فهرست مطالب

حکمت معاصر - پیاپی 3 (بهار و تابستان 1390)

فصلنامه حکمت معاصر
پیاپی 3 (بهار و تابستان 1390)

  • تاریخ انتشار: 1390/10/11
  • تعداد عناوین: 6
|
  • رضا اکبری صفحه 1
    در دوران معاصر، می توان سه کلان الگوی خداباوری را دنبال کرد. این سه کلان الگو عبارت اند از ایمان گرایی، قرینه گرایی، عمل گرایی. هر یک از این سه کلان الگو متضمن الگوهایی است. ایمان گروی سه نظریه عمده را شامل می شود که بر اساس آن ها، ایمان در تعارض با استدلال عقلانی، بی ارتباط با استدلال عقلانی یا بی نیاز از استدلال عقلانی است. قرینه گرایی دو نظریه عمده قرینه گرایی برهانی و قرینه گرایی استقرایی (احتمالاتی) را در بر می گیرد. عمل گرایی نیز مشتمل بر دو نظریه عمل گرایی آخرت محور و عمل گرایی دنیا محور است. مراجعه به آرای فیلسوفان مسلمان و باز سازی آن ها به زبان جدید هم سخنی با نظریات معاصر را برای ما ممکن می کند؛ مثلا با تامل در اندیشه های ابن سینا می توان به باز سازی دیدگاه او در قالب قرینه گرایی برهانی و با تامل در اندیشه های ملاصدرا می توان به بازسازی دیدگاه او در قالب ایمان گرایی از نوع سوم اقدام کرد. همچنین توجه به آرای غزالی امکان بازسازی آن ها را در قالب عمل گرایی به ما می دهد. فهم دقیق الگوهای خداباوری در دوران معاصر و تلاش برای بازسازی نظریات فیلسوفان مسلمان این امکان را به ما می دهد که در مواجهه با الحاد و الگوهای مختلف آن نیز به خوبی عمل کنیم.
    کلیدواژگان: خدا باوری، قرینه گرایی، ایمان گرایی، عمل گرایی، فلسفه اسلامی
  • سیدعلی رضا حجازی، مریم افرافر صفحه 19
    این مقاله به گفت وگوی عارفان با ابلیس پرداخته است. در مجموع سی و هشت1 گفت وگو از متون ادبیات عرفانی انتخاب شده که آن ها را از جهات گوناگون همچون تصویر ابلیس، زمان و مکان، جملات، آغازکننده سخن، یک طرفه یا دوطرفه بودن گفت وگوها در دیدار با ابلیس، آشنابودن او برای عارفان، عناصر داستان و مانند آن بررسی کرده ایم. نتیجه چند مورد به صورت آماری داده شده است.
    کلیدواژگان: ابلیس، عارف، گفت وگو، عناصر داستان
  • عبد الرزاق حسامی فر صفحه 43
    از قرن هفدهم در فلسفه غرب تحولی بنیادی در پژوهش فلسفی روی داد و بحث درباره نحوه شکل گیری شناخت و میزان اعتبار آن محور مسائل فلسفی شد. این تحول در قلمرو فلسفه اسلامی به علت نبود ارتباط میان دو عالم فلسفه اسلامی و غرب با سه قرن تاخیر بازتاب یافت. استاد مطهری به عنوان استاد مبرز فلسفه اسلامی کوشید تا ابتدا با آرای فیلسوفان جدید و معاصر آشنا شود، سپس به نقد و بررسی آن ها بپردازد. یکی از مسائل مورد توجه استاد مسئله شناخت بود که در آن دو دیدگاه اصلی در برابر هم قرار دارند: یکی رئالیسم که وجود مابازای ادراکات حسی را در خارج می پذیرد و شناخت حسی را کاشف از خارج می داند؛ و دیگری ایده آلیسم ذهنی که منکر این امر است. علامه طباطبایی و استاد مطهری در اصول فلسفه و روش رئالیسم با دفاع از مبانی رئالیستی فلسفه اسلامی به نقد ایدئالیسم ذهنی یا اصالت تصور ازیک سو و نقد مبانی ماتریالیسم دیالکتیک ازسوی دیگر می پردازند. دیدگاه استاد مطهری در این کتاب، که در دهه سی نوشته شده است، با آنچه در درس های شرح مبسوط منظومه در دهه پنجاه القا کرده اند قدری تفاوت دارد. ایشان در کتاب نخست ایدئالیسم به معنای اصالت تصور را از حیث انکار واقعیت هم تراز سفسطه می گیرد و فیلسوفان ایدئالیستی چون بارکلی و شوپنهاور را به لحاظ انکار جهان خارج از ظرف ذهن، در کنار سوفسطائیانی چون پروتاگوراس و گرگیاس نام می برد، درحالی که در کتاب دوم تحلیل عمیق تری از مسئله شناخت و اثبات جهان خارج به دست می دهد. در این مقاله می کوشیم با ارائه تحلیلی جامع از دیدگاه استاد مطهری در باب شناخت و نقد ایشان بر ایدئالیسم، به نقد و بررسی آرای ایشان بپردازیم.
