نشریه علوم اجتماعی
پیاپی 19 (زمستان 1391)

حضور روز افزون زنان در بازار کار، جنبه های گوناگون زندگی خانوادگی را متاثر کرده است. پژوهش حاضر بر این فرض شکل گرفته که اشتغال و همچنین مشارکت مالی زنان، قدرت چانه زنی آنها را در ساختار قدرت خانواده بالا برده و مناسبات سنتی قدرت در جریان تعاملات خانوادگی را دگرگون کرده است. جهت بررسی فرض مذکور، داده های مورد نیاز با استفاده از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه و با انتخاب نمونه ای 391 نفری از زنان متاهل ساکن در شهر شیراز بدست آمد. روش نمونه گیری، تصادفی چند مرحله ای و تصادفی ساده بوده و جهت تحلیل روابط از نظریه های مبادله و منابع استفاده شده است. همچنین روش های آماری تحلیل یک متغیره (شاخص های آمار توصیفی) و آزمونT، ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چند متغیره و تحلیل مسیر جهت تجزیه و تحلیل داده ها مورد استفاده قرار گرفته است. یافته ها نشان داد که بین اشتغال زنان و قدرت آنها در خانواده، رابطه معنی دار آماری وجود دارد و زنان شاغل از قدرت بیشتری نسبت به زنان غیر شاغل (خانه دار) برخوردار هستند. درحالیکه بین متغیر های مشارکت مالی زنان و قدرت آنها ارتباطی دیده نشد. همچنین بین متغیرهای سن زن، سن شوهر، تحصیلات زن، تحصیلات شوهر، بعد خانواده، درآمد زن و درآمد مرد با میزان قدرت زن در خانواده ارتباط وجود داشته است. نتایج ضریب رگرسیونی نشان می دهد که 3 متغیر بعد خانواده، درآمد زن و اشتغال به ترتیب میزان اهمیتی که در تبیین متغیر وابسته داشته اند وارد معادله شده و در مجموع 22 درصد از واریانس متغیر وابسته را توضیح داده اند (22/0R2=).

مطالعات فراوانی رابطه بین مشارکت ورزشی و طبقه را به عنوان مساله تحقیق خود انتخاب کرده اند. اما با توجه به چرخش ایجادشده در جامعه شناسی امروز، مفهوم سبک زندگی بدیل یا جایگزینی برای مفهوم طبقه شده است. پس در جوامع امروزی، رابطه بین مشارکت ورزشی و سبک زندگی می تواند جایگزین مناسبی برای مطالعات عرصه مشارکت ورزشی و طبقه محسوب شود. اما تا به حال هیچ مطالعه ای رابطه بین سبک زندگی و مشارکت ورزشی را مورد بررسی قرار نداده است. بنابراین به منظور رفع این خلا موجود، هدف این مقاله این است که با بهره مندی از الگوی نظری بوردیو، وضعیت سبک زندگی افراد را با توجه به مشارکت ورزشی شناسایی کند. روش این تحقیق بر اساس نوع داده های جمع آوری و تحلیل شده، تحقیقی کمی است و از تکنیک پیمایش در این مطالعه بهره گرفته شده است. جامعه ی آماری شامل کلیه ی دختران ورزشکار حاضر در دهمین المپیاد ورزشی دانشجویان دانشگاه های علوم پزشکی کشور در شهرکرد است که از میان آنان 355 نفر به شیوه نمونه گیری طبقه بندی شده انتخاب شدند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که 43 درصد از دختران ورزشکار دارای سبک زندگی مدرنی هستند، و 57 درصد از آنها سبک زندگی سنتی دارند. همچنین نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد که بین متغیرهای مشارکت در رشته های ورزشی متفاوت و نوع مشارکت ورزشی با نوع سبک زندگی دختران رابطه معناداری وجود ندارد، اما بین متغیرهای سن و وضعیت تاهل با متغیر وابسته رابطه معناداری مشاهده گردید.

در جوامع امروزی مساله اصلی دولت ها حفظ نظم و امنیت برای ایجاد فضایی مناسب جهت زندگی می باشد تا افراد بتوانند هرچه بهتر به ایفای نقش خود در جامعه بپردازند. امنیت تضمین کننده تعاملات و مناسبات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در جامعه است و فقدان آن می تواند آسیب های اجتماعی فراوانی را بر فرد و جامعه تحمیل نماید. در این مطالعه رابطه سرمایه اجتماعی با احساس امنیت به روش پیمایش اجتماعی و ابزار پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفته است. نمونه مورد مطالعه 338 نفر از دانشجویان دانشگاه شیراز بوده اند. نتایج حاکی از آن بوده است که میزان سرمایه اجتماعی و احساس امنیت پاسخگویان پایین بوده است. همچنین یافته های تحقیق نشان دادند که سرمایه اجتماعی در دو بعد درون گروهی (225/0 r=) و برون گروهی دارای (132/0 r=) رابطه معناداری با احساس امنیت است.

