فهرست مطالب

جغرافیا و مخاطرات محیطی - پیاپی 3 (پاییز 1391)

نشریه جغرافیا و مخاطرات محیطی
پیاپی 3 (پاییز 1391)

  • تاریخ انتشار: 1391/09/11
  • تعداد عناوین: 8
|
  • محمود خسروی، اکبر زهرایی، حسین حیدری، سارا بنی نعیمه صفحه 1
    هدف پژوهش حاضر تعیین مناطق با ذات مشابه برای وقوع خشکسالی با استفاده از تحلیل خوشه ای-فاصله ای است. برای انجام پژوهش از روش های مختلف آماری از جمله شاخص ناهنجاری بارش(RIA)، روش های آماری ناپارامتریک، روش تحلیل خوشه ای-فاصله ای استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که تعداد 4 خوشه با درصد تشابه قابل قبول در مورد مناطق هم خشکسال در استان گیلان قابل تشخیص است. با توجه به نتایج تحلیل ها به لحاظ فراوانی وقوع خشکسالی به ترتیب خوشه های دوم، اول، چهارم و سوم را در اولویت خطر وقوع خشکسالی قرار دارند.
    کلیدواژگان: خشکسالی، شاخص ناهنجاری بارش، تحلیل خوشه ای، استان گیلان
  • سیده فاطمه معافی مدنی، محمد موسوی بایگی، حسین انصاری صفحه 21
    به دلیل نقش حیاتی آب در زندگی انسان، بررسی تاثیرات منفی پدیده تغییر اقلیم بر شدت و فراوانی خشکسالی یک منطقه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این تحقیق به ارزیابی اثرات تغییر اقلیم بر وضعیت خشکسالی استان خراسان رضوی طی دو دهه آینده با استفاده از شاخص های خشکسالی دهک (DI) و بارش استاندارد شده (SPI) پرداخته شده است. در ابتدا داده های روزانه خروجی مدل گردش عمومی جو HADCM3 تحت سناریوی A2، توسط مدل آماری LARS-WG نسخه 5، ریزمقیاس شده و توانایی مدل LARS-WG5 در شبیه سازی اقلیم گذشته (2010-1991) 10 ایستگاه سینوپتیک استان مورد تایید قرار گرفته، سپس پارامترهای اقلیمی دمای کمینه، دمای بیشینه، بارش و ساعات آفتابی برای دوره 2030 – 2011 برای ایستگاه های مورد مطالعه شبیه سازی شده است. به طور متوسط در همه ایستگاه ها در 75 % ماه ها در دهه اول و در 77 % ماه ها در دهه دوم دوره پیش بینی، افزایش بارش را خواهیم داشت. پس از آن با استفاده از داده های بارش وضعیت خشکسالی استان به کمک دو شاخص خشکسالی ذکر شده در مقیاس سالانه مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد این دو شاخص همخوانی خوبی با هم دارند و طی دو دهه آینده خشکسالی در اغلب ایستگاه ها و در بیشتر سال ها کاهش می یابد؛ به استثنای ایستگاه تربت جام که به دلیل افزایش ساعت آفتابی و در نتیجه کاهش بارندگی، افزایش خشکسالی را نشان می دهد. در حالت کلی در بیش از 90% ایستگاه های سینوپتیک استان خراسان رضوی طی بیست سال آینده، وضعیت ترسالی افزایش می یابد.