    کلیدواژگان: شناخت، ادراکات حسی، کاشفیت از خارج، ایدئالیسم، رئالیسم، فلسفه اسلامی، سفسطه
  • رضا رسولی شربیانی، احمد رضا هنری صفحه 61
    ازآنجاکه مسئله اختیار و عقل در فلسفه و کلام اسلامی بسیار مورد توجه بوده است و در حوزه انسان شناسی نیز همواره از مباحث اصلی تلقی می شود، هدف این مقاله پرداختن به جایگاه آن در زندگی برزخی است. چون موضوع تمام رفتارها و خلقیات آدمی نفس است و نفس مراتب مختلف دارد و از جمله مراتب آن تعقل و اراده است و همه کمالات آدمی بر نفس مترتب می شود و از طرف دیگر نفس یک حقیقت جاودانه است می توان نتیجه گرفت قوا و مراتب آن نیز جاودان است و همان طور که نفس می تواند در وعای دنیوی تعقل و تصمیم گیری کند در وعای برزخی نیز بر این دو امر قادر است و اگر بپذیریم نفس موضوع استکمال برزخی است و قدرت تعقل و اختیار دارد می توان نتیجه گرفت که به جز محدودیت ها و تعارض ناشی از آن، که در زندگی دنیوی منجر به خطا یا گناه می شود، نظام زندگی گروهی و خانوادگی با همه شرایط موجود در دنیا در زندگی برزخی نیز وجود دارد.
    بنابراین اختیار انسان به معنای انجام ثواب و یا ارتکاب گناه نیست بلکه انتخاب میان خوب و خوب تر است که در این انتخاب ملکات نفس، که وی از زندگی دنیوی با خود به همراه برده است، می توانند علل عمده باشند. بنابراین، اختیار برزخی تحت تاثیر اختیار انسان در زندگی دنیوی و به عبارت دیگر در طول آن قرار دارد. از آنجا که انسان معاصر از نظر معنوی با چالش های زیادی، مانند معناداری زندگی و رنج ها و دردهای موجود در این جهان، مواجه است، استکمال برزخی و لازمه آن، یعنی اختیار در برزخ، می تواند به معناداری زندگی و ایجاد روح امیدواری در انسان و انگیزه بیشتر برای گرایش به خیر و نیکی و دستیابی به سعادت موثر باشد.
    کلیدواژگان: عالم برزخ، اختیار، استکمال برزخی، انسان شناسی دینی
  • اعظم قاسمی صفحه 85
    بحران محیط زیست یکی از مهم ترین چالش های دنیای کنونی است. سیدحسین نصر بر این باور است که این بحران، ریشه و منشا در ابعاد معنوی، فلسفی، و دینی دارد و برای حل آن تغییر بنیادین در فهم ما از وضعیت طبیعت و انسان لازم است. او همچنین معتقد است این بحران با تمهیدات مهندسی، برنامه ریزی اقتصادی و یا حتی تغییر در مفهوم توسعه حل شدنی نیست. اگر چه می توان با استفاده از فناوری، حجم آلودگی ها را به مقدار زیادی کاهش داد، ولی استفاده از این روش ها به تنهایی قادر به حل این معضل جهانی نیست. او بر این باور است که نیاز اساسی به تغییر معرفت انسان ها در خصوص طبیعت که پیشینیان ما نیز از آن برخوردار بوده اند وجود دارد. هدف از ارائه این مقاله، توصیف و ارزیابی دیدگاه های دکتر سیدحسین نصر در خصوص بحران محیط زیست و راه حل های آن است.
    کلیدواژگان: سیدحسین نصر، بحران محیط زیست، علم قدسی
  • علی اصغر مصلح صفحه 105
    حکمت اسلامی با همه تنوعاتش گونه ای از مفهومی کردن دریافت متفکران اسلامی از عالم و آدم است. این سنت به مثابه یک مشرب فکری در کنار سایر مشارب فکری در برخی از سرزمین های اسلامی، به خصوص ایران، پدید آمده و بسط پیدا کرده است. این سنت از آغاز رویارویی کشورهای اسلامی با عالم جدید، از طریق برخی از نمایندگانش با مسائل تفکر جدید درآویخته است. بر اساس همین تجارب و افق هایی که برای آینده فرهنگ معاصر قابل تصور است و با نظر به استعدادهای نهفته در این سنت، می توان به بحث درباره آینده آن پرداخت. کسانی که به حکمت اسلامی در عالم معاصر اهمیت داده و به صورت های مختلفی به تدریس و تحقیق در آن پرداخته اند، سه گونه رویکرد داشته اند:1.رویکرد آلی؛2. رویکرد اصالی؛3. رویکرد طریقی(راه جویانه).
    هرکدام از این سه رویکرد، به صورتی در تداوم حیات این سنت نقش داشته اند.
    حکمت اسلامی در آینده در دو قلمرو می تواند ادامه حیات دهد:1. در برخی از حوزه های فرهنگی جهان اسلام، مثل ایران؛ و در کنار دروس مرتبط با علوم دینی؛2. در حوزه فعالیت های دانشگاهی.
