فهرست مطالب

مطالعات اقتصاد اسلامی - سال چهارم شماره 2 (پیاپی 8، بهار و تابستان 1391)

نشریه مطالعات اقتصاد اسلامی
سال چهارم شماره 2 (پیاپی 8، بهار و تابستان 1391)

  • تاریخ انتشار: 1392/01/20
  • تعداد عناوین: 7
|
  • وحید مهربانی صفحات 5-19
    طراحی یک اقتصادیا نظام بانکداری بدون بهره، موضوع تحقیق و مطالعه اقتصاددانان مختلف اغلب مسلمان بوده است. مطالعه حاضر نیز در همین راستا پیامد حذف بهره اسمی سپرده از نظام بانکداری در رابطه با هزینه رفاهی تورم را بررسی می کند. استفاده از چارچوب نئوکلاسیک و الگوی اقتصاد خرد مبتنی بر فروض معین و بهینه یابی پویا و سپس تحلیل ایستای مقایسه ای نشان می دهد که هزینه رفاهی تورم قابل تعریف بر اساس صرفا بهره سپرده است و از اینرو بانکداری بدون بهره باعث حذف کامل هزینه رفاهی تورم در اقتصاد می شود.
    کلیدواژگان: هزینه رفاهی تورم، بانکداری بدون بهره، سپرده
  • حجت الله عبدالملکی صفحات 21-51
    تحقق اهداف پیشرفت و عدالت، مستلزم توجه به جزئیات و اقتضائات زمانی و مکانی این مفاهیم است؛ ضرورتی که باعث شد تدوین الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت در دستور کار مدیریت ارشد نظام قرار گیرد. بی شک از محورهای مهم این الگو، توجه به ابعاد فضایی پیشرفت و عدالت و مقتضیات و ویژگی های مکانی پاره ها و افرازهای جغرافیایی کشور است. در پژوهش حاضر مقدمه ای بر مفهوم، فرآیند و چارچوب برنامه ریزی در الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت منطقه ای ارائه گردید. در تلاش برای پاسخگویی به دو سوال مطرح شده در حوزه های نظری و کاربردی در تشریح اولا جایگاه مفهوم پیشرفت منطقه ای در مبانی پیشرفت اسلامی - ایرانی و ثانیا اصول و فرآیند برنامه ریزی در الگوی منطقه ای پیشرفت اسلامی - ایرانی این نتایج حاصل شد که الف) الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت منطقه ای، چارچوبی برای تعیین مسیر حرکت اقتصاد مناطق کشور، هم راستا با جهت گیری اسلامی - ملی پیشرفت و مبنای آن نظریه عدالت اقتصادی منطقه ای و معیارهای کلی آن، تحقق عدالت توزیعی و تخصیصی در سطوح منطقه ای و بین منطقه ای است. ب) اهداف الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت منطقه ای (در ابعاد اقتصادی) را می توان در چهار عنصر افزایش تولید، ارتقاء بهره وری، ارتقاء دانش و فنآوری و ارتقاء رفاه عمومی خلاصه نمود. ج) به منظور کاربردی سازی بیشتر، اهداف عدالت اقتصادی منطقه ای و یا همان ابعاد پیشرفت منطقه ای در الگوی اسلامی - ایرانی را می توان در قالب بیان جدیدی از مفهوم رفاه منطقه ای باز توضیح نمود. د) اجزای عملکردی الگوی منطقه ای پیشرفت اسلامی - ایرانی بر اساس مطالعات مربوط به وضعیت موجود منطقه در خصوص معیارها و سطوح رفاهی فوق، تحلیل های آسیب شناختی در دو حوزه آسیب های منعبث از کمبود امکانات و آسیب های منبعث از ناکارآمدی فرآیندها صورت می گیرد.