پژوهش حاضر با عنوان «عوامل موثر بر وفاق و سازگاری مردم در خصوص الگوهای رفتاری خرده فرهنگ ها در شهر بندر عباس» به انجام رسیده است. روش تحقیق، پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بوده است. پایایی یرسشنامه ها با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ (84/0) بدست آمد. جامعه آماری این تحقیق، کلیه شهروندان بالای 15 سال ساکن در شهر بندرعباس تعریف شد. پس از انجام یک مطالعه مقدماتی و اطمینان از اعتبار و قابلیت اعتماد پرسشنامه، 370 نفر بر مبنای یک طرح نمونه گیری سهمیه ای (بر اساس منطقه محل سکونت)، انتخاب و داده های مورد نیاز از آنان گردآوری شد. در نهایت و پس از تجزیه و تحلیل داده ها با کمک نرم افزارهای SPSS، نتایج نشان داد که رابطه مستقیم و معنی داری بین خرده فرهنگ ها و وفاق اجتماعی در بندرعباس (**300/0= r)، و بین تعاملات اجتماعی و وفاق اجتماعی در بندرعباس (**335/0= r) وجود دارد.

مفهوم موفقیت همیشه برای افراد دارای اهمیت خاصی بوده است و امروزه بر روی ابعاد مختلف آن بررسی های متععد علمی ای صورت گرفته است، یکی از این ابعاد که جایگاه ویژه ای در بررسی های علمی داشته است موفقیت تحصیلی بوده است. متغیرهای زیادی بر موفقیت تحصیلی افراد تاثیرگذار بوده است و یکی از این متغیرهای مهم سلامت روانی است که در این مقاله با روش پیمایش در میان دانشجویان دانشگاه اصفهان به بررسی آن پرداخته می شود. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه سلامت روانی با پیشرفت تحصیلی است. بر اساس نتایج حاصل از تحلیل خروجی ضریب همبستگی پیرسون با کمک نرم افزار SPSS 18 مشاهده شد که تمامی شاخص های سلامت روانی دارای رابطه مثبت و معناداری با متغیر پیشرفت تحصیلی هستند.

انسان موجودی اجتماعی است و اجتماعی بودنش دارای ابعاد فروانی بوده که موضوع مطالعات اجتماعی قرار گرفته است. هویت شرط لازم برای زندگی اجتماعی است و بدون چارچوبی برای تعیین هویت اجتماعی، انسان ها نمی توانند به صورتی معنادار و پایدار با یکدیگر ارتباط برقرار کند. این تحقیق با هدف بررسی عوامل موثر بر شکل گیری هویت اجتماعی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی انجام شده است. فرضیات اصلی این تحقیق عبارتند از: پایگاه اقتصادی – اجتماعی، رضایتمندی از خود، درونی شدن ارزش ها، هماهنگی ارزش های گروهی، تایید دیگران و جنسیت که بر هویت اجتماعی دانشجویان موثرند. این پژوهش به شیوه پیمایشی و با از تکنیک پرسشنامه اطلاعات آن جمع آوری شده است. جامعه آماری شامل تمام دانشجویان دانشگاه آزاد خوراسگان است که حدود 10000 نفر جامعه آماری جمعیت دارد و بر اساس جدول لین 375 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. نتایج تحقیق نشان داد که بین متغیرهای مستقل (رضایتمندی از خود، درونی شدن ارزش ها، هماهنگی ارزش های گروهی و تایید دیگران) با متغیر وابسته هویت اجتماعی رابطه معنادار مثبت وجود داشت.

نابرابری جنسیتی پیامدها و آثار متعددی دارد که بی شک، یکی از مهمترین آن، پیامد های هویتی افراد است. البته در بین سطوح هویتی، عام ترین سطح آن؛ یعنی هویت ملی از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ لذا تحلیل رابطه میان نابرابری جنسیتی بر هویت ملی هدف اساسی مقاله حاضر است. بدین منظور پس از بررسی ادبیات تحقیق مرتبط با نابرابری جنسیتی و هویت ملی، ابعاد و مولفه های آن شناسایی شدند و سپس با به کارگیری روش پیمایش و ابزار پرسشنامه این سئوال، بررسی و تحلیل شد. جامعه آماری تحقیق حاضر را کلیه دانشجویان دختر دانشگاه اصفهان در سال 1389 تشکیل می-دهند که برابر با 9675 نفر بوده اند. حجم نمونه تحقیق بر اساس فرمول کوکران 370 نفر بدست آمده که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده، پرسشنامه خود تکمیلی در بین دانشجویان توزیع شده است. نتایج تحقیق حاکی از آنست که بیشتر پاسخگویان (85 درصد) در حد متوسط و بالایی احساس نابرابری جنسیتی داشتند، همچنین میزان تعلق به هویت ملی در بین دانشجویان نیز حاکی از گرایش متوسط و بالای دانشجویان است. تحلیل داده های تحقیق نیز نشان می-دهد که میان احساس نابرابری جنسیتی پاسخگویان و هویت ملی آنها رابطه معکوس و شدید برقرار است، بدین ترتیب که هرچه احساس نابرابری جنسیتی بیشتر باشد هویت ملی آنها ضعیف تر است. این وضعیت برای همه ابعاد نابرابری جنسیتی برقرار است.

