فهرست مطالب

فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی
سال سوم شماره 10 (زمستان 1391)

  • تاریخ انتشار: 1392/02/14
  • تعداد عناوین: 7
|
  • تخمین ارزش اقتصاد غیر رسمی در ایران برمبنای متغیرهای زیست محیطی، رهیافت فیلترکالمن
    مجید مداح، فروغ سادات نوع ایران صفحه 1
    اقتصاد غیررسمی و یا اقتصاد گزارش نشده، یکی از مشکلات کشورهای در حال توسعه است که کارایی فعالیت های اقتصادی در بخش رسمی را تحت تاثیر قرار می دهد. از آنجا که فعالیت اقتصاد غیررسمی معمولا با فرار از قوانین و مقررات محیط زیست همراه است، این بخش، یکی از عوامل آلوده کننده هوا در کشورها به ویژه در کشورهای درحال توسعه به شمار می رود. از طرف دیگر، حجم فعالیت های صنعتی و مساحت جنگل نیز از عوامل موثر بر آلودگی هستند. دراین مقاله، متغیر پنهان اقتصاد غیررسمی که برابر است با تفاوت تولیدکل و گزارش شده، با استفاده از روش فیلترکالمن و برمبنای متغیرهای زیست محیطی شامل انتشار دی اکسید کربن و مساحت جنگل برای اقتصاد ایران، طی سال های 1388-1359 تخمین زده شده است. نتایج نشان می دهد که رابطه بلندمدت و معنی داری میان تولیدکل، مساحت جنگل ها و تعداد کارگاه های صنعتی با انتشار دی اکسیدکربن در اقتصاد ایران وجود دارد. این رابطه به ترتیب مستقیم، غیر مستقیم و مستقیم برآورد شده و اندازه ضریب تاثیر سه متغیر فوق الذکر بر انتشار دی اکسیدکربن به ترتیب برابر با 589/0، 65/1- و 057/0 است. بر اساس نتایج بدست آمده، تولیدکل برآورد شده، در تمامی سال ها از تولید گزارش شده بیش تراست که بر این اساس، وجود اقتصاد غیررسمی در ایران، تایید می شود. سهم اقتصاد غیررسمی از تولید ناخالص واقعی کشور در سال های مورد مطالعه، به طور متوسط 6/35 درصد برآورد شده است.
    کلیدواژگان: تولید گزارش شده، تولید گزارش نشده، اقتصاد غیررسمی، انتشار دی اکسیدکربن، جنگل، کارگاه های صنعتی، فیلترکالمن
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • پیش بینی تقاضای بلندمدت انرژی الکتریکی با استفاده از الگوریتم ترکیبی عصبی- فازی و انبوه ذرات
    حسین صادقی، علی اکبر افضلیان، محمود حقانی، حسین سهرابی وفا * صفحه 21

    با توجه به عدم امکان ذخیره انرژی الکتریکی، شناسایی عوامل موثر بر تقاضای این حامل انرژی و پیش بینی دقیق روند آتی آن، ضرورت دارد. تاکنون روش های مختلفی در این زمینه مورد استفاده قرار گرفته است که در میان آن ها روش های هوشمند و به ویژه روش های فازی، دارای قابلیت های بیشتری هستند. در مطالعه حاضر از سیستم استنتاج عصبی- فازی ترکیب شده با الگوریتم انبوه ذرات (PSO -ANFIS) استفاده شده و پس ازشبیه سازی روند تقاضای بلند مدت انرژی الکتریکی طی دوره 1359 تا 1389 و بررسی کارایی سیستم، روند تقاضای بلندمدت انرژی الکتریکی کل کشور تا سال 1404 پیش بینی شده است. نتایج مطالعه، قدرت بالای الگوریتم ترکیبی انبوه ذرات و سیستم استنتاج عصبی- فازی تطبیقی را در پیش بینی تقاضای بلندمدت انرژی الکتریکی تایید می کند. نتایج نشان می دهد که براساس محتمل ترین سناریو، تقاضای انرژی الکتریکی کشور در سال 1404 به 401 میلیارد کیلووات ساعت خواهد رسید. همچنین، براساس نتایج بدست آمده، کارایی روش پیشنهادی در پیش بینی متغیرهای مستقل در مقایسه با الگوی خطی ARIMA بیشتر است.

