فهرست مطالب

بحوث فی اللغه العربیه - سال دوم شماره 2 (پیاپی 5، پاییز و زمستان 1390)

نشریه بحوث فی اللغه العربیه
سال دوم شماره 2 (پیاپی 5، پاییز و زمستان 1390)

  • 120 صفحه، بهای روی جلد: 10,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1391/11/25
  • تعداد عناوین: 7
|
  • سخن سردبیر
    سیدعلی میرلوحی صفحه 3
  • سید محمد امیری صفحه 7
    ابن نباته از جمله شاعرانی است که در عصر انحطاط می زیسته است؛ از این رو شعر وی از خصوصیت و ویژگی های آن دوره برخوردار است. از جمله ویژگی های شعری آن دوره که در شعرهای ابن نباته به چشم می خورد، تقلید، تکرار و به کارگیری واژگانی است که جای آنها در شعر نیست.
    ابن نباته در اشعار خود از شاعرانی بزرگ همچون امرء القیس، طر فه بن عبد، خنساء، حسان بن ثابت انصاری، کعب بن زهیر، ابوتمام، متنبی و ابونواس تقلید کرده است.
    از نظر تکرار نیز الفاظ و معانی تکراری زیادی در دیوان او وجود دارد که در این مقاله به عنوان نمونه، مفاهیم موجود در شعر او در مدح رسول و مدح خلفا و پادشاهان زمانه خویش بررسی خواهد شد.
    ولی آنچه صلاحیت و ویژگی خاص شعر نبوده و ابن نباته در شعرهای خویش به کار برده است، به کارگیری اصطلاحات ادبی از جمله مسائل نحوی و عروضی، همچنین اصطلاحات علوم حدیث و علم رجال و اصطلاحات صوفیانه است.
    ابن نباته در آثار خود از مفاهیم قرآنی و حدیثی نیز فراوان اقتباس کرده است که این مسئله بیانگر نوعی برجسته سازی و آشکار سازی مفاهیم دینی است؛ مفاهیمی که مورد پسند مردم آن دوره بوده و شاعر ناگزیر در پی برآورده ساختن این نوع خواسته مخاطبان خود برآمده است.
    ابن نباته جنبه دیگری از شعر را که همان شعر هزلی است در دیوان خود به تصویر کشیده است. این نوع شعر نیز در دوره ای که او می زیسته به وفور در میان شاعران یافت می شده است.
    کلیدواژگان: ابن نباته، روش شعری ابن نباته، تصویر فنی، تقلید، تکرار
  • عبدالغنی ایروانی زاده، علی محمدرضایی صفحه 23
    از هر زاویه که به قرآن کریم نگاه شود، در آن ظرافت ها و ویژگی هایی دیده می شود که در اوج فصاحت و بلاغت است و انسان را وادار می کند به فوق بشری بودن آن اعتراف کند. در طول تاریخ، قرآن پژوهان در پاسخ به این پرسش که قرآن از چه نظر معجزه است به خاطر بلاغت آن، به سبب اسلوب خاص آن، به خاطر معنی و محتوای آن، به علت اخبار غیبی آن و یا به خاطر همه اینها به بررسی این کتاب آسمانی پرداخته اند.
    تناسب و هماهنگی بین کلمات و جمله ها و لفظ و معنی از اصول زیبایی کلام است، این تناسب ها و هماهنگی ها به شکل کامل در قرآن کریم وجود دارد. به کارگیری این قاعده در سوگندهای قرآن کریم در اوج خود نمایان می شود، به طوری که با کلام بشری تفاوت های چشمگیر دارد.
    با تامل در سوگندهای قرآن کریم، می بینیم که هم میان مقسم به هایی که در پی هم آمده اند تناسب وجود دارد؛ و هم میان مقسم به ها و مقسم علیه ها؛ و از سوی دیگر، محور و محتوای سوره و سوگند موجود در آن نیز با یکدیگر مرتبطند.
    این مقاله به طور فشرده، با رویکرد معجزه بودن قرآن کریم، ابتدا به بیان و بررسی نکات بلاغی این هماهنگی ها و تناسب ها در سوگندهای قرآن کریم می پردازد؛ سپس نظرات قرآن پژوهان درباره هدف و کارکردهای سوگندهای قرآن کریم را ذکر می کند.