    کلیدواژگان: الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، پیشرفت منطقه ای، برنامه ریزی منطقه ای، عدالت توزیعی، عدالت تخصیصی
  • حسین میسمی، سید عباس موسویان، محسن عبدالهی، حامد امرالهی صفحات 53-91
    این تحقیق به ارزیابی و تحلیل تجارب کشورهای گوناگون (اسلامی و غیراسلامی) در رابطه قانونگذاری و نظارت بر اجرای بانکداری اسلامی پرداخته و تلاش می کند تا ضمن مقایسه جامع این الگوها، تشابهات و تفاوت های آن ها را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. پس از آن ضمن بررسی وضع موجود نظام بانکداری کشور، برنامه عملیاتی مناسب در سه بازه زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت به منظور اجرایی شدن مسئله نظارت شرعی در بانکداری بدون ربا در ایران ارائه می نماید. همچنین، تلاش می کند تا منافعی که راه اندازی الگوی نظارت شرعی در بانکداری ایران به همراه خواهد داشت و همچنین چالش ها و مشکلات احتمالی در این زمینه را برجسته نموده و راه حل هایی ابتدایی به منظور حل این مشکلات ارائه نماید. یافته های این تحقیق که به روش کتابخانه ای، مرور گسترده ادبیات و تحلیل محتوا انجام می شود، نشان می دهد که راه اندازی الگوی نظارت شرعی در نظام بانکداری بدون ربا در کشور، امکان پذیر بوده و می تواند منافع مشخصی به همراه داشته باشد که یکی از آن ها ارتقاء سطح اسلامی بودن عملکرد نظام بانکی می باشد. همچنین مسئله راه اندازی نظام نظارت شرعی، می تواند به عنوان یکی از محورهای طرح تحول نظام بانکی که قرار است در آینده ای نزدیک اجرایی گردد، مطرح شود.
    کلیدواژگان: قانونگذاری، ریسک شریعت، بانکداری اسلامی، نظارت شرعی، شورای فقهی
  • مهدی فدایی صفحات 93-118
    هدف از انجام این پژوهش، بررسی نقش و تاثیر مولفه های آموزش و پژوهش در توسعه اقتصاد اسلامی در ایران از دیدگاه کارشناسان اقتصادی می باشد. روش تحقیق حاضر توصیفی و از نوع پیمایشی است و جامعه آماری پژوهش، کلیه دانشجویان تحصیلات تکمیلی و کارشناسان ارشد و دکترای تخصصی و پژوهشگران اقتصاد در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی در ایران می باشد که جمعا 2648 نفر در سال تحصیلی 89-88 بودند. در تعیین حجم نمونه از فرمول کرجسی و مورگان استفاده گردید که بر این اساس تعداد نمونه 336 نفر به روش طبقه ای منظم و به صورت تصادفی انتخاب گردید. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته است که شامل 41 سوال بسته پاسخ با طیف لیکرت در سه محور تنظیم گردید. ضریب پایائی در مطالعه مقدماتی از طریق شاخص آلفای کرونباخ معادل 949/0 محاسبه شد و روایی پرسشنامه از طریق ارائه نظرات اساتید و کارشناسان اقتصاد اسلامی سنجش گردید. تجزیه تحلیل داده ها در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی انجام گردید. در بخش آمار توصیفی از میانگین، واریانس و در بخش استنباطی از روش تحلیل واریانس چند متغیره استفاده شد. مولفه های اثرگذار در گویه های سه محور «آموزش های عمومی»، «آموزش های تخصصی» و «روش پژوهش» مورد تحلیل قرار گرفتند. بر اساس یافته های تحقیق از بین سه مولفه مورد بررسی، «برگزاری کارگاه های آموزشی فقه معاملات و اخلاق بازار قبل از صدور مجوز فعالیت اقتصادی»، «برگزاری دوره های آموزشی مشترک با سایر مراکز پژوهشی در جهان»، «توسعه رشته های تلفیقی حوزه و دانشگاه»، «تدوین و تالیف کتاب روش تحقیق در اقتصاد اسلامی» و «برگزاری کنفرانس ها و همایش ها در حوزه اقتصاد اسلامی» به ترتیب در هر محور دارای بیشترین میانگین بودند.