    کلیدواژگان: پیش بینی، تقاضا، انرژی الکتریکی، الگوریتم انبوه ذرات، سیستم استنباط عصبی، فازی تطبیقی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • ارزیابی اثرات ناکارایی اقتصادی بر عرضه ستانده و تقاضای نهاده، مطالعه موردی گندم آبی در بخش زراعت ایران
    علیرضا گرشاسبی، کاظم یاوری، رضا نجارزاده، مسعود همایونی فر صفحه 57
    تخمین توابع عرضه ستانده و تقاضای نهاده های آن ها در بخش تولید کشاورزی با فرض وجود کارایی کامل اقتصادی، نتایج گمراه کننده ای را برای سیاست گذاری به همراه دارد. از این رو، در مقاله حاضر به ارزیابی اثرات ناکارایی اقتصادی استان های کشور بر ستانده و تقاضای نهاده گندم کاران آبی در دوره زمانی 88-1379 پرداخته می شود. به این منظور، ابتدا ناکارایی اقتصادی با استفاده از مدل های تولید و هزینه مرزی(دوگان) تصادفی بدست آمده و سپس اثرات این ناکارایی در قالب دو سناریو، بر عرضه ستانده و تقاضای نهاده گندم آبی بدست می آید. سناریوی اول بدون لحاظ ناکارایی و سناریوی دوم با لحاظ ناکارایی تعریف شده است. داده های مورد استفاده در تحقیق عبارتند از: تولید گندم آبی و هزینه های تولید آن، مقدار استفاده از سطح زیرکشت، بذر، نیروی کار، سموم، کودحیوانی وشیمیایی و قیمت های این نهاده ها. نتایج نشان می دهد که ناکارایی فنی، تخصیصی و اقتصادی گندم کاران آبی در استان های کشور در این دوره به ترتیب معادل 21، 23 و 38 درصد بوده است. علاوه بر این، با لحاظ ناکارایی اقتصادی در تابع سود گندم کاران، شیب تابع عرضه ستانده به شدت متاثر شده است. ناکارایی همچنین، ضرایب تقاضای نهاده را نیز تغییر داده است. به این ترتیب می توان نتیجه گرفت که جزء ناکارایی فنی در قیاس با ناکارایی تخصیصی، اثرات بیشتری بر تقاضای نهاده دارد
    کلیدواژگان: کارایی اقتصادی، عرضه ستانده، تقاضا نهاده، گندم آبی، رگرسیون به ظاهر نامرتبط
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • ارائه الگویی جهت محاسبه هزینه اجتماعی نهایی کوتاه مدت تولید برق در نیروگاه های حرارتی مطالعه موردی نیروگاه های شهید محمد منتظری و اسلام آباد اصفهان
    رحمان خوش اخلاق، علیمراد شریفی، حامد پاروند * صفحه 77

    انتشار آلاینده ها در نیروگاه های با سوخت فسیلی، هزینه های محیط زیستی بالایی را به افراد جامعه تحمیل می کند. این هزینه ها، به صورت سنتی در محاسبه هزینه تولید وارد نمی شوند. هدف این تحقیق، محاسبه هزینه خصوصی و هزینه اجتماعی نهایی تولید برق در منطقه اصفهان برای یک روز مشخص از دیماه سال 1388 است. به این منظور، از یک مدل برنامه ریزی غیرخطی با محدودیت های خطی استفاده شده است. تابع هدف که همان هزینه های اجتماعی است، برابر با مجموع هزینه های متغیر و هزینه های خارجی نیروگاه های منطقه در نظر گرفته شده است. این تابع، با توجه به دو قید محدودیت عرضه نیروگاه ها و مقدار تقاضای منطقه در هر یک از ساعت های شبانه روز، بهینه شده است. نتایج حاصل از حداقل کردن تابع هدف، نشان دهنده تفاوت قابل توجهی بین هزینه اجتماعی نهایی و هزینه خصوصی نهایی است. این تفاوت که به عنوان هزینه خارجی نهایی شناخته می شود، در ساعات پرباری، افزایش آشکاری نسبت به ساعات کم باری مصرف برق داشته است. بنابراین، با لحاظ هزینه های اجتماعی، فناوری های تولید برق از انرژی های تجدید پذیر در مقایسه با نیروگاه های با سوخت فسیلی مانند مازوت، رقابت پذیر خواهند شد.

