فصلنامه فرهنگ پویا
پیاپی 24 (بهار 1392)

هنگامی که تحولات جاری تاریخ را در بازه زمانی خاص و طول مدت و برهه ای معین می نگری، روند تحولات را به روشنی مشاهده خواهی کرد. اما چنانچه خواسته باشی به آن ها در همان لحظه یا لحظات رخداد نظاره کنی، واقعیتی جز خود رویداد نمی بینی و در نتیجه از تحول، خبری نمی یابی. مشاهده تحولات چشمگیر تاریخ جهان بی شباهت به مشاهده روند رشد تدریجی یک درخت و یا جنین حیوانی یا انسانی نیست. برای نمونه، اگر به مشاهده فیلم رشد و تکامل تدریجی یک درخت و یا جنین از نقطه شروع تا پایان بپردازیم، روند تحول حیات نباتی آن ها را با تمام زوایا به خوبی مرور خواهیم کرد. تحولات جاری تاریخ و جهان را نیز می توان این گونه دید. دوراندیشان همواره با صبر و حوصله بسیار حوادث را از نظر می گذرانند و حتی جزیی ترین عنصر این تحولات را از نگاه تیزبین خود دور نمی دارند. تاریخ و پیچ و خم های آن را تنها و تنها در تحولات و فراز و نشیب ها می توان مشاهده کرد...

آنچه که من به شما جوانان عزیز و فرزندان خودم عرض میکنم، این است که بدانید امروز تاریخ جهان، تاریخ بشریت، بر سر یک پیچ بزرگ تاریخی است. دوران جدیدی در همه عالم دارد آغاز میشود. نشانه بزرگ و واضح این دوران عبارت است از توجه به خدای متعال و استمداد از قدرت لایزال الهی و تکیه به وحی. بشریت از مکاتب و ایدیولوژیهای مادی عبور کرده است. امروز نه مارکسیسم جاذبه دارد، نه لیبرالدموکراسی غرب جاذبه دارد - میبینید در مهد لیبرالدموکراسی غرب، در آمریکا، در اروپا چه خبر است؛ اعتراف میکنند به شکست نه ناسیونالیستهای سکولار جاذبهای دارند. امروز در میان امت اسلامی، بیشترین جاذبه متعلق است به اسلام، به قرآن، به مکتب وحی؛ که خدای متعال وعده داده است که مکتب الهی و وحی الهی و اسلام عزیز میتواند بشر را سعادتمند کند. این یک پدیده بسیار مبارک و بسیار مهم و پرمعنایی است. امام خامنه‌ای(دامت برکاته)، 90/11/10...

«امروز تاریخ جهان، تاریخ بشریت، بر سر یک پیچ بزرگ تاریخی است. دوران جدیدی در همه عالم دارد آغاز می‌شود.» این بیان مهم مقام معظم رهبری، از اوضاع بسیار مهم وخطیر کنونی در جهان حکایت می‌کند؛ اوضاعی که بیش از هرچیز به نفع جهان اسلام به طور عام و جمهوری اسلامی ایران به طور خاص در حال رقم خوردن است. نخست‌وزیر صهیونیستی در این مورد تصریح می‌کند: «قبلا درباره خطر هسته‌ای ایران هشدار داده‌ام اما امروز می‌خواهم خطر پیچش تاریخ به نفع ایران را گوشزد کنم و بگویم خامنه‌ای از تنگه خیبر در عربستان تا تنگه جبل‌الطارق در مراکش را به لرزه درآورده و ملت‌ها را به سوی خود جلب کرده است.» زبیگنیوبرژینسکی از تیوریسین‌های نامدار آمریکایی نیز می‌گوید: «تاریخ به پیچ بزرگی رسیده است که خمینی و خامنه‌ای تابلوهای آن را نصب کرده‌اند.» مقاله حاضر به بیان دیدگاه‌های مقام معظم رهبری درباره پیچ بزرگ تاریخی می‌پردازد و درصدد است تا معنا ومفهوم این اصطلاح و زوایای آن از منظر معظم‌له را تبیین کند...