    کلیدواژگان: تغییر اقلیم، خشکسالی، مدل گردش عمومی جو، مدل LARS، WG5، ریزمقیاس نمایی، شاخص DI، شاخص
  • مریم بیاتی خطیبی صفحه 39
    با وقوع هر سیلاب، تغییرات عمده ای درمسیر رودخانه مئاندری به وجود می آید که با بررسی آنها می توان به قدرت سیلاب های گذشته پی برد. رودخانه آجی چای به عنوان شاخص ترین رودخانه های مئاندری واقع در شمال غرب کشور، سیلاب های زیادی در طول سال دارد و با توجه به شواهد موجود درمسیر جریان، سیلاب های بزرگ تری نیز در گذشته داشته است. دراین مقاله با هدف برآورد خطر وقوع سیلاب ها در مسیرآجی چای، سعی شده با به کارگیری روابط تجربی، خطر وقوع سیلاب در طول قطعات مختلف مسیر مئاندری این رودخانه برآورد گردد. با استفاده از داده های حاصل از اندازه گیری عوامل مربوط به مسیر خمیده کانال فعال، ابتدا پهنای کمربند قوس خمیدگی، سپس دبی و اندازه بزرگ ترین قوس خمیدگی محاسبه ودر نهایت با به کارگیری داده های حاصل از محاسبات مرحله ای، خطر وقوع سیل در مسیر آجی چای برآورد شده است. همچنین با استفاده از روش های کلاسیک، ویژگی های سیلاب خیزی حوضه رودخانه مذکور نیز مورد بررسی قرارگرفته است. نتایج حاصل از محاسبات نشان می دهد خطر وقوع سیل در تمامی بخش های رودخانه آجی چای یکسان نبوده و از بخش میانی مسیر تا نزدیکی تبریز افزایش می یابد. بررسی تغییرات قوس خمیدگی ها نیز نشان می دهدخطر وقوع سیل در بخش های مختلف در طی زمان تغییر یافته است.
    کلیدواژگان: مئاندر، سیل، خطر سیل، کانال فعال، حوضه آجی چای، رود آجی چای
  • عادل سپهر، سعیده هنرمندنژاد صفحه 57
    فرسایش خاک به عنوان یکی از اصلی ترین فرایندهای تخریب خاک، سالانه موجب افت و از بین رفتن حجم وسیعی از خاک های حاصلخیز در سراسر دنیا می شود. مدل کرین، مدلی جهت تخمین و ارزیابی خطر فرسایش خاک است. این روش برای محاسبه فرسایش واقعی خاک به عوامل فرسایش پذیری، فرسایش دهندگی، شیب و پوشش گیاهی یا کاربری اراضی نیازمند می باشد.
    کلیدواژگان: خطر فرسایش واقعی خاک
  • محمد شریفی کیا، عباسعلی افضلی صفحه 73
    مخروط افکنه دامغان واقع در شمال شهرستان دامغان یکی از مخروط افکنه های بارز در جنوب رشته چین خورده البرز مرکزی است در این تحقیق با استفاده از داده های سنجش از دوری و داده های نمونه ای از ویژه گی های کمی و کیفی آب های زیر زمینی منطقه مبادرت به تعیین فاکتورهای تاثیر گذار بر زایششوری شده است. در این راستا ابتدا فاکتور شوری و روند زمانی افزایش آن از طریق پردازش داده های ماهواره ای از دو سنجنده ETMو TM آشکار سازی و استخراج شده و سپس نوع ارتباط آن با فاکتورهای پوشش گیاهی، سطح آب های زیر زمینی، هدایت الکتریکی و تراکم آبراهه ای مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است.با استفاده از تعیین میزان همبستگی فاکتورهای تاثیر گذار و فاکتور شوری خاک در قالب تحلیل شبکه ای مشخص گشت که هریک از بخش های مخروطه افکنه بیشتر تحت تاثیر کدام یک ازفاکتورهای تاثیر گذار بوده است یافته روشن ساخت که تغییر کاربری ها و استفاده بیش از حد از توان های محیطی در چنین اقلیم خشک و کم آبی بدون توجه به ظرفیت و حد بازدهی، می تواند خسارات جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد.
