پژوهش نامه اسلامی زنان و خانواده
سال پنجم شماره 13 (تابستان 1391)

نیازهای جوامع بشری و تغییرات سریع مادی و معنوی زندگی در دنیای امروز افراد را وادار کرده است که مرزهای جغرافیایی را پشت سر گذاشته و محدوده دست یابی به نیازهایشان را تا جایی که امکان دارد، گسترش دهند.
امروزه افراد زیادی در سراسر دنیا به دلایل متفاوتی مانند جنگ، کار، تحصیل و... تن به مهاجرت های کوتاه و طولانی مدت و یا حتی دائم می دهند که آمار به دست آمده از رشد سریع مهاجرت، دلیلی بر درستی این موضوع است، ولی وجود فرهنگ ها، باورها، ارزش ها، اعتقادات و آداب و رسوم متفاوت در جوامع مختلف، تاثیر زیادی در ساختار شخصیت و تربیت افراد مهاجر و حتی جوامع مهاجرپذیر خواهد داشت که این تاثیرات می تواند منجر به تغییرات مثبت یا منفی رفتاری و یا حتی آسیب هایی در این افراد شود. بنابراین، سازگار شدن با فرهنگ، آداب و رسوم جدید برای افراد مهاجر، امری بسیار ضروری و درخور توجه است تا افراد با کمترین آسیب به اهداف خود دستیابند. سازگاری انسان و نیز سازگاری میان فرهنگی، یکی از مهمترین نشانه های سلامت روان بوده و از جمله مباحثی است که توجه بسیاری از جامعه شناسان، روان شناسان و به ویژه مربیان را به خود جلب کرده است.

امروزه اینترنت یکی از رسانه های قدرتمند، مطرح و مورد توجه همگان است که همراه با آثار مثبتی مانند توانمندی اطلاعرسانی سریع و آسان در سطح جهانی، ایجاد ارتباطات علمی، فرهنگی و اجتماعی و... بوده است. همچنین به دلیل عدم استفاده مناسب و نقش ابزاری آن در دست قدرت های بزرگ و عدم نظارت مسئولان و مردم بر عملکرد کاربران، پیامدهای منفی را نیز به دنبال داشته است. در حالی که در فرهنگ دینی، استفاده از هر نوع امکانات یا فن آوری های جدید نیازمند قرار گرفتن در چارچوب های پذیرفته شرعی است تا از آسیب های احتمالی آن پیشگیری شود و بتواند در خدمت جامعه اسلامی و مسیر سلامت روانی و جسمی افراد اجتماع به کار گرفته شود.
این نوشتار در پی آن است تا ضمن بر شمردن آثار مثبت اینترنت در جامعه، به برخی از آسیب های آن نیز اشاره کند و برخی از راهکارهای دینی را در مقابله با این آسیب ها و پیامدهای منفی بیان نماید.

خانواده هسته اولیه تشکیل جوامع بشری است. فلاح و سعادت جامعه را باید در بنیاد استوار خانواده جستجو نمود. از آنجا که تنها راه فلاح و رستگاری پیروی از دستورات خداوند و عمل به قرآن و سیره اهل بیت میباشد، سزاوار است هر مسلمانی به آنها تمسک و تاسی جوید و برای اداره زندگی از آنها الهام گیرد.
نوشتار حاضر در پی تبیین و بررسی اهداف ازدواج و ثمرات آن از دیدگاه اسلام میباشد که بدین منظور از روش توصیفی – تحلیلی بهرهجسته است. مهمترین اهداف تشکیل خانواده که از این مقال حاصل گردید عبارتند از: ایجاد حس سکونت و آرامش، تداوم نسل و تربیت نسل توحیدی که تربیت نسل توحیدی مهمتری هدف ازدواج است. از کارکردهای مهم ازدواج نیز میتوان به تنظیم رفتار جنسی، تولید مثل، تداوم شبکه های خویشاوندی، برآوردن نیازهای عاطفی، کنترل اجتماعی، برآوردن نیازهای حمایت، مراقبت و جامعه پذیری اشاره کرد.