نگرش های مبتنی بر جنسیت طی زمان همواره وجود داشته و مسیر رفتارها و نقش های مردان و زنان را مشخص ساخته است. کلیشه های جنسیتی بازتاب چنین نگرش هایی است که موجب عدم بروز استعدادهای فردی و توانمندی های هریک از دو جنس می گردد. این مقاله با هدف شناسایی نوع نگرش ها و تصورات قالی منسوب به زنان و مردان به توصیف و تحلیل برخی از صفات کلیشه ای رایج در این زمینه می پردازد. به همین منظور، پژوهشی به روش پیمایشی صورت گرفت. گرد آوری داده ها از طریق پرسش نامه بوده و جامعه آماری را دانشجویان دانشگاه یزد تشکیل می دهند که از بین آنها با استفاده از فرمول کوکران 289 نفر به عنوان حجم نمونه و به روش نمونه گیری تصادفی ساده برگزیده شدند. از نتایج این تحقیق این است که کلیشه های پسران بیشتر ناظر بر قدرت، عقلانیت، استقلال، خشونت و شغل های سطح بالاست، در حالیکه کلیشه های دختران بر عاطفی بودن آنها، عدم استقلال و وابستگی، محافظه کاری وتبعیت از قوانین، امانت داری و گذشت و مهربانی آنها اشاره دارد.

امروزه سرمایه اجتماعی توانسته است نظر بسیاری از صاحبنظران را در مطالعات توسعه، در زمینه های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی به خود جلب کند. در سال های اخیر سرمایه اجتماعی به یک مفهوم بسیار مرسوم مبدل شده و به صورت شعار روز سیاستمداران و نخبگان دانشگاهی در آمده است. سرمایه اجتماعی مفهومی چند بعدی در علوم اجتماعی و تاثیرگذار در بسیاری از حوزه های جامعه است. بنابراین ضروری است که مورد توجه و بررسی قرار بگیرد. هدف اصلی پژوهش حاضر پیش بینی سرمایه اجتماعی دانشجویان بر اساس متغیرهای گوناگون است. در همین راستا، در این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال هستیم که میان متغیرهای درآمد، تحصیلات، اعتماد اجتماعی و شبکه های اجتماعی چه تاثیری بر سرمایه اجتماعی دارند؟ روش تحقیق در مقاله حاضر، پیمایش و ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه است و با استفاده از شیوه نمونه گیری چند مرحله ای، یک جمعیت نمونه 300 نفری از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران مورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها حاکی از آن است که که ضریب همبستگی مثبت و قوی ای بین درآمد، اعتماد اجتماعی و تعلق به شبکه های اجتماعی با سرمایه اجتماعی وجود دارد و رابطه بین این متغیرها معنادار است. همچنین رابطه معناداری بین سطح تحصیلات و سرمایه اجتماعی مشاهده نشد.

ورزش یکی از فعالیت های مهم انسانی است و تقریبا هیچ جامعه بشری را با هر درجه از پیشرفت و یا عقب ماندگی نمی توان یافت که درآن ورزش به گونه ای وجود نداشته باشد. ورزش به عنوان یکی از مهمترین نهادهای جامعه جدید دارای تاثیرات مهمی برای ابعاد مهمی از زندگی مردم است. بخش عمده ای از جمعیت هرجامعه ای به اشکال گوناگون مانند شرکت در مسابقات و فعالیت های ورزشی،تحصیل ورزش و... با ورزش سروکاردارند. جامعه آماری این پژوهش کلیه ورزشکاران شهرستان شوشتر هستند که به کمک فرمول کوکران 320 نفر از آنان به عنوان حجم نمونه برگزیده شدند. نتایج تحلیل نشان داد که از بین متغیرهای مستقلی که بر روی متغیر وابسته تحقیق نقش معناداری داشته اند، سه متغیر پایگاه اجتماعی، میل به کسب شهرت، میل به کسب موفقیت و مهمترین متغیرهای مستقل موثر بر متغیر وابسته تحقیق بوده است و به طور تعاملی 52 درصد تغییرات متغیر وابسته تحقیق را تبیین می کنند. جهت مقایسه اثرات چهار متغیر مستقل موجود در مدل رگرسیون بر روی متغیر وابسته از ضرایب استاندارد شده (Beta) استفاده شد که نشان داد متغیر مستقل میل به کسب شهرت دارای بیشترین نقش است.