فهرست مطالب

مطالعات قرآن و حدیث - سال سوم شماره 1 (پیاپی 5، پاییز و زمستان 1388)

نشریه مطالعات قرآن و حدیث
سال سوم شماره 1 (پیاپی 5، پاییز و زمستان 1388)

  • تاریخ انتشار: 1388/12/15
  • تعداد عناوین: 7
|
  • محمود کریمی، علی مهمان نواز صفحات 5-28
    بر اساس شواهد متعددی تاریخی این نکته ثابت شده است که اخلاق در قبل از اسلام میان اعراب جاهلی وجود داشته است. اما اینکه اخلاق در میان آن ها بر اساس چه معیارهایی بوده است و چه تعریفی از آن می شده است و بعلاوه اینکه اسلام چگونه توانسته است در گفتمان اخلاقی رایج در میان آن ها وارد شود و چه اثری بر آن گذاشته است، مورد سوال می باشد.
    در این مقاله به منظور شناخت بهتر و صحیح اخلاق در قرآن، مطالعه ای بر احوال، عادات و سنت های اعراب پیش از اسلام صورت پذیرفته است. نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر آن است که قرآن کریم در بستر زمانی مخاطبان اولیه و گفتمان فرهنگی غالب در آن عصر و همچنین با زبان اعراب که از قواعد خاصی پیروی می کنند، مواجه بوده است.
    کلیدواژگان: اخلاق، دین، فرهنگ، جاهلیت، زبان، الگو، قبیله
  • محسن موحدی صفحات 29-64
    هدف از این مقاله، بررسی راهبردها و راهکارهای رسانه ای انس با قرآن در شرایط جنگ نرم، می باشد. بدین منظور با استفاده از روش تحقیق توصیفی از نوع کتابخانه ای و با مراجعه به اسناد و مدارک موجود، تعریف مفاهیم کلیدی مانند راهبرد و بررسی پیشینه تحقیق در مورد انس با قرآن، بر اساس مدل «سوات»، سوالات چهارگانه بررسی راهبردها و راهکارهای انس با قرآن بر اساس نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت ها و تهدیدات پیش روی رسانه ها در شرایط جنگ نرم؛ مطرح گردید.
    مطالعه شگردهای دشمن در جنگ نرم از ابعاد مختلف فرهنگی، مذهبی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و همچنین ابزارهای مورد استفاده در این جنگ مانند: مجلات و کتب، شبکه های ماهواره، اینترنت، اسباب بازی و... و طرح آن ها در قالب چهار دسته راهبرد اعم از تدافعی، تهاجمی، رقابتی و محافظه کارانه؛ راهکارهای مدنظر را رهنمون می گردد. نتیجه چنین راهکارهایی به ضرورت برنامه ریزی میان مدت و بلند مدت در خصوص مقابله با جنگ رسانه ای نظام سلطه و اجرای جنگ رسانه ای علیه آن، ارتقاء سطح فعالیت های رسانه ای و بهره گیری از فناوری برتر رسانه ای و امکانات نوین ارتباطی در جهت مقابله با هجوم رسانه ای و... منجر می شود.
    کلیدواژگان: قرآن کریم، رسانه، جنگ نرم، انس با قرآن، راهبرد، راهکار
  • ایران سلیمانی، بتول عزیزی صفحات 65-87
    در این نوشتار برآنیم تا با بیان مجموعه ای از آیات و روایات، ویژگی هایی از ساختار حکومت جهانی حضرت مهدی (عج) را تبیین کنیم. از آیات قرآن بر می آید که خداوند به «صالحین» که از یاوران مهدی هستند، چند بشارت داده است: جانشینی خداوند و حکومت در زمین، نشر آیین حق در گستره جهان و از میان رفتن اسباب ترس و وحشت و ناامنی. این آیات و روایات به روشنی بیانگر حاکمیت الله و اولیای امر و احکام قرآن، پیروزی دین اسلام و نابودی حکومت های مادی گراست. در دولت کریمه مصلح جهانی، بحران های جهانی خاتمه می یابد و کاخ های گمراهی ویران می شود. در عصر طلایی ولایت مهدوی، فرهنگ عشق حقیقی و عدالت و صداقت، جامعه را می آراید.