    کلیدواژگان: شوری زایی، مخروط افکنه دامغان، سنجش از دور، تحلیل شبکه ای
  • محمد رحیم رهنما، حسین آقاجانی، مهدی فتاحی صفحه 87
    حفاظت از محیط زیست از مهمترین اولویتهای انواع برنامه ریزی است.در این بین مساله جا و مکان جغرافیایی بیشترین نقش را داشته و اهمیت آن زمانی دوچندانی می شود که بی توجهی به مساله اثرات نامطلوب زیست محیطی جبران ناپذیری را ایجاد نماید. یکی از این موارد مکانیابی محل دفن زباله شهرها و بویژه در پیرامون کلانشهرهاست. در این مطالعه روش تجزیه و تحلیل تصمیم گیری چند معیاره مبتنی بر GIS برای انتخاب مکان مناسب دفن زباله در کلانشهر مشهد مورد بررسی قرار گرفته است. چارچوب تصمیم گیری چند معیاره شامل عوامل محیطی و اجتماعی- اقتصادی است که با استفاده از توابع عضویت فازی استاندارد شده اند و بر اساس روش های فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و میانگین گیری وزن دار ترتیبی (OWA) یکپارچه سازی و ترکیب شده اند. روش AHP برای استخراج وزن های خصوصیات استفاده می شود، در حالی که تابع عملگر OWA در ایجاد دامنه وسیعی از گزینه های تصمیم گیری برای نشان دادن عدم اطمینان، در ارتباط با اثر متقابل چندین معیار به کار می رود. مزیت این روش این است که سناریوهای مختلف OWA مکان دفن زباله مناسب را در مقیاس بین صفر و یک نشان می دهد. سناریوهای OWA برای تعیین کمیت سطوح ریسک پذیری (یعنی، خوشبینانه، بدبینانه و خنثی) در نظر گرفته می شوند و همچنین به منظور تسهیل در درک بهتر الگوهایی که از گزینه های تصمیم گیری دخیل در فرایند تصمیم گیری پدیدار می شوند.در نهایت در این نوشتار مکانهای مناسب بر اساس مدلها در قالب سه سناریو شناسایی شده و جهت استفاده در مکانیابی محل دفن زباله پیرامون کلانشهر مشهد معرفی شده است.
    کلیدواژگان: مکانیابی، دفن زباله، مجموعه های فازی، AHP، OWA
  • سلیمان صادقی، سید رضاحسین زاده، رضا دوستان، زهرا آهنگرزاده صفحه 107
    هدف اصلی این پژوهش تحلیل همدیدی وقوع امواج سرمایی به عنوان یکی از مخاطات محیطی در منطقه شمال شرق ایران می باشد. بدین جهت از آمار حداقل دمای روزانه شش ماه سرد سال در 13 ایستگاه سینوپتیک هواشناسی واقع در قلمرو مورد مطالعه طی دوره آماری 89-1368 استفاده گردید. سپس با توجه به آستانه درنطر گرفته شده، تعداد 203 روز، به عنوان روزهای با سرمای شدید در منطقه انتخاب گردید. بر اساس آستانه تعریف شده، درروزهای منتخب، نمره استاندارد دمای حداقل هشرق دریاچه آرال میگردد. حرکت کند ناوه و ایستایی آن موجب تداوم موج سرما به مدت چندین روز در منطقه شده می شود. دراکثر الگوها مهمترین پدیده سینوپتیکی و عامل اصلی وقوع سرما در منطقه، قرار گیری منطقه در پشت ناوه عمیق واقع در آرال می باشد که تا عرض های پایین گسترش یافته است و منجر به تقویت فرابار سیبری در سطح زمین می گردد و این فرابار، امواج سرمایی به منطقه شمال شرق ایران را نتقال می دهد. در بقیه موارد، علت سرماهای شدید در منطقه، سرمایش سطح زمین و وجود ارتفاعات منطقه می باشد.