    کلیدواژگان: هزینه اجتماعی نهایی، هزینه خصوصی، محیط زیست، آلودگی، اثرات خارجی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • بررسی آثار اقتصادی و اجتماعی محدودیت عرضه فرآورده های نفتی با استفاده از الگوی مختلط ماتریس حسابداری اجتماعی
    علی فریدزاد، علی اصغر بانویی، فرشاد مومنی، حمید آماده صفحه 99
    با توجه به محدودیت های موجود در واردات فرآورده های عمده نفتی مانند بنزین، گازوئیل و گاز مایع، این سوال مطرح است که محدودیت عرضه این فرآورده ها، تا چه میزان بر تولید سایر بخش های اقتصادی، درآمد عوامل تولید و نهادهای جامعه(خانوارها) اثر می گذارد؟ یکی از الگوهای تعادل عمومی قابل استفاده برای سنجش این آثار، الگوی ماتریس حسابداری اجتماعی(SAM) است. اما در شرایط محدودیت عرضه در برخی از بخش های اقتصادی، بکارگیری الگوی تقاضا محور SAM برای سنجش آثار اقتصادی و اجتماعی با کاستی هایی همراه است.
    در این مطالعه، برای اولین بار از الگوی اصلاح شده تقاضا محور، در قالب الگوی مختلط SAM و ماتریس حسابداری اجتماعی حامل های انرژی سال 1385 استفاده شده است. این ماتریس، با توجه به هدف تحقیق و برای اولین بار تهیه و تدوین شده است. نتایج مطالعه مبتنی بر سناریوی کاهش عرضه به اندازه کل واردات برای هر فرآورده نفتی است. مطابق این نتایج، محدودیت عرضه فرآورده های نفتی بیشترین میزان کاهش تولید را در بخش هایی مانند تولید و استخراج نفت و گاز، خدمات عمده فروشی و خرده فروشی، ساخت محصولات و مواد شیمیایی و محصولات کشاورزی در پی دارد. همچنین، با اعمال این محدودیت ها درآمد سرمایه بیشتر از سایر عوامل کاهش یافته و درآمد نیروی کار خانوارهای شهری بطور مطلق و نسبی بیش از خانوارهای روستایی کاهش می یابد. با توجه به اینکه انرژی در سبد هزینه خانوارهای روستایی سهم نسبی بالاتری دارد، درآمد خانوارهای روستایی نسبت به درآمد خانوارهای شهری با کاهش بیشتری همراه بوده است.
    کلیدواژگان: ماتریس حسابداری اجتماعی عرضه محور، الگوی مختلط، ضرایب فزاینده تقاضا به تولید، ضرایب فزاینده تولید به تولید، متغیرهای برونزا و درونزا، الگوی محدودیت عرضه، شرایط ویژه
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • ارزیابی اثرات توزیع مستقیم درآمدهای نفتی بر تولید ناخالص داخلی ایران با روش تعادل عمومی پویا
    داود بهبودی، محمدعلی متفکرآزاد، سیاب ممی پور صفحه 125
    اهمیت درآمدهای نفتی در اقتصاد ایران و تاثیر آن بر تولید ناخالص داخلی، موضوعی غیرقابل انکار بوده و نقش مهمی را در تامین مالی بودجه اقتصاد ایران ایفا می کند. از یک نگاه افزایش درآمدهای نفتی، فرصتی برای اقتصاد ایران محسوب می شود که موجب افزایش درآمد ارزی شده است، اما از سوی دیگر مدیریت این منابع درآمدی از جمله چالش های جدی کشور محسوب می شود. در این مطالعه سعی شده است راهکاری عملی برای مدیریت منابع نفتی با هدف رونق فعالیتهای اقتصادی و کاهش وابستگی بودجه دولت به نفت ارائه شود. بدین منظور با استفاده از مدل تعادل عمومی، آثار توزیع مستقیم بخشی از درآمدهای نفتی بر تولید ناخالص داخلی و اجزای آن به عنوان هدف مطالعه به بوته آزمون گذاشته شده است. در این مطالعه، ضمن ارائه یک مدل تعادل عمومی محاسبه پذیر برای اقتصاد ایران، آثار توزیع مستقیم درآمدهای نفتی بر تولید ناخالص داخلی در دو حالت تک دوره ای (ایستا) و بلندمدت (پویا) در قالب دو سناریو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از حل مدل در حالت ایستا نشان می دهد که توزیع مستقیم بخشی از درآمدهای نفتی به خانوارها اثر منفی بر سرمایه گذاری، مخارج دولت و نهایتا اثر منفی بر تولیدناخالص داخلی کشور خواهد داشت. در حالیکه در یک دوره زمانی بلندمدت که امکان جریان تبدیل پس انداز به سرمایه گذاری و تشکیل سرمایه وجود دارد، اثرگذاری روش پیشنهادی بر همه اجزای تولید ناخالص داخلی به استثنای مخارج جاری دولت، مثبت بوده است. همچنین نتایج نشان می-دهد که روش پیشنهادی در طی سه سال اول اجرای طرح مورد اشاره، اثرگذاری منفی بر تولید ناخالص داخلی داشته و از سال چهارم به بعد اثر مثبت روی تولید ناخالص داخلی خواهد داشت. درآمدهای نفت، وابستگی اقتصاد، توزیع مستقیم، تولید ناخالص داخلی، تعادل عمومی