    چشمه های حکمت و دانش بر زبان ها جاری می شود. انسان ها نیز دیگر نمی توانند با سلطه و جنگ و خون ریزی، دامان عدالت را آلوده سازند. محورهای عدالت در عصر ظهور عبارتند از: عدالت در تساوی حقوق، عدالت در انتخاب افراد شایسته و عدالت در اجرای قانون، حضرت (عج)، مدیران صالح، عادل و کارآمد را به کار می گمارد، تا عدالت اجتماعی در جامعه جامه عمل بپوشد. در حقیقت عدالت اجتماعی، همان عدالتی است که در حکومت واحد جهانی امام مهدی (عج) برپا می شود و برپایی آن، بزرگ ترین رسالت جهانی آن امام است. چرا که عدالت مهدوی، استمرار عدالت نبوی و علوی است که تشکیل انقلاب اسلامی زمینه تحقق حکومت جهانی عدالت گستر امام (عج) را فراهم کرد. لذا طبیعی است پیمودن راه این عدالت، همت و فعالیت مضاعف می طلبد تا بتوانیم زمینه ای روشن برای تلالو و این منبع نورانی مهیا سازیم.
    کلیدواژگان: مهدویت، حکومت جهانی، عدالت، قیام، انتظار، موعود
  • محمد مهدی عسکری، حسین غفورزاده صفحات 89-123
    فقر یک پدیده نامطلوب اجتماعی است که وجود و گستردگی دامنه آن در جامعه به پیآمدهای زیان آور همه جانبه ای در کوتاه مدت و دراز مدت می انجامد. این پدیده شوم در همه ادیان و فرهنگ های بشری نکوهش و برای زدودن آن از جامعه راه ها و روش های گوناگونی پیشنهاد شده است.
    در قرآن کریم و روایات متعددی نیز، فقر به عنوان عامل منفی در زندگی انسان معرفی شده است که باید به زودی رفع گردد. اما در مقابل، در برخی از روایات عباراتی پیرامون ستایش فقر و جایگاه فقرا نزد خداوند دیده می شود که ایجاد یک نوع تعارضی در این زمینه می نماید، لذا حل تعارض روایات و تبیین موضع اسلام و شیوه مواجهه آن با مقوله فقر ضرورتی انکار ناپذیر است. بررسی منابع اسلامی نیز مشخص می کند، مقتضای جمع و سازش میان اخبار متعارض این است که فقر و ثروت هر یک به نوبه خود نعمتی الهی است که بنده وظیفه دارد به مقتضای آن عمل کند و به همین دلیل در بیشتر دعاهای حضرات معصومین(ع) کفاف خواسته شده که سالمتر و کم خطرتر از طرفین آن است.
    علاوه بر این، مقاله حاضر پدیده «فقر» و اقسام آن را در اسلام بر اساس یک روش تحلیلی توصیفی و با استمداد از منابع تفسیری و فقهی مورد بررسی قرار داده است و جامعیت و نگاه دقیق به مسئله فقر و اقسام آن از جمله نوآوری این تحقیق است.
    کلیدواژگان: قرآن کریم، فقر، غنی، مسکین، مدح فقر، ذم فقر
  • جعفر فیروزمندی، زهره نریمانی صفحات 125-148
    ابوالعباس احمد بن محمد بن سعید بن عقده، از جمله رجالیون برجسته و مشهور شیعی به شمار می آید که همچنان تاریخچه زندگانی وی در هاله ای از ابهام است. سال تولد و وفات، محل تولد و مذهب وی به درستی مشخص نیست، تاکنون هیچ یک از رجالیون طبقه وی را مشخص نکرده، از کتاب های متعددی که نگاشته و همگان بر ذکر عناوین آن اذعان دارند، جز کتاب «الولایه» که بازسازی شده، اثری در دسترس نیست و همچنان کتاب رجال او پیدا نشده است.
