فصلنامه راهور
پیاپی 4 (زمستان 1387)

امروزه تصادفات و حوادث رانندگی، یکی از بلاهای اجتماعی عصر ما محسوب می شود. بر اساس آمار منتشره از سازمان بهداشت جهانی کشور ما از لحاظ بروز حوادث رانندگی رتبه بالایی دارد که در این میان افراد پیاده، موتور سواران، ماشین سواران و سرانجام دوچرخه سواران به ترتیب دارای بیشترین سوانح و حوادث رانندگی بوده اند، به گونه ای که تقریبا در هر 30 دقیقه یک نفر در حوادث رانندگی می میرد. همین آمار در کشور های توسعه یافته 2 تا 3 نفر گزارش شده است.(1)از طرفی شهرستان کاشمر به عنوان «اولین شهر خاورمیانه» است که توانسته تا با رعایت استانداردهای جهانی، به عضویت «کمیته بین المللی جامعه ایمن جهانی» که زیر نظر سازمان بهداشت جهانی عمل می کند، در آید و این مهم مستلزم اقدامات مستند، مستدل و بنیادین در جهت کاهش سوانح و حوادث بوده است که با در نظر گرفتن سهم 73% سوانح ترافیکی از کل حوادث شهرستان، اقدامات خاصی در این زمینه می بایست صورت می پذیرفت.
از سوی دیگر حفظ این عنوان، نیاز به عملکردهایی خاص و ریشه ای و شناسایی زیر ساخت های بروز تخلفات حادثه ساز بود تا بتوان از این نام که به راحتی بدست نیامده بود حراست کرد. در همین راستا راهنمایی و رانندگی فرماندهی انتظامی شهرستان کاشمر در اقدامی هماهنگ با دیگر ادارات عضو کمیته جامعه این شهرستان علی الخصوص اداره بهداشت و دبیرخانه کمیته دست به انجام تحقیقاتی سراسری با موضوع شناسایی پارامترهای موثر در بروز حوادث و سوانح ترافیکی کردند که خلاصه گزارش آن طی این متن ارائه گردیده است.

مدیریت وقایع به عنوان چالشی در مبحث مدیریت ترافیک تهران مستلزم انجام پژوهشدر ابعاد مختلف اداری و مدیریتی، تجهیزاتی و پشتیبانی می باشد.آمار کل عملکرد سازمانهای امداد رسان و آمار کل وقایع ترافیکی سال 1385 که در مرکز کنترل ترافیک تهران ثبت می گردد جامعه آماری تحقیق را تشکیل داده است. آمار عملکرد ها به روش تمام شماری و با هدف دستیابی به پاسخ اصلی تحقیق (میزان نقش پلیس راهور) می باشد و آمار سه واقعه عمده (تصادفات خسارتی، نقص فنی اتوبوسهای شرکت واحد و خودروهای شخصی) که بیش از 55% وقایع را تشکیل می دهند نمونه جامعه آماری در جهت پاسخ به سوال فرعی تحقیق (میانگین مدت زمان اتمام واقعه در تهران) محاسبه گردیده و نهایتا به منظور ارا ئه دیدگا هی بازتر، میانگین مدت زمان نتایج به دست آمده از این تحقیق حاکیست درسال 1385 از تعداد 56037 مورد وقایع ترافیکی که در سوابق مرکز کنترل ترافیک تهران ثبت گردیده فعالیت پلیس راهور تهران بزرگ با 24220 مورد رسیدگی از بقیه سازمانهای مرتبط بیشتر و در رتبه اول قرار داشته و میانگین مدت زمان اتمام واقعه در تهران 12/39 دقیقه بوده است.

