فهرست مطالب
فصلنامه مطالعات تاریخ فرهنگی
پیاپی 1 (پاییز 1388)
- 176 صفحه،
- تاریخ انتشار: 1388/09/20
- تعداد عناوین: 7
-
صفحه 1سقوط دولت صفوی، آن نیز با شورشی از داخل مرزهای سیاسی خود توسط غلزایی های قندهار، -پیامدهای مختلفی داشت.از بین رفتن دولت مرکزی و فقدان حکومت مقتدر در ایران، همچنین، رشد سریع وگسترده ی مدعیان سلطنت در گوشه و کنار ایران، از مهم ترین این پیامدها بود. این دو مسئله موجب شد تا امنیت داخلی دستخوش آسیب شدیدی شود و درگیری ها و جنگ های مداوم داخلی و خارجی، کاهش جمعیت و از رونق افتادن فعالیت های بازرگانی را به همراه آورد.
در این میان،اگر چه در شرایط پدید آمده همه جای ایران تمامی و ساکنان آن در معرض آسیب بودند، اما گرو ه های قومی و اقلیت های دینی به دلیل اختلا ف هایی که با حاکمیت های این دوره به ویژه از نظر قومی و دینی داشتند، بیشتر در معرض خطر قرار گرفتند. در همان حال، ارامنه که جایگاه مهمی در مناسبات اجتماعی و اقتصادی ایران برای خود یافته بودند، در روابط خود با حاکمان این دوره آسیب های زیادی دیدند. اوج این آسیب پذیری را در زمان حضور نادر در عرصه ی سیاسی ایران می توان دید.اگر چه مبنای اصلی رفتارهای نادر با قبایل و گرو ه های مختلف و اقلیت های دینی بر پایه ی مسائل قومی ودینی قرار نداشت، اما همین اختلاف، بهانه ی مناسبی برای تفاوت در رفتارها و روابط فراهم آورد. این مقاله با هدف بررسی مناسبات نادر با اقلیت دینی ارامنه، از زمان حضور او در عرصه ی سیاسی ایران تا قتل وی تنظیم شده است.
کلیدواژگان: نادرشاه افشار، ارامنه، صفویه، جلفا -
صفحه 27رشیدالدین وزیر، مورخ و فیلسوف دوره ی ایلخانی، که شاهد ویرانی های ناشی از یورش های چند دهه ی مغولان و رفتارهای نظارت ناپذیر نیروهای مرکز گریز بود، برای برای برون رفت از بحران اقتصادی و اجتماعی، به اصلاحات بنیادی دست زد. او با آگاهی از اندیشه ی ایرانشهری به جایگاه و رابطه ی فرمانروا و مردم در جامعه، موجودیت حیات سیاسی آن دو را قائم به تداوم این رابطه و حفظ آن جایگاه می دانست. رشیدالدین با این پیش فرض به ایجاد اصلاحات دست زد. اصلاحات او دو جانبه بود، زیرا هم منافع حکومت را تامین می کرد و هم منافع مردم را حفظ می نمود.
این مقاله به روش تحلیلی- توصیفی د رصدد تبیین و تحلیل جایگاه و اهمیت مصلحت عمومی درنظام اندیشه ی سیاسی رشیدالدین است. پاسخ به این پرسش در قالب این فرضیه مورد آزمون قرار می گیرد که مصلحت عمومی یکی از محورهای کانونی دستگاه فکری خواجه است،که در چهارچوبش اصلاحات او معنا و مفهوم پیدا می کند.
مصلحت عمومی در اندیشه ی رشیدالدین با نوعی آگاهی پیشینی همراه بود و نتیجه ی اجتناب ناپذیر اصلاحات وی به شمار نمی آمد. او با آگاهی، درصدد اتحاد بین مثال عقلانی ماورایی و جهان مادی بود، و باور داشت که با اصلاحات می توان «نظام احسن ماورایی» را به «نظام احسن دنیایی» تبدیل کردکلیدواژگان: رشید الدین فضل الله همدانی، مصلحت عمومی، ایلخانان، اصلاحات، ایران -
صفحه 63ورود بابریان به عرصه ی سیاسی هندوستان با حضور و نفوذ صوفیان نقشبندی در آن خطه مقارن بود.دیدگاه های خاص بزرگان فرقه ی نقشبندی در لزوم نزدیکی به امراء وسلاطین از یک طرف، و ارادت اجدادی تیموریان و اخلاف آنان (بابریان) در هند از طرف دیگر، زمینه ی حضور و نفوذ آنان را در مسایل این عصر بیش از پیش فراخ تر نمود. از این رو، رد پای فکری و سیاسی صوفیان این فرقه به طور آشکار و نهان در حوادث عصر تیموری هویداست.در واقع، تاثیر و نفوذ فکری این فرقه، به ویژه در دو حادثه ی مهم عصر بابری، یعنی اصلاحات دینی اکبر وپیامدهای آن و سیاست دینی اورنگ زیب، موید اهمیت انکار ناپذیر این فرقه و لزوم بررسی چگونگی حضور و نفوذ این فرقه در عصر بابری است. نویسنده در این مقاله با استفاده از منابع مکتوب، در پی یافتن چگونگی تاثیر فکری و سیاسی بزرگان این فرقه و تعامل آنان با دربار بابری است.