    کلیدواژگان: اقتصاد اسلامی، آموزش های عمومی، آموزش های تخصصی، روش پژوهش، تحلیل واریانس چند متغیره
  • سید عقیل حسینی، حسین عیوضلو صفحات 119-164
    در این مقاله به برررسی عدالت در سطح خرد و به طور خاص عادلانه بودن عملکرد بازار در سه پارادایم متفاوت اما بعضا به هم مرتبط می پردازیم: پارادایم فلسفی یونان باستان (با تاکید بر اندیشه ارسطو)، پارادایم مسیحی اسکولاستیک ها در قرون میانه (با تاکید بر اندیشه های سن توماس اکویناس) و پارادایم فقهی در تمدن اسلامی (با تاکید بر آرای علامه حلی و ابن تیمیه).
    ارسطو و متفکرین اسکولاستیک به دلیل رویکرد اخلاقی خویش، همواره در مباحث اقتصادی خویش فضیلت عدالت را به عنوان اصل حاکم بر تمامی روابط اجتماعی و اقتصادی مدنظر قرار می دادند. اسکولاستیک ها در پاسخ به پرسش از قیمت عادلانه با تکیه بر رویکرد نظری ارسطو به عدالت و ارزش و رویکرد عملی حقوقدانان رومی (رومنیست ها) به مبادله و رویکرد اخلاقی مسیحیت، غالبا به این نتیجه می رسیدند که چون نیاز (که تعیین کننده قیمت بازاری است) تعیین کننده ارزش اشیاء هم می باشد، در نتیجه برابری میان ارزش های مبادله شده (عدالت مبادله ای) در بازار متعارف (رقابتی) محقق گشته است و در نتیجه قیمت بازاری عادلانه است. گر چه فقهای مسلمان دکترین مستقلی راجع به قیمت عادلانه نداشتند اما ذیل مباحثی از قبیل تسعیر (قیمت گذاری عادلانه) و غصب (ضرورت جبران عادلانه) به صورت تلویحی به بحث قیمت و ارزش پرداخته اند. در این مقاله این فرضیه مطرح می شود که فقهای مسلمان و به طور خاص علامه حلی و ابن تیمیه قیمت المثل را عادلانه می دانند و در مرحله بعد می توان نشان داد که قیمت المثل معادل قیمتی است که در شرایط بازاری متعارف (بازار بدون مداخله و دستکاری از قبیل احتکار و انحصار و تلقی رکبان و...) تعیین می شود یعنی قیمتی که منعکس کننده برآورد عرفی و جمعی از کالاست.
    کلیدواژگان: قیمت عادلانه، بازار، ارسطو، علمای اسکولاستیک، فقهای مسلمان
  • قهرمان عبدلی، سید حسن قوامی صفحات 165-183
    در این مقاله سعی شده است یک متدولوژی جدید برای تجزیه و تحلیل و به کارگیری عقد مشارکت مدنی به عنوان ابزار تامین مالی در بانکداری بدون ربا ارائه شود. بر این اساس عقد مشارکت مدنی در قالب نظریه بازی ها و الگوی مدیر - عامل به صورت تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به اینکه اطلاعات بین مدیر (بانک) و عامل (مشتری) ممکن است متقارن و یا نامتقارن باشد، عقد مشارکت مدنی در هر دو حالت به طور مجزا در قالب شکل گسترده بازی ها مورد تحلیل قرار گرفته اند و بهترین استراتژی که منجر به سود حداکثری می شود مشخص شده است. شایان ذکر است که در شرایط اطلاعات متقارن هزینه قرارداد پایین بوده و رانت اطلاعاتی وجود ندارد و صرفا با فراهم شدن شرط مشارکت، قرارداد مشارکت مدنی عملیاتی می شود ولی در شرایط اطلاعات نامتقارن انجام بهینه عقد مشارکت مدنی پیچیده تر شده و با توجه به اینکه بانک با مسئله کژمنشی و یا کژگزینی مواجه باشد شرایط قرارداد مشارکت مدنی متفاوت خواهد بود. این مقاله وضعیت های مختلف و متفاوت یاد شده را از طریق شکل گسترده بازی ها تبیین کرده است.