    کلیدواژگان: الگوهای سینوپتیکی، موج سرما
  • مجتبی یمانی، علی احمدآبادی، غلامرضا زارع صفحه 125
    الگوریتمSVM یا ماشین بردار پشتیبان، به عنوان یکی از روش های غیرپارامتریک بر پایه تئوری یادگیری آماری بنا شده است. بر اساس این تئوری می توان کران نرخ خطای ماشین یادگیری را برای داده های طبقه بندی نشده، به عنوان نرخ خطای تعمیم یافته، در نظر گرفت. در این تحقیق با استفاده از توابع حلقوی، چند جمله ای، شعاعی و خطی در الگوریتم SVM و معیارهای موثر در شناسایی مناطق حساس به زمین لغزش شامل: فاصله (از گسل، شبکه زهکشی)، لیتولوژی، شیب (مقدار، زاویه) و سطح ارتفاعی به ارزیابی قابلیت وقوع زمین لغرش در حوضه آبریز درکه در شمال شهر تهران پرداخته شده است. بدین منظور لایه های مکانی معیارهای شش گانه مذکور به پایگاه داده مکانی وارد و سپس استانداردسازی بر روی معیارها انجام و در نهایت توابع ماشین بردار پشتیبان اجرا گردید تا کارایی هر کدام از توابع چهارگانه در شناسایی پهنه های حساس به زمین لغزش مشخص گردد. نتایج تحقیق نشان داد که بر اساس تابع خطی بیشتر پهنه حوضه آبریز درکه حساسیت متوسطی به رخداد زمین لغزش دارد. نقشه خروجی بر طبق توابع چندجمله ای و شعاعی نیز به ترتیب بیانگر حساسیت پذیری متوسط به بالای حوضه، حساسیت بیشتر قسمت غربی حوضه به زمین لغزش می باشد. بر اساس خروجی حاصل از تابع حلقوی اکثر پهنه این حوضه حساسیت متوسط تا بالایی را نشان می دهد. حداکثر و حداقل مساحت احتمالی حساس به زمین لغرش با 30 و 20 کیلومترمربع به ترتیب متعلق به توابع حلقوی و شعاعی می باشد.
    کلیدواژگان: زمین لغزش، هوش مصنوعی، الگوریتم SVM، مدیریت محیطی، حوضه درکه
|
  • Mahmood Khosravi, Akbar Zahraei, Hossein Heydari, Sara Bani Naimeh Page 1
    The aim of present study Designated drought regions of Gilan using rainfall anomaly index And cluster - distance analysis. Results showed that by testing different methods to determine the number of clusters، the best method is the entering method and for determining the distance between the classes of common methods، the Euclidean distance method is most appropriate. Finally، 4 clusters with percent of acceptable similarity in the same drought areas in the province were identified. According to the results of analysis of the drought the second cluster، first، fourth and third priorities are in danger of drought.
    Keywords: drought, rainfall anomaly index, cluster analysis, Gilan Province
  • Seyede Fateme Moafi Madani, Mohammad Mousavi Baygi, Hossein Ansari Page 21
    Because of the vital role of water in human life، examining the phenomenon of climate change effects on drought severity and frequency is important for any area of interest. Nowadays، climate Researchers considers the effects of climate change and climate simulations by using the atmospheric-ocean general circulation models. To achieve the prediction of climatologically parameters، various statistical and dynamical models have been developed to simulate and downscaling of GCM output models. The statistical model of LARS-WG is such a model، which is very powerful for this aspect.
    Keywords: Climate change, Drought, General Circulation Model (GCM), LARS, WG model, Downscaling, DI index, SPI index
  • Maryam Bayati Khatibi Page 39
    Introduction Active Mending Rivers are the most dynamic and sensitive parts of the fluvial landscapes. Meandering rivers suffer a large Geomorphic changes during the annual flood events. Based on large flood evidences، reconstruction of the channel bed migration will be possible، which is use for Evaluation of future Evaluation and flood risk assessment in the flood plain areas. The morphological evolution of river meanders has been analysed by many authors and various pattern and models has been suggested (eg. Alfredo 2010، chen 2006، Hook 2008، Borisova 2006). Many researchers have examined the morphological impacts of floods and some studies of channel instability have combined time scales، examined the combined effects of flood phases and demonstrated temporal and spatial variability of stream stability. There are many meandering rivers passing from flood Palin areas in Iran which are studied by Iranian researchers (eg. Bayati Khatibi 2012، Rezaei moghadam and khoshdel 2009، Yamani 2008، Jahadi Toroghi and Hosseinzadeh 2012). The purpose of this paper is to demonstrate of active channel changes of Aji-Chay River over the time and assessment of flood occurrence potential based on disptacement of bending river course.