    کلیدواژگان: درآمدهای نفت، وابستگی اقتصاد، توزیع مستقیم درآمد، تولید ناخالص داخلی، تعادل عمومی، مالیات بر درآمد
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • تحلیل عوامل موثر بر تجارت درون صنعتی بخش خدمات ایران با بلوک های منطقه ای
    احمد تشکینی، امیر رضا سوری صفحه 153
    هدف از مطالعه حاضر، تحلیل عوامل موثر بر تجارت درون صنعتی ایران با کشورهای طرف تجاری بلوک های منطقه ای EU، ECO، GCC و ASEAN به تفکیک بخش های خدمات با استفاده از داده های تلفیقی دوره 2009-1980 است. این مطالعه، مبتنی بر رویکرد پانل پویا بوده و در آن از روش گشتاورهای تعمیم یافته استفاده می شود.
    برای توضیح تجارت درون صنعتی خدمات بین ایران و کشورهای طرف تجاری، از متغیرهای اندازه اقتصادی، درآمد سرانه، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، مسافت و عدم توازن تجاری استفاده شده است. نتایج برآورد مدل نشان می دهد که اندازه اقتصادی، درآمد سرانه و مسافت مهمترین متغیرهای توضیح دهنده تجارت درون صنعتی ایران و کشورهای طرف تجاری هستند. اندازه اقتصادی، رابطه مثبت با تجارت درون صنعتی دارد و از مهمترین متغیرهای توضیح دهنده تجارت درون صنعتی ایران و کشورهای طرف تجاری است. هر چه ابعاد اقتصادی بزرگتر باشد، نشانگر امکانات وسیع تر برای تمایز محصول و افزایش تجارت درون صنعتی است. درآمد سرانه دارای تاثیر منفی بر تجارت درون صنعتی است؛ به این معنی که در انتخاب کشورهای طرف تجاری باید ساختارهای متفاوت کشورها از طرف عرضه و از طرف تقاضا مدنظر قرار گیرد. هرچه ساختار درآمدی کشورها مشابه باشد، ساختار تقاضای آنها نیز مشابه بوده و سطح تجارت این کشورها گسترده خواهد شد. همچنین مسافت و عدم توازن تجاری، تاثیر معکوسی بر جریان تجارت درون صنعتی خدمات در ایران دارند.
    کلیدواژگان: تجارت درون صنعتی، بلوک های منطقه ای، بخش خدمات، داده های پانل پویا، مقیاس اقتصادی و روش گشتاورهای تعمیم یافته
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
|
  • Estimating the Value of Informal Economy in Iran Based on Environmental Variables: The Kalman Filter Approach
    Dr Majid Maddah, Forough Noe Iran Page 1
    Informal economy i.e. unrecorded economy, is one of the important problems in developing countries which affects the efficiency of economic activities in formal sector. Informal economy is also an important source of air pollution. This paper aims at estimating informal economy in Iran over the period 1980-2009 based on the mount of CO2 emissions and the country forest areas and using Kalman Filter approach. The results indicate that: 1) there is a significant and long run relationship between CO2 emissions, the size of forest areas and firm’s industrial activities and total national product, 2) Total national product is more than recorded data in the study period so the existence of informal economy can’t be rejected during this period. 3) The average share of informal economy in total GDP is about 35.6 %.
    Keywords: Recorded Product, Unrecorded Product, Informal Economy, CO2 Emissions, Forest Area, Kalman Filter
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Forecasting the Long Run Electricity Demand Using Hybrid PSO-ANFIS Algorithm
    Dr Hossein Sadeghi, Dr Ali Akbar Afzalian, Dr Mahmood Haghani, Hossein Sohrabi Vafa Page 21