    کلیدواژگان: مشارکت مدنی، الگوی مدیر، عامل، اطلاعات متقارن، اطلاعات نامتقارن، کژمنشی و کژگزینی
  • مهدی رعایایی صفحات 185-190
    نمایه سازی عبارت از ثبت و ضبط محتوای اطلاعاتی اسناد با استفاده از روش های گوناگون، به منظور سازمان دادن اطلاعات به قصد سهولت بازیابی است. به طور خلاصه، نمایه سازی تخصیص واژه ها یا اصطلاحات به اسناد، به منظور توصیف محتوای آنها برای بازیابی در مراحل بعد است. هدف نمایه سازی افزایش میزان دسترسی مراجعه کنندگان به مطالب موضوعی مورد جست وجو است.
    دوفصلنامه علمی- تخصصی مطالعات اقتصاد اسلامی دانشگاه امام صادق(ع) با این هدف نمایه مجلات منتشر شده در سال چهارم انتشار خود را تنظیم نموده است. نمایه ای را که شما خواننده محترم پیش رو دارید شمارگان 7 و 8 مجله را در بردارد. این نمایه در سه بخش تدوین و تنظیم گردیده است: نمایه پدید آورندگان، نمایه عنوان و نمایه موضوعی.
    در نمایه پدید آورندگان اسامی افرادی که در مقالات قلم زده اند به ترتیب حروف الفبا تنظیم گردیده است. به دلیل اینکه برخی مقالات توسط بیش از یک محقق تهیه گردیده، بخشی تحت عنوان نمایه پدید آورنده همکار تنظیم شده است. در نمایه عنوان و موضوع مقابل عناوین و واژگان کلیدی موضوعی شماره بازیابی که ارجاع به نمایه پدید آورندگان دارد، قرار گرفته است.
|
  • Vahid Mehrbani Pages 5-19
    This study examines the outcomes of deleting interest of deposits in banking system on welfare cost of inflation. Using neoclassical approach and dynamic optimization، shows that interest-free banking not only leads to zero welfare cost of inflation، but also is consistent with Friedman''s rule about optimum quantity of money.
    Keywords: welfare cost of inflation, interest, free banking, deposit
  • Hojatollah Abdolmaleki Pages 21-51
    The successfulness of the progress and justice، as one goal، depends on paying attention to the details of different places and different times and this has made the highest authority of the Islamic state to focus on the Islamic-Iranian model of progress. In addition، one of the important axes of this model is its spatial characteristics. This research tries to provide an introduction to the concept، process and planning framework for the planning regional Islamic-Iranian model of progress. It tries to answer two questions; which are: what is the role of the regional development in the Islamic-Iranian model of progress? And، what are the principals of planning for the regional Islamic-Iranian model of progress? The results show that: 1- The Islamic- Iranian model of progress defines a framework for development of the different parts of the country and its base is the theory of regional economic justice. In addition، the criterion for the regional Islamic-Iranian model of progress is the fulfillment of the distributional justice in the regional and inter-regional levels. 2- The goals of the regional development can be considered as: production enhancement، productivity enlargement، technology superiority and finally the increase of the social welfare. 3- The goals of the regional economic justice can be reexamined in the context of the regional welfare which، in different levels. 4- The components of the Islamic-Iranian model of progress can be found by the study of the current status of each region، regarding the presented welfare criteria. In this regards، the challenges available in each region، including the lack of facilities and the inefficiency of processes، are important as well.
    Keywords: The Islamic, Iranian model of progress, regional development, regional planning, distribution justice, allocation justice
  • Hossain Meisami, Sayyed Abbas Musavian, Mohsen Abdollahi, Hamed Amrollahi Pages 53-91
    By comparing the experience of Sharia supervision in different countries، this paper tries to analyze their similarities and dissimilarities. In addition، after reexamining the interest-free banking system in Iran، it tries to provide a short-run، middle-run and long-run plan for the application of the Sharia supervision in Iranian Islamic banking system. Finally، the merits and demerits of the establishment of the Sharia supervision in Iranian banks are highlighted and solutions for probable challenges are provided. The results show that the Sharia supervision is possible and can help the Iranian Islamic banks and financial institutions to strengthen the accordance of their activity with Islamic rules and principals. In addition، the establishment of Sharia supervision in banks can be considered as part of the banking system evolution plan which is to be put in action in near future.