    در این مقاله به طور کوتاه و مقدماتی به امکان های پیش روی این سنت در همین دو قلمرو پرداخته می شود.
    کلیدواژگان: حکمت و فلسفه اسلامی، آینده حکمت اسلامی، فرهنگ اسلامی، فرهنگ ایرانی، آینده پژوهی فرهنگ
|
  • Reza Akbari Page 1
    Fideism, evidentialism and pragmatism are three major models of theism in contemporary religious epistemology. Each of these major models includes minor models. In Fideism we find three models according to them faith is in contrast with intellectual reasoning, without any relation to intellectual reasoning or without any need to intellectual reasoning. Evidentialism covers syllogistic and probabilistic evidentialism and pragmatism can be world-centered or hereafter-centered. Surveying Muslim philosopher's thoughts and reconstructing their theories in a new way allows us to have dialog with contemporary theories in the realm of religious epistemology. For example with contemplating on Avicenna's philosophy we can reconstruct his theory in the frame of syllogistic evidentialism and studying Sadra's philosophy permits us to remodel his theory in the frame of the third model of fideism. We also can rebuild Ghazali's theory in the frame of pragmatism. Understanding models of theism in contemporary era and endeavoring for reconstructing Muslim philosopher's thoughts let us act well when we encounter atheism and its different models.
    Keywords: theism, evidentialism, Fideism, pragmatism, Islamic philosophy
  • Seyed Alireza Hejazi, Maryam Afrafar Page 19
    This article or paper is disbursed a discuss between Gnostics and satan We got 38 discussion that have surveyed and studied them of various types In totally Such as, satan image, time, place, sentences, beginning to talk, speech and Discussion which are bilateral or unilateral, and at the satan visit, Gnostics know him or not and story elements and so on. .. And at the statistically form have some results.
    Keywords: Satan, Gnostics, discuss, story elements
  • Reza Rasooly Sharabiany, Ahmadreza Honari Page 61
    Since the issue and reason in philosophy and words of great interest to the Islamic and in the field of human Pseudoxantoma also has always been the main issues are regarded as paying attention to their position in life purgatory the purpose of this article. because this is all human behaviors and moods and self-power and a far different, including more than that reason, and will and all the self-evident human decency and the other side the breath of a Eternal Truth is it can be concluded powers, and it is eternal, as in Vas secular reason can breath and decide in Vas Isthmian also on the issue is able to breathe and if we accept the transition it aspires and have the power and the reason that it can be concluded in the life of the transition to a group life and family with all the existing situation in the world; and Only difference between them with this earthly life is due to lack restrictions and caused by the conflict that led to the fault or sin, life in purgatory error or there is no sin. not mean that they or sin does not mean to choose between good and it is good that in this election that he' lláh breath of life with that they can stomach causes. So the transition was overshadowed by the man in secular life and in other words in length. As one of the contemporary spiritual faced with many challenges that among them can be meaningful to you life and suffering and pain of the existing in the world, it aspires purgatory, and it is necessary for us-in purgatory can mean to you and life in the hope that more motivation and human tendency to good good and happiness and access to be effective.
    Keywords: Purgatory, the authority, it aspires purgatory, religious man Pseudoxantoma
  • Azam Ghasemi Page 85
    Environmental Issues (crisis) are great concerns in the present world. Seyyed Hossein Nasr believed that environmental crisis has deep spiritual, philosophical, and religious roots and causes, and a deep transformation of our understanding of nature and of the human state are quite necessary. He also believes that this crisis cannot be solved by good (better) engineering, economical planning and even by change in our conception in development and change. Although there are technologies which can reduce pollution, but he does not believe that those technologies alone will save this crisis. He argued that a very radical consciousness_ that the traditional humanity always had_ is reqiured. The aim of this paper is to describe and evaluate the view point of Seyyed Hossein Nasr regarding the environmental issues and its solution.
    Keywords: Seyyed Hossein Nasr, Environmental crisis, Sacred Science
  • Ali, Asghar Mosleh Page 105
    Islamic wisdom in all of its varieties is the way of conceptualization of Islamic thinker's insights about the human being and the world. This tradition as an intellectual school, along with the other ones, has emerged and developed in some Islamic countries, especially in Iran. From the beginning of encountering of Islamic world with the modern worldview, this tradition has challenged modern approaches and issues by some of its representatives. According to these experiences and the horizons, conceivable about the future of contemporary culture and regarding the potentiality of Islamic wisdom, we would be able to discuss about the future of this tradition. Thinkers, who have noticed Islamic wisdom in contemporary world and have researched about it, have had three approaches considering it: 1.Instrumental approach; 2. Authentic approach; 3. Methodic approach Each of these approaches has had some contributions in development of Islamic wisdom. In the future, Islamic wisdom can go on its vitality in two areas: 1.In some cultural regions in Islamic world, such as Iran, along with associated religious courses; 2.In the realm of academic activities. In this paper, I schematically explore the foremost possibilities of this tradition in the mentioned areas.
    Keywords: Islamic wisdom, philosophy, Future of Islamic wisdom, Islamic culture, Iranian culture, Cultural future studies