    در این مقاله تلاش شده است با تامل و تفحص در آثار منقول از این رجالی مشهور و بررسی ابعاد مختلف زندگانی وی، بر مبنای گزارش ها و استدلال های تاریخی و نیز مروری بر آراء رجالی ابن عقده، مذهب وی را تعیین کرده و ابهامات موجود در خصوص مذهب وی را پاسخ دهیم. در این پژوهش بر خلاف اذعان رجالیون درباره زیدی بودن ابن عقده، بر امامی بودن وی تاکید شده و این مطلب در نهایت بر مبنای گزارش ها و استنادات تاریخی به اثبات رسیده است.
    کلیدواژگان: ابن عقده، رجال، تشیع، جارودیه، تاریخ حدیث
  • هادی یعقوب زاده صفحات 149-168
    یکی از راه هایی که در طول تاریخ اسلام مورد استفاده برخی افراد و مکاتب جهت تفسیر قرآن بوده است، تفسیر به رای می باشد. تفسیر به رای یعنی تفسیر آیات قرآن بدون در نظر گرفتن قرائن متصل و منفصل و بدون توجه به روایات معصومین (ع) و بدون توجه به آیات دیگر قرآن و صرفا بر اساس میل و نظر شخصی. در روایات از تفسیر به رای نهی شده و از عواقب خطرناک آن همچون خروج از دایره ایمان و ورود به دایره کفر و عذاب جهنم خبر داده شده است.
    با توجه به اینکه تفسیر به رای در مقابل تفسیر به ماثور بوده و با توجه به اینکه معمولا تفسیر به رای دستاویزی برای مکاتب انحرافی شده، تا آیات را بر اساس میل و عقیده خویش تفسیر کنند، اهل بیت (ع) از همان آغاز با این پدیده شوم به مبارزه برخاسته اند.
    با توجه به روایات رسیده از اهل بیت (ع)، می توان گفت که این بزرگواران پنج استراتژی را در برخورد با تفسیر به رای و جریان های انحرافی ای که به تفسیر به رای برای توجیه افکار و آراء خویش دست می زدند، به کار می گرفتند: 1- منع و تحذیر از تفسیر به رای؛ 2- هشدار به مفسران فاقد صلاحیت؛ 3- تخطئه تفسیرها و برداشت های ناروا از قرآن؛ 4- نشان دادن مرجع علمی جهت تفسیر صحیح قرآن؛ 5- آموزش شیوه صحیح تفسیر قرآن کریم.
    کلیدواژگان: قرآن کریم، تفسیر، تفسیر به رای، اهل بیت، حدیث، استراتژی
  • پگاه پیروانی نیا، پونه پیروانی نیا صفحات 169-189
    کتب درسی یکی از مهمترین مراجع و منابع یادگیری دانش آموزان در نظام های آموزشی محسوب می شود. به لحاظ این اهمیت و به سبب نقش محتوای درسی در برانگیختن و تامین نیازها و نیز تسهیل در امر یادگیری دانش آموزان، در این مقاله محتوای کتب درسی دوره پیش دانشگاهی از نظر میزان پرداختن به قرآن و مفاهیم قرآنی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. به منظور انجام این پژوهش ابتدا یک سیستم مقوله بندی با توجه به ادبیات و پیشینه موضوع فراهم گردید که متغیرها و مقوله های قرآنی و مفاهیم قرآنی را شامل می شود. به منظور انجام پژوهش از کدگذاری بر اساس سیستم مقوله بندی استفاده شده و جامعه آماری پژوهش، همه کتب درسی دوره پیش دانشگاهی و واحد تحلیل محتوا نیز عنوان درس، در نظر گرفته شده است.
    با توجه به یافته ها و بر اساس داده های حاصل از تحلیل محتوا در پژوهش حاضر، می توان چنین نتیجه گرفت که در کتاب های رشته انسانی بیش از کتب درسی سایر رشته ها به قرآن و مفاهیم قرآنی توجه شده است و در کتب دیگر رشته های پیش دانشگاهی به خصوص کتب تخصصی هر رشته این توجه بسیار اندک بوده و یا اصلا به قرآن و مفاهیم قرآنی پرداخته نشده است.
    کلیدواژگان: قرآن کریم، کتاب درسی، پیش دانشگاهی، تحلیل محتوا