امامت و ولایت از ارکان اصلی دین اسلام به ویژه مذهب تشیع است که در آیات و روایات متعددی بر لزوم آن و شایستگی اهلبیت برای آن مقام تاکید شده است.
اهلبیت و خاندان ایشان در مسیر رسالت خویش، در حفظ و صیانت این مقام رفیع و دفاع از آن اهتمام ویژهای ورزیدهاند. حضرت زینب عالمه و عقیله بنی هاشم نیز به نوبه خود تلاشی وافر در پاسداری از ولایت و امامت داشته و اقدامات فراوانی در این زمینه انجام داده است.
این مقاله بر آن است تا ضمن تبیین مختصر مقام امامت و ولایت و جایگاه آن در دین اسلام، نحوه و میزان اهتمام و کوشش حضرت زینب را در دفاع از این مقام رفیع مورد بررسی و کاوش قرار دهد.

هدف پژوهش حاضر بررسی مقررات روابط اجتماعی زنان با مردان از نظر قرآن و سنت است. این پژوهش به روش توصیفی- استدلالی انجام شده است.
یافته های پژوهش نشان می دهد که اسلام، مقررات و قوانینی برای شرکت در اجتماع وضع کرده است که رعایت آنها الزامی است. یکی از این دستورالعمل ها، پوشش است. زن به غیر از وجه و کفین، باید بدن خود را از نامحرم بپوشاند و بدون ضرورت، از حضور در محیط های مختلط بپرهیزد و از خلوت کردن با نامحرم اجتناب کند.

نقش خانواده در سرپرستی و پرورش کودکان غیر قابل انکار است، اما گاهی بنیان خانواده به سستی میگراید و بنای آن درهم میریزد و خانواده، کارآمدی خود را از دست میدهد. یکی از مهمترین مباحثی که در زمان جدایی والدین از یکدیگر مطرح میشود، نگهداری و حضانت کودکان است. با توجه به رویکرد قانونگذاران بر انطباق قوانین موضوعه بر متون فقهی، بررسی دیدگاه فقه در این موضوع نیز ضروری است. نوشتار حاضر از دیدگاه حقوق و فقه امامیه به بررسی سقوط حضانت میپردازد. اینکه چه معیارهایی سبب می شود که گاهی حضانت فرزندان با عنوان اینکه یکی از والدین یا هر دوی آنها صلاحیت لازم برای نگهداری فرزند را ندارند، از آنها ساقط شود؛ یکی از اساسیترین پرسشهایی که در این زمینه مطرح میباشد. پرسشهای دیگری همچون: اعراض از حضانت فرزند ممکن است یا نه؟ آیا پس از سقوط حضانت از شخصی، امکان بازگشت آن وجود دارد؟ و اینکه اشخاص صلاحیتدار برای حضانت کودک پس از سقوط حضانت کودک از سوی والدینش، چه کسانی هستند؟ نیز در این نوشتار بررسی شده است. به نظر می رسد حضانت کودک در صورت عدم صلاحیت پدر و مادر از طریق اعتیاد، فساد اخلاقی، عدم توانایی و مواردی از این دست سقوط میکند و به شخص صلاحیتدار دیگری مثل جد پدری که «ولی» هم هست، سپرده میشود.

دنیای کنونی عرصه چالش فرهنگ اصیل مبتنی بر خاستگاه های اعتقادی و تجارب تاریخ گذشته با فرهنگ جدید ناشی از دگرگونی دانش و تجددگرایی است. امروزه «حقوق زن» از مهمترین بحثها در عرصه بین الملل است و پاسخ مجامع جهانی به آن، «کنوانسیون رفع تبعیض از زنان» بوده است. تعارض های موجود در این کنوانسیون و پیامدهای آسیبزای آن، نماد ناتوانی بشر در شناخت مقام زن و بیانگر ناکارآمدی جهان امروز در شناخت و عرضه الگوی صحیح برای تعالی و پیشرفت زنان است.
اسلام در مواجه با مسئله حقوق زن، با پذیرش حضور اجتماعی و ارزش مقام وی، مشکل زنان امروز را در معرفت نیافتن به هدف نهایی شان می یابد. از این رو، بررسی کنوانسیون بر مبنای دین اسلام میتواند اصولی راهگشا برای جامعه بشری در تبیین هدف واقعی برای دستیابی به جایگاه حقیقی زنان ارائه دهد.
بر پایه تعارضات موجود میان اصول اسلامی و مفاد کنوانسیون، روح حاکم بر کنوانسیون و تفکر اسلامی غیرقابل تلفیق است. در تفکر اسلامی راهکار دست یافتن زنان به جایگاه حقیقیشان تناسب حقوق است نه تشابه حقوق و اسلام تساوی حقوق را در تناسب آن با فطرت انسان میداند و با تشابه بیپایه آن مخالف است.