فهرست مطالب

نشریه جستارهای نوین ادبی
سال چهل و پنجم شماره 3 (پیاپی 179، زمستان 1391)

  • ویژه نامه متن شناسی و تصحیح (1)
  • تاریخ انتشار: 1392/01/20
  • تعداد عناوین: 8
|
  • محمد جعفر یاحقی صفحه 1
    محققان تا کنون تحقیق چندانی درباره جای نام های شاهنامه انجام نداده اند. این درحالی است که ضبط برخی از این جای‎نام ها در دستنویس ها و چاپ های شاهنامه پریشان و بی سامان و گاه نادرست است. زیرا نسخه نویسان شاهنامه تقریبا در همه دوره هااهتمام چندانی برای ضبط صحیح این نام ها از خود نشان نداده و گاه آن ها را از روی اهمال کاری با نام ها یا کلمات مانوس در روزگار خود جایگزین کرده اند. در این مقاله درباره دو جای نام «آرچنگ» و «نرآهو/ پی آهو» که در شاهنامه های چاپی و خطی، غلط یا گونه گون ضبط شده، بر اساس نسخه های خطی کهن بحث شده و ضبط صحیح آن مشخص گردیده است. اولی قطعآ بر همان ارچنگان منطقه کلات نادر تطبیق می کند و دومی با تردید باید نام میدانی در مرز زابلستان به توران در افغانستان کنونی باشد.
    کلیدواژگان: شاهنامه، دستنویس های کهن، آرچنگ، نرآهو، پی آهو
  • محسن شریفی صحی شریفی صحی، مهدخت پورخالقی چترودی صفحه 19
    انوری از شاعران بزرگ ایرانی است که شعر او هم بر شاعران همدوره او و هم بر شاعران پس از او تاثیر داشته است. دیوان او تا امروز چندین بار در ایران و هند به چاپ رسیده است که از میان آن ها دو تصحیح که در ایران انجام شده از اقبال عمومی برخوردار شده است. در ایران ابتدا سعید نفیسی به جمع آوری اشعار انوری پرداخت و پس از او محمد تقی مدرس رضوی دیوان انوری را تصحیح کرد. در این جستار به معرفی نسخه ای کهن از دیوان انوری که در کتابخانه مجلس موجود است، پرداخته و بر ضرورت تصحیح انتقادی دیوان انوری تاکید کرده ایم. هیچ یک از دو مصحح محترم از این نسخه استفاده نکرده اند. این نسخه که در سال 680 هجری قمری کتابت شده است، حاوی دو غزل، 5 قطعه و 84 رباعی نویافته از انوری است که در چاپ های پیش از این در دیوان انوری وارد نشده اند.
    کلیدواژگان: انوری، سعید نفیسی، محمد تقی مدرس رضوی، نسخه خطی مجلس، اشعار نویافته
  • سمانه جعفری، سیدعلی اصغر میرباقری فرد، حسین آقاحسینی صفحه 45
    «محمد بن مبارک شاه قزوینی» (و: 966ق.) ملقب به «حکیم شاه»، حکیم، متکلم، فیلسوف، مترجم و طبیب حاذق دربار عثمانی است. وی از محضر استادان بزرگی چون «جلال الدین دوانی» و «صدر الدین دشتکی» بهره برده و به سبب تسلط بر زبان های فارسی، عربی و ترکی و دسترسی به کتب پیشینیان، توانسته است کتاب های ارزشمندی در علوم مختلف تالیف کند. یکی از این آثار، کتاب فارسی«جواهرنامه» یا «معرفه الجواهر» است که در شرح صفات، انواع، معادن، عیوب، روش نگهداری، طبیعت و خواص جواهرات و نیز برخی از احجار تالیف شده است. تا پیش از قرن دهم هجری،جواهرنامه های متعددی در جهان اسلام تالیف شده اما جواهرنامه قزوینی ویژگی هایی دارد که آن را از سایر آثار پیش و پس از خود تمایز می بخشد و تحقیق و تدقیق در آن را ضروری می سازد. یکی از این ویژگی ها، تنوع و تعدد جواهر و احجار معرفی شده در این کتاب است. استفاده از آثاری که در این علم در حوزه های شرقی و غربی جهان اسلام تالیف شده بود این کتاب را جامع جواهرنامه های پیش از خود ساخته است. ویژگی دیگر جواهرنامه قزوینی، سبک نثر آن است؛ بررسی سبک این رساله نشان می دهد که علی رغم دوری مولف از مرکز زبان فارسی، به سبب طبع شاعرانه و ذوق ادبی وی و نیز تسلط بر آثار بزرگان دوره های پیشین در علوم مختلف، کتاب وی با وجود تاثیر پذیری از زبان عربی از بسیاری از سهو های لغوی و دستوری و نیز تکلفات رایج در آن دوره مبراست و با سادگی و ایجاز لازم برای یک متن علمی، به خوبی از عهده انتقال پیام به مخاطب بر آمده است.