    Storing the electrical energy in large scale is impossible. So, it is necessary to identify the factors affecting the electricity demand. Researchers have used different methods to forecast the future demand of electricity, among them intelligent methods and fuzzy based methods are more popular. Since ANFIS structure is based on researcher’s experience about phenomenon, the created structure may not have the best result. Therefore, we used PSO-ANFIS structure. In this paper long term electricity demand is forecasted until the year 2025 by hybrid PSO-ANFIS algorithm. The results confirm the high power of the Adaptive Neural based Fuzzy Inference System in forecasting the electricity demand. Results also indicate that the forecasted electricity demand will be 401 billion KWh in 2025. The prediction performance of the proposed technique is more accurate than the ARIMA model.

    Keywords: Forecast, Demand, Electricity, Particle Swarm optimization, Adaptive Neural Based Fuzzy Inference System
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Evaluating the Effects of Economic Inefficiency on Output Supply and Input Demand: The Case of Irrigated Wheat in Iran Farming Sector
    Alireza Garshasbi, Dr Kazem Yavari, Dr Reza Najarzade, Dr Masoud Homayounifar Page 57
    The estimation of output supply and inputs demand in farming sector with the assumption of full economic efficiency may result in false policy decisions. This article investigates the effects of irrigated wheat economic inefficiency on output supply and inputs demand in the period 2001-2009. After estimating the economic inefficiency by the use of production and cost stochastic models, the output supply and inputs demand of irrigated wheat are obtained through seemingly unrelated regression method. Results show that technical, allocative and economic inefficiency in irrigated wheat production in Iran are 21, 23 and 38 percent respectively. Moreover, the slope of output supply function is strongly affected by the related economic inefficiency in profit function and inefficiency changes input’s demand coefficients. Results also show that technical inefficiency has a greater effect on inputs demand compared to the allocative inefficiency.
    Keywords: Economic Efficiency, Output Supply, Input Demand, Irrigated Wheat, Seemingly Unrelated Regression
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Providing a Model for Calculating Short Run Marginal Social Cost of Electricity Generation in Thermal Power Plants: Empirical Evidence from Two Isfahan Power Plants
    Dr Rahman Khoshahklagh, Dr Alimorad Sharifi, Hamed Parvand Page 77

    The aim of this study is to calculate the marginal private and social costs of two thermal power plants in Isfahan region for a particular day in January 2010. For this purpose a nonlinear planning model with linear constraints has been used. The objective function (social cost) which is a twofold objective function is calculated by the summation of variable costs and external costs of power plants in the above mentioned region. The results of minimizing the objective function of private cost and also minimizing objective function of social cost indicate a significant difference between marginal social cost and marginal private cost. This difference is considered as marginal external cost in peak hours of electricity consumption and has had an obvious increase to the off-peak hours of electricity consumption in the region of the study. Taking into account the social costs of electricity generation, green power generation technologies can compete with thermal power plants.

    Keywords: External Cost, Marginal Social Cost, Private Cost, Environment, Pollution
    Abstract View Paper Original: Persian
  • The Effects of Direct Distribution of Oil Revenues on GDP in Iran: A Dynamic General Equilibrium Approach
    Dr Davoud Behboudi, Dr Mohammad Ali Motafkker Azad, Siab Mamipour Page 125
    Oil revenues play a significant role in the government budget in Iran and have also an important impact on GDP. This study aims at providing a practical solution for the question of how oil revenues should be managed. In this regard, a Computable General Equilibrium (CGE) model has developed to examine the direct effect of distribution of oil revenues on GDP in both static and dynamic approaches. The results of static model show that the direct distribution of oil revenues to households has a negative effect on the government expenditures and therefore decrease the GDP. The dynamic model allows the conversion of savings into investment and capital formation. So the results of running this model show the positive effect of direct distribution of oil revenues on GDP and also the negative effect of this policy on the government current spending. Therefore, the results confirm that direct distribution of oil revenues is an effective policy in reducing the dependence of government on oil revenues and also in relying more on people and the tax revenues.
    Keywords: Oil Revenues, Dependency of Economy, Direct Income Distribution, Computable General Equilibrium, Income Tax
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Analyzing the Factors Affecting Iran Services Sector Intra-industry Trade with Regional Blocks
    Ahmad Tashkini, Amir Reza Soori Page 153
    In this paper we revisited the recent study examines the determinants of Intra-Industry Trade (IIT) in the agriculture, industry and services sectors between Iran and European Union, ECO, GCC and ASEAN countries in the period 1980-2009, using a dynamic panel data. This study uses country-specific characteristics as explanatory variables. The results indicate that IIT is a negative function of the difference in GDP per capita between Iran and trade partners. There is also a statistically significant relationship between IIT and the countries demand similarities. Results also reveal the importance of the size of economy and product diversification in intra industry trades. Finally the hypothesis that trade increases by a decrease in transportation costs can’t be rejected.
    Keywords: Intra, Industry Trade, Regional Blocs, Dynamic Panel Data, Agriculture Sector, Economic Dimension
    Abstract View Paper Original: Persian