    Keywords: Islamic banking, Sharia supervision, Sharia council, regulation, Iran
  • Mahdi Fadaei Pages 93-118
    The purpose of this research is surveying the pathology of education and research in Islamic Economics in Iran. The method of research is survey-applied approach and the population comprises all post-graduate، M. A، PhD students and researchers in Economics; totally 2648 in 2009. For stratified random sampling، 336 people were selected. The researcher-made questionnaire is the instrument of gathering data which contains 41 closed questions in 1-5 Leichardt scale in 3 criteria for developing Islamic Economics. Stability in pre-test was calculated with 0. 949 Cronb-ach''s alpha coefficient and reliability was done according to the opinion of experts in Islamic Economics. The findings were analyzed in two sections; descriptive and inferential. Multivariable Analysis of Variance (MANOVA) was used in inferential analysis. According to the results، from 41 items in 3 criteria (public education، specialized education and research method) for Islamic Economics، “Holding educational workshops in Islamic transactions before economic activity permission”، “Developing mixed-fields in Islamic studies and Economics”، “Publishing Methodology in Islamic Economics” and “Holding national conferences on Islamic Economics” had the most average in analysis. In P<0. 05 were a meaning difference between 3 criteria for Islamic Economics by sexuality and degrees.
    Keywords: Islamic Economics, pathology, public, specialized education, research method, Iran
  • Sayyed Aqil Hosainy, Hossein Eivazlou Pages 119-164
    The scope of this paper is justice in micro level and particularly market justice from three different but related paradigms: The ancient Greek philosophical paradigms (by emphasis on Aristotle''s thought)، Christian scholastic paradigm in medieval era (by emphasis on St. Thomas Aquinas thoughts) and jurisprudence paradigm in Islamic civilization (by emphasis on Allame Helli and Ibn Taimiyah''s attitude). Based on their ethical approach، Aristotle and scholastic scholars considered justice virtue as an essential principle that dominates all the social and economic relations. Scholastic''s just price doctrine had three main sources: Aristotle theoretical approach to justice، Romanists practical approach to exchange، and moral approach of Christianity. Based on these sources، Scholastics concluded that because necessity (nassesitas) determines both market price and commodity value، the values that are exchanged in common (competitive) market are equivalent and thus the market price is just. Though Muslim jurisprudent had not an independent doctrine about the just price، in the problems such as pricing (Tas''eir) and usurpation (Ghasb) studied price and value implicitly. The hypothesis of this paper is that Muslim jurisprudent and specifically Allameh Helli and Ibn Taimiyah consider «the price of the equivalent» (gheimat-ul-mesl) is just and this price is determined in common market (a market without intervention and manipulation such as hoarding and monopoly and asymmetric information); that is، this price reflects common collective evaluation of commodities.
    Keywords: just price, market, aristotle, scholastic scholars, Muslim jurisprudent
  • Qahreman Abdoli, Sayyed Hassan Qavami Pages 165-183
    The paper tries to provide a new methodology for the analysis of the Musharekah contract as an Islamic finance instrument. For this sake، the Musharekah contract is comparatively analyzed using the game theory (principle agent). Considering the fact that the information set between principle (bank) and the agent (customer) might be symmetric or asymmetric، the Musharekah Contract is analyzed in two different cases in the extended form of the games and the best strategy which leads to the maximum profit is shown. It should be noted that in the case of symmetric information، the cost of contract is low and information rent is not available. In this context، the Musharekah Contract becomes operational just by considering the condition of Musharekah. However، in the case of asymmetric information، the provision of the Musharekah contract gets complex and if the bank faces the problems of moral hazard and adverse selection، the condition for satisfaction of Musharekah Contract will be different. This paper discuses different situations using the extended form of games.
    Keywords: Musharekah contract, principle, agent model, symmetric information, asymmetric information, moral hazard, adverse selection