    کلیدواژگان: قرآن کریم، قسم، بلاغت، معجزه
  • سیدمحمدباقر حسینی، جواد غلام علی زاده صفحه 41
    دو قرن چهارم و پنجم هجری را می توان دوران طلایی شعر عربی در خراسان نامید؛ به طوری که خراسان در این دوره مجمع بسیاری از ادبا و شعرا، از اقصی نقاط جهان اسلام گردید. از جمله فنون شعر عربی که در خراسان مورد توجه شاعران قرار گرفته، هجاء است. هجاء در حقیقت از مهم ترین انواع شعری است که از دوره جاهلیت در شعر عربی وجود داشته است. این نوع شعری معمولا زمانی به وجود می آید که انسان از امری ناراحت می شود و این ناراحتی او را به هجو و مذمت وادار می کند.
    با این رویکرد، پژوهش حاضر می کوشد با تحلیل و بررسی اشعار مربوطه، به تبیین علل بروز هجاء (از جمله: نبود آزادی، ستم کارگزاران) و انواع هجاء (همچون هجاء افراد و شهرها)، همچنین سبک آن در شعر خراسان بپردازد.
    کلیدواژگان: شعر، هجاء، خراسان، سبک هجاء
  • زهرا سلیمان پور، جعفر دلشاد صفحه 57
    از دیرباز توصیف زن و عشق و شیدایی بخش بزرگی از شعر شاعران را به خود اختصاص داده است. می توان گفت تقریبا شاعری وجود ندارد که بخشی از شعرش در این باب نباشد؛ زیرا عشق و عاطفه در واقع احساسی مشترک میان بسیاری از مردم است. در دوره نهضت شعر عربی این مساله رنگ و بوی دیگری هم به خود گرفت و شاعران به جایگاه اجتماعی زن و تلاش برای اعاده حقوق از دست رفته او نیز پرداختند.
    در شعر شوقی که در این دوره زندگی می کرد زن به دو گونه تصویر می شود: نخست مرتبط با مشکلات اجتماعی که گریبانگیر زنان بود و در واقع عامل اصلی جنبش هایی بود که خواهان آزادی زن بودند. دوم تصویر زن به عنوان موضوعی برای تغزل.
    هنگامی که اشعار شوقی را می خوانیم با دو نوع برخورد در مورد تغزل مواجه می شویم: یکی گرایش کلاسیک که در غزل سرایی او در مقدمه شعرهای مدحی اش، نیز در شعرهایی که صرفا در زمینه تغزل هستند به چشم می خورد. دیگری گرایش رمانتیک که در شعرهای نمایشی او خود را نشان می دهد. در این گونه اشعار شاعر از سر احساس و عاطفه شعر می سراید و از آن رو که از زبان قهرمانان داستانش سخن می گوید از آزادی بیان بیشتری برخوردار است.
    تلاش ما در این مقاله این است که با بررسی تحلیلی قسمتی از اشعار شوقی در حیطه موضوع مورد نظر، دیدگاه شاعر را در مسائل اجتماعی مربوط به زن ونیز غزل سرایی او (مادی یا معنوی) دریابیم.
    کلیدواژگان: احمد شوقی، زن، مسائل اجتماعی، غزل
  • نصرالله شاملی، حمید احمدیان صفحه 71
    شیخ الرئیس بوعلی سینا علاوه بر آنکه در فلسفه و طب از بزرگ ترین نوابغ بشری به شمار می آید، و نیز در علوم عصر خود بی همتا بوده است، در ادب عربی و فارسی هم درخشیده و ابیات و قطعات ادبی بی بدیلی سروده است که شگفتی ادبیان را برانگیخته است. در نثر عربی نیز آنجا که قصدش ایجاد کلام ادیبانه بوده است، با سبکی عرفانی گونه، راه رمز و اشاره را در پیش گرفته، به طوری که وقتی به معانی آن گوهرهای گران سنگ نظر افکنیم، خود را در مسیر سالکان طریقت می یابیم؛ و آنگاه که به اشعار عربی و قطعات و رباعی ها و دوبیتی هایش نظر کنیم، گویا در شفاخانه ای قدیمی گام نهاده ایم که طبیبان حاذق نسخه های خود را برای درمان بیماران به لسان شعر ترنم می کنند. وقتی به شفای بوعلی و اشارات او سر بزنیم، خود را در محکمه عقل او چون کودکان بسیارگوی کم فهم می یابیم که هزاران خیال در سر دارند، اما پای رفتن نداشته، لنگ لنگان در پی پرواز عقاب های عقل و منطق درمانده اند.
    در این مقاله نمونه هایی از اشعار شیخ الرئیس در موضوعات مختلف آمده است که با رنگ های بدیع بلاغت درآمیخته و در آن اشتقاقات لغوی و وزن های شعری تازه در شعر عربی به چشم می خورد. نیز نثرهای رمزگونه وی که صبغه عرفانی دارد ذکر شده است. این پژوهش جایگاه ادبی شیخ الرئیس ابن سینا را بیان می نماید.