    کلیدواژگان: محمد بن مبارک شاه قزوینی، حکیم شاه، جواهرنامه، معرفه الجواهر، سبک شناسی نثر
  • فرزام حقیقی صفحه 65
    در داستان«یزدگرد شهریار»شاهنامه از نوعی کافور به نام «کافور منثور» یاد شده است که نسخه های خطی و چاپی در ضبط آن اتفاق نظر ندارند. با توجه به زمینه فرهنگی داستان، نخست به دنبال این نوع کافور در فرهنگ اسلامی و عربی می گردیم، سپس اطلاعاتی را که در فرهنگ های فارسی در این باره آمده بررسی می کنیم و پس از آن با در نظر گرفتن تصحیفات احتمالی این واژه و با آوردن شواهدی از متون طبی، جغرافیایی و... و با توجه به منابع تحقیقی، شکلی دیگر از این واژه را پیشنهاد می کنیم.
    کلیدواژگان: شاهنامه، کافور، فرهنگ های فارسی، طب کهن، جغرافیای تاریخی، نسخ خطی، تصحیح
  • سعید بزرگ بیگدلی، ناصر نیکوبخت، محمود عابدی، تهمینه عطایی کچویی صفحه 91
    بستان العارفین و تحفه المریدین از متون منثور عرفانی قرن پنجم حوزه خراسان است که در میان آثار فارسی برای بسیاری از حکایات و کرامات و اقوال صوفیان منبعی کهن به شمار می آید. افزون بر این، فواید زبانی کتاب نظیر بسیاری از واژه های خاص و وجوه سبک شناختی نثر نزدیک به گفتار قرن پنجم از ارزش های دیگر این اثر است. بستان العارفین و تحفه المریدین، به همراه منتخب رونق المجالس و پیوست هایی در سال 1354(ه. ش.) به اهتمام دکتر احمدعلی رجایی بخارایی منتشر شده و اخیرا به چاپ دوم نیز رسیده است. نگارنده در این نوشتار با استفاده از نسخ خطی شناخته شده و دست یاب بستان العارفین و نیز دیگر منابع کهن، به بررسی متن چاپی آن پرداخته و نشان داده است که وجود سهوهای گوناگون در متن، ضرورت تصحیح مجدد آن را به روشنی تایید می کند.
