. sindensis and U. iranica) from Jask and Khour-Khalasi study area and one species of genus Ocypode (O. rotundata) from Vanak beach were identified. The results were used to verify previous reports on species identification. Monsoon was found to affect distribution and frequency of these crabs. The maximum and minimum relative density were observed in pre-monsoon (May, 9.33 individual/m2) and monsoon (September, 6.38 individual/m2), respectively. Dense distribution of Uca was found in the muddy beaches of Khour-Khalasi and the genus Ocipode in the sandy beaches of Vanak area.

    Keywords: Crab, Ocypodidae, Monsoon, Ecology, Identification, Gulf of Oman
  • Fatemeh Fadakar Masouleh, Bagher Mojazi Amiri, Alireza Mirvaghefi, Mohammad Ali Nematollahi Page 31
    Cadmium is one the common heavy metals that usually enters the Caspian Sea and the riverine ecosystems. Effect of Cadmium on spermatogenesis in Caspian kutum and motility of spermatozoa were studied. At first, kutum testis was exposed to Cadmium using in vitro testis culture in 10-5, 10-6 and 10-7 M concentration of CdCl2 solution for 3 and 6 days and in the second experiment, spermatozoa motility was evaluated after exposure to 0, 0.01, 0.1, 1, 10, 100 and 1000 mg/l of CdCl2 solutions. With the increase in Cadmium concentration, due to the reclining effect of Cadmium on spermatogenesis, the number of spermatocytes and size of germ cells decreased significantly. Motility of spermatozoa decreased significantly with increasing Cadmium concentration and its motility stopped in 1000 mg/l. Reduction in quality and quantity of germ cells could impair offspring production and recline their viability and thus posing threats on valuable kutums stocks.
    Keywords: Caspian kutum, Cadmium, testis, spermatozoa, Rutilus frisii kutum
  • Hosein Farjami, Mohammad Taghi Zamanian, Akbar Rashidi Ebrahim Hesari, Seiied Ali Azarmsa Page 41
    Wind is a major factor which induces oceanic currents and many theories including the Ekman theory have considered the wind induces currents. In this paper a numerical process has been used for forecasting of oceanic currents based on this theory. The survey has been done in an artificial five layer oceanic basin with smooth bottom of 120 meters, considering the geographic position of Persian Gulf. Primitive equations were solved on earth’s spherical coordinates system with sigma as vertical coordinate by finite element method. Vertical profile of predicted current vectors showed the complete formation of Ekman Spiral in the basin. This experimental simulation is a new approach for confirmation of Ekman Theory.
    Keywords: Numerical Simulation, Ekman Theory, Five Layers Oceanic Basin
  • Eskandari Gholamreza, Savari Ahmad, Kochanian Perita, Taghavi Motlagh Aseiied Aminollah Page 49

    In the present study, length structure, mortality and exploitation rate of Otolithes ruber during a ten-year period were studied. Sampling was carried out by using bottom trawl net in the fishing area in Northwest of Persian Gulf over 1 year study period. Length data was also collected from fisheries research institute and fishery organization. Age determination was done by reading annual rings on sectioned otolith. Growth parameters were calculated based on age and length data. These data were used to estimate natural mortality rate. Total mortality was obtained from the age curve. Logarithmic catch and natural mortality were calculated from Pauly's equation. The averages of length in the last ten years were 35 to 39 cm. The samples ranged in length from 12 to 58 cm with the maximum frequencies between 28-44 cm. Length distribution was normal in this study. The maximum catch was composed of fish in the 40 to 48 cm length range with an average age of 2 to 3 years. The average total mortality, natural mortality and fishing mortality were 0.98, 0.56, and 0.42 respectively. Mortality was higher in age group 0 and age group 1, but mortality of the other age groups dramatically decreased. Exploitation rate in the last ten years were 0.42 indicating a near complete exploitation. Based on the results a more effective exploitation strategy is suggested in this region.