    کلیدواژگان: ابن سینا، ادبیات عربی، شعر، نثر
  • صادق فتحی دهکردی، شیلر فتحی صفحه 83
    «داستان شعری» فنی است که با شعر و قصه پیوندی محکم دارد و یکی از نشانه های تجدید در شعر عربی نوین به شمار می رود. نیز جلوه گاهی هنرمندانه برای به تصویر کشیدن توانایی شاعران در جمع میان قصه و شعر محسوب می شود. این فن بخش زیادی از دیوان های شعر دوران معاصر را به خود اختصاص داده است.
    ایلیا ابو ماضی به عنوان شاعری با گرایش های انسانی والا، مانند دیگر شاعران مهجری معاصر دارای قصه های شعری است که بیشتر موضوعات آن برگرفته از جامعه انسانی است، اما دامنه موضوعات قصه های شعری وی گسترده است و موضوعات مختلفی همچون موضوعات تاریخی و اسطوره ای، وعظی و تعلیمی، اجتماعی، عاطفی و وجدانی، وطنی و قومی را دربرمی گیرد؛ آن چنان که او در قصه های تاریخی و اسطوره ای خود، در نهایت، به انسان و زندگانی شریفش می رسد؛ چرا که شاعری اجتماعی است.
    وی در میان موضوعات وعظی و تعلیمی به ماورای مرزهای انسانی می رسد و آهنگ زندگانی رفیع را برای بشریت سر می دهد. نیز در خلال دیوان او صداقت روح شاعر را به صورتی واضح می بینیم که می کوشد مجموعه ای از افکار اجتماعی را به مخاطب منتقل کند، که برخی از آنها نتیجه تجربه خود شاعر است و برخی دیگر را تجربه نکرده است، ولی به خاطر ضرورت، بر موضوعات قصه های شعری او غلبه کرده و در شمار موضوعات اجتماعی قرار گرفته است. شاعر در بافت موضوعات وعظی و تعلیمی از موضوعات قومی و وطنی نیز غافل نشده، برای ما قصه هایی را حکایت می کند که متاثر از دوران آوارگی و دوری از زادگاهش لبنان است. پوشیده نماند که او بیشتر این موضوعات را با موعظه ها و حکمت هایی به پایان می برد که انسان و جامعه انسانی را مد نظر قرار می دهد و به انسان درس استقامت، همکاری، همبستگی و همیاری آموخته، وی را به ادامه زندگی شریف تشویق می کند.
    کلیدواژگان: داستان شعری، ایلیا ابوماضی، شعر معاصر عربی
|
  • Semi-clear Heritage Technical Image in Ibn-Nubatah's Poetry: His Prophetic
    Page 3
    Ibn-Nubatah is one of the poets of deterioration era who lived at this time so his poetry has the trace of both the imitation and repetition of the poets of that time. He used a kind of poetic theme in his poems that lacks the privilege and typicality of a good poem because he imitated some poets like Emreal- Qays, Tarafah Ibn al-a’bd,Khansa, Hassan Ibn Sabet al-Ansary, Ka’b Ibn Zuhayr, Aboo Tammam and Al-Motanabbi. Concerning the issue of repetition, he made use of a large number of repetitive meanings in his poetic works, an example of which is the prophet Muhammad’s praise containing repetitive words and terminology. The eulogy of the kings and rulers of his time is also among some of his other repetitious works.However, there are some literary terms which are not authorized to be included in Ibn-Nubatah’s poems, examples of such terms as syntax, prosody and some other terms like dignitaries, hadith and Sufi terminology which Ibn-Nubatah used in his poems. Ibn-Nubatah used the Quran and Hadith in his poetic works as well, which is a kind of citation indicative of a sort of religious concept in his poetic works because religious concepts have special dignity and value for him, so the poet had to pay special attention to the demands and wishes of the public in his poetry. A large number of immoral contents can also be seen in his works. An attempt has been madein this article to examine such issues in the greatest poet’s poetry of that time, Sheikh Jamal Al-din Ibn-Nubatah.
    Keywords: Ibn, Nubatah, Poetic style, repetition, imitation, deterioration
  • Page 23
    The Quran has been analyzed by many commentaries from many aspects including its rhetoric and style. It is questionable to grasp the arcane outstanding position of the Quran in terms of its form, meaning, or rhetoric. Of the rhetoric of the Quran, oaths indicate miracle of the Quran. Oaths and their answers are in line with aggregates of all contexts as well as form and meaning. Then, what is the aim of God by oath? In other words, why God oaths while He is the creator of the word? This article deals with oaths and their answers in terms of aims, results and aggregates of contexts.