    کلیدواژگان: بستان العارفین و تحفه المریدین، نسخ خطی، تصحیح انتقادی، نثر صوفیه
  • فرانک جهانگرد صفحه 111
    در کتاب چین نامه که به تازگی تصحیح و حاشیه نویسی شده است، واژ ه های فارسی فراوانی یافت می شود که در هند تحول معنایی یافته است؛ واژگانی که بدون دانستن معنای آن ها در زبان هندی، درک دقیق متن، دشوار و در مواردی ناممکن خواهد بود. با توجه به این که تا کنون فرهنگ جامعی برای آن دسته از لغات فارسی که در هند تحول معنایی یافته اند نوشته نشده است، برای تصحیح و تحشیه این اثر ناگزیر باید از فرهنگ هایی بهره برد که لغاتی از این دست را به صورت پراکنده دربرگرفته اند. در این مقاله این واژگان استخراج، دسته بندی و معنا شده اند. توجه به این دست واژگان علاوه بر این که به مطالعه دقیق تر متن کمک خواهد کرد، در بررسی ترجمه و تحشیه آن و همچنین بر تصحیح و گزینش نسخه اساس نیز تاثیر بسزایی خواهد گذاشت.
    کلیدواژگان: چین نامه، تحول معنایی، محمدزمان نقاش، تصحیح، واژگان فارسی در هندی
  • والنتینا زانولا، محمد جواد مهدوی، مجتبی مجرد صفحه 135
    «طرح متن جامع غزلیات سنایی» اولین نمونه تصحیح یک متن فارسی با استفاده از روش های رایانه ای است. این طرح در سال 2001 میلادی به صورت یک پروژه تحقیقاتی در دانشگاه ونیز ایتالیا آغاز شد. مجریان اصلی پروژه خانم ها والنتینا زانولا و دانیلا منگینی بودند. زانولا دکتری ایران شناسی خود را از دانشگاه ناپل ایتالیا با دفاع از رساله ای درباره سنایی غزنوی دریافت کرده و خانم منگینی نیز با دفاع از رساله دکتری خود با عنوان «فرخی، حافظ، طالب: بررسی مقایسه ای بسامد واژگانی» در سال 1992 دکتری ایران شناسی خود را اخذ کرده است.
    فکر استفاده از رایانه برای تصحیح متون، از حدود چند دهه قبل در اروپا مطرح و مورد استفاده واقع شد؛ اما استفاده از این روش ها در تصحیح متون فارسی برای نخستین بار در این طرح انجام شده است. بنا به پیشنهاد خانم زانولا و با مشاوره ایران شناس بزرگ، پروفسور د. بروین، غزلیات سنایی به عنوان ماده و موضوع اصلی این پروژه مطرح گردید. علاوه بر د. بروین که در پیشبرد این طرح همواره مجریان را راهنمایی می کرده، ریکاردو زیپولی، دیگر ایران شناس برجسته ایتالیایی نیز به مجریان طرح مشاوره هایی داده است. این پروژه چندین بار در مراحل مختلف به دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی نیز ارائه گردیده و وی نیز نظریات اصلاحی مفیدی را در این زمینه ارائه کرده است
    کلیدواژگان: طرح متن جامع غزلیات سنایی
|
  • Mohammad Jafar Yahaghi Page 1
    Shahnameh researchers have not made enough attempts to find the correct forms of its toponymy. The variants of these names are frequently incompatible and sometimes incorrect. Obviously the copiers of manuscripts have made little effort to record such names correctly and even at times they have inadvertently replaced the original names with the ones sounding more familiar to them. Based on the record of manuscripts and regional and geographical information، this paper intends to specify the correct forms of two toponyms (i. e.، “Archang” & “Narahoo / Payahoo”) which have been recorded incorrectly in all accessible manuscripts and printed copies of the Shahnameh. The first (i. e.، “Archang”) is certainly a variant of Archangan، a village in Kalat Naderi area in Khorassan Razavi province. The second one، with some reservations، can be the name of a battle ground near the border of ancient Zabolestan and Touran، located in present Afghanistan.