آیت‌الله مصباح یزدی از معدود شخصیت‌های علمی، اخلاقی و سیاسی است که با قرار داشتن در زمره تیوریپردازان عصر خود، همواره در سخنرانی‌ها و نشست‌های خویش به موضوعاتی که رهبری انقلاب بیان می‌کنند، می‌پردازد و تبلیغ و ترویج دیدگاه‌های رهبری معظم انقلاب را برای جامعه علمی و سیاسی تکلیف می‌داند. این عقبه تیوریک نظام به تعبیر رهبری معظم انقلاب در بیست و چهارمین نشست فارغ التحصیلان موسسه امام خمینی (ره) در تاریخ 1391/12/11 مانند همیشه فرمایشات رهبری را محور بیانات خود قرار داد و با تبیین و تفسیر رهنمودهای معظم له درباره پیچ تاریخی به عبرت‌ها، آسیب‌ها و الزامات آن پرداخت. آیت‌الله مصباح با «امیدهای آینده اسلام و روحانیت تشیع» خواندن فارغ التحصیلان این موسسه، مقابله با تضعیف کنندگان نظام و رهبری را مانند نماز خواندن واجب برشمرد. ایشان ضمن احترام و اذعان به خدمات دولت‌های گذشته، از جمله بزرگترین اشتباه‌های آن‌ها را نداشتن دغدغه لازم نسبت به هشدارهای امام راحل (ره) و رهبری انقلاب و نپرداختن به اسلامیت نظام در ارکان مختلف اعلام کرد و تنها رمز عبور از پیچ تاریخی را محور قرار دادن عنصر اسلامیت دانست که مطالبه اصلی امام و رهبری بوده است...

شکی نیست که انقلاب اسلامی، انقلابی فرهنگی و برخاسته از آموزه‌های اسلام ناب است و به اعتراف دوست و دشمن، آنچه این انقلاب را از گذرگاه‌های بس دشوار به سلامت گذرانده، قدرت نرم آن بوده است، حتی در هشت سال دفاع مقدس و مقابله نیروهای مومن با سخت‌ترین جنگ سخت دنیای کفر آن هم با سلاح سبک جنگ‌های متداول چریکی. در این نیز شکی نیست که ترور یاران امام(ره) و عناصری تیوری‌پرداز چون شهید مطهری، شهید بهشتی و... در سال‌های نخست انقلاب و پس از آن نیاز دستگاه اجرایی به برخی از دیگر یاران امام(ره) و خالی شدن کرسی‌های درس و بحث و تیوری‌پردازی در طول سه دهه انقلاب، موجب کم خونی و حتی در برخی موارد اغمای فرهنگی شده است. همه این‌ها می‌تواند موجه باشد، اما یک چیز قابل توجیه نیست و آن نادیده گرفتن هشدارهای امام و رهبری و آن دسته از یاران و شاگردان امام است که بر سر تحقق آرمان‌های امام و رهبری انقلاب راست قامتانه ایستادند...

آیت الله حاج شیخ محمود رجبی، از اعضای محترم جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و قایم مقام موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، در همایش منطقهای دفتر پژوهشهای فرهنگی در دی ماه 1391 در شهر اصفهان با بیان اینکه وجود ظرفیت فرهنگی غنی یکی از عوامل شکلگیری هر تمدنی به شمار میرود، به ضرورت وجود رابطه رهبران با مردم در ابعاد گوناگون برای نضجگیری تمدن اشاره کرده، به رابطه تاریخی عالمان شیعه با مردم در ادوار گوناگون از مقطع حفظ میراث گرانقدر تشیع تا حاکمیت ولایت فقیه میپردازد. این معلم اخلاق و استاد دروس سطوح عالی حوزه علمیه قم با خواندن پیچ تاریخی به مرحله گدار، نه مرز قرار، تنها راه شکلگیری تمدن اسلامی و گذر این تمدن از پیچ تاریخی را ولایت فقیه و جدا نشدن امت از امامت جامعه میداند و با اشاره به فرمایش امام راحل(ره) مبنی بر اینکه «پشتیبان ولایت فقیه باشید تا به مملکت شما آسیب نرسد» جامعه را به مودت و همدلی و تبعیت از فرمایشات ولی فقیه زمان، حضرت آیتالله خامنهای دامت برکاته، دعوت میکند. گزیدهای از سخنان ایشان را ملاحظه می‌کنید...

قبل از پرداختن به موضوع عوامل سقوط تمدنها در نگاه قرآن، توجه به سه مساله ضروری به نظر میرسد. اول اینکه تمدنها همواره با فراز و فرود روبهرو بوده و به تبع آن در معرض پیچ تاریخ قرار داشتهاند. هنر تمدن متعالی نیز این بوده است که با توجه به برخی مولفه های مهم، توانسته از این پیچ به سلامت بگذرد و حتی مسیر تاریخ را عوض کند. این مقاله به علل انحطاط و سقوط تمدنها در پیچهای تاریخی از دیدگاه قرآن میپردازد. نکته بعدی، توجه به این نکته است که تاریخ حاوی اصول، قوانین و سنتهای قطعی است و به تبع آن این مساله ثابت میشود که قرآن به این قوانین و سنتها پرداخته است...