    Keywords: Mortality, Exploitation, Otolithes ruber, Northwest of Persian Gulf
  • Masoomeh Mahmoodi, Alireza Safahieh, Yadollah Nikpour, Kamal Ghanemi Page 58
    In order to study concentration of polycyclic aromatic hydrocarbons in seawater from Bushehr coast and for comparison with available guidelines samples of seawater were collected from five different stations along the Bushehr coast in August and February 2011. PAHs were extracted by Hexane solvent and analyzed using HPLC system (Knauer). Results showed that tPAHs concentration in seawater were 31.0, 20.8, 4.0, 17.6 and 12.3 µg l-1, in August and 38.4, 23.0, 5.4, 19.3 and 17.2 µg l-1 in February respectively, at stations Rafael, Sheghab, Abshirinkon, Lian and Helyleh. The concentrations of tPAHs in the seawater were not significantly different during August and February (P>0.05). Significant difference was observed between tPAHs concentration between the stations (P<0.05). The tPAHs concentration was maximum in Rafael and its minimum was found in Abshirinkon., The tPAHs concentration in Bushehr area was relatively higher compared to other locations of the world. Even though concentrations of anthracene, phenanthrene, fluoranthene and pyrene were above the Canadian Environment Guidance, the carcinogenic compounds appeared in lower concentrations than the non-carcinogenic PAHs. Since Bushehr coastal waters is contaminated by PAHs, precise monitoring and control of oil discharge into the coastal waters as well as reduction of urban effluents input should be undertaken. Meanwhile the continuous monitoring of PAHs compounds in the area is recommended.
    Keywords: PAHs, Coastal water, Bushehr, Iran
  • Sahar Kalantar Hormozi*, Mehran Javaheri Baboli, Abolfazl Askari Sari Page 68
    In this study, the relationship was study between the uptake of heavy metals by sediment and Avicennia marina leaves with organic matter in the coastal area of the Bandar Imam Khomeini. The ranges of concentrations in sediments were the following Ni (60.81 ± 0.00mg/kg), Cd (0.79 ± 0.13 mg / kg), Hg (0.027 ± 0.00mg/kg) and Ni (1.47 ± 0.35mg/kg), Hg (0.01 ± 0.00mg/kg), Cd (0.13 ± 0.03 mg / kg) for leaf and percentages (9.57 ±0.56, 11.64 ±0.13, 9.16 ±1.97) for the organic matter in A, B,C sites respectively. Regression results indicate a significant relationship (P <0.05) between organic matters and metals concentrations in sediment and leaves. Nickel and Cadmium concentrations in the sites unlike mercury showed higher levels of organic matter in higher level of metals in sediments and leaf.
    Keywords: Heavy metal storage, Concentration heavy metals, Absorption heavy metal
  • Eisa Solgi, Abbas Esmaili Sari, Sayed Mahmoud Ghasempouri Page 84
    To examine status of mercury in Caspian Sea and southern basin rivers was used respectively hair of Caspian seal (Phoca caspica) and river otter (Lutra lutra) as two species marine and riverine for monitoring mercury pollution. Mercury was measured by the LECO AMA 254 Advanced Mercury Analyzer (USA) according to ASTM، standard No. D-6722. The mean mercury concentration for all samples was 7. 8 3. 6 g/g. The range of mercury concentration in the hair of Caspian seal was between 1. 23 g/g and 27. 42 g/g and in the hair of otter between 0. 88 g/g and 12. 38 g/g. There was no significant variation between two species for mercury concentrations. Also regression analysis to otter samples collected since 1986-2006 indicated a significant increasing mercury. Although similar trend was observed in the seal samples for mercury accumulation in recent years، but we need more statistical data for affirmation this trend. With regard to this research findings in hair of seal and otter as piscivorous mammals the top of the food chain، it seem people who reside in the Iranian coastal provinces bordering the Caspian Sea are therefore exposed to high concentrations of toxic contaminants because coastal residents regularly eat sturgeon and other fish from the Sea.
    Keywords: Caspian Sea, Southern basin rivers, Mercury pollution, Hair, Caspian seal, River otter