    Keywords: Shahanmeh, ancient manuscripts, “Archang”, “Narahoo, Payahoo”
  • Mohsen Sharifi Sahi, Mahdokht Porkhaleghi Chatrodi Page 19
    Anvari is a great Iranian poet whose poetry has influenced both his contemporary and subsequent poets. His divan has been published several times in Iran and India. The two recensions made in Iran have received widespread public acceptance. It was first Saeed Nafisi who gathered Anvari’s poems and later Mohammad Taghi Modarres Razavi corrected his divan. However، both editions reveal some errors so much so that a more comprehensive and meticulous recension seems to be inevitable. While emphasizing the necessity of a critical correction of Anvari’s divan، the present study also introduces an old copy dating back to 680 A. H. which was found in the library of Iranian Consultative Assembly. This copy، ignored by the two mentioned scholars، includes two qazals، 6 qit’ehs and 84 newly-found ruba''is which were missing from the previous editions of Anvari’s divan.
    Keywords: Anvari, Saeed Nafisi, Mohammad Taghi Modarres Razavi, Consultative Assembly manuscript, newly, found
  • Samaneh Jafari, Sayyed Ali Asghar Mirbagherifard, Hoseyn Aghahoseyni Page 45
    Mohammad ebn-e Mobarak Shah Ghazvini (d. 996)، known as Hakim Shah، was a sage، orator، philosopher and well-practiced physician in the Ottoman court. He enjoyed the apprenticeship of great masters namely Jalaloddin Davani and Sadroddin Dashtaki. Due to his mastery of Persian، Arabic and Turkish and because of his access to ancient books، he has managed to write books on a variety of sciences. One of these books is called Javahernameh or Ma’refat al- Javaher which deals with describing the nature، attributes، types، mines، defects and preservation methods of jewels as well as some stones. Prior to the tenth century A. H.، numerous other works on jewels had been compiled in the Islamic world. However، Ghazvini’s work shows some features which distinguish it from the works preceding and following it. One of these features is the variety of the jewels and stones introduced in addition to the large number of the types referred to in this book. Another feature of this book is its prose style. An investigation into the style of this book reveals that despite its author’s distance from the center of the Persian language and thanks to his poetic nature and literary taste as well as his mastery of the works of great authors in different areas of knowledge preceding him، his book is free from many lexical and syntactic errors and is also devoid of the prevalent sophistication of the time. Adopting the simplicity and brevity necessary for a scientific text، this book has well been able to communicate its message to the readers.
    Keywords: Mohammad ebn, e Mobarak Shah Ghazvini, Hakim Shah, Javahernameh, Marefat al Javaher, prose stylistics
  • Saied Bozorg Bigdeli, Naser Nikoubakht, Mahmoud Abedi, Tahmineh Ataei Page 91
    Bostan ol-Arefin va Tohfat ol-Moridin is one of the mystical prose texts of the Khorasan area in the fifth century A. H. Among the many Persian literary texts، it is considered as a precious ancient source for many of the anecdotes، miracles and sayings of the Sufis. Furthermore، the linguistic features of this book such as numerous special vocabularies، stylistic aspects and prose similar to the spoken language of the fifth century are among the other values of this book. Bostan ol-Arefin va Tohfat ol-Moridin، Montakhab-e Ronaq ol-Majalis and the attachments whose second edition has recently been released was published by Dr. Ahmad Ali Rajai Bukharaee in 1354 Š (1975). In this article the author is going to investigate this printed text by using the known and accessible manuscripts of Bostan ol-Arefin and other ancient sources to point to numerous errors in the text calling for a new recension.
    Keywords: Bostan ol Arefin va Tohfat ol Moridin, manuscripts, textual criticism, mystical prose
  • Faranak Jahangard Page 111
    Chin-nameh has been edited and annotated recently. There are many Persian words in this book which have undergone semantic transformation in Hindi. Without knowing their new meanings، one can hardly، if ever، understand the text. As there is no dictionary defining such words، the researcher is obliged to refer to other sources for correction and annotation to find the words here and there. The present study has tried to single out، categorize and define such terms. Dealing with these words help us study، investigate، annotate and edit the work more effectively. It can also be of great help in the process of selection and recension of the original manuscript.
    Keywords: Chin, nameh, semantic transformation, Muhammad Zaman, editing, correction, Persian words in Hindi