    Keywords: Meander, flood, flood hazard, Active channel, Aji, Chay basin, Aji, Chay River
  • Adel Sepehr, Saideh Honarmandnejad Page 57
    Soil erosion as one of the main causes of soil degradation، annually loss large volumes fertile soils around the world. CORINE model applies for assessing and estimating soil erosion risk. To calculate actual soil erosion، estimating erodibility، erosivity، slope، landuse and vegetation is needed. In this research the CORINE method was modified based on local condition of Jahrom watershed basin as case study.
    Keywords: Actual soil erosion risk
  • Mohammad Rahim Rahnama, Hossein Aquajani, Mehdi Fattahi Page 87
    The priorities of environmental protection planning. In between there and the location had the greatest role and its importance is when the adverse effects of environmental neglect، can cause irreparable. Locate one of these cases، especially in the surrounding towns and cities have landfills. In this study، multi-criteria decision analysis method based on GIS suitable for landfill site selection has been studied in Mashhad. Multi-criteria decision making framework to include environmental factors and socio - economic factors using fuzzy membership functions are standardized and based on the method Analytical Hierarchy Process (AHP) and the mean weight was measured sequentially (OWA) to integrate and are combined. AHP method is used to extract properties of weights be the OWA operator function in a wide range of options making the decision to show the uncertainty associated with the interaction of several criteria used to work. The advantage of this method is that different OWA scenarios suitable landfill sites in the scale between zero and one that represents. OWA scenarios to quantify risk levels (i. e.، optimistic، pessimistic، and neutral) are intended to facilitate better understanding of the patterns involved in the decision process to decide which of the options appear. The appropriate places in this paper based on the models in three scenarios be identified and used to locate a landfill has been introduced around the city of Mashhad.
    Keywords: Site selection, Landfill, GIS, OWA, Fuzzy
  • Soleyman Sadeghi, Seyed Reza Hosseinzadeh, Reza Doostan, Zahra Ahangarzadeh Page 107
    greater range of vulnerability to disturbances that human induced than many landscapes. The combination of extreme geomorphic events with exceptional population growth and land use modifications underlies the urgency of better understanding of these interactions for investigating of the effects of drivers of change on landforms and landscapes. The combination of natural and human factors provides conditions for these unstable events within the geomorphic transport processes. The present study focuses on the identification of the Kan watershed topple initiation factors and the susceptibility ratio zonation of this event using fuzzy logical model. The distance to road، distance to lineament، distance to fault، slope، aspect، slope formation، elevation، land cover، cryoclastic، thermoclastic، the characteristics of the bed rock anddrainage densitylayers are introduced to the model and fuzzy functions are performed (applied)
    Keywords: identification of
  • Mojtaba Yamani, Ali Ahmadabadi, Reza Zare Page 125
    Based on linear function، regions near of drainage and fault has possible occurrence more of landslide. Can be that fault and drainage has most influence on the occurrence of landslide hazard. After these two، will influence geology agent (shear andesitic lavas and lava flows). According to polynomial function the distance from fault and drainage has a significant role in susceptibility basin to landslide. Also geological factors (crystal tuff and ash tuff green tuff and locally cut the limestone strata، cutting andesite lavas and lava flows، and rhyolite tuffs with some shale strata) are effective on landslide. Based on radial function distance from fault and drainage has significant role in susceptibility basin to landslide hazard. Also elevation and geological factors (shear andesitic lavas and lava flows، tuffs and rhyolite strata in areas with shale، siltstone، and shale alternation of tuff، crystal tuff and ash green tuff، tuff cut and local limestone strata) has caused considerable influence the landslides. According to sigmoid function distance from fault and drainage has significant role in susceptibility basin to landslide hazard. Also geology and elevation agents has significant role in basin susceptibility to landslides.
    Keywords: Landslide, Artificial Intelligence, SVM Algorithm, Environmental Management, Darakeh Basin