براساس شواهد تاریخی، پس از هر حرکت الهی از جانب پیامبران و اولیای خدا، جریان باطل در هر زمانه‌ای به انکار و مبارزه مستقیم پرداخته و در این مبارزه از همه ابزارها استفاده کرده است؛ از تهدید و جنگ گرفته تا تحریم‌ و فشارهای اقتصادی و اجتماعی. بزرگ‌ترین نهضت‌های الهی به پرچمداری پیامبران بزرگ شکل گرفته و آن‌ها با دشواری‌های طاقت‌فرسا دعوت حق را انتشار داده‌اند. این نهضت‌‌ها هنگامی که به جریان اجتماعی بزرگ و حرکت قابل تکیه تبدیل شدند و از نظر قدرت به ثبات نسبی رسیدند، به تاسیس حکومت و اجرای قوانین الهی پرداختند. اما طرف دیگر این منازعه تاریخی نیز هیچ‌گاه آرام نگرفت. جبهه طاغوت هرگاه از مبارزه سخت و جنگ و کشتار ناامید شد، به ظاهر دست تسلیم را بالا برد و در پس خانه‌ به برنامه‌ریزی برای انحراف حرکت شتابان جریان حق پرداخت...

متن حاضر، برگرفته از سخنرانی دکتر منوچهر محمدی با موضوع تبیین مفهوم پیچ تاریخی در رهنمودهای رهبر معظم انقلاب(مدظله العالی) در سی امین نشست انقلاب اسلامی، مخاطرات امروز و فردا است که با توجه به طولانی بودن آن، تنها بخشهای مربوط به تبیین پیچ تاریخی تقدیم میگردد...

شاید زمانی که فوکویاما تز «پایان تاریخ» خود را مینوشت، برای کمتر کسی وضعیت کنونی نظام بینالملل قابل تصور بود. نظامی که قرار بود بهسمت لیبرالدموکراسی و دهکده جهانی پیش رود امروز دستخوش تحولات عمیقی در حوزه تیوری و عمل شده است. اما در این بین وضع پرچمدار لیبرالدموکراسی هم تاملبرانگیز است. ایالات متحده آمریکا دیگر آن جلوه دهه نود را ندارد و با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم میکند. عرصه هایی که روزی مظهر قدرت آمریکا بودند امروز آن روی خود را به ابرقدرت پیروز جنگ سرد نشان دادهاند. امروز آنها نیز از احتمال تغییر قدرت (Power Shift) در نظام بینالملل سخن میگویند. دکتر فواد ایزدی، استادیار دانشکده «مطالعات جهان» دانشگاه تهران وضعیت کنونی آمریکا را بررسی میکند...

از دیدگاه نویسنده گرامی، «هر پیچ تاریخی محل بزرگترین امتحانات الهی است» و امروز انقلاب اسلامی ایران به عنوان نماد اندیشه الهی و جبهه حق، و غرب به عنوان نماد لیبرال دمکراسی و جبهه باطل، بر سر بقا به پیچ تاریخی رسیدهاند؛ این در حالی است که غرب به پایان خود رسیده و انقلاب اسلامی مولفه های همه نیازهای انسانی امروزی را در دست دارد. گذر از این پیچ به شکلگیری تمدن نوین اسلامی میانجامد و این مهم نیازمند فهم این مقطع تاریخی و بصیرت نخبگان عمارصفت است...

رهبر معظم انقلاب با بیان اینکه «نظام اسلامی یعنی طرح مهندسی و شکل کلی اسلامی را در جایی پیاده کردن» با طرح مراحل فرایند تحقق اهداف اسلامی، به مرحله گذر از مرحله نظامسازی پس از پیروزی انقلاب اشاره میکنند و میفرمایند: «نظام اسلامی پس از انقلاب اسلامی تشکیل شد.» در جایی دیگر با ذکر این مرحله و اینکه «ما از این حلقه عبور کردیم» به صراحت فرمودند: «قدم بعدی که از اینها دشوارتر است ایجاد دولت اسلامی است. ما باید به معنای واقعی کلمه، در درون این نظام اسلامی، اسلامی شویم، این مشکلتر از مراحل قبلی است.»...