    Keywords: The Holy Quran, Rhetoric, Oaths, Miracle
  • Sayyed Mohammad Bagher Hosseini, Javad Gholamalizade Page 41
    The fourth and fifth centuries are known as the golden age of Arab poetry in Khorasan, in such a way that Khorasan became a place for great poets and scholars from all over the Islamic world. One of the poetic genres culminated in this period is usually created when human is faced with an affair that irritates him and makes him angry and sad, and makes him interpret sometimes explicitly, sometimes implicitly, sometimes by nasty speech and sometimes by a virgin mode. Through analysis of related poems, the present study makes an attempt to investigate the reasons for creating satire, types of satire and its use in Khorasani poetry.
    Keywords: poetry, poem, satire, Khorasan, satire form Dehkhoda
  • Zahra Soleymanpour, Jafar Delshad Page 57
    From a long time ago, describing the woman as well as love and mania has allocated a large part of poets’ poetry to itself. It could be said that there is almost no poet some of whose poems are not related to women. Moreover, love and affection are in fact common senses among human beings. In the period of Arabic poetry movement, this issue found a different color and the poets noticed the social status of women and attempted to restore the lost rights. In Shoghi’s poetry, the woman was pictured in two ways. The first was related to social problems with which the women were facing at that time and in fact they were the main factor of the movements which were seeking the women freedom. The second was the woman image as a matter of lyricism. In Shoghi’s poetry, two tendencies could be observed. The first is the classical tendency in the introduction of his eulogy poems as well as those which were purely in the field lyricism. The second is the romantic tendency shown in his presentation poetry. In these poems, the poet writes the poetry through his feeling and emotion and because he speaks by the heroes of the story, he has more freedom of speech. Our aim in this article is to have an analytical investigation of Shoghi’s viewpoints concerning social issues related to women and his lyricism (material or spiritual).
    Keywords: Shoghi's poetry, women, social issues, lyric
  • Nasrollah Shameli, Hamid Ahmadian Page 71
    The master and doyen, Avicenna, is one of the prominent savants of the fourth century A.H. Besides medicine and philosophy, he was a master in sciences of his time, and was proficient in Arabic literature. He has peerless anthologies in poetry and prose, in both Arabic and Persian literature. In mysticism, he was tending to the symbolic and allusive style. Hence we find ourselves mystics when we float in “Resalat Altair” (the message of the birds) and “Hai ebn Yagdan” (Alive son of the Yagdan), and when we look at his Arabic poems and quatrains we find ourselves at a hospital with the poetry as a cure, and when we enter “Al-Esharat” of Avicenna we find ourselves in a wisdom court, as we are kids obsessed by thousand fictions stalking gravely after wisdom and logic. In this article, an attempt has been made to pick bouquets of colorful flowers, ornated with rhetoric, eloquence, language, inflection, derivation and poetic meters, as we pick from symbolic prose that is full of mystic symbols.
    Keywords: Avicenna, Arabic literature, poetry, prose
  • Sadeq Fathi Dehkordi, Shlyr Fathi Page 83
    Poetic story is a kind of art firmly connected to poetry and story and is a sign of restoration in Arabic poetry; furthermore, it is an artistic field for presenting poet's ability in putting poetry and tale together. This genre has included many current poetic works. Abu-Mazi as a poet with sublime human tendencies and like many other Mahjar (migration) poets has poetic stories with humanistic motifs, but the span of his art is wider, so it contains many themes like history, legend, teaching and preaching, society, sentiment, conscience, fatherland and nation. Since he is a social poet, in his poetic stories he finally gets to human and his noble life. Among themes of preaching he goes through human borders and sings the anthem of sublime life. We can see vividly the honesty of his soul which tries to transfer a collection of social thoughts to the audience, some of which are his personal experience but some are not. These thoughts have dominated his work and are inserted into social subjects. Teaching as well as preaching is another theme with which the poet is discovering an instrument to bring him near the love of all creatures. Meanwhile, he is not inattentive toward themes regarding nation and fatherland and narrates some tales which are impressed with homelessness and separation from Lebanon. Explicitly he ends most of his themes with stories and wise sayings which are concerned with human and his society and teach human patience, cooperation, correlation, and help and encourage him to continue his life.
    Keywords: Ilia Abu, Mazi, Poetical Story, Poetical Work