یک تصادف ترافیکی از عوامل متعددی ناشی می شود که از مهمترین این عوامل، عامل انسانی است. خصوصیات فردی اشخاص، تخلفات ترافیکی انجام گرفته به وسیله رانندگان و عابرین، اختلالات روحی و روانی، عوامل مخدر، خستگی و خواب آلودگی، معلولیت، نامناسب بودن سیستم اعطای گواهینامه، کمبود آموزش های لازم برای رعایت مسائل ایمنی، کمبود نظارت بر نیروی انسانی و عابر پیاده مهمترین عوامل انسانی هستند که باعث به وجود آمدن یک تصادف می شوند. از مهمترین وظایف متولیان ایجاد امنیت در شبکه حمل و نقل کشور ها، شناخت این عوامل و تلاش در جهت کاهش اثر آن ها در رخداد تصادف است.
آموزش رانندگان و عابرین به منظور تثبیت قوانین ترافیکی، تبلیغات و برگزاری برنامه ها و میزگردهای تلویزیونی با موضوع نقش عامل انسانی در بروز حوادث ترافیکی، ایجاد مراکز بهداشتی و روانی برای بررسی سلامت روانی رانندگان، تلاش در جهت کاهش استفاده از مواد مخدر، به خصوص در حین رانندگی، سیاست های تشویقی و تنبیهی شرکت بیمه در حمایت از رانندگان کم تخلف و تنبیه رانندگان پر تخلف، تغییر در برخی قوانین و مجازات ها برای اثر گذاری بیشتر و ایجاد تسهیلاتی برای عابرین پیاده از مهمترین روش هایی هستند که استفاده از آن ها تا حد زیادی می تواند سبب کاهش نقش عامل انسانی در ایجاد تصادف شود.
بایستی توجه نمود که در میان عوامل به وجود آورنده حوادث ترافیکی که عبارتند از عامل انسانی، عامل مسیر، عامل وسیله نقلیه و عامل محیط، کنترل پذیرترین عامل، عامل انسانی است که با مهار آن می توان تاثیر فراوانی بر کاهش تلفات و تصادفات در کشور داشت.

وقوع تصادفات شدید رانندگی با خسارات سنگین جانی و مالی در آزاد راه کرج قزوین با توجه به تنوع و پیچیدگی مشکلات ترافیکی آن و حساسیت خاص این محور به جهت نقش ویژه ای که بعنوان محور اصلی مواصلاتی حدود یک سوم استانها به مرکز کشور را دارد، ریشه یابی و تحقیق پیرامون علل وقوع این حوادث و نقش عامل انسانی بعنوان اصلی ترین و موثرترین عامل بروز تصادفات رانندگی در آن را ضروری مینماید. بدین منظور تحلیل و بررسی ماکروسکوپیک حدود 4288 فقره تصادف رانندگی واقعه طی سال 1384 در آزاد راه یاد شده بمنظور بررسی میزان تاثیر عامل انسانی در وقوع و تحمیل هزینه های سنگین مستقیم وغیر مستقیم ناشی از این حوادث با هدف تدوین برنامه های موثر برای جلوگیری از رشد سوانح ترافیکی و راهکارهای عملی برای کنترل و کاهش ضایعات ناشی ازاین قبیل حوادث درآزاد راه مذکور با قابلیت تعمیم به سایرآزادراه های مشابه هدف عمده ای است که این پژوهش دنبال میکند که بدین منظور نقطه نظرات کارشناسان خبره تصادفات پیرامون میزان تاثیر عوامل مختلف بر علل اصلی وقوع تصادفات ترافیکی مزبور بصورت نظر سنجی اخذ و بررسی گردید.
بر این اساس نتایج حاصل از بررسی علت اصلی وقوع تصادفات مذکور نشان داد که تمامی آن ناشی از قصور و تخلف عامل انسانی بوده که عدم رعایت فاصله طولی و عدم توجه به جلو به ترتیب با 28 و 25 درصد بیشترین و نقض ماده 4 قانون ایمنی راه ها و راه آهن با 4 درصد کمترین علت اصلی آنرا تشکیل میدهد.