اینکه چرا شرایط کنونی به ویژه «بیداری اسلامی» در کلام رهبر انقلاب، به «پیچ تاریخی» و زمینهساز تغییر اساسی در جهان معاصر تعبیر شده است، بدون بررسی تاریخی و دریافت جایگاه تاریخی برهه کنونی ممکن نیست، از همین رو در این مجال، به مخاطرات این برهه خواهیم پرداخت اما ابتدا با نگرشی تاریخی به بررسی اجمالی تحولات دو قرن اخیر و تاثیرات مستقیم آن بر شرایط حاضر میپردازیم تا معلوم شود چرا شرایط فعلی، یک پیچ تاریخی است...

عملکرد انقلاب اسلامی در مقابله با ظلم و باطل در طول تاریخ 34 ساله پیدایش آن، منازعهای طولانی را بین ملت ایران و برخی دولتهای غربی موسوم به جبهه استکبار ایجاد کرده است. پرداختن به ریشه این مساله تکراری شده و میتوان گفت کسی نیست که نداند ریشه این اختلاف کجاست. ایالات متحده امریکا به طور خاص و جریان قدرتمند فکری، فرهنگی، اقتصادی و نظامی غرب به طور عام با پدیدهای به نام انقلاب اسلامی روبهرو شدند که مدعی بود نسخهای از قوانین متعلق به 1400 سال پیش را برای سعادت بشر در اختیار دارد...

تاریخ را که ورق می‌زنی به اسامی افرادی برمی‌خوری که روزی در جبهه حق خود از سرداران و خواص اردوگاه حق به شمار می‌رفتند، انسان‌هایی چون بلعم باعورها که حتی در مسیر معنویت و سیر و سلوکشان به جایی رسیدند که به مقام مستجاب الدعوه نایل شدند اما به یکباره تاریخ نام آنان را در فهرست ریزش‌های جبهه حق ثبت کرد، وقتی در حرکت در مسیر ارزش‌ها و معنویت پای چنین کسانی می‌لغزد برای آنانی که در آغاز راهند کمر همت بسته‌اند تا در وادی سیر و سلوک گام بگذارند و نام خود را در شاهراه هدایت به ثبت رسانند دشوار و دشوارتر می‌شود نگاهی به دام و دانه‌ها شیطان انسی و جنی و به علل و عوامل تغییر در بینش‌ها و نگرش‌ها و به تبع آن در رفتارهایی که موجب جدایی از جریان حق می‌‌شود آن هم از زبان بزرگان دین خود نعمتی است که خداوند به ما ارزانی داشته است، باشد تا با عمل به رهنمودهای این عالمان و نصب‌العین قرار دادن هشدارها و تحذیرهای آنان در مسیر ارزش‌ها و معنویت از جاده حق هرگز خارج نشویم. ان‌شاء الله...

در جامعه اسلامی شرکت در انتخابات، تکلیفی «دینی» و «اجتماعی» بر عهده افراد واجد شرایط است که در صورت کوتاهی در آن، مستحق عقوبت خواهند شد. استاد فرزانه حضرت آیتالله مصباح یزدی در این باره میفرمایند: «ما باید بدانیم مشارکت در انتخابات به معنای شریکشدن در نتایج رفتار شخصی است که انتخاب میشود. به عبارت دیگر، رای ما به هر یک از نامزدها به این معنا است که از الان رفتارهایی را که به صورت قطعی و تعیینی یا براساس ظن و گمان پیشبینی میکنیم در آینده پس از به دست گرفتن قدرت، توسط آن شخص انجام میشود، امضا و تایید کردهایم و ما هم در ثواب و عقاب آنها شریک هستیم.»...

بیانات بسیار مهم امام خامنه‌ای ابتدای سال 92 در حرم رضوی، دارای محورهای مختلفی از جمله بحث انتخابات ریاست جمهوری بود. نقل است در جلسه‌ای که نمایندگان نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری سال 88 خدمت مقام معظم رهبری می‌رسند، دانش جعفری نماینده محسن رضایی با بی‌ادبی به ایشان می‌گوید: «آن سخنانی که شما در کردستان گفتید، همه احساسشان بر این بود که شما دارید از یک کاندید خاص حمایت می‌کنید و این سلامت انتخابات را زیر سوال برد.»  امام خامنه‌ای در جواب ایشان می‌فرمایند:...

رخدادهای سیاسی دهمین دوره انتخابات ریاستجمهوری سال 88 در ایران ناشی از چه بود؟ پاسخ صحیح و دقیق به این سوال نیازمند بررسی حوادث پیش از این واقعه از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تا خرداد 88 است. بر این اساس، در تحقیق حاضر به دنبال آن هستیم تا با بررسی پیشینه انتخابات دهم ریاستجمهوری در ایران، دولتهای تشکیلشده از بهمن 57 تا خرداد 88 را به همراه عملکرد کلی آنان مورد مطالعه اجمالی قرار دهیم...