کلیدواژگان: صوفیان، نقشبندی، بابری، شیخ احمد سرهندی -
صفحه 81پژوهشگران متاخر با توجیه تناقضات و اغماض ابهامات موجود در منابع، اخبار ولاه خراسان را به مورخ قرن چهارم هجری ابوعلی حسین بنژ احمد سلامی بیهقی نسبت داده اند که کتابی با عنوان النتف والطرف نیز به وی منسوب است. تا کنون هیچ یک از این دو اثر به دست نیامده است. پژوهش حاضر به بررسی انتساب النتف و الطرف به ابوعلی سلامی اختصاص دارد تا در پرتو آن برخی از کاستی های تحقیقات جدید برطرف شود. همچنین برای معرفی النتف و الطرف مستخرجاتی از این کتاب، مذکور در منابع ادوار بعد، ارائه می کند. یافته های این پژوهش دلالت بر آن دارد که کتاب جنگ گونه ی النتف والطرف تا سده ی ششم هجری شناخته شده و مورد استناد بود، اما انتساب آن به سلامی در همه ی منابع تایید نمی شود. افزون آن که مولفان شیعی در قرون میانی، با وجود بهره گرفتن از هر دو اثر پیش گفته، از ابو عبدالله سلامی به عنوان نویسنده ی النتف و الطرف نام برده اند. بعید نیست که مولف اخیر همان ابوالحسن عبدالله بن موسی سلامی اخباری (374ه.ق) باشد که آثاری در نوادر و تواریخ حکام داشته است. چنین می نماید که تشابه در نسبت و زمینه ی آثار و نیز هم عصری این نویسندگان، موجب انتساب النتف و الطرف به ابوعلی سلامی شده باشد. این شواهد موجب تردید در قابل اعتماد بودن گزارش های منابع و نیز دعاوی پژوهش های جدید درباره ی مولف اخبار ولاهخراسان است.
کلیدواژگان: تاریخ نگاران محلی در ایران، ابوعلی حسین بن احمد سلامی بیهقی، اخبار ولاه خراسان، النتف و الطرف، ابوعبدالله سلامی، ابوالحسن عبدالله بن موسی سلامی -
صفحه 101در دور دست ها، پهلو به پهلوی چین، باریکه سرزمینی است، بسیار مرتفع، با کوه های آسمان بوس و به هم فشرده، با معبرهای تنگ دشوار گذر، با زمستان های سرد نه ماهه، برخوردگاه چهار تمدن بزرگ آسیا: ایران، هند، چین و آسیای مرکزی که دورترین نقطه است نسبت به همه ی آنها و پناهگاهی است امن برای رانده شدگان از سراسر این سرزمین ها، نه تنها کسان که حتی باورها و اندیشه-های کهن، نه در کنار هم که آمیخته با هم و نمایان در دست نوشته هایشان: دست نوشته های اسماعیلیان بدخشان. نویسنده، در این مقاله می کوشد با جستجوی میدانی به معرفی آنها بپردازد.کلیدواژگان: بدخشان، اسماعیلی، منابع، پامیر، تاجیکستان
-
صفحه 123ایزدیه یا همان جامعه ی کردهای ایزدی که در کشورهای عرا ق، ترکیه، سوریه و ارمنستان ساکن اند و در طی قرون گذشته مورد توجه مورخان و نویسندگان (اعم از مسلمان و غیرمسلما-ن)بوده اند، ازقدیم ترین باورها و اعتقادات دینی منطقه، بهره یافته و در دور ه های مختلف تاریخی و با ظهور ادیان آسمانی و مکاتب بشری، تحت تاثیر آنها قرار گرفته اند.
حاصل حضور پیروان ادیان مختلف آسمانی و تمد ن های بشری و مظاهر فرهنگی آن در بین النهرین، حوادث تاریخی، و سرانجام، موقعیت جغرافیایی آنان مجموعه ای بود از عقاید مختلط و انحرافی و در بسیاری از موارد خرافی، که در نظام طبقاتی ایزدیان به حیات خود ادامه داد.
یکی از نقاط کور تاریخ این نحله، نام آنان است؛ در بیشتر منابع موجود از ایشان تحت عنوان یزیدیه نام می برند. در حالی که، افرادطایفه ی مذکور و نیز پار های از منابع، عنوان ایزدی و ایزدیه را نام درست و صحیح آنان می دانند.
در این نوشتار، با واکاوی آثار مکتوب درباره ی ایزدیه، و ارائه ی تحلیل و تفسیر داده ها، بر وجه تسمیه ی این فرقه پرتو می افکنیم و نتیجه می گیریم که برآیند باورها و رفتارهای دینی آنان، چیزی جز زرتشتی گری آمیخته به معتقدات اسلامی، یهودی، مسیحی، و رفتارهای دینی آنان، -چیزی جز زرتشتی گری آمیخته به معتقدات اسلامی، یهودی، مسیحی و دیگر مکاتب فکری بشری، نیست. پس، نام صحیح این اقلیت دینی ایزدیه است.
کلیدواژگان: ایزدیه، عدی بن مسافر، لالش، موصل، هکاری، سنجار، شیخان -
صفحه 141تاکید بر شکل تاریخی شهر و توجه به ویژگی های کالبدی آن، بدان علت است که بافت شهری را می توان بازتاب ساختار اجتماعی در جامعه ی شهری دانست. در واقع، از طریق اتخاذ رویکرد تحلیل شکل شهر و بررسی کالبدی آن، فهم و تحلیل مناسبات شهرنشینی و اوضاع و احوال اجتماعی حاکم برشهر در یک دوره ی تاریخی تسهیل می شود. به طور کلی، فضا و کالبد شهر و نظام اجتماعی حاکم بر آن در تعامل مستقیم با یکدیگر قرار دارند. همان گونه که ساختار کالبدی شهر و نحوه ی چیدمان عناصر شهری، بر نظام اجتماعی تاثیرهایی در بر خواهد داشت، مناسبات اجتماعی نیز برعکس بر بافت شهر ی اثرهای ژرفی بر جای می نهد. ویژ گی های مناسبات اجتما عی شهر ری را در چند محور کلی بدین صورت می توان دسته بندی نمود: الف) علل بیرونی:1. دوره ی سلجو قی عصر انحطاط مکتب اعتزال، به عنوان نمایند ه ی گرایش های عقلی و فلسفی، است ظهور اشاعره و استیلای روح اشعری گری در جامعه-ی اسلامی، به برقراری دور های از تعصبات دینی و مذهبی و جمود فکری در ری انجامید.2.دخالت حکومت سلجو قی در امور دینی و مذهبی و حمایت از گروه و فرقه ای علیه سایر فرق و مذاهب، بر آشفتگی های اجتماعی می افزود و شهر ری را با بحران اجتما عی دامنه د اری مواجه نمود. ب)علل درونی:1. شهر ری در این ایام از مرکزیت علمی و آموزشی برخوردار بود و در کانون توجه فرق و مذاهب اسلامی قرار داشت. این شهر محل آمد و شد علما و نخبگان دینی و علمی به حساب می آمد و این امر، ری را محل تضارب آرا و اندیشه ها می نمود. 2. خصایص جمعیتی ری، که از لحاظ قومی و مذهبی همگونی نداشت، زمینه ی مساعدی برای دسته بندی و صف بندی های اجتماعی بین ساکنان شهر ایجاد می کرد. موارد یاد شده، زمینه ی بروز ستیزه های اجتما عی گسترده و مستمر بین گروه های شهری را فراهم آورد، که وجه غالب مناسبات اجتما عی را در ری شکل می دا د. تغییرا ت کالبدی فضای شهری و تفکیک آن به سه بخش کاملا مجزا و مستقل از یکدیگر – مختص سه فرقه ی بزرگ مذهبی شهر- در رابطه با تحولات به وجود آمده در نظام اجتماعی شهر، پی گیری می شد. تفکیک فضای کالبدی شهر در تقسیم بندی عناصر اصلی ساختار شهری تجلی یافت. بدین معنی که هر یک از فرقه های شهر با تمرکز در بخش های منتسب به خود، به برپایی محله های مسکو نی، مساجد، بازارها، مدارس و مراکز علمی و آموزشی خاص خود اهتمام ورزیدند. این امر، به گسترش شکاف و واگرایی هر چه بیشتر گروه های شهری انجامید و تشدید ستیزه های اجتماعی را در پی داشت. تداوم این شر ایط، شهر ری را به سوی بحران اجتماعی حادی سوق داد که حیات شهری را در آن به شدت تهدید می نمود.
کلیدواژگان: مناسبات اجتماعی، تعصبات مذهبی، گروه های شهری، کالبد شهری، سلجوقیان، ری
-
Page 1The collapse of the Safavids and taking power of the Afshars brought about civil insecurity, internal conflicts and economic crisis, especially during Nader's reign. These affected all segments of the populations, but ethnic and religious minorities had suffered more other groups, due to their disapproval of overall policy of central government, particularly toward minorities. This paper will investigate the sufferings of Armenians as manifestation of the government's policy toward religious minorities during the reign of Nader.Keywords: Nader the Afshar's king, Armenians, Jolfa, the Safavids
-
Page 27Rashid al-Din-e vazir, the minister and philosopher of the Ilkhanid period in response to economic and social crisis, (caused by the Mongol's attack) launched fundamental reforms. These reforms benefited both the government and people. This article will analyze the importance of interests and well beings of people in the system of thought of Rashid al-Din.The article argues that interests and well beings of people was pivotal in the system of thought of Rashid al-Din. Based on the unity between methaphical world and mundane world, he believed that through reforms we are able to transform "methaphical utopia system" to "mundane utopia system.Keywords: Rashid al –Din falzolah Hamedani, Public interests, Ilkhanids
-
Page 63Coming to power of the Baburids to political arena of India was coincided with strong influence of Naqshbandi Sufis group at the time. Specific viewpoints of Naqshbandi leaders on the necessity of relations with rulers and kings and their significant position in the Timurids and Baburids’ court increasingly brought about their influence. In fact, intellectual and political influence of Naqshbandis on the Timiruds is clearly traceable. Two important events, one Akbar's religious reforms and its consequences and the other the religious policy of Urangf Zib are manifestation of this influence. This paper will study intellectual and political effects of leaders of Naqshbandi and their interactions with the Brburid's court.Keywords: Sufis, Naqshbandi, Baburids, Shaikh Ahmad Sarhandi
-
Page 81Many historians based on the existing sources, ascribed Akhbar Wulat Khurasan to Abu Ali al-Husain ibn Ahmad al-Sallami al-Bayhaqi, the historian of the 4th/ 10 century, but these histrians have undermined the contradictions and ambiguities in the historical scources regarding this matter. Also another book entitled al-Nutaf wa al-Turaf, is ascribed to Bayhaqi. However, neither of these two books are found. This article is a critical look at the existing works which ascribed al-Nutaf wa al-Turaf to al-Sallami. Considering that the book is not existed, the paper will use those sources that contain the text.The author argues that the book under study had been a known book that were frequently cited until the 6th century, but many parimary sources do not confirm ascription of this book to Abu- Ali Hussain al-Sallami. Moreover, some Shii scholars of medieval period, claimed Abu Abd Allah al-Salami as the author of the al-Nutaf wa al-Turaf. Perhaps they mean Abu al-Hasan Abd Allah ibn Musa al-Salami al-Akhbari who wrote on history of rulers. But this ascription might be because of resemblance of the works of these two authors. All these evidences raise doubt about the reliability of the claims of contemporary historians about the author of Wulat Khurasan.
-
Page 101written heritage, apart from its belonging to whom, are pieces of the human knowledge. Finding and introducing them, help to illuminate the dark points of intellectual history of the world. On the other hand, Badakhshan is a land with specific natural conditions: its high mountains, dangerous passes, nine months cold winters, and a specific location, which has made it a meeting point of four old Asian civilizations: Iran, India, China, and Central Asia. This land always was a suitable place for expelled people of all of these countries, not only people but also ideas have come and stayed here. They were not remained side by side, but mixed together. May we find this mixing beliefs and ideas through the manuscripts of this people? This work, through an area study, has found and criticized some unknown Ismaili manuscripts of Badakhshan.Keywords: Badakhshan, Ismaili, Sources, Pamir, Tajikestan
-
Page 123The Kurdish Izadian in Iraq, Turkey, Syria, and Armenia is one of the oldest religious groups in the region. Some of historical sources have named it Yazidiah. But other sources and members of this group have called themselves Izadi or Izadiah. This article will investigate the correct name of the group and also will analyze the root of its beliefs. The author argues that system of beliefs of Izadiah was a mix of Zoroastrian and Islam, Judeo-Christian beliefs and Izadiah is the correct name of this religious minority.Keywords: Izadiah, Oday, Ibn Mosafer, Lalash, Musel, Hekari Sanjar, Shaikhan
-
Page 141According to sociological findings city physical characteristics are reflection of its social structure, in other words, social system and physical structure of cities are related to each other. Therefore, through investigation of city approach analyses and examining of physical form and structure of cities we can study their social system and citizen relations.This article will study the structure of city of Ray during the Seljukians as the center of interactions of thinkers and ulamas. The paper specifies that the city during this historical period divided into three sections, and each section contained its own population structure and social relations. The paper argues that condition brought about deepening of segregation of various groups in this city, which eventually faced with social crises that increasingly threatened the city life.Keywords: Social Relations, Religious Fanaticism, City Groups, City Structure, Seljukians, Ray
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.