برای تحلیل جامع حوادث پس از انتخابات خرداد 88 باید زمینه های شکلگیری آن حوادث و چگونگی و چرایی آرایش سیاسی گروه های مختلف در این رخداد تاریخی را مورد مطالعه قرار داد. رفتارشناسی جریانها، گروه ها و احزاب سیاسی در آستانه و بعد از انتخابات ریاست جمهوری عامل مهمی در شناخت بحران انتخاباتی این دوره است. در این پژوهش رفتار انتخاباتی سه جریان دوم خرداد، اصولگرایی و جریان سوم مورد مطالعه قرار گرفته است...

یکی از راهکارهای مناسب برای مقابله با فتنه، آشنایی با آن از طریق شناخت عملکرد بازیگران و دستاندرکاران میدان فتنه است. پژوهش حاضر با هدف بررسی این موضوع در دهمین انتخابات ریاست جمهوری در ایران، به رفتارشناسی جریان موسوم به دوم خرداد، نامزدها و رقبای انتخاباتی، سران معاند نظام در خارج از کشور و رسانه های غربی و دشمنان نظام جمهوری اسلامی پیرامون این حادثه تاریخی در انقلاب اسلامی ایران پرداخته است...

این مقاله نگاهی کوتاه و پاسخگونه به پرسشی است که همواره در ذهن بسیاری از افراد درخصوص اعلان نظرسنجی ها از سوی برخی موسسه ها، نهادها، سایتها و شبکه های اجتماعی نقش میبندد؛ نگاهی کوتاه به چگونگی طرح پرسشها و گزینش افراد و مکانها توسط برخی از این مراکز و رابطه تکلیف محوری با نظرسنجی...

رویاهای صادق، پرده برداشتن از حقیقت افراد، رخدادها، اشیا و تصویری از آینده است که خداوند به برخی مومنان عطا میکند. رویای صادق امام خامنهای (دامت برکاته) در دوران مبارزه که در آن امام خمینی (ره) با اشاره انگشت سبابه به او، این خلف صالح را «یوسف آینده» میخواند، با آشکار شدن حقایقی همراه است که چون یوسف شدنش تاویل شد، خندیدن برخی از خواص در تشییع و رها کردن جنازه امام (ره) در نیمه راه و باقی ماندن تنها عده معدودی از خواص کنار جسم مطهر امام (ره)... از رویا نیز در طول سالها تاویل شد...

وقتی انسان وصیتنامه شهدا را میخواند، بیش از پیش به ژرفای این توصیه امام شهیدان پی میبرد که به همه افراد جامعه حتی آنانی که هفتاد سال در عبادت و سیر و سلوک گذراندهاند، سفارش میکند یکبار هم که شده وصیتنامه شهیدی را بخوانند. وصیتنامه شهید سیدهادی نصرالله، هم تصویری از جهانبینی توحیدی یک جوان شیعی انقلابی است، هم بیان مولفه های یک ایدیولوژی و هم تاکید او بر تغییرناپذیر بودن استراتژی و تاکتیک موحدان در برخورد با دنیای کفر به ویژه رژیم صهیونیستی؛ وصیتنامه شهید سیدهادی، هم زیارتنامهای است که در آن دعوت به خواندن و مداومت به زیارتهای دیگر است و هم نوع سبک زندگی و چگونگی رعایت ادب و احترام نسبت به پدر و مادر، برادران و خواهران و دوستان و مومنان...

روزهای پرحادثه و پرخطر، انسانهایی با روحیه خطرکردن می‌طلبد؛ انسانهایی آرمانگرا که با کشف حقیقت و درک واقعیت همواره آمادهاند تا برای برپایی انقلاب، پاسداری از آن و یا بنیانگذاری تمدنی نوین در پیچ‌های تاریخی در دل حادثه‌ها حاضر شوند و مسیر تاریخ را با حرکتی که می‌آفرینند تغییر دهند؛ حرکتی قهرمانانه، اعجاب‌انگیز و الگوآفرین که حماسه خوانده میشود به گونه‌ای که در مطالعه سال‌ها و ماه‌ها و روزها و حتی ساعت‌های حادثه‌خیز تاریخ بشر، نام چنین انسانهایی چون خورشید در آن حادثه‌ها و حماسه‌